Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 645 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

Ner

Kraków, Sobota 27 Października 1888.

Rocznik XLI.

CZAS

i*roiiunieratęprzyjmują:

^*łrninistracyaaCZASUuwKrakowie iurzędypocztowe, miejscowa orenamerate księgarnia

Dlat M ^y ^kM ^*hande^Ba!era

Z | l!k.i0nni*ach. biuro dzienników i ogłoszeń M .lłilbe rsiein a

róyR,nkiiiniwśw Un«

«*

Grodzkiej, trafika K uklińskiego w Sukiennicach, głów na trafika

ę^*sjsrs=rs:,ś

Trybun alsk a L 4; w H u r y i « wyłącznie p. Adam. Rue des SaTnts-P^es 81 (prenumeratę n W Ra

czkow ski. Courbe\°i pod Paryżem , Hue du Chemin de fer 4l); w W i e d n i u nn Haasenstein A Voirler

(także w Hamburgu, krankfurcie n M,. Ber.inie, Lipsku, Bazylei i Wrocławiu) A Oppelik R Moses

(także w Berlinie, Hamburgu, Monachium i1 Norymberdze), H. Schalek, M. Dukes, J D a nn e§ erg’A Herndi

M.Stern, (ylkoprenumeratępp.II.Goldschmidt*C.): w Frankruicle n n fi rthnh,łr’

przyimuj, ogłuszeniu pp.E.ichman,1FWrftaTSSSSŁSW%?

Ogłoszenie przedpłaty.

Z przesyłką pocztowg, w p ań stwie

Austryackiem na Listopad . . złr. 2 -50

OJ 1 Listopada do końca Grudnia

5-—

Z przesyłką pocztowy w państwie

Niemieckiem na Listopad . . . marek 6

Od 1 Listopada do końca Grudnia

|^ " Prenumerata liczy się tylko

od pierwszego do ostatniego dnia

w miesiącu.

Przegląd Polityczny.

Kraków 36 października.

Exposć finansowe ministra skarbu Dra Duna

jewskiego, którego dokończenie poniżej ogłaszamy,

a nad którem poczynimy obszerniejsze jeszcze

uwagi, odznacza się, jak zawsze, wielką jasno

ścią i przejrzystością i przedstawia rzeczywisty

bilans gospodarki finansowej państwa, oparty na

wynikach faktycznych, na rachunku ścisłym i

rzetelnym. Przedłożony na rok 1889 budżet jest

do pewnego stopnia uwieńczeniem tak pełnej tru

du i zabiegów, i z taką konsekwencyą i wytrwa

łością prowadzonej pracy ministra Dunajewskiego

około uporządkowania zarządu skarbowego. Gdy

budżet na rok 1888 zamykał się deficytem 21 mi

lionów, budżet obecny przedstawia niewielką

wprawdzie, ale w każdym razie nadwyżkę złr.

169,459, która w regularnym t. z. administracyj

nym obrocie dosięga sumy przeszło 17 milionów.

Chroniczny deficyt budżetu państwowego okazuje

się przeto uchylonym, a ten pocieszający fakt

jest dowodem znacznego polepszenia się finansów

państwa, i budzi to słuszne poczucie, iż jeśli nie

zajdą nadzwyczajne okoliczności, nadzwyczajnych

wymagające wydatków, natenczas nietylko zosta

nie wzmocnioną i ustaloną równowaga w budże

cie, ale rząd będzie mógł przystąpić, jak to za

powiedział sam minister — do zniżenia niektórych

zbyt uciążliwych podatków.

Ten pomyślny rezultat finansowy podnosi i

z wielkiem uznaniem ocenia znaczna część prasy

zarówno wiedeńskiej, jak peszteńskiej. Tylko nie

przejednane organa opozycyjne nie mogą przeba

czyć ministrowi Dunajewskiemu, iż on właśnie

wyprowadził finanse z chaosu i uwolnił je od nie

ustannych niedoborów, a przeto sztuczną krytyką

us.iłują one osłabić świetne wrażenie, jakie wy

wołało powszechnie przedłożenie budżetowe na

r. 1889. Nakręcają więc i przekręcają ei opozy

cyjni finansiści cyfry tak, iż z białego robią czar

ne, z nadwyżki wyprowadzają deficyt i t;o deficyt

aż 30 milionów. Uczyniła to mianowicie z wła

ściwą sobie przewrotnością N. Fr. Presse, która

tegoroczny kredyt na uzbrojenia w okrągłej sumie

.20 milionów wstawia w budżet r. 1889, dolicza

do tego 10 milionów na umorzenie dług;u państwa

i w ten sposób wykrywa deficyt 30 milionów.

Że taki rachunek jest dowolnie wymyślony j

sprzeciwia się elementarnym pojęciom budżetowych

prawideł, to wykazuje dzisiejsza Wiener Abend

post w następującym komunikacie:

,J akich środków chwytają się poszczególne organa

prasy , jb y z powodu taktyki partyjnej położenie

państwa przedstawić w możliwi,e

nłek orzy stnem

świetle, tego n?wy i bijący dowód dostarcza A7, fr

Presse. F a kt, że preliminarz na r. 1889 nie wyka

zu je żad n eg o deficytu, p rzywodzi do rozpaczy n.a

czelny organ opozycyi. Wszak nie może tego zdziałać

rząd przeciwny. Kręci się tedy t wierci ona, aby

skonstruować deficyt, a gdy się to powiodło za pomocą

przekręcenia faktów, uderza żwawo na niemiły «obie

rząd. Odk ryty przez N. fr. Presse deficyt w budże

cie* na r. 1889 wynosi 30 milionów i składa się

z renty na umorzenie w okrągłej sumie 10 milionów,

,mającej być emitowaną w r. 1889, tudzież z p rzy

zwolonych w czerwcu 1888 r. przez delegacye kre

dytów na uzbrojenie, z czego wypad a 20 milionów

na finanse tej części monarchii. Niepojęte prz ekrę ce

nie faktów, które prowadzi do tych wyników jest

na pierwszy rzut oka jasnem. Że przy rencie na umo

rzenie, która w r. 1889 tak samo, jak w każdym

roku od 1868, emitowaną będzie, chodzi w rzeczy

wistości tylko o ustawowo przedsięwziąć się mającą

zamianę dawno istniejąceg o długu w jed n olitą rentę,

że przeto przez emisyę renty na umorzenie nie jest

żadną miarą uzasadnionym nowy dług, to jest wia

domem i pod tym względem nie ma i N- fr. Presse

żadnej wątpliwości. Żądanie, aby renta na umorzenie

obracliowj waną była jak o deficyt, je s t więc wprost

komieznem.

Równie niesłusznem j e st twierdzenie, iż uchwalony

przez delegacye w czerwcu 1888 kredyt na uzbroje

nia winien być wciągnięty w preliminarz r. ’l 889.

Ten kredyt został bowiem przyzwolony na r. 1888,

w którym ma być użyty. W sz ak N, f, Presse sama

we wczorajszej swej wieczornej edycyi ogłasza dosło

wne brzmienie uchwały delegacyj, mocą której za wy

dane Już przez wspólny rząd w wielkiej części sumy tego

kredytu udzielone zosta}o dodatkowe zatwierdzenie. Te

wszystkie wydatki, co do których pokry cia wniesiono

wczoraj osobne przedłożenie, z osta ną niewątpliwie u

żyte w roku rachunkowym 1«88, mogą one przeto ob

ciążać tylko ten rok, nie zaś rok 1889; a jeżeli N.

f. Presse p isze , iż przy naj roniej m ewydane jeszcze

w czerwcu 1888 częściowe sumy krpdytli 114 Uzbroje

nia winny były być pomieszczone w prelimin arzu na

r o k 1889, to je stto przecież zgoła nieslych anem twier

dzeniem, gdyż budżetowy i rachu nkowy rok 1889 nie

rozpoczął się w czerwcu 1888. 12 -milionowy kredyt

ministerstwa obrony fcpąmyyej na r. 1887, do które

go się odwołuje N- f, presse, dotyczył,*lifty których

zu żytkowa nie na r, 1887 z.amierzonem było, należał

tedy w każdym razie do budżetu na rok 1887, któ

r y wówczas j eszc ze był przedmiotem ob rad 1 do któ

rego słusznie ten k redyt był zaciągniętym.

Inaczej rzecz się n)% z wspomnianym kredytem na

uzbrojenia, przy którym chodzi o zażądaną bez

względu na budżet z r. 1889 kwotę, która dziś już

w przeważnej- części wydaną została, z pewnością zaś

jeszcze w peryodzie rachunkowym 7888 r- wydaną

zostanie, a d la której właśnie pokry cia zażądano.

Ten 20-milionowy kredyt je st przeto nicze’m innem,

jak tylko dodatkowym kredytem na r. 1888 i we

dług panujący ch zasad może też wejść jedynie na ra

ch unek r- 1888.

Oczywista jest r.zeczą łatwą do budżetu na r. 1889

wliczyć deficyt, jeżeli wydatek, który widocznie do

tyczy r, 1888, dołączy się do potrzeb r, 1889, a

tylko dziwić się należy, iż N, fr. Presse jeszczp i

inne jakie wydatki bieżącego roku nie przeniosła do

przyszłoroc zn ego b udżetu , a by skonstruować jeszcze

wyższą sumę deficytu. Z zadowoleniem można p rzy

jąć, iż tylko w ten sposób — przez przekręcenie

faktów — możliwą była niekorzystna krytyka preli

minarza budżetu na r. 1889. Gdy N. fr. Presse nie

można przecież imputować tak gruntownej nieznajo

mości faktów, przeto pozostaje tylko d ać wyraz g łę

bokiemu ubolewaniu, iż dziennik, który jeszcze w n a j

świeższym czasie z naciskiem zaznaczał swoją lojal

ność i swoją uległość dla państwa, miał odwagę: po

łożenie ojczyzny tak czarno odmalować 1 swojemu

kołu czytelników przed stawić takie uw’agi nad Alian

sami państwa, które stoją w rażącej sprzeczności

z rzeczywistością.11

W ł/.bie poselskiej odbywają się obecnie n ara

dy klubów nad położeniem politycznem. Lewica

prowadzi gorliwe rokowania w sprawie wspólnego

postępowania całej opozycyi, Także i parlamen

tarna komisya prawicy zebrała się wczoraj. W e

dług ostatnich wiadomości, istnieje podobno za

miar posunięcia p. Chlumeckiego na stanowisko

pierwszego wiceprezydenta Izby, posadę zaś dru

giego wiceprezydenta miałby otrzymać jeden z człon

ków kjubu cneskipgo. Wybór wiceprezydenta ma

nastąpić we wtorek* W pe}u możliwie rychłego

załatwienia budżetu ma komisya budżetowa już

w przyszłym tygodniu rozpocząć swoją działal

ność.

Telegramy z Rzymu, przechodzące przez biura

pólurzędowe Reutera i Wolfa, o ile dotyczą Wa

tykanu, zwykły budzić pewne wątpliwości. T ak i

telegram wczorajszy o przemowie Leona XIII do

pielgrzymów neapolitańskich mieści w sobie pe

wne wyrażenia niemiłe i niewłaściwe, które za

pewne sprostuje tekst autentyczny w dziennikach

watykańskich. To atoli z przemówienia tego wy

nika, że Leon XIII korzysta z każdej sposobności,

aby zatwierdzić prawo historyczne papiestwa do

Rzymu i to prawo stawiać wyżej ponad hasło

Roma intungibile. Rzym stolicą świata katolickie

go ma też to znaczenie uniwersalne, które nietyl

ko nie sprzeciwia się interesom narodowym wło

skim, ale zapewnia Italii pewien prymat wśród

narodów katolickich. Oto stanowisko, jakie zajmo

wał Pius IX i zajmuje Leon XIII, obaj gorący

patryoci włoscy. Potrzebę- nowego zaafirmowania

tych prawd wywołało może niezbyt korzystne wra

żenie, jakie po sobie zostawił cesarz Wilhelm II.

Kreuz Ztg zwraca uwagę na nieprzyjazny ton,

jaki w pewnej części pism rosyjskiptf ząpąpował

znów przeciw Auśtro-Węgrom, a mianowicie na

polemikę Dnewnika Wurszau skiego, który grozi

wyraźnie wojną z powodu sprawy bułgarskiej, do

dając, że ani nagromadzenie wojsk w Galicyi, ani

wojenne toasty sojuszników austryacko-włoskipb

nie uslraszą Rosyi.

Odwiedziny cesarza Wilhelma w Friedrichsruhe,

które, jak nam doniósł telegram wczorajszy, na*

stąpią już z pewnością dnia 29 b- m., mają zape

wne zhić pogłoski, jakie w ostatnich czasach o

pewnych różnicach zapatrywań cesarza a księcia

Bismarka obiegały. T ak przynajmniej pojmuje ich

znaczenie przeważna część prasy niemieckiej.

Za demonstracyę zaś dworską przeciw broszu

rze Mackenziego uważać można zaproszenie na

obiąd dp pąłąpu ppsąrskiego Bergmanna i Ger

bardta w dzień poprzedzający wyjazd cesarza do

Hamburga.

W kołach berlińskich mówią wiele o zamiarze

wyswobodzenia naczelnego sztabu głównego zpod

zależności od ministra wojny i przypuszczają, że

skutkiem tego obecny minister wojny Bronsart

v. Scbellendorf poda się do dymisvi.

Nordd. Al!gr. Ztg wyraża wielkie niezadowole

nie ze zbliżenia, jakie w wielu okręgach wybór

czycb Prus wschodnich nastąpiło między narodo

wo-)iberałumi a stronnikami partyi postępowej.

Jeden z redaktorów dziennika Gaulois rozma

wiał z byłym ministrem spraw zagranicznych, p.

Flourensem, o sprawie tnnetańskiej. Kwestyą pra

wną w różnicy między Włochami a Francya po do

zapatrywania się na granice kcfinpetęncyi inspekto

rów szkolnych nazwał minbfter ,,ciemną,11 ostrzegał

zaś przedewszystkiem przed zaostrzaniem obopólnych

draźliwości przez dzienniki. Trudności, mówił on,

jakie od czasu do czasu w stosunkach między Fran

cyą a Włochami powstają, miałyby w gruncie rze

czy niezbyt wielkie znaczenie, gdyby nie przed

wczesne a przesadne komentarze dzienników, które

je zwiększają. Szczególnie piasa francuska powin

uaby się kierować zdrowszym taktem politycznym

i dążyć do uśmierzenia draźliwości umysłów tak

włoskich, jak francuskich,

Z Rzymu donosi Kreuz Ztg, że tam zwracają

pilną uwagę na misyę rosyjską do Abissynii, któ

ra pozorem celów religijnych pokrywa zapewne

cele polityczne.

Wszystkie serbskie poselstwa odebrały d. 24go

b. m. od ministra spraw zagranicznych Mijatowb

eza następującą krótką depeszę: nLe dioorce entre

Sa M aj estę Le Roi et la Reine Natalie vient d’etre

prononcó."

W ostatnich czasach donoszono z wielu stron,

że król Milan nosi się z myślą zrobienia jeszcze

ostatniej próby pojednawczej, tem większą nie

spodziankę sprawiło więc nagle doniesienie, że

metropolitą serbski wydał już wyrok rozwodowy.

Jak wiadomo, wniesiono najpierw o rozwód w kon

systorzu. Władza ta wysłała biskupa Demetryusza

do Wiesbaden, aby tam rokował o to z królową

Natalią. Kiedy jednak królowa Natalia nie przy

jęła go wcale i biskup wrócił z niczem, oddano

sprawę rozwodową synodowi. W synodzie jednak

odzywać się zaczęły głosy przeciwne rozwodowi.

Nadeszła też do konsystorza protestacya królowej

Natalii, w której żądała, aby ją osobiście przed

konsystorz zawezwano. W protestacyi tej oświad

cza królowa między innemi: Jeśli *konsystorz u

waża się za w!adzę w tej sprawie kompetentną,

musi się trzymać przepisów prawnych i nie za

mykać pola obronie, Słowa te znalazły podobno

przychylny oddźwięk w kołach duchownych, a

król Milan znalazł się w ten sposób wobec tru

dności, jakich się nie spodziewał.

W chwili powrotu króla do Belgradu powitał

go na dworcu sam metropolita, reszta biskupów

wstrzymała się tendencyjnie od powitania. Król

wyraził z pewną żywością niezadowolenie swe

z tej demonstracyi, a zajście to spowodowało go,

jak się zdaje, do oddania sprawy rozwodowej me

tropolicie, jako najwyższej władzy duchownej,

z poipinięciem konsystorza i synodu. Metropolita

skłonił się do wydania wyroku.

Z Belgradu nadchodzi wiadomość, że Piroeza

uacz ma zamiar przesłania patryarsze protestacyi

przeciw orzeczeniu męjro^olity. W kołach dobrze

poinformowanych utrzymują jednak, że protestacya

ta okaże się płonną, bo patryarclia konstanty«o

polski przyzwolił już poprzednio, ął\y metropolita

wydai wyrok w tej sprawie,

Z wielkiem natężeniem oczekują też dalszych

deoyzyj względem postanowień co do praw, jakie

byłej żonie króla Milana przysłużać mają, jako

matce i królowej, i zachodzi wątpliwość, czy w tej

mierze decydowrać będzie rząd, czy skupczyna.

Ministerstwo rumuńskie odniosło w wyborach

stanowcze zwycięztwo. Liczba deputowanych opo

zycyjnych jest, jak to wynika z telegramów wczo

rajszych, znikająco małą, a członkowie minister

stwa Rosetti, Carp, Marghiloman i Majoresku wy

brani zostali wT okręgach, w których kandydowali,

ogromną większością głosów.

Ajent bułgarski Wulkowicz wrócił znów do Kon

stantynopola.

,jim ,ii i

Expose finansowe

JE. ministra skarbu Dra Dunajewskiego,

przedłożone Izbie poselskiej d. 24 paź

dziernika b. r.

(Dokończenie).

Ogólne w ydatki oblicza mówca na 538,345.786

złr.,

a więc w stosunku do preliminowanych

w ustawie finansowaj na r. 1888 wydatków w kwo

cie 538,526.928 złr., są onę niższe o 181.142 złr.,

a jeśli się uwzględni, wygotować się mający sto

sownie do uchwał poszczególnych sejmów krajowych

preliminarz funduszu melioracyjnego, tudzież kre

dyty dodatkowe na r. 1888, okażą się te wydatki

niższemi o 253.841 złr. Ogólne dochody państwa

wynoszą 538,515.245 złr., a więc wobec przyzwo

lonego na r. 1888 pokrycia w kwocie 517,295.568

złr., są one wyżej preliminowane o 21,219.677 złr.

Uwzględniwszy przejściową pozycyę administracyi

funduszu melioracyjnego, która w roku poprzed

nim wstawioną była w sumie 578.983 złr., a jak

wspomniano, w obecny preliminarz wciągniętą nie

została, to przedstawi się preliminarz wydatków

na r. 1889 wyższym od preliminarza na r. 1888

o 21,798.660 złr.

Jeśli się zestawi wydatki na rok 1889 w kwo

cie 538,345.786 złr. z ogólnemi dochodami w su

mie 538,515.245 złr., to okaże się nadwyżka

w sumie 109.4511 złr.

W roku poprzednim ogólne wydatki włącznie

z kredytami dodatkowemi wynosiły 538,670.928

złr., dochody 517,295.568 złr., a przeto okazał się

deficyt w sumie 21,375.360 złr. Budżet obecny

jest przeto wobec poprzedniego pomyślniej

szym o 21,544.819 złr.

Mówca w wyczerpujący sposób poddaje preli

minarze na r. 1888 i 1889 porównawczemu stu

dyum, przyczem podnosi następujące główne szcze

góły: Deficyt na r. 1888 wynosił 21,375.360 złr.

W sumie tej mieszczą się jednak także nadzwy

czajne wydatki i tak: l) na budowę kolei pań

stwowych 6.310.000 złr.; 2) na udział przy budo

wie kolei prywatnych 780.000 złr.; 3) na zbudo

wanie drugiego toru na kolei lokalnej Wiedeń—

Tulln 800.000 złr.; 4) druga rata na rozszerzenie

budowli portowych w Tryeście. 976.000 złr.,

przypadająca na tę część monarchii kwota na spra

wienie nowych karabinów 10,641.575 złr.

Pozycye te przedstawiają ogółem kwotę złr.

19,507.575, z której wyłączyć należy tę pozycyę

dochodu, która się odnosi do budowy kolei żelaz

nych, a mianowicie kwotę 423.000 zlr.,

a ogólna

suma przytoczonych pozycyj wyniesie 19,084.575

zlr. Odjąwszy przeto od wspomnianego deficytu

wynoszącego 21,375.360 złr.,

wyłożoną na nad

zwyczajne potrzeby kwotę 19,084.575 zlr., to okaże

się na r. 1888 zawsze jeszcze deficyt w sumie

2,290.785, który jest regularnym deficytem admi

nistracyjnym,

Jeśli zastosuje się ten sam sposób obrachowania do

preliminarza na r. 1889, to z wydatków wyłączyć

wypadnie następujące pozycye: l) budowa kolei

państwowych 5,504.710 złr., 2) udział w budowie

kolei prywatnych 620.000 złr., 3) budowa drugiego

toru na kolei lokalnej Wiedeń-Tulln 600.000 złr.,

4) trzecia rata na rozszerzenie budowli portowych

w Tryeście 976.000 złr.,

5) kwota przypadająca

na sprawienie nowych karabinów dla wojska złr.

9,181.904, 6) nowe uzbrojenie obrony krajowej,

na które wstawiono w niniejszym preliminarzu

pierwszą ratę 1,041.460. Ogółem wynoszą te po

zycye 17,924.074 zlr.,

a po wyłączeniu sumy

361.500 złr., pozostaje jeszcze na nadzwyczajne

potrzeby kwota 17,562.574 złr.

Jeśli więc dla wyśledzenia ,wyniku regularnej

administracyi z wydatków odejmie się powyższą

sumę, to podniesie się wykazana powyżej

w sumie 169.459 złr. nadwyżka do sumy

17,732 033 złr., a przeto ostateczny rezultat admi

nistracyi wobec przeszłorocznego preliminarza,

który zamykał się deficytem administracyjnym

w sumie 2,290.785 złr.,

przedstawia się korzy

stniej o 20,022.818 zlr. (Oklaski po prawicy).

Z wpływających na bilans zmian, które obecny

preliminarz w porównaniu do tegorocznego budże

tu wykazuje, budzą stosunkowo mniej interesu te

wyższe wydatki, które są tylko wypływem wzma

gających się potrzeb z jednej, a organicznego roz

woju źródeł dochodu z drugiej strony.

W pierwszej linii zwraca się ogólna uwaga ku

tym nowym środkom, zapomocą których etat roz

chodów i dochodów doznał esencyonalnej modyfi

kacyi. Pod tym względem należy z jednej strony

uwzględnić te podwyższenia dochodów, które za

szły w ostatnim czasie, z drugiej strony (co do

wydatków) te wojskowe zarządzenia, które wy

wołane zostały koniecznością, aby do pewnego

stopnia dotrzymać kroku rozwojowi innych państw

ua tem polu. Skutek, jaki wspomniane środki wy

war!y na budżet, da się streścić w następujących

cyfrach:

Dochód netto z podatku wódczanego zostaje o

19,179.800 złr., podatku od cukru o 2,957.500 zlr.,

a z dochodów od tytoniu o 2,667.500 złr wyżej

preliminowany, jak w roku poprzednim, tak, że

wyższe dochody wskutek podwyższenia tych po

zycyj preliminowane są na 24,804.800 złr.

Natonii st nastąpił następujący wzrost wydat

ków wojskowych: Przypadająca na tę część mo

narchii kwota preliminowanych na r. 1889 więk

szych wjd itków na woj ,ko i marynarkę wojenną

wynosi 2 890,694 złr., a podwyższenie wydatków

na obronę kraj. 2 ,567,400 złr., razem 5,458.094 złr.

Wskutek tych podwyższonych żądań redukuje się

spowodowane podwyż -,zeniem dochodów polepszenie

bilansu do 19 346,706 złr. Gdy zaś wogóle budżet

w stosunku do roku poprzedniego przedstawia się

korzystuiej o 21,544,819 zlr.,

przeto pozostaje

suma 2,198,113 zlr., o jaką się ten budżet we

dług regularnego toku spraw polepszył bez wzglę

du ua nowe dochody i wydatki. (Oklaski po pra

wicy).

Wzrostowi wydatków wojskowych i wstawieniu

napowrót w preliminarz budżetu całych rat ro

cznych na opłatę procentów i amortyzacyę należy

głównie przypisać, że porównanie z rokiem ze

szłym nie wypada jeszcze pomyślniej i że nowe

dochody głównie przyczyniają się do usunięcia

deficytu w bilansie.

JEROZOLIMA.

Jeżeli się pisze o Jerozolimie, przychodzi zaraz

na m yśl, czyby nie lepszem było milczenie, czy

nie lepiejby było ukryć w sobie te silne i głębo

kie wrażenia, jakie to jedyne w świecie miasto

rodzi, aniżeli odgraniczać się od nich ,przepaścią

słowa u Tyle atoli jest bodźców do wyjawienia

tego, co się widziało i czuje, tyle nawet zewnę

trznych okoliczności, nakłaniających do takowej

ekspektoracyi, że biorąc i odkładając pióio, osta

tecznie jednak, choć na chwilę, przy niem się po

20St3J 0

Jeruzalem ,,miasto wielkiego k róla11 (Mat. V. 35)

,,miasto pokoju,11 jest bez wątpienia tem jedynem

miejscem na ziemi, na którem łączy się najwię

cej ziemia z niebem, doczesność z wiecznością,

znikomość z nieśmiertelnością, ale na którem także

ta sama ziemskość z całą swoją nędzą materyal

ną i moralną do tyła wycisnęła swoje panowanie,

że prawie pytać się przychodzi, czy jest drugie

miejsce na ziemi, na któremby obok tylu i tak

wielkich podniet i pamiątek, tyle zarazem pozio

.mu i niskości się mieściło? Czemu Bóg połączył

łe kontrasta, nie naszą rzeczą dociekać, a tem

!bardziej dociec — odpowiedź na to leżałaby już

*noże w życiu ziemskiem T ego, który sam jeden

będąc najświętszym i bez zmazy, chciał być prze

cie tym znakiem (Łuk. II . 35), około którego ku

piła się i największa cnota i największa nikczem*

ność ludzka — i na Nim jak na kamieniu pro

bierczym całą swoją istot§ odkrywała. Ale wyry

wając się już z tych zadumań, przystępuję do real

niejszego opisu.

Prawie w samym środku niezbyt rozległego te

renu, ku któremu jakby z wyższego popędu cię

żyły zawsze dzieje ludzkości, tam, gdzie najbar

dziej zbliżają się ku sobie i podają sobie niejako

ręce Europa, Azya i Afryka, leży kwituąca nie-,

gdyś i bogata w ludzi i zasoby, dziś pusta i u

boga Jerozolima, Okolica, w której legła ta nie

gdyś pani narodów i przewodniczka powiatów

(Treny I. l), przyczynia się jeszcze do zwiększenia

teraźniejszego jej smutku i żałoby; jestto bowiem

dość pusta i skalista, z wapiennego kamienia ja

ko podkładu składająca się, wysoka i nierówna

płaszczyzna, bardzo mało urozmaicona drzewami

lub polami, ale za to pełna dzikich jakichś prze

paści i odłamów skal, jakby gruzów jakich po

zniszczeniu.

Samo miasto, jakby nie mogąc znaleść miejsca

na nizinie, rozsiadło się na trzech obok siebie le

żących wzgórzach, które następnie najwyższej sła

wy po wszystkie czasy dostąpiły: na Syonie, na

górze Morya i około wzgórza Golgoty, po których

biegnie na około miasta mur, ubrany w blanki i

strzelnice i tworzący nieregularny czworobok, a

zbudowany prawdopodobnie jeszcze przez Krzy

żowców, jeżeli nie przez Saracenów, z których,

jedni po drugich przychodząc do posiadania mia

sta świętego, mur ten przez szturmy popsuty na

prawiali. Pięć bram prowadzi do miasta: brama

Ja!ska od zachodu, brama Damaszku od północy,

brama św. Szczepana od wschodu, zkąd zaraz

wstęp na górę Oliwną, a na koniec od południa

brama śmiecia i brama Syońska, dwie bowiem

z dawnych 7 bram są zamurowane: brama złota

i brama Heroda. Po za bramami zaczyna się do

piero miasto: kręte, ciasne, zawiłe i nieregularne,

bez placów, skwerów i prawie bez trotuarów, wy

brukowane tylko twardym jakimś kamieniem, na

którym lamią się nogi; z domami, których niepo

dobna szczytów dojrzeć, ulice bowiem w znacznej

części, czyto dla zyskania więcej miejsca na mie

szkania, czyto dla zasłony od promieni słonecznych,

są przesklepione, na niph też z tego powodu wie

czny zmrok panuje, a prócz tego są one ciasne,

założone po obu stronach bazarami ; prawda, że

gdzie hązary, tam tylko lekkie nakrycie z wierzchu

od promieni słonecznych i dlatego więcej światła.

Środkiem zaś tych ulic idą przekupnie z towara

mi na głowach, biegną ludnie lub osły i postępu

ją uroczyście pojedynczo lub ,,gęsiego11 wielbłądy,

z których każdy szerokośeią swoją, zwłaszcza je

żeli objuczony jest towarami, zajmuje całą ulicę,

tak że trudno przemknąć się koło niego i nieraz

narażonym się jest na silne uderzenie lub obtar

cie. Nadto w dodatku niechlujność największa, tak,

że w każdym kącie ulicy pełno śmieoi, lub gor

sze jeszcze nieczystości. Nieprawdaż, że nie bar

dzo pochlebny obraz? - a przecież to dopiero

jedna jego połowa, drugą bowiem wypełniają la

dzie, o których także nic pochlebnego powiedzieć

nie można. Pomijając już bowiem nieschludność,

kfóra jest widoczną na ich twarzy i odzieniu, z o

czu ich bliska jakiś żar wschodni, ale nie jestto

ogień jakiegoś głębokiego i spokojnego uczucia,

z którem spotkać się niekiedy możua w Chrze

ściańskich krajach południowych, ale raczej ogień

fanatyzmu i nienawiści. Dodajmy do tego ustawi

czne wołanie o bakszysz, którem wita nas uie

ledwie każde dziecko arabskie, a nawet starsi,

z wyjątkiem tylko stateczniejszych i zamożniej

szych, a będziemy mieli obraz przeważającej czę

ści ludności tutejszej, (chrześcian bowiem i ży

dów tu nie liczę; pierwszych po największej

części z Arabów nawróconych i pod wpływem

wiary św. nieco uszlachetnionych i ąmoralnionych,

na 25.000 ogólnej ludności będzie około 3.000,

drugich 4.000), — która zdaje się ulegać samym

tylko instynktom naturalnym - i o której powie

dział pewien lekarz Polak w Tyberyadzie, że to

jest gens pessima, a misyonarz z Chin przybyły

dodał, że jego Chińczycy daleko lepsi niż tutejsi

Ąrabi.

Po tym wstępnym opisie zdawałoby się, że pod

czas całego w tem mieście pobytu z samym tylko

wstrętem i niesmakiem rachować się nam przyj

dzie; tymczasem cóż jest, co mimo tych wszyst

kich jakoby zapór i przeciwności, czyni nam to

miasto tak drogiem, tak pociągającem, a po od

jeżdzie mimo wszelkich następnych wrażeń i do

świadczeń, czyni nam je niezapomnianem ? Oto

Golgota, oto krzyż Chrystusa Pana, oto te miej

sca, które On uświęcił cierpieniem, miłością, nauką,

cudami, przykładem i poświęceniem swojem, a

które, jakby szydząc z wszelkiej ziemskiej wspa

niałości i ozdoby, samem tylko wspomnieniem

Jego są bogate, bogatsze, niż gdyby kto wszyst

kie skarby świata na nieb skupił i nagromadził.

Lecz czyż chłodne pióro potrafi je jak należy opi

sać i wyrazić tego ducha, który z nich przema

jwia? Spróbujmy. Może T en, który pozwolił je

zwiedzić, pozwoli także choć na słabe ich odtwo

rzenie.

| Idziemy na Golgotę. Najlepszy wstęp ną nią,

nietylko w moralnem, ale i we fizycząem słowa

tego znaczeniu, jest per viam dolorosam, któraby

się powinna zaczynać na górze Oliwnej, w miej

scu pojmania Chrystusa Pana, ale którą zwykle

rozpoczynamy w skrócony sposób, od Pretorium

Piłata, t. j . od miejsca, gdzie wyrok śmierci na

Chrystusa Pana wydany został, tak, że nawet le

żąca tuż obok kaplica biczowania, jako miejsce

dokonanego jeszcze przed wyrokiem czynu, w za

kres jej nie wchodzi. Samo Pretorium leży na

południowym krańcu góry Moria, obok dawnego

zamku Antonia, tam , gdzie i dziś koszary ture

ckie. Tu pierwsza stacya. Postępując dalej, przy

chodzi się do drugiej i trzeciej stacyi (Eccehomo

i pierwszy upadek), mija się kościół i klasatór

córek Siońskich, założonych przez Ratisbonne’a ,

tudzież piękne hospicyum austryackie, a po nie

jakiej chwili wchodzi się w dość brudną i ciemną,

coraz wyżej wznoszącą się ulicę, gdzie czwarta,

piąta, szósta, siódma i ósma stacya (Jezus spoty

ka się z Matką, św. Weronika, drugi upadek, Szy

mon Cyreneński, Jezusowi zabiegają drogę nie

wiasty jerozolimskie); poczem wchodzi się między

bazary, a następnie wstępuje się na niewielką

górę, gdzie klasztorek Koptów, tu trzeci upadek

i dziewiąta stacya; a nakoniec przybywa się do

kościoła Grobu św.,

gdzie dziesiąta, jedenasta,

dwunasta, trzynasta i czternasta stacya (obnażenie,

przybicie do krzyża, podniesienie krzyża, zdjęcie,

z krzyża, złożenie do grobu).

X. Dr J. Bukowski.

(Dokończenie nastąpi).

,, C z a s " wychodzi codziennie wieczór, w yjąw szy niedziele i dni świąteczne.

Oddzielne Nra Czasu, o ile zapas starczy, w Krakowie po 10 e., we Lwowie lub z przesyłką pocztową 12 c.

Prenumerata wynosi:

na cały role na kwartał na 1 miesiąc

Poczta w państwie a u s t r y a c k i e m ..............................................

24złr.

6 złr.

2 złr. 50 ct.

n i e m ie ckie m ........................................

28złr. 7 złr.

3 złr

do Włoch, Francyi, Anglii, Belgii. Szw ajcaryi, Turcyi

i innych państw należących do związku pocztow ego. .

32 złr.

8 złr.

3 złr.

I*r«niimerałe przyjmuje się tyłku otl I-go do o»tatnle«n dnia wmiesiącu.

Ł i r t y z pieniądzmi i przekazy pieniężne na pren um e ratę i ogłoszeni a (inseraty) uprasza się*nadsyłać

franco do Adm inistracyi Czasu w K,rakowie.

, kisły reklam acyjne nieopieczętowane nie podlegają

opłacie pocztowej. Lastów mefrankowanych nie pizyjmuje się.

Ręhopismńw nadsyłanych nie zwraca się.

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction