Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 631 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

Ner67

Kraków, Środa 22Marca 1905,

Rocznik L Y III.

CZAS

(Wydanie

wieczorne).

Przed mobilizacja.

Rosya oczekuje m obilizacji. Tysiące rodzin,

zasypiając wieczorem, lękają się, że rozkaz za

bierający mężów i synów do szeregu, przerwie

im spoczynek. Dzień po dniu schodzi ua niepo

koju i trwodze. Chwila fatalna nadejść musi, bo

armia potrzebuje nowych zaciągów; państwo musi

dać za wygraną, lub też zaczerpnąć sił nowycb.

By uspokoić gniew i rozżalenie własnego na

rodu, cesarz Mikołaj rzucił mu na pastwę Kuro

patkina. System to wypróbowany. W ciągu obec

nej wojny zastosowano go już raz z powodzeniem.

Po pierwszych klęskach, po utracie floty poświę

cono Ałeksiejewa. Gdy taki sam los dotknął ar

m ię, ofiarą padł Knropatkin. Spadek po nim nie

należy do najponętniejszych. Dwór, rząd, naród

żądają zwycięstwa, a w rękn wodza znajdują się

jnż tylko resztki świetnej armii i szczupły zawią

zek sił świeżych nadciągających z Europy.

Zmiana w dowództwie naczelnem i odwrót po

bitej armii aż po Charbin, to chwila zamykająca

cały okres wojny. W takiej chwili można obej

rzeć się za siebie i powiedzieć, w czem spełniły

się nadzieje i oczekiwania jednych, w czem zaś

zawiodły wszelkie obliczenia drugiej strony.

Trafne mieli przeczucie ci, którzy rok temn ba

dowali wszystkie swe przewidywania na zupełnej

wierze w dzielność, rozum i organizacyę Japoń

czyków. Przekonano się, ile słuszności mieli znaw

cy tego plemienia, gdy zapewniali, że powierz

ebowne i lekkomyślne są sądy tych, którzy wiel

ki przewrót, dokonany w Japonii przed laty 35,

uważają za początek prawdziwej eywilizacyi.

Gdy w kraju drzewa wiśniowego nie było

jeszcze mowy o parlamentaryzmie zachodnim i o

mundurach, skrojonych wedłng mody enropejskiej,

gdy używano w boju dzid i łnków, a głowę osła

niano hełmem, w duszy naroda tkwiły już od

w ieków wszystkie te pierwiastki poświęcenia, kar

ności społecznej, bezwzględnego panowania nad

sobą i zdrowej myśli krytycznej, które w tym rokn

olśniły nagle świat cały. A pamiętajmy, że obok

tycb cnót odwiecznych, posiadają Japończycy

w szystkie zalety i korzyści, jakie daje ustrój ar

mii nowy, nie krępowany żadnemi przestarza

łemi i znżytemi pozostałościami. Żadnych przesą

dów, żadnej starzyzny, żadnego balastu rutyny;

żadnych npodobań, których pozbywać trudno;

żadnej szkoły, w której tradycyjnie wychowywa

ły się pokolenia wodzów. Gała armia prosto z igły.

Wszystko, co teorya w ymyśliła w latach ostatnich,

i wszystko, na co się zdobył rozwój techniki.

Tradycyjne jest tylko poświęcenie. Tradycyjna

gotowość umierania za kraj.

Mimo wszystkich przewrotów, jakich wiek XIX

dokonał, wojna jest jeszcze zawsze wielką próbą

naroda. W niej pokazuje się, do czego zdolne jest

plemię, gdy wytęży wszystkie swe siły, gdy

w zastaw daje całe swe jestestwo. Uledz w walec

może nawet naród najbitniejszy. Jeżeli wszakże

umie dźwignąć się po klęsce, jeżeli umie oprzeć

się rozpaczy i zniechęceniu, jeżeli niepowodzenie

staje się dla niego nauką, nie można o nim po

wiedzieć, że nie sprostał próbie.

Cóż po całorocznych doświadczeniach powiemy

dzisiaj o Rosyi?

Widzimy znowu to, co dla każdego, kto zna

dzieje świata, nie było tajemnicą. Widzimy zno

wu, że w cbwilacb ciężkiego doświadczenia nie

wystarczą narodowi same pozory eywilizacyi; wi

dzimy, że nie zastąpią one wewnętrznej jej isto

ty, nie zastąpią jej treści i ducha. Rosyi nie tyle

wyrządził szkody brak dobrych komunikacyj i po

trzebnych zapasów, ile brak poczucia obowiązku,

brak oddania się WBpólnej sprawie, brak wspólnej

myśli ożywczej, przenikającej każdą jednostkę i

zrozumiałej dla każdego.

Środki techniczne okazały się nawet pod nie

jednym względem lepsze, niż przypuszczano. Ko

lej syberyjska dokonała rzeczy, których nikt nie

oczekiwał. Mimo strat, jakie Rosyanie ponieśli

w bitwach poprzednich, mimo wzięcia do niewoli

całej załogi Portu Artbura, siły japońskie w bi

twie mukdeńskiej nie były większe od rosyjskich.

Rosyan stało pod bronią może nawet więcej, niż

Japończyków. To znaczy, że kolej funkcyonowała

dobrze. To znaczy, że umiano przezwyciężyć za

porę taką, jak odległość. To znaczy, że nie mieli

słuszności ci, którzy rok temu przepowiadali, że

dzięki żle urządzonej kolei rosyjskiej, a zarazem

dzięki małemu oddaleniu teatru wojny od wy

brzeży japońskich, przewaga liczebna będzie stale

po strome wojsk żółtych. Kolej syberyjska speł

niła, czego od niej żądano.

I intendantnra rosyjska spełniała swe obowią

zki lepiej, niż we wszystkich wojnach poprzed

nich. Dziś, gdy rozporządzamy już znacznym zbio

rem najautentyczniejszych listów prywatnych i

opowiadań ustnych, jest rzeczą sprawdzoną dosta

tecznie, że żołnierz rosyjski, pominąwszy dnie

wielkich bitew, nie jest w Mandżuryi karmiony

gorzej niż w domn. Najświetniejsze zresztą świa

dectwo wystaw ił intendantnrze rosyjskiej jenerał

Oyama.

—

Czytajmy jeno jego raport o wzięciu

Mukdenu . Gdy armia jest ile zaopatrzona, nie

przyjaciel nie zdobywa takich zapasów, wtargnąw

szy do obozu. Moskale nie zabrali Francuzom ta

kich bogactw uad Berezyną I

A jednak Rosya przegrała. Nie pomogła jej ko

lej syberyjska, nie pomógł dostatek żywności. Czyż

więc tylko nadludzkie cuoty Japończyków prze

chyliły szalę zwyeięztwa? Czy armia rosyjska

niema uic na sumieuiu?

Ma ona grzechy, i to grzechy ciężkie. Wszyscy

sprawozdawcy wojskowi, wszystkie pióra zawo

dowe zgadzają się na to, że najcięższym jej grze

chem i najboleśniejszą jej ułomnością jest jej kor

pus oficerski. Tu odzwierciedlają się wszystkie

braki życia rosyjskiego, tu odbija się demoraliza

cya wiekowej niewoli. Tn pokazało się, że siła

woli, poczucie obowiązku i zdolność do poświęcenia

nieraz zawodziły, gdy nadeszły dnie tej najcięższej

próby, na którą naród przygotowuje się przez d zie

siątki lat, składając nieustannie miliony i miliony

w skarbcu. Oficer rosyjski to produkt tej samej

organizacji społecznej, której skutki oglądaliśmy

podczas rzezi ulicznej w Petersburgu, a której

dziełem jest dzisiejsza anarchia.

W tem tkwi pono największa różniea między

oboma wojskami, oboma ladami, oboma odłamami

ludzkości.

Rosya przegrywała we wszystkich starciach

przez cały pierwszy rok wojny. Straty poniosła

wielkie. Stanowią one atoli tylko cząstkę jej sił

olbrzymich. Państwo, które w Europie i Azyi

stawia na pierwszej linii bojowej półtora miliona

ludzi, a poza tem ma drugie tyle rezerw, nie

licząc pospolitego ruszenia, nie jest jeszcze w y

cieńczone, gdy straciło ćwierć miliona w rannych,

zabitych i wziętych do niewoli. Dostanie pienię

dzy na wojnę — jest kwestyą stopy procentowej.

Zemsta za Kiszyniew podniesie niewątpliwie tę

stopę i podniesie ją znacznie, ale nawet ta chęć

zem sty nie stłumi chęci zrobienia ua pożyczce

rosyjskiej dobrego interesu. Nie podobna się więc

dziwić, że gdy po wielkich klęskach stanął przed

Mikołajem II problemat: wojua czy pokój, prze

w ażyło w jego umyśle zdanie tycb, którzy twier

dzili, że dla obrony brzegów Oceanu, dla odzy

skania wód, niezamarzających nigdy, dla zacho

wania uroku imienia carskiego między ludami

Azyi, warto poświęcić więcej jeszcze ludzi i

grosza.

By ich ua śmierć posłać, trzeba icb mieć pod

bronią. A więc mobilizacja, a więc nowy postrach

po całem państwie, a więc nowy dla Europy

dowód, że ua skinienie samodzierżcy stają nowe

armie, gotowe podbić świat, lub zginąć.

Europa przygotowana jest na to i przypuszcza,

iż dowód się uda. Czemże byłby bowiem cały

autokratyzm rosyjski, gdyby rozkaz eesarza nie

wystarczył do stworzenia nowej armii ? Czem

byłby cały dzisiejszy organizm machiny państwo

wej, gdyby można było przypuścić, że lud zacznie

krytykować wolę cesarską i że mob)łizacya może

się uie udać? Czem byłby? Blichtrem, złudą,

marą nikczemną. Gdy despotyzm raz zacznie

kapitulować przed poddanymi, przypuszczając, iż

gotowi go nie usłuchać, poniesie we własnym

kraju klęskę sroższą, niż pod Mukdenem.

Despotyzm kapitulować nie cbce. Wiemy, że

dość dać rozkaz, by tenże był spełniony. Czują

to ludy i pytają z drżeniem co wieczora: czy to

jut tej nocy?

SEnad W ’Owwym

Próśeśtab.ji?g( 19 marca.

Ostatnimi czasy piorunujące wieści z teatru woj

ny zdołały ku sobie odciągnąć uwagę stolicy od

spraw bieżących, reform projektowanych, rozru

chów robotniczych. Rzecz jednak dziwna. Kto zna

Petersburg, może zebrać na każdym kroku przy

kłady i dowody, że szerokie masy tutejszego sta

nu średniego i urzędników, właściwie nie odczu

wają prawdziwego znaczenia obecnych dui prze

łomowych. Ma też poniekąd słuszność tutejszy

prawosławny metropolita Antoni, który w ostatnim

swym liście pasterskim stwierdził z ubolewaniem,

że nigdy cbyba tak hucznie i wesoło nie bawiono

się w zapusty, jak w obecnym roku klęsk i nie

szczęść narodowych.

Prezydent ministrów Witte — jak przewidywa

no - przed kilku jaż tygodniami podał się do

dymisyi. Dymisya ua razie nie została przyjęta;

fakt ten jednak spowodował zastój w pracach

poszczególnych komitetów, obradujących nad prze

prowadzeniem reform. Dotychczas prócz kilku

drugorzędnych spraw »sektantów" ,

nie powzięto

żadnych bardziej zasadniczych decyzyj. Zwłoka

ta budzi opinię, że rząd wobec reform nie zajmu

je przychylnego stanowiska, że wzmaga się re

akcya. Powtarzane są z ust do ust coraz częściej in

formacye, że rząd żałuje zarówno ostatniego m a

nifestu, jak reskryptu, który pociągnął za so

bą zapowiedź zwołania przedstawicieli ludu Re

daktorowi pisma oficyalnego Fraw it. Wiestn.

wyrażono naganę, ponieważ zawcześnie jakoby

ogłosił manifest — chociaż działał on zgodnie

z przyjętym dotychczas zwyczajem. Rząd, szuka

jąc winy poza sobą, karze za drobne wykrocze

nia, a sprawę reform odkłada wciąż ad calendas

graecas. Równocześnie partya rewolucyjna rozwi

ja nieustanną agitacyę. W powietrzu unosi się,

jak gdyby zapowiedź uowych zaburzeń, większycb

jeszcze, niż te, które się rozegrały i rozgrywają.

Niektórzy przewidują je na 1 maja; wiele znacz

niejszy ch firm handlowych po cichu likwiduje sw e

interesy; wiele osób obecnie już opuszcza Peters

burg i wyjeżdża za granicę.

O wybuchu w hotelu Bristol pisma milczą; wia

domem jest tylko, że sprawcą nie był Anglik, lecz

poddany rosyjski, Wierchowskij.

—

Wczoraj (18

b. m .) zapadł wyrok w sprawie strzału armatnie

go podczas święcenia wody na Newie. Uznano

jak można było się spodziewać - że wypa

dek zaszedł wskutek nieostrożności. Sąd skazał

oficerów na wydalenie z pułku i na fortecę: ka

pitana Dawidowa na rok i 6 miesięcy, kapitana

Karcewa na rok i 5 miesięcy, poruczników Rota

(pierwszego) oraz Rota (drugiego) każdego na rok

i 4 miesiące. Prócz tego skazano jeszcze dwóch

żołnierzy, Gondarowa i Salnikowa, do batalionów

karnych. W szyscy podsądni przyznali się do wi

ny, prosząc o przedstawienie wyroku cesarzowi,

aby im wolno było pozostać w służbie i winę

zmazać w szeregach armii mandżurskiej.

Zebranie literatów, które odbyć się miało dnia

dzisiejszego dla opracowania memoryału na zasa

dzie cesarskiego reskryptu, nie doszło do skutku

z powodu zakazu polieyi.

Inżynierowie cywilni

uchwalili rezolueyę, w której domagają się nie

zwłocznego wykonania reskryptu i zwołania przed

stawicieli narodu. Bezrobocie w Petersburgu nie

minęło wprawdzie całkiem, większa jednak część

fabryk rozpoczęła pracę Na prowineyi uatomiast

wciąż szerzą się rozruchy, na co rząd odpowie

zapewne wkrótce... uową komisyą.

Praca parlamentu.

Wiedeń 22 marca.

Spór pomiędzy Czechami a Niemcami o sejm

czeski, nietylko uie został załagodzony, ale pono

bardziej się jeszcze zaostrzył. Obym fałszywym

był prorokiem w przewidywaniu, że przybrać on

może poważne rozmiary, bo grupy niemieckie

znów zacinają się w oporze i okazują się głuche

mi na wszystkie argumenty. W tych warunkach

każda przez Izbę poselską załatwiona ustawa sta

je się tem cenniejszą. Niestety, kilka posiedzeń

stracono na rozprawie o wniosku p. Derschatty,

następne, piątkowe posiedzenie zapełni zapewne

rozprawa o w ydanie sądowi hr. Sternberga, po

czem znów nastąpić ma całotygodniowa przerwa

podczas której pracować będą komisyę. Na po

rządku dziennym pełnej Izby — po wspomnianej

rozprawie — znajdują się: l) ustawa o rejono

wauiu buraków; 2) ustawa o podwodacb

dla wojska; 3) ustawa przemysłowa. Dla nas

najważniejszą jest z upragnieniem przez wło

ściaństwo oczekiw ała ustawa o podwodacb, któ

rej w poprzek stanęła była obstrukcya. Dość

prawdopodobnem jeBt, że ustawa ta wejdzie na

porządek dzienny rychlej jak przypuszczano, bo

poprzedzająca ją ustawa o rejouowauiu buraków

odesłaną zostanie zapewne napowrót do komi

syi. Postanowienia projektu, »poprawione" przez

komisyę są w niektórych punktach wręcz potwor

ne. Galicyę wprawdzie cała ta ustawa nie obcho

dzi, bo jedyne istniejące przedsiębiorstwo cukrowe

uiema się z kim »rejonować*, ale ze względów

ogólno - państwowych uważa komisya parlamen

tarna Koła ustawę za nader wadliwą a jej ode

słanie do komisyi za konieczne. Przytoczę jedeu

przykład : paragraf 5 ustawy (»poprawiony" przez

komisyę) ustanawia, że zmowa fabrykantów przy

zakupnie buraków stanowi wykroczenie i karaną

będzie aresztem od 8 dui do trzech miesięcy, al

bo grzywną do 2.000 koron.

Oto jaskrawy przykład robienia ustaw »na ko

lanie" . Jednem pociągnięciem pióra asiłowauo tu

rozwiązać na korzyść jednej tylko warstewki za

gadnienie, nad ktorego rozwiązaniem pracują do

tąd nadaremnie najwięksi prawnicy świata; usiło

wano przemycić cząsteczkę jakiejś ustawy anti

kartelowej. Dwa tylko państwa mają taką usta

wę : Stany Zjednoczone i Rosya. W Stanach Zje

dnoczonych kartele święcą prawdziwe tryumfy,

w Rosyi kwitną nawet (jak kartel cukrowy)

pod bezpośrednią opieką państwa. J akie można

wprowadzać nagle do ustawodawstwa boczną

furtką tak ważuą i trudną ustawę, a w dodatku

na użytek jednej tylko gałęzi produkcyi! Przyto

czyłem jeden tylko jaskrawy przykład, jakkol

w iek i inne postanowienia projektu budzą poważ

ne wątpliwości, a nawet obawy. Zdaje się, że

projekt pisany był w związku z niedoazłem kon

tyngentowaniem produkcyi cukru ; w dzisiejszych

warunkach jest on zgoła niemożliwym.

Jeśli przeto - jak powszechnie przewidują —

ustawa o rejenowaniu może nawet bez dyskusyi

powróci do komisyi, to po przerwie na czoło po

rządku dziennego wysunie się ustawa o podwo

dacb. W ten sposób jest uzasadniona nadzieja,

że przynajmniej przed świętami ta jedna, ważna

dla nas ustawa zostanie nchwaloną. W danych

warunkach ostrożność każe nie nfać nadto przy

szłości.

OWęgrzech iua Węgr*ecli.

Wiedeń 21 marca.

((S) Debata nad wnioskiem Derschatty została

wczoraj ukończoną. W głosowaniu wniosek przy

jęto wszystkimi głosami przeciwko głosom Pola

ków. Stanowisko Koła polskiego uzasadniał poseł

Abrahamowicz.

Mówca polski określił różnicę zapatrywań nie

w rzeczowym kontraście, ale w odmiennem oce

nianiu obecnej sytuacyi politycznej. W edle posła

Abrahamowicza, obecna debata o jednej z najwa

żniejszych państwowych i prawnych kwestyj jest

niezwykłą, bo nie ma stałej, objektywnej i kon

kretnej podstawy. Wystąpił mówca przeciwko ha

sła Los von Ungarn. Jest ono pendant do hasła

Los non Rom, a trndno zrozumieć, jak polityk,

stojący na gruncie austryackim, może je podjąć;

sprzeciwia się ono przecież tak interesom monar

chii, jak politycznym i rzeczowym interesom oby

dwóch jej części. Los von Ungarn należy odrzu

cić ze stanowiska monarcbistycznego. Każdy bo

wiem, komu na Austryi zależy, dążyć mnsi do

tego, aby jej mocarstwowe stanowisko zachować

i utrzymać. Polacy nie pójdą też nigdy w kierun

kn, któryby mógł sprowadzić większe oddalenie

obydwóch części monarchii. W kwestyi węgier

skiej zajmuje Koło polskie następujące stanowi

sko: Dopóki tak zw. sylwestrowe porozumienie

się, przedłożone parlamentom w r. 1903, nie zo

stanie przez rządy anstryacki i węgierski cofnię

te, dopóty projekt ten należy uważać za jedyną

podstawę uregulowania przyszłego stosunku do

Węgier. Wychodząc z tego założenia, są Polacy

zdania, że przesądzanie przyszłości, uprzedzanie

wydarzeń jest polityką niecierpliwości, do której

nie mogą się przychylić, tem bardziej, że obecnej

sytnacyi w Węgrzech nie nważają za zerwanie

istniejących między obiema częściami monarchii

stosunków. Wyraził też poseł Abrahamowicz na

dzieję, że realne interesy ostatecznie zwyciężą i

że ekonomiczny rozdział Węgier od Anstryi po

zostanie programem, wiadomo zaś, ile czasu dzieli

nieraz programy od ich urzeczywistnienia.

W czasie, gdy w parlamencie austryackim to

czyła się dyskusya węgierska, w tym samym

właśnie czasie we Węgrzech wypadki przybrały

Opieka nad zabytkami.

Tempu* edax, homo edacior. Jeżeli zdanie to

we Franeyi zastosowane zostało z całą słuszno

icią przez Wiktora Hugo przed kilkudziesięciu

łaty, nie będziemy mogli chyba tem się pochlu

bić, aby u nas obecnie stosnnki w czemkolwiek

były pomyślniejsze.

Dwa czynniki destrnkcyjne niszczą nadal wszyst

kie nasze zabytki. Ale któryż z nich jest niebez

pieczniejszymi, silniejszym ? Czas nieubłagany kru

szy wciąż materyały, deszcze i mrozy naprze

mian rozsadzają najtwardsze kamienie, a rdza

pocicbn szerzy się w żelazie. Te przebiegi czę

ściowo fizyczne i chemiczne nie pozostają jednak

bsz pewnych estetycznych korzyści. Czas swe

piętno kładzie na wszystkiem, uszlachetnia za

bytki, które równocześnie psuje, a czemby był

dla nas cały królewski Kraków, gdyby go pozba

wiono patyny starości tak, jak to wciąż robią

z najważniejszymi jego zabytkami ? Orugi bowiem

ezynnik: człowiek, w rzadkich wypadkach niszczy

częściowo tylko. Pod pozorem postępu, a co

gorsza, restauracyi, przeistacza w szystko czego

się dotknie. Niknie patyna, nikną i zabytki. Bo

esyt nie stokroć więcej edacior jest ten bnaowm

ezy, który wszystko widzi tylko w ramkach poli

technicznego szablonu, wstępujący w ślady ideal

nego typu: dycezyalnego budowniczego, stworzo

nego przez Anatola France. Czyż nie więcej sze

ray zniszczenia ów mieszczuch bez smaku, dla

którego kawiarnia iydowsko«wiedeńska jest idea

łeui przepychu dekoracyi i budowuictwa, lub ów

proboszcz, wyrzucający z kościoła »stare graty

niepotrzebne."

Tu w Krakowie dzieją się straszne rzeczy pod

względem nieuszanowania zabytków przeszłości.

Ale cóż dopiero widzimy w dalszych częściach

kraju! Nikną z dniem każdym ruiny naszych

zamków, gdyż ich kamienie bezustannie rozkra

dają, nikną kościoły i rezydencye stare pod po

włoką nowożytnych rekonstrakcyj, nikną obrazy

i rzeźby, nie odpowiadające wymaganiom błysko

tliwej »tandety." A któż to wszystko robi? — Nie

czas, miejmy to przeświadczenie, ale ludzie nie

oświeceni, mający n nas bezwzględną większość.

Przekonani o wielkości swego reformatorskiego

posłannictwa — przyjmują oni uwagi i nieśmiałe

zarzuty oburzeniem, lub tonem pogardliwej wyż

szości, tem łatwiejszej do osiągnięcia, że nikt

o nią ubiegać się z nimi nie myśli.

Ale zmienić poglądy ogółu, bez gwałtu i po

śpiechu, wpajać od młodości w obywateli kraju

poszanowanie przeszłości, stawiać pod pręgierz

opinii wszelkie wandalizmy i zeszpecenia zabyt

ków kultury i sztuki, to jeat zadanie, rokujące

pewne nadzieje, a jak kropla powoli kamień

przebije, tak też i nowe te poglądy w naszem

społeczeństwie stopniowo rozszerzyć się dadzą,

rozszerzyć się powinny!

Do takiej kropli porównać możemy działalność

instytucyi, powstałej w 1902 r. pod nazwą »To

warzystwa opieki nad polskimi zabytkami sztu

ki i kultury*.

—

Cele i znaczenie tego ciała

zbiorowego na innem miejscu tu miałem sposo

bność jnż przedstawić. O wiele wymowniejszem

będzie czysto przedmiotowe zdanie sprawy z tego,

co skromne Towarzystwo nowe dotąd, od począ

tku swego istnienia, zdziałało.

Pierwszym jego krokiem było zapewnieuie so

bie lokalnych wpływów przez mianowanie dełe-]

gatów w różnych częściach kraju. Rozesłano też]

wkrótce potem *Regulamin do badania i inwen

taryzowania dzieł sztuki i przemysłu artystyczne

go", który każdy członek otrzymuje bezpłatnie, a

w handlu księgarskim jest do nabycia po cenie

30 halerzy. Sądząc po dotychczasowo nadsyła

nych inwentaryzacjach, można mieć nadzieję, że

z czasem dojdziemy do ważnego rezultatu, do o

trzymania topografii zabytków polskich, o w iel

kiej liczbie których nie mamy prawie żadnych

obecnie informacyj. O »głównym" czynniku nisz

czącym, o działaniu czasu i jego przysłowiowego

zęba, nie zapomniało Towarzystwo w początkach

swego istnienia. Wydział jego zwrócił się do ba

pitn!y sandomierskiej z propozycyą odrestaurowa

nia kosztem Towarzystwa obrazu, przedstawiają

cego pokłon Trzech Króli, repliki znakomitego

dzieła Knlmbacha z początku XVI w. Ponieważ

otrzymano znamienną odpowiedź, że kapituła »pra

gnie zostawić obraz takim, jak jest, w swojem po

siadania", zwrócić się musiano w inną stronę.

Restaurowano podówczas kościół Franciszkanów

w Krośnie. W kaplicy Oświęcimów sześć portre

tów członków tego rodu nastręczało obawy, że

nlegną »fachowemu odnowieniu*. Słusznie więc

uczyniło Towarzystwo, że zaopiekowało się losem

tych obrazów, niemających wprawdzie wielkiej

wartości artystycznej, ale bardzo ciekawych ze

względu na stroje i osoby przedstawione. Por

trety owe, ilłustrujące dokumentem z epoki jeden

z najpiękniejszych szkiców Karola Szajnochy, były

w takim stanie, że ostateczne zniszczenie jnż wi

siało na włosku. Ramy wspaniałe, z dębu rzeżbio

nego i złoconego, były w opłakanej rozsypce. T e

raz wszystko to znajdnje się już na miejscu, wy

bornie, a ściśle naukowo odrestaurowane uieuia

lym kosztem Towarzystwa (przeszło 1000 koron),

z wyjątkiem portretów Stanisława i Anny Oświę

cimów, które, jako cenniejsze, posłano do odno

wienia prof. Hauserowi w Berlinie. Tak więc n

ratowano pamiątki drogie po fnndatorach kaplicy

krośnieńskiej, a niech każdy, kto może, przekona

się na miejscu, czy wykonanie pracy nie jest wy

bomem.

Oczy naroda całego zwrócone są w chwili o

becnej na Wawel, naszą skarbnicę przeszłości.

Gorącem pragnieniem młodej instytucyi, było

złożenie u stóp królewskiej siedziby pierwszych

owoców swej działalności. Nie można też stoso

wniejszego, jak na ówczesne środki Towarzystwa

było zrobić wyboru, jak odnowienie znakomitego

obraza, zapisanego skarbcowi katedry wawelskiej

w kutych srebrnych ramach przez biskupa kra

kowskiego, Andrzeja Trzebickiego. Bo restaura

cya obraza nie pociąga za sobą bardzo wielkich

wydatków, a wymaga natomiast dozoru rzeczo

znawców , ostrożności i sumienności, której u pro

wincjonalnych restauratorów łub badaczy zabyt

ków napróżno byśmy szakali. Jednem słowem,

cboć mniej kosztowna, jest ona o wiele niebez

pieczniejszą od restanracyi dzieła rzeźby lnb ar

chitektury, bo wymaga nieraz jednego tylko do

tknięcia ręką mistrza, aby być doskonałą, przy

najmniejszej zaś nieostrożności staje się zgubą

całego dzieła. O ileż trudniejszem jeszcze staje się

zadanie, jeżeli obraz już, w znany nam sposób, od

restaurowano, jak to miało miejsce właśnie z wa

weUkiera arcydziełem przed ośmnastu laty. Z pod

gruntownego przemalowania nikt już prawie nie

był w stanie rozpoznać, że dzieło to wyszło z rąk

wielkiego Flamanda Quentyna Massysa (1466 -

1530). Nikt inny też nie podołałby przeprowa

dzeniu tak ważnej pracy, jak wydział, kierujący

pracami Towarzystwa, poświęconego opiece nad

zabytkami. Udał się on z prośbą o pozwolenie do

J. E. X . kardynała Puzyny i kapituły krakow

skiej, na które odpowiedziano przychylnie i z go

towością, dając tem przykład godny naśladowni

ctwa innym wysokim kollegiom duchownym. Ró

wnocześnie uproszono Dra Karola Estreichera,

dyrektora Biblioteki Jagiellońskiej o udzieleni*

dla celów porównawczych krakowskiej kopii tego

dzieła z XVII wiekn, będącej ozdobą jej zbio

rów. Na podstawie gruntownego oczy=szczenia i

analizy krytycznej, sprawdzi.no przedewszystkiem

autentyczność wawelskiego oryginała, zdanie to

potwierdzili tacy rzeczoznawcy jak Wilhelm Bode

i Max Frićdlander.

Następnie doprowadzono obraz do stanu w zo

rowego, utrwalono warstwę jego farby, a dzięki

tym zabiegom, znajdnje się obecnie najpiękniej

sze dzieło sztoki, jakie posiada wawelski skar

biec, w stanie doskonałej konserwacyi, umożli

wiającym doskonale oceniać jego znakomite za^

!ety, które przez szereg lat niejako istnieć prze

stały. Staraniem Towarzystwa odnowiono też ku

te w srebrze ramy arcydzieła, a zachęcam gorąco

wszystkich do obejrzenia go w skarbcu katedral

nym. Podnieść jeszcze wypada dwie wystawy

obrazów dawnych malarzy, urządzone w pierw

szym roku istnienia Towarzystwa na jego ko

rzyść, przez gorliwego prezesa, prof. Jerzego hr.

Mycielskiego. O zainteresowania, jakie obudziły

wśród publiczności, świadczy dostatecznie liczba

osób, jakie je zwiedziły. Bonifacio Veronese, Lu

cas Granach, Ant.ranDyck, van Hellemont, Vernet

Canaletto, Baciarelli, Lampi przeszli przez sale w y

stawowe, dowodząc, ile w naszych zbiorach polskich

jest jeszcze znakomitych dzieł sztuki, i jak korzy

stnem jest obznajomienie ogółu z ich zawartością.

.’--tifihlilmfi .

e,?lf

A. Olszawtkiaga, 8. Sokaławikiega, K. Bachttaha

* Taraawła, Rzutowi*, Jas)*, Rewy* Sącz» *z peronie w ktiągarni kolejowtj

PBBNDl(EBATA WYNOSI:

wz,,c._

...

na cały rok na kwartał na 1miesiąc

Powta w

40 koron

10 koron ! 3 kor. 60 hal.

«W atą w państwie A n st ry a cU e u ...................................................

a koron , J2koron ,5kor_

*, WkUh

iróH.’ Wiń. ’a 1 * . ....................

56 koron

14 koron 5 kor. 60 hal.

i.»

*°

Francyi, A mW , Belgii, Szwajcaryi. Turcy!

i to f* to«tw, malejących do związku pocztowego . . .

64 koron

16koron |6kor. _

J*ot»a f(enmerata

P°ranne wynosi miesięcznie z przeayłką pocztową 1 koroną

....

**Al,, w miejsc« | s odniesieniem do domu 1 koronę.

Prenumaptła

°%

L ę? 4 kak’ a T ’eczorn- P° 2(0 biłl-; z przesyłka pocztową 24 hal.

iprzekaz* ciitniełne maract

:°i

do ostatniego dnia w miesiącu. -

U a ty z pieniądzmi

fYotwwu^y.-JL

i^remuaaratę i _ogłoszenia ;iuseraty) uprasza się nadsyłać fr a n c o do Administracyi

».

JMlilDUlfty_« n%eop%ectftowane nie podlegają opłacie pocztowej. L istów n i t fr a n -

»** pfzyjmąJ8 H§ — Rękopisów nadsyłanych nie zwraca się.

,,CZAS" wyehodai s wyjątki«» dni po siedzieti i świętach uroczystych dwa raz.y dzienaie, a mianowicie:

*a La,wi_ t,»« .

°.

,6 « P ° ’ » F«śl*inie 6 wieczorem.

Prenumeratę przyjmują: Administracya Omun w Krakowie i urzędy poesśew*.

M iejscow ą pren u m eratą księgarnia 8. A. Krzyżanowskiego, handle- St Karlińskiego w Sukiennicach,

H. Kretschmera, Rynek 10, Biuro dzienników Eopoasa i Salomonowej, Główna t r a fik a w Rynku głównym.

O g ł o s z e n i a przyjmuje się za opłatą od wiersza petitem za pierwszy raz 80 hal,, za każdy następny

po 10 hal.; układ tabelaryczny, cyfrowy, skomplikowany, pierwszy raz po 40 hal,, następny pe 10 kał.

N a d e s ł a n e (na trzeciej stronie) od miejsca wierssa drukiem petitowym 60 halerzy za każdy i«a.

Ogłoszenia i prenumeratą przyjmują: we Lwowie biura dzienników L.Plohna, A. Olszewskiego

St. Sokołowskiego, K. Buchstaba; w Jarosław iu Biuro dzienników; w Podgórzu Pożuraiaki Rym«*;

w Przem yślu A. Juszyński księgarnia kolejowa, D. Heszeles; w R zeszo w ie M. łFeinfcmab:

w Stanisławowie Jasielski i Sp.; w Tarnowie M. Bockach; w Tarnopolu C. Haliczer:

w P a r y ż u wyłącznie p. W. Raczkowski, 14 Citó de Trevise; w W ie d n i u Haasenstein ft Vowter (także

w Hamburgu, h rankfurcie n. M,, Berlinie, Lipsku, Bazylei i Wrocławin), A. Oppelik, R. Mosse (takie

w Berlinie, Hamburgu. Monachium i Norymberdze), H. Schal*k, M. Dakre, J. Dia osh erf, H, Fii*dl

(tylko prenumeratę H. Goldsohmidt ft Comp.)t w Preefcfwrośe a. M. G. L. Daadbe ft Oemp

WNT Za każdą amiaaę adres* **ptasi atą « hal. *mm

ADRES REDAKCYI i ul. św. Tomasza Nr U .

Tełelea Er SO.

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction