Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 684 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

mr\

Wtorek 3 1

Października 1 8 9 9 .fe t?

Rocznik LII.

CZAS

Kraków 30 października.

Podaliśmy onegdaj wiadomość o rozwiązania

poufnego zgromadzenia, zwołanego do jednej z tu

tej szych sal, celem omówienia interpelacyi o mord

w Polnej, wniesionej do Rady państwa. Nie bę

dzien y wchodzić w meritum tej sprawy, która

przybrała zakrój drażliwy — choć nie taimy za

patryw ania, że używanie haseł antysemickich

do agitacyi przeciwko członkom Koła polskiego

jest politycznie nieuspraw iedliwione i niewłaściwe,

ale musimy stwierdzić, że inicyatorowie zgroma

dzenia korzystali tylko ze służącego im kon

stytucyjnego praw a i nie przekroczyli granic po

rządku publicznego. A jednak zamiar ich natrafił

na nieprzezwyciężone trudności, które widocznie

powstały wskutek nacisku, z góry wywartego. Od

mawiano im jednej sali po drogiej, a gdy na

reszcie z ebranie pnbliczne zmienili n a ponfne, po

licya skorzystała z nader błahego pozoru, żeby do

odbycia zebrania nie dopuścić. Otóż konstatujemy,

że wiele ra zy przywódcom socyalno-rew olucyjnego

ruchu, skierowanego wprost przeciwko podstawom

bytu społeczeństwa i państwa podobało się urzą

dzać zgromadzenia publiczne, na których mówcy

podsycali w sposób najjaskrawszy niskie instyokta

ciemnego tłnmn i poniewierali cześć osobistą lu

dzi najzacniejszych i najwybitniejszych — władze

nigdy nie interweniowały i nigdy nie piętrzyły

trndności przed inicyatorami wieców. Bywały

nawet przykłady tolerancyi publicznych pocho

dów, mających wybitną cechę manifestacyj, a nie

pamiętamy wypadku, aby przedstawiciel władzy

rozwiązał socyalistyczne zgromadzenie z powoda

mowy p. Daszyńskiego, lub którego z jego kole

gów. Niedość na tem. Jeżeli doniesienia dzienni

ków są prawdziwe — po rozwiązaniu poufnego

zebrania, o którem mowa, uczestnicy jego rozpo

częli śpiewać hymn polski, przerwali go jednak

na żądanie komisarza policyi. Czy był^jaki przy

kład, aby przerwano śpiew ,,Sztandaru czerwo

nego*, pieśni rewolucyjnej, potępionej naw et przez

sądy?

Takie uwagi nasuwać się muszą każdemu nie

uprzedzonemu obserw atorow i naszych miejscowych

Btosunków. U stawy nie są jednakowo wobec

wszystkich stosowane, a to jest objaw zbyt nie

normalny, aby go nie zaznaczyć. Co do ostatnie

go wypadku, to należy zauważyć, że nie winimy

w ładz lokalnych, które postępow ały widocznie

wedłng wskazówek, z góry udzielonych. Waito

jednak zapytać, co właściwie wywołało ten na

cisk i gdzie jest jego źródło?

Przegląd polityczny.

Po ostatniej mowie, wygłoszonej w Hamburgu

przez cesarza Wilhelm a, w całej prasie niemie

ckiej wysunęła się na pierwszy plan dyskusya

nad nowym projektem wzmocnienia marynarki nie

mieckiej. Zapanow ała powszechna opinia, że pro

jekt taki rząd przygotowuje i prawdopodobnie

przedłoży parlamentow i n a najbliższej sesyi. Z a

powiedzi te potwierdziła wiadomość o konferencyi

cesarza z hr. Btilowem i admirałem Tirpitzem oraz

o naradach tego ostatniego z ks. Hohenlohem.

Rzecz nie wychodziła po za dowolne domysły, a

dopiero onegdajszy artykuł, ogłoszony przez N o rd d.

Allg. Ztg, dostarczył konkretnego materyału i ob

jaśnił plany ministerstwa marynarki.

—

P.t.:

Zur Flottenfrage wywodzi wspomniany organ ofi

cyalny, że dla wzmocnienia marynarki niemie

ckiej konieczne jest rozwinięcie działalności w dwóch

kierunka ch, a mianowicie zarówno pomnożenie

floty wojennej, ja k i wielkich krążowników , prze

znaczonych dla obrony kolonij i do służby na ob

cych wodach. Flota wojenna, składająca się obe

cnie z dwóch eskadr, wzróść mnsi o 3 i 4 eska

drę, na razie jednak celem akcyi winno być n

formowanie trzeciej eskadry, złożonej z 10 okrę

tów liniowych wraz z odpowiednią liczbą krą żo

wników i torpedowców. Nadto należy flotę kolo

nialną powiększyć do r. 1911 o sześć krążowni

ków. Warunkiem wykonania tego planu jest zmia

na dotychczasowej ustawy marynarskiej, zmiana

o tyle , że szybsze tempo budowy nowych stat

ków, ograniczone teraźniejszą ustawą do r. 1900,

byłoby rozciągnięte ua dalszy okres od 1901 do

1917 r. W takim stanie rzeczy warsztaty niemie

ckie opuszczałyby każdego roku: trzy wielkie

statki (okręty liniowe albo duże krążowniki), trzy

małe statki (małe krążowniki albo kanonierki) i

jedna dywizya torpedowców. Różnica wyraża się

najdobitniej w cyfrach kosztów, które z 60 pod

niosłyby się do 85 milionów marek. Nordd. Allg.

Ztg dodaje jednak na zakończenie, że rząd go

tów jest na pokrycie nowego wydatku znaleść

pokrycie bez uciekania się do śruby podatkowej.

Taki jest w ogólnych zarysach program minister

stwa marynarki. Znaczący sam przez się, nabiera

jeszcze większej wagi na tle stosunków parlamen

tarnycb , które staną się tem więcej zawikłane,

gdy taktyka stronnictw przesuwać się będzie wśród

trzech walnych projektów: kanałowego, marynar

skiego i o wolności pracy (Zuchthausoorlage). —

Prasa liberalna już obecnie zaniepokojona jest tem,

że konserwatywna Kreuz Zeitung ogłosiła ró

wnoczeŚDie z Norddeufsche Allgemeine Zeitung

oficyalne zamiary rządowe. Wnioskując z tego,

konserwatywne partye mają już zapewnione albo

spodziewają się ustępstw rządowych w sprawie

kanałowej za cenę poparcia projektu rozwoja

floty. Freisinnige Ztg podejrzywa wprost ministra

Miąueła o ,przestawienie kulis,u tj. o wysunię

cie kw estyi floty dla wycofania na drugi plan

kwestyi kanałowej. Chwila jednak jest tak do

brze dobrana a sytuacya międzynarodowa wpływa

tak podniecająco na zamorskie ambicye niemiec

kie, że uie można przewidywać bezwzględnego

oporu parlamentu. J uż teraz przebija się w prasie

opinia, że wzmocnienie floty poprze nietylko par

tya narodowo-liberalna, lecz także wolnomyślne

zjednoczenie. Decydujący głos będzie miało cen

trnrn, które nie zabrało jeszcze głosu i niema po

wodu zabierać go przed dyskusyą budżetową i

przed ustaleniem się obrazu ogólnej sytuacyi w po

lityce wewnętrznej.

W obronie planów morskich cesarza Wilhelma

w ystąpił niespodziewany sprzymierzeniec - we

Francyi.

—

I tak Journal des Dfbats zamieściły

symptomatyczny a rtykuł, powtórzony przez inne

dzienniki, a starający się wykazać potrzebę wzro

stu floty niemieckiej. ,,Handel niemiecki — pisze

Journal des Dfbats — zwiększył idę od 1881 do

1897 r. o 30 procent. W r. 1886 wynosił ogólny

dowóz 2945, a wywóz 3190 mil.; w r. 1897 cy

fra ta podniosła się do 4680, względnie 3634 mil.

marek. Handlowa flota niemiecka powiększyła się

w analogicznych rozmiarach: suma tou wzrosła

z 1,284.000 w r. 1887 do 1,550.000 w r. 1897,

a w tej liczbie parowce podniosły się z 453.000

do 969.000 ton.

—

Rozwojowi temu nie ustępuje

flota wojenna. W budżecie z r. 1888/9 figurowała

marynarka z kwotą 51, a obecny budżet dochodzi

do 133Va mil., zawartość zaś ton wzrosła w tym

czasie z 189.000 do 326.000. Zdaw ałoby się za

tem, że w zwykłych czasach obecna flota jest do

stateczną dla ochrony interesów handlowych; jest

ona jednak nie wystarczającą na wypadek, gdyby

Niemcy weszły na drogę wielkiej polityki świa

towej, która widocznie jest w zamiarach cesarza

Wilhelma. W rozległych swoich planach nie mo

gą jednak Niemcy zapominać, ie są mocarstwem

przedewszystkiem lądowem, podczas gdy Anglia

siły swoje skopia przedewszystkiem na zbrojenia

morskie. To zmnsza Niemcy do doraźnej, wiel

kiej wstrzemięźliwości, z obawy, aby się nie zna

lazły same na drodze, którą kroczy polityka An

glii. Wprawdzie Niemcy starały się o zawarcie

związków, aby trzymać w szachu imperyalizm an

gielski, nie spotkały jednak dość życzliwego przy

jęcia.

W r. 1896, gdy cesarz Wilhelm wysłał

znany telegram do Krtigera, prasa francuska odpo

wiedziała drwinami a dyplomacya niechęcią. Ró

wnież zeszłego roku Niemcy zawarły układ z An

glią w sprawie posiadłości portugalssich dopiero

wówczas, gdy F ranc ya na odnoŚDą propozycyę

nie udzieliła naw et żadnej odpowiedzi.

—

Gdyby

uczyniono inaczej, epizod Faszody przybrałby inną

formę. Rznca to światło na przeszłość, a jest nau

ką na przyszłość*. Artykuł ten jest znamienny

z tego powodu, że przebija w nim jasna świado

mość, iż Francya i Niemcy, mimo lądowego coraz

bardziej teoretycznego anta goniz mu, w polityce

aktualnej i praktycznej, wobec groźnej rywaliza

cyi Anglii, zmuszone będą wystąpić w roli raczej

sprzymierzeńców, niż przeciwników.

Wojna w Transyaalu.

We czwartek wojska jenerała Yule dostały się

do Ladysmith, łącząc się z główną siłą angiel

ską, a do niedzieli nie nadeszła żadna wiadomość,

jak się zachowuje skoncentrowany w Ladysmith

korpus jenerała White. Milczenie bardzo rozmo

wnego dawniej telegrafn między Ladysmith a

Capstadt, potwierdzałoby rozszerzaną onegdaj po

głoskę, że boerom udało się przerwać komunika

cyę kolejową i telegraficzną między N atalem pół

nocnym a Kaplandem. Przerwa ta miała być do

konaną pod Colenso, n a południe od Ladysmith,

nad rzeką Lit Tugela, a w razie potwierdzenia

taj wiadomości, odciętym obóz Anglików byłby nie

tylko od Capstadtu, ale także od Peetermaritzburga i

Durbanu, miast niezmiernie ważnych dla Angli

ków, gdyż przez nie nadciągać będą do Natalu

posiłki z Iadyj i z Europy.

- Jeżeli wiadomość o

przerwanin komunikacyi okaże się nieprawdziwą,

brak wiadomości oznacza, że jene rał White daje

odpoczynek wojskom, a zarazem kompletuje u

bj tki w szeregach.

I jedno i drugie, wypoczynek i uzupełnianie

braków, je st niezbędnie koniecznem. Od dziesię

ciu dni wszystkie oddziały armii w Nataln odby

wać musiały ciężką pracę wojenną. Oddział pół

nocny jenerała Yule stoczył w tym czasie dwie

większe utarczki pod Glencoe i D unde e, poczem

musiał dokonywać odwrotu w niezwykłe ciężkich

warunkach, przedzierać się przez zarosłe krzaka

mi urwiska, przeciągać rękami działa przez wierz

chołki gór i przełęcze.

—

Z oddziałów, które je

nerał White pozostawił przy sobie w Ladysmith,

część potykała się pod Acton-homes, druga pod

Elandslaagte, reszta pod Riet-fontaiu i Modders

bridge. N iektóre pułki, jak sławny pułk strzelców

szkockich Gordona, nie m ają całkiem oficerów —

niektóre, zwłaszcza kaw ale rya, są zdziesiątkow a

ne. Jedna artylerya pozostała nietkniętą.

czwartek zatem wieczorem jene rał White posia

dał armię, która była całkowicie niezdolną do

walki. Korpus cały, po odliczeniu poniesionych

strat w zabitych, rannych i jeńcach, składa się

z 10,000 lndzi, a mianowicie 7000 piechoty linio

wej, 1200 kaw ałeryi regularnej, 2000 ochotników

i 69 dział.

Co do boerów, widocznem jest teraz, że nagłe

zniknięcie jenerała Yule, było dla Jouberta wielką

niespodzianką. Całą sw ą nwagę zwrócił on na

Glencoe i Dundee, gdyż przypuszczał, że dowódca

angielski bronić będzie do ostatniego tchu tej w y

suniętej pozycyi. Otoczył oddział angielski z trzech

stro n: od północy, od zachodu i południa, nie

przypuszczając, by jenerał Yule mógł ryzykować

odwrót przez trudny, górzysty teren na wscho

dzie. Stało się inaczej — i armia angielska prze

szła tamtędy, pozostawiając w Dnndee na łaskę

i niełaskę nieprzyjaciela wszystkich ra n ny ch , a

z nimi nawet jenerała Symonsa. Jenerał Joubert

musiał wskutek nowych warunków, obmyślać no

wy plan strategiczny, uwiadomić o nim odległą

kolumnę ora ńską na południa i obróciwszy front,

zwrócić się ku południowi.

—

Zapanowało więc

przymusowe zawieszenie broni na kilka dni, jakby

cisza przed burzą. Dla Anglików je st ono o tyle

korzystniejsze, że przez kilka dni mogą rzeczy

wiście, będąc prawie na miejscu przyszłej bitwy,

odpoczywać spokojnie i reorganizować się, boero

wie zaś będą przez cały ten czas w marszu.

—

Jenerał Joubert podzielił swoje wojsko zapewne

ua dwie części, z których jedna wyruszyła wzdłuż

kolei wprost na Ladysmith, drnga przez Help

m a kaa r zagrozi nieprzyjacielowi od w schodu; atak

od zachodu przypadnie prawdopodobnie w udziale

wojskom orańskim, stojącym już od tygodnia na

miejscu.

Do dotychczasowych dwóch terenów wojny,

wschodniego w Natalu i zachodniego w kraju

Beczuanów, przybył od soboty trzeci, północny —

ua granicy Transyaalu i Rodezyi. Będzie to w ka

żdym razie teren poboczny, na którym boerowie

nie mogą mieć żadnych iunych planów, jak tylko

małymi oddziałami niepokoić nieprzyjaciela, by i

w tę stronę odciągnąć pewną część sił a ngiel

skich. Na razie cała akcya w tej stronie ograni

cza się na wtargnięciu w piątek rano oddziała

boerów na terytoryam angielskie i stoczeniu utar

czki z silnym patrolem kaw ałeryi angielskiej,

krążącym koło fortu Tuli. Biuro Reutera zape

wnia, że Anglicy pobili Transvaalczyków; wiaro

godność tego zapew nienia, próez dotychczasowych

doświadczeń, osłabia nadto fakt, że owi rzekomo

pobici boerowie, mogli jnż nazajutrz wdać się

w potyczkę z plemieniem Bamangwato, mieszka

jącem na północ od Tuli, o sto przeszło kilome

trów od granicy.

%iemlec o Polakach.

O ile szukanie rozgłosu i reklamy, zwracanie

na siebie uwagi tak w życiu indywidualnem, jak

w życiu społecznem, szkodliwe zwykło sprow a

dzać skutki, o tyle miłem i korzystnem musi być

świadectwo o pracy zbiorowej i sile żywotnej na

rodu, gdy przychodzi niespodziewanie i to z tej

strony, zkącł zw ykle słyszymy tylko słowa lekce

w ażenia i nienawiści.

Głośny profesor historyi na nniw ersytecje ber

lińskim, Delbrtick, ogłosił świeżo swe w rażenia

i poglądy, wywołane podróżą do Królestwa Pol

skiego i dłuższym pobytem w Warszawie.

Pomijamy pierwszą część opisową tego spra

wozdania o Warszawie, jej starych pałacach i no

wych budowlach, o historycznej fizyonomii stolicy

nadwiślańskiej i jej nowożytnym rozwoju. S% to

zwykle wrażenia turysty, nie przedstawiające nic

nowego.

W drugiej atoli części swych listów prof. Del

brtick pogłębia swój pogląd - a z zebranych in

formacyj o stosunkach ekonomicznych i kultur

nych kraju przechodzi do wniosków politycznej,

poniekąd historyozoficznoj n a tu ry , o przyszło

ści tego kraju i tego narodu.

W tem wszystkiem, co zapisuje i co opowiada,

przyznać należy autorowi ścisłość i przedmioto

wuść, bez wyraźnych sympatyj, ale i bez uprze

dzeń - w konklazyach przebija atoli doktryne*

ryzm profesora niemieckiego, jakkolwiek nie zni

ża się nigdy do szowinizmu pychy i niesprawie

dliwości swych współplemieńców.

Zastanawia autora przedewszystkiem ten dzi

wny fenomen, że Królestwo Polskie uczyniło tak

wielkie postępy na poln ekonomicznem, przemy

słowem, a nawet kultarnem, mimo, a nawet wbrew

warunkom politycznym i systemowi rządowemu,

najbardziej niekorzystnym.

Rząd rosyjski nie uczynił tu nic, a by ten po

stęp obudzić, naw et zaniedbał dokonać tego dzieła

koniecznego dla rozwoju kraju, jakiem byłoby

uspławnienie Wisły — 9 tylko linii kolejowyoh

przerzyna kraj, którego obszar równa się czwar

tej części Niemiec: połączenie z Berlinem i Wie

dniem, z centrami earopejskimi tylko w krzy

wych kątach wypadło. Unikano tu systematycznie

wszystkiego, coby mogło uchodzić za w yrządze

nie dobrodziejstwa Polakom. Autor podnosi z n a

ciskiem wpływ kolonij fabrycznych niemieckich,

gdzie jak w Łodzi, jeszcze Polacy będący w rządzie,

sprowadzali osady robotników i przedsiębiorców

niemieckich.

—

Dziś olbrzymie miasto fabryczne

zwalcza siłą kapitałów niemieckich konkurencyą

rosyjską na w ielką skałę.

,,W arszawa urządza się już odpowiednio, aby się

stać w przyszłości pierw szą etapą eksportu dla ko

lei syberyjskiej. Dlaczego W arszaw a? - Ponieważ

w W arszawie zaczyna się szczególniejszy system k o

lejowy rosyjski z torem mniej więcej o 20 centyme

trów szerszym. Tn wszystko, co przychodzi z Euro

py, trzeba przeładowywać. Tn jeBt naturalny plac

transitowy, pakunkowy i sortymentowy. K ażdą nową

zdobycz, którą Rosya osiąga dla siebie, osiąga także

dla polskiego przemysłu, który coraz więcej oskrzy

dla starszy przemysł rosyjski. Polska, która stanowi

niespełna 13-tą część ludności całego państw a rosyj

skiego, wytwarza już dziś szóstą część całej produk

cyi żelaza i stali, a czwartą część produkcyi tkac

kiej tego państw a*.

Nie pomogły rozporządzenia rządu rosyjskiego,

aby stłumić ten przemysł pograniczny, obcym k a

pitałem i obcym robotnikiem się rozwijający.

nAle ten najwyższy rozkaz pozoBtał bezsilny, po

nieważ wielki przemysł kwitnie tylko na ziemi kul

turnej, a tej znajduje się w Rosyi dotąd jeszcze nie

skończenie mało, w Polsce natomiast, sąsiadującej

z Niemcami, daleko więcej i to daje Polsce prze

wagę ekonomiczną nad Rosyą, która to przewaga,

dzięki wzrostowi inteligentnego stanu średniego, cią

gle jeszcze się wzmaga. Obok Niemców i po nie

miecku mówiących żydów, którzy do niedawna w e

konomiczno -przemysłowem życiu Rosyi przeważali,

występują teraz na widowni Polacy i zaznaczają się

Z literatury włoskiej.

Gebriele d’Annunzio: L a Gloria. Tragedia. Milano.

Fratelli Treves. 1899.

Niedarmo miano poety we Włoszech dawanem

bywa powieściopisarzom. Tytuł ten jak wraz przy

staje do autora, którego utwory nad inne noszą

piętno poezyi, chociaż, niestety 1 zbyt często lo

tne skrzydła opuszcza i w ziemskiem szarga je

błocie.

....

...

Uprawia on po kolei wszystkie dziedziny lite

ratury: obok poezyj ulotnych powieściowe trylo

gie, obok dramatów misterya, obok essayów od

czyty i konferencye. Umysł to zostający w cią

głej twórczej gorączce: dość powiedzieć, iż ma

na w arsztacie do pi§ciu różnych_ powieści, trzy

dramaty, rzecz o sztuce pis ania i potędze słowa

itd. itd. Dziś mamy przed sobą tragedyę w pię

ciu aktacb, napisaną dla Eleonory Duse, która

ma odgrywać naczelną rolę. L a gloria (chwała)

wcieloną tu została w kobiet§ fatalną , _niestałą,

coraz to innych darzącą zgubną miłością swoją,

która ofiary swe zrazu wieńczy szczęściem, aby

następnie, jak harpia, w szelką z nich siłę, kre_w,

duszę całą wyssać, a pędzić dalej i dałej, wie

cznie nienasycona, po przez góry trupów, morza

krwi, piętrzące się krzywdy.

—

Któż ona jest, ta

tajemnicza istota, groźnie zawisła nad przezna

czeniem każdego, co dla niej z apłonął złowrogiem

uczuciem? Młode m a lica, ale stare jak świat

łono, niezdolne wydaó żyjących synów. Nie zna

ona odpoczynku, nie zdolna wytchnienia, wybrań

ców swoich smaga biczem niepowstrzymanych żą

dzy, aby ich gnać coraz dalej, coraz byżej, do

póki nie padną wyczerpani po drodze, a ona wne

innego znajdzie kochanka. Rzecz dzieje się w Rzy

mie w jakiejś nieokreślonej, przyszłej dobie i ()

daj część potężnego w rażenia odnieść wypada o

tej świadomości ogromu i wieczności mia sta , o

czutego raczej, aniżeli oglądanego.

Akcya bowiem rozwija się w murach tego

owego gmachu, lecz po za ścianami, rozciąga się na

siedmiu pagórkach urbs par eicellence, la citt ,

cittd, smisurabile, la citth perigliosa, której grzmo J

koby morskich fali, il rumbo oceanico, wciąż się r

bija o bramy i progi, stanowi ciągły akompania

ment dla rozwijającej się stopniowo akcyi. Przez o

tw arte okna płynie ustawicznie szum tłumu, wycie

motłochu, ryk pospólstwa, płynie raz po raz i wiel

ka cisza K ampanii, il silenzio dell’agro, woń traw

wysokich, rozbujałych. Magiczne słowo Rom a pa

da raz po raz czarodziejskiem zaklęciem, pada i

inne, marzenie wielu , śniących dziś o jakowemś

latyńskiem odrodzeniu , il rinascimento latino i

wspominających z upodobaniem la fo r z a latinu,

która ma na nowo światu zaświtać i światem o

władnąć. La terna Roma przeszła i przechodzi

ciągle w strząśnienia i nie może się skrystalizować

w ostatecznej ustalonej formie. Zniknął Watykan

i Kwiryna! z areny spornej, militaryzm owładnął

miastem, na którego czele stanął dawny, poorany

bliznami żołnierz, Cezar Bronte , syn ziemi, syn

ludu, który ster rządów w żelaznej njął prawicy.

Ale zła gwiazda powaliła rycerskiego męża n stóp

zagadkowej kobiety, noszącej bizantyńskie nazwi

sko Komnenów i bizantyńskie też zepsucie w ło

nie. Czuje ona, że dni władzy starca są policzo

ne, bo już nowe słońce, nowa siła na horyzoncie

błyska, podnosi się, gotowa sięgnąć po rządy

miasta i świata. To Ruggero Flamma, trybun In

du , na którego padło spojrzenie Komneny i który

gotów teraz cały świat spalić i zniszczyć, byle

sobie nowe utorować drogi. Co dopiero na ry n

kach miejskich i radnych salach odbył się turniej

a raczej pojedynek dyktatora i trybuna.

Stary, podkopany Cezar Bronte rzncił zwolna

w oczy rokoszan gromonośną odprawę. ,,Położyłbym

się bez ska rgi w grób, który przedemną otwieracie,

gdybym pośród was rozpoznał choćby jednego męża

sposobnego do w ielkich rzeczy, jedno dzielne a

ludzkie serce, jednego syna ziemi zakorzenionego

do głębi italskiej gleby. Ale godzina nie wybiła.

Maż przyszłości się nie narodził, a my jeszcze ocbo

dzić z pola ani umierać nie chcemy. Jeśli cbe

cne życie ciężkiem jest i jałowem, me wam to

danem będzie je zapłodnić. Nie widzę w waszych

oczach wielkich przeznaczeń, spostrzegam tylko

zaw rót szału. Nie jesteście z plemienia twór

ców.».a

Ale Ruggero Flamma niczem się wstrzymać na

obranej drodze nie da. Czuję w sobie niezwy

ciężone siły i wraca do swoich aby towarzy

szom rozdać poszczególne działy tej władzy, któ

ra nie dziś, to jntro spocznie w jego rękn.

Wszyscy mu przysięgają pomoc i poparcie, w miarę

sił i po za icb granicą, i rozchodzą się gotować

zamach, któremu jedyną zaporę stawia żyjący

dotąd i niezwalony jeszcze dyktator. I w tej to

chwili wytycznej, zjawia się w domu trybuna ludu,

który zapatrzony w gwiazdy, wyglądał sławy i

chwały, uosobienie glorii, ta wspaniała istota,

która go oplata zwojami wężowymi słów swoich

i uścisków. Odbiegła ona dziś starego małżonka,

zw abiona młodością i zapałem nowego kochanka,

w którym upatruje oswobodziciela z dawnych pę

tów, do którego tęskni, ku któremu rwie się cała,

opanow ana ,,wielkiem jego tchnieniem, wysokim

polotem, tem pragnieniem co nowe odkryw a źró

dła, tym głodem co sobie dowolnie owoce do

biera, tą odw agą co się na niebezpieczeństwa

puszcza, żądzą radości życia i muzyką też życia,

per la melodia della vita bella\u Ona zmiecie mu

z drogi istniejące przeszkody. I teraz odchodzi

wiarołomna, aby uprzątnąć dyktatora i zgotować

zwycięstwo Flammy.

Akt drugi przenosi nas w dom Cezara Bronty.

Legł stary rycerz jak dąb podcięty, wió, z czy

jej umiera ręki. I oto jeden z genialnych środ

ków dra matycznych, którym się d’Annuuzio po

s ługuje, w ystępuje tutaj z osobną grozą. Część

akcyi dzieje się zawsze po za sceną, na którą

w padają gońce, niosący wrażenia swoje i wieści,

wyrywający sobie słowa, aby dodać nowe szcze

góły, dopowiedzieć własne uczucia, dać wyraz o

sobistego przerażenia czy bólu. Niema nigdy dłuż

szego opowiadania, lecz to rozłamanie świadectw,

z coraz to innych ust padających, potęguje grozę

i ruch akcyi.

Tak i tu otruty rycerz dogasa w przyległej

komnacie, a z brzegu stoją ci, co analizują po

stępy idącej śmierci, stopniowanie konania. Czują

wszyscy, ie tam za firanką coś wielkiego scho

dzi i znika, bodaj Ojczyzna sama! Ale stary żoł

nierz nie chce umrzeć w łóżku, nie chce nie po

mszczoną zgiuąć śmiercią. Dźwiga się jeszcze, by

rzncić w twarz Komneny słowa przekleństwa,

słowa zemsty — za śmierć i życie, za jad truci

zny ostatniej i shańbienie siwizny swojej! Odpy

cha ją , miażdży, pragnie zetrzeć, zdusić. Napró

żno! ona w ymyka się z jego objęć!

—

Żyjże, żyj dalej! aby inni przez ciebie gi

nęli! — woła za znikającą Bronte, przy którym

zostaje zakonnica, próbująca skołata ną duszę

akoić, uciszyć modlitwą. I oto w umierającym bu

dzi się żal, iż mn nie danem było na polu bitwy

życie zakończyć. Kiedyś, zostawiony między po

ległymi, leżał ta k długo samotny, opuszcżony,

w pogodny wieczór wiosenny. nTo jedno w spo

mnienie dziś mię ukoić zdoła... Otwieram oczy,

patrzę, dokoła wielka cisza, nademuą niebo gwia

ździste, poniżej rnń krw ią moją przesycona aż do

ziarna; mijają godziny, czas upływa, rzekłbyś

tętna ziemi odzyw ają się wespół z biciem mego

serca, które jakoby w łonie ziemi drga i bije...

Syn ziemi, oddałem matce, com miał najlepszego,

krew najczystszą. Jestem kmieciem o twardej

czaszce i silnej prawicy... Przodkowie moi orali,

siali, żniwowali, oddawali matce pot życia, pot

czoła swego. I jam pługiem kierow ał i szedłem

ku przeznaczeniu ze słońcem, świecącem w oczy,

z poczerniałemi od pracy rękoma, z wyostrzonemi

na czarnym chlebie zębami. Synemci ja ziemi

i mężnem, szczerem sercem dokonałem zawodu*...

Pada Bronte i nic już nie preeszkadza ślubom

Flammy z Chwałą.

Ale cbyba niedługiego zazna upojenia, bo już

się dokoła niego wszystko mroczy. Akt trzeci spro

wadza nas na rozstajne drogi, gdy po zwaleniu

dawnego porządku rzeczy, nie wiadomo czem za

stąpić starą machinę, która szła niemal własną

siłą i rozpędem. Flamma chciałaby oprzeć się na

ludzie, bo lud jeden wśród ogólnego rozstroju

jeszcze przedstawia żywioł czerstwy, silny, nie

zwątlony. Ale ten intelektualista radby teraz wzno

wić dawne wspomnienia i tradycye, tak dalece, że

zamiast być mężem czynu, staje się człowiekiem

formułek. Kult ma on dla wielkich pamiątek, dla

wszystkiego, co napiętnow ane rzymskością — ro

manitcf, chciałby za pomocą tej rzymskości uszła

chetnić, upiększyć, spotęgować życie. Nie zapo

mniał, że włoska przeszłość jest świata ozdobą,

zachował zmysł latyńskiej kultury i geniuszu,

chciałby wskrzesić komunalne swobody i odrę

bności republik, bo ,,nigdy bodaj siły ludu, różno

litość dzieł, mądrość instytucyi, przewaga naj

lepszych, żar obywatelskich zapałów, wpływ czło

wieka na martwe rzeczyu, nie bywały rodzajniej*

szemi i potężniejszemi. Zwołał tedy delegatów

wszystkich prowincyj do Rzymu, aby rozdzielić

pomiędzy nich ziemię italską. I właśnie cały ob

chód się rozpoczął w Termach Karakalli, romana

mente, na wzór daw nych ludowych zgromadzeń.

Ale oto przybywaj% gońce, donosząc, że n a w spól

ny rozkaz Komneny i Messali, zagadkowego to

warzysza Flammy, który zda się wiecznie być

zapatrzonym w jakiś cel własny, a niewidzialny,

strzelano do pokojowego zebrania, w ymordowano

delegatów ludowych; jeden zaledwie się przebił,

aby wzniecić bunt, rzucić żagiew rokoszu.

Podnosi się wrzawa zemsty: winną przedewszyst

kiem Komnena. Wierni przyjaciele Flammy chcą

rzucić ją na pastwę motłochu, w ytykają jej zbrodnie,

grożą jej śmiercią. Lecz ona nie ulękniona, ko

rzysta z tego, aby na Flammie wymódz rozpę

dzenie towarzyszy. A on poświęca ich dla niej,

zostając sam jeden z nielitościwą kobietą, która

mu nie chce dać chwili odetchnienia; lecz w tej

naw et dobie ostatniego znużenia i żądzy spokoju,

dalej go podnieca do czynu, do działania, do bez

litosnej samowładzy, pobudzając go obietnicą

sławy, pieszczotą chwały.

Ale już on nie ten co dawniej. Przejadły mu

się wawrzyny, przesyciła go władza, radby nowe

rozpocząć życie, zawrócić w tył i po innych kro

czyć drogach. W tej chęci, w tej myśli, wobec

żelaza nieomal zatopionego w jego piersi przez

młodego skrytobójcę, w spomina wielkie swoje u

kochanie Rzymu.

,,Jak myśmy tę Romę od mło

dości ukochali, jak nam się jej piękności wyda

wały zarazem i straszne i słodkie!14 — nRoma!

odpowiada mn jedyny pozostały przyjaciel i po

wiernik, — my się szarpiemy, zmieniamy, odcho

dzimy i przychodzimy: Ona pozostaje sa m a, nie

wzruszoną, starożyt_na i bezpieczna, jednorodzona,

bez sióstr ni braci po przez wszystkie wieki.

Wymagająca to, groźna kochanka. Źywi się ona

wnętrznościami wielkich mężów, uścisk jej stra

sznym bywa jak ból. Zazdrosną jest i mści się

na tycb, co ukochawszy ją całem sercem, odważą

się jej tylko pół duszy zostawić. W nią jedną

należało ci wierzyć... A czy pomnisz ów dzień

gdyś z twego opustoszałego domu spoglądał na’

miasto rozścielone i płonące pod gwiazd sklepie

niem i wsłuchiwał się w onego morskie jakoby

głosy, i powtarzałeś to imię, upajające świat cały.

A ja wówczas w twym głosie rozpoznawałem, żeś

się już jej był sprzeniewierzył, że jej dałeś rv

walkę

Czy pamiętasz ? u

,kt? sławę ukochał nad ojczyznę wła

sną Biada Flammie, który w niewolniczej miło

ści dla Komneny zapomniał nawet o Romie i jut

, ,C zas* * wyohodzi codziennie z wyjątkiem niedziel i świąt o godzinie 6 wieczorem

«SSTlSr to?.* d.

,,K

,p0o!°uhal- * rW łką poMtową24hal.

« Lwowlt i**t , , B m d , a ,b y cl , w bia r,eh dziin,lkśw L. Plohna, A. Blsuw tkitgo, S. Sokoiowikligo.

PieiiMerat»

wynosi:

j.__

na f aty rok na kwartał na 1 miesiąc

Wmiejscu.....

40 kor.

10 kor.

3 kor. 60 hal.

Pocztą w państwie a u st ry a o k i e m ..........................

kor.

12 kor

6 kor_

* wwi”i,vuicmieckiem......... .

56 kor.

14 kor.

5 kor. 60 hal.

n do Włoch, Francyi, A ngin, Belgu, Sawajearyi, Tur

oyi i innych państw , naleiącyoh dozwiązku pocztowego

64 kor.

16 kor.

6kor. -

Prenumeratę przyjmuje sif tylko od 1 do ostatniego dnia w miesiącu.

Łlsty z pie

niądzmi i p r z e k a z y pieniężne na prenumeratę i ogłoszenia (inseraty) uprasza się nadsyłać franco

po AaminiBtraoyi Czasu w K rakowie.

L is ty reklam acyjne nieopieczetowanc nie podlegają opłacie

poosiowej. Instow m efrankow anych nie przyjmuje się. — Rękopismów nadsyłanych nie zwraca się.

Preaimeratę prijjna ją:

AdministraoyaCzasu w K rakowie i urzędy pooztowe. Miejscową prenameratę księgarnia

S. A . Krzyżanowskiego, handel Stanisława Karlińskiego w Sukiennicach, handel Kretschmera,

biuro dzienników H opcasa i Salomonowej, głów na trafika.

Ogłoszenia przyjmnjo się za opłatą

od miejsoa wiersza drobnym drukiem za pierwszy raz 20 hal., za każdy następny po 10 hal., układ

tabelaryozny, cyfrowy, skomplikowany pierwszy raz po 40 hal., następny po 10 hal. -

Nadesłano (na

3stronie) oa miejsoa wierszadrukiem drobnym po60hal. zakażayraz. — O g łoszenia 1preaa

m e r a tę przyjmują: w e L w o w i e biura dzienników L. Plohna, A. Olszewskiego, centr. biuro ogłoszeń

ul. Kopernika 1. li; w P a ry ż u wyłąoznie p. Adam rue de Varenne 38, (prenumeratę p. W . Bączkowski

Courbevoi pod Paryżem ruo du Chemin de fer 44); w W ie d n i e Haasenstein Sc Vogler (takie

w H amburgu, Frankfurcie n. M Berlinie, Lipsku, Bazylei i Wrooławiu), A. Oppelik, R. Mosse (takie

w Berlinie , H am burgu, Monachium i Norym berdze), H. Schalek, M. D uke s, J . D ann eberg, H. Fried

(tylko prenumeratę H. Goldschmid 8cC;omp.); w Frankfurcie n. M . G. L.Danbe ScComp.

SST" Za kaidą zmianę adresn dopłaca się 40 hal. "9M9

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction