Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 398 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

M4.

Kraków 5 Stycznia — Sobota.

Rok 1856.

p z i e n n ik wychodzi co dzień rano wyjąwszy joaicdziałki i dni naslepującc po

świętach.

łoC .ateit ni

i z ostatnim dniem każdego miesiąca.

«ata na Dziennik «(’za*"

w *i’» ’i..

»« Państwie Austryackiem (pocztą)

*fr. ’ t)

7.fr . 20

**.

130 kr.

Przedpłata na Dziennik ,,Czas" * «Dodatkiem"

io Krakowie

w Państwie Austryackiem (pooztą).

!ocznie

zfr. 2G

złr. 30

ółrocznie

«15

,wartalnie

«7

N a sam «Dodatek" pr enumerować niemożna.

łiesieczme

CZAS

Przyjmują sie do umieszczania w Inseratarh:

ogłoszenia, ODEZWY, UWIADOMIENIA, Doniesienia wszelkiego rodzaju, ty

czące sie pr ze my słu, handlu, ro lnictw a, sprz edaży, kupna, dzie rżaw itp. za

opłatą:

od wiersza drobnego za iełnor azow e umieszczenie po 4 kr-, za następne po 2 kr

Do każdego in st. _m

załączone być winno 10 kr, na opłatę stęp]ową za każ

dorazowe umieszczenie. .

l , i s t y z pieniędzmi prenuincracyjnemi i inWcratoweml p r z esyła n e być winny

franki) do Bióra Kxpedycyi Czasu

L i s t y reklam acyjne nieopi?I»»otii«a’linę nieulegają frankowaniu.

L i s t y tiiefr ankowane niepr zyjmują się.

N u m e r pojedynczy dziennika kosztuje 5 kr.

Kraków 4 stycznia.

O Konkordacie.

Z tego co się dot§d o prawach Stolicy

Apostolskiej, wolności kościoła i stosunku

]jego do Państwa powiedziało, wypada, źe

Konkordat zawarty między Papieżem Piu -

jsem IX a Cesarzem F’ranciszkiem Józe

fem, obalaj§c fałszywe zasady trzechwie

kowe, zrywa stanowczo z systematem na nich

opartym, a nietylko w Austryi, ale i w in

nych krajach mocno niestety zakorzenionym.

Jeżeli z jednej strony cieszyć się możemy,

iż jesteśmy świadkami upadku tego syste

matu, to z drugiej nie ma się czemu dzi

wować, że akt ten sprawiedliwości wywo

ł a ł napady nie w monaichii austryackiej,

gdzie trzydzieści milionów katolików, ale w nie

których krajach protestanckich uwiedzionych

interesem politycznym lub nieświadomości§, tu

dzież w krajach przesi§kłych obojętności§ i temi

właśnie maksymami, które konkordat usuwa

lub którym zwycięsko zaprzecza. Więcej za

rzutów czytaliśmy niżeliśmy słyszeli, a lu

bo wiemy, że to wielkie dzieło samo się

w następstw’ach swych usprawiedliwi, że w o

bec skutków zbawiennych jakie przyniesie,

zarzuty upadu§; obowi§zkiem jest j :dnak

katolickiego dziennikarstwa zł§ broń prze

ciwników, nieświadomość lub złośliwość o

deprzeć. Największa część napadów opiera

się na nieznajomości nauki rzymskiego ko

ścioła, uderza też więcej nierównie na istotę

katolicyzmu jak na konkordat. St§d samo ich

echo jest szkodliwein.

,,Austrya podpisuj§e konkordat, zbyt wiel

,,kie uczyniła Stolicy Apostolskiej konces

,,sye; po kilku przegranych bitwach, wię

,,kszych koncessyj uczynićby żadne państwo

,,nie mogło."

Tak pisano i powtarzano po

ogłoszeniu konkordatu.

Utrzymuj§cy to zdanie, wychodzili z cał

kiem fałszywego stanowiska; uważali bo

wiem konkordat za traktat z obcym monar

ch§. Papież dla państw katolickich obcym

monarch§ nie jest i być nie może. Jako N a

miestnik Chrystusowy w kościele J eg o, ma on

prawo każdego monarchę katolickiego za sy

na swego u w fżać , i każdy też monarcha

prawy syn kościoła, poważa w nim ojca du

chownego. Jedność kościoła katolickiego, śro

dek i ognisko, wszystko to nieodł§czne od

osoby Ojca św. Nie ma tu nic do tego, że

ten co jest głów§ Kościoła, jest oraz świe

ci -t

ckim monarch§. Czyż.wtedy, gdy Pius V II

był w Sawonie, zmniejszyła się jego po

waga i potęga jako następcy Piotra Sgo

w katolickim świecie? Pius IX w Gaecie nie

byłże ci§gle przedmiotem winnego hołdu,

nie odbierałże ci§gle dowodów najwyższej

czci i posłuszeństwa? Czyż w wyprawie F ran

cuzów przeciw Rzeczypospolitej Rzymskiej,

upatrywała Europa interwencyę w sprawie

obcego monarchy?

Nie, Papież nie jest

obcym monarch§: a taka jest siła prawdy

czyli kościoła Chrystusowego, że nie jest

nim nawet, powiedzieć można, dla tych, co

go za głowę Kościoła nie uznaj§. Któryż

monarcha świecki odważyłby się w obcem

państwie zaprowadzić pewn§ hierarchię du

chowi]§, której on byłby naczelnikiem , tak jak

to Pius IX w Anglii przed par§ laty uczynił?

Od jakiegoż obcego monarchy znio.słaby to

Anglia? bo przecież pomimo krzyków na a -

gressyę, hierarchia i podziały na dyecezye

utrzymały się. Czemuż każdy krok Stolicy

Apostolskiej, każdy zawarty konkordat, ob

chodzi zaraz cał§ Europę, a nawet świat

cały, kiedy tego nie widzimy w innych sto

sunkach państw między sob§? Oto dla tego

właśnie, że ów K ościół którego Papież jest

głów§, pochodzi od Boga, a przeto żadnego

społeczeństwa, nietylko tego lub owego pań

stw a, ale społeczeństwa w ogóle, społeczeń

stwa powszechnego odł§czyć od niego nie

można. Gdzie rzecz o Papieżu , rzecz o

Chrześciaństwie, powiedział ś -.

Franciszek

Salezy,

Nie z obcym przeto monarch§ zaw ierał

traktat Cesarz Franciszek Jó zef, podpisuj§e

konkordat, ani też państwo Austryackie ża

dnych w tej umowie nie uczyniło koncesyj.

Przyznane zostały bez w§tpienia Stolicy Ä -

postolskiej przez konkordat znaczne i ważne

prawa, ale zawsze takie tylko, jakie się

Kościołowi należały. Państwo nie wyrzekło

się praw sobie należnych na rzecz Kościoła,

a to byłoby dopiero koncesy§, ale w uczu

ciu jedynie sprawiedliwości i w przekonaniu,

źe wszelkie prawa najlepiej s§ strzeżone

przez tego do kogo należ§, wróciło je pra

wemu właścicielowi. Było to raczej u z n a

niem jak przyznaniem, tak jak konkordat

jest więcej zjednoczeniem niż umową. Je

dnem. słowem, gdyby zgubne zasady prze

szłowieczne nie były się wcisnęły do C esar

stwa Rzymskiego, a przeszedłszy w syste

mat, nie były nadwerężyły praw Stolicy A -

postolskiej i ograniczyły swobód Kościoła,

nie byłoby potrzeba konkordatu, tak jak go

nie znano przed rewolucy§ francusk§.

Zbytecznie mówić, że największ§ z owych

mniemanych koncesyj uczynionych przez pań

stwo Kościołowi, upatruj§ w zniesieniu p l a c e

tu: Gdy Papież Rzymski z prawa Bożego

ma wł’adzo Primatu również codozaszczytu

(honorisj,jak i co do rządzenia (jurisdic

tionisj w całym Kościelejak daleko się ten

że rozszerza, wzajemne odnoszenie sie Bi

skupów, duchowieństwa i ludu do Świę

tej Stolicy w rzeczach duchownych i spra

wach kościelnych, nie będzie podlegało ża

dnej konieczności otrzymania placetum re

yium, czyli zezwolenia Monarchy, ale zu

pełnie będzie wolne. (Art. ii.) Tem orze

czeniem konkordatu upadło prawo, już po

przednio od lat kilku wol§ Najjaśn. Pana

zniesione, które orzekało, iź żadna Bulla,

ani Breve papiezkie itd., nie ma w Państwie

ważności, nie może być głoszone i w wy

konanie wprowadzone bez poprzedniego p l a

cetum reyium . Upadło także prawo wzbra

niaj§ce Biskupom, oraz całemu duchowień

stwu i ludowi, bezpośrednich ze Stolic§ A

postolsk§ korespondencyj. Wszelkie odno

szenie się do Ojca św. musiało iść przez

rz§d, to jest np. w Galicyi, Bi kup przesy

ł a ł swe podanie do Rzymu do Gubernium

we Lwowie, w którern zasiadał jeden ksi§dz

jako radca spraw duchownych; Gubernium

przesyłało je do kancelaryi nadwornśj w W ie

dniu (H ofka n zel!ei)] kancellarya nadworna

do ck. Ambasadora austryackiego w R zy

mie, który je przesyłał do kardynała Se

kretarza Stanu. Odwrotnie t§ sam§ dróg§

przychodziła odpowiedź. Wyj§tek czyniły

jedynie korespondencye tajn§ dróg§ peniten

tiaryj, gdy się wykazała potrzeba dyspensy,

np. w przeszkodach do małżeństwa, w przypa

dkach z tajemnych grzechów wynikłych, gdzie

z z’amilczaniem osób rzecz tylko przedsta

wiano. Takie tylko korespondencye szły bez

pośrednio, Teraz to ust§pi zupełnie, a na

stanie w całej monarchii praktyka, jaka w kon

systorzu Krakowskim w skutek odmiennego

położenia miasta istniała, to jest, że Biskupi

i konsystorze odnosz§c się bezpośrednio do

Rzymu, będ§ tam mieli uproszonych księży,

którzy sprawy ich diecezyi zastępować będ§.

ArtykułIII: Arcybiskupi, Biskupii wszy

stkie Ordynaryaty wolno znosić się będą

z duchowieństwem i ludem dyecezyalnym,

wedle obowiązku urzędowatiia pasterskie

go; wolno też będzie swe polecenia i roz

porządzenia w rzeczach kościelnych ogła

s z a ć , jest prostem następstwem artykułu po

przedniego. k.nosi rozporz§dzenie, w moc któ

rego wszelkie odezwy okólne Biskupa do

duchow’ieństwa i wiernych swojej dyece

zyi, a mianowicie listy pasterskie, musiały

być przed wydaniem’ lub wydrukowaniem

Naczelnikowi lub Gubernatorowi prowincyi

przesłane do przejrzenia i niejako dc, cen

zury. Odt§d będzie mógł Biskup lub Admi

nistrator dyecezyi wszelkie swe odezwy i

listy pasterskie pisać, drukować, rozsyłać

bez opowiedzenia się Rz§dowi. Pozostaje

tylko piawo, by taki okoinik wraz z roze

słaniem go po dyecezyi, również i do na

czelnej władzy prowincyi został przesłany.

Owoż więc w całej swej rozci§głości’ i

skutkach ta zbyt wielka koncesya w opinii

ty h ludzi, którzy wolność kornmunikacyi

z Ojcem św., Bi ;kupów z wiernymi, wpływ

religii na wychowanie ,.!odzieży wystawiaj§

jako niebezpieczne dla Państwa. Katolicy

w zniesieniu p l a c e t u żadnej koncesyi widzieć

nie mog§. Prawo wolnej kornmunikacyi z R zy

mem wypływa z jedno.ści Kościoła, prawo

udania się do Papieża jako głow y Kościo

ła, przysługuje każdemu wiernemu jako ka

tolikowi. Nieczekał też konkordatu w uczu

ciu swem katolickiem panuj§cy Monarcha, aby

usun§ć postawione tej wolności religijnej

przeszkody, i jak powiedzieliśmy już w r.

1850, dekretem swoim najwyższym zniósł

p la c e t . Pych zaś którzy powstawali wtedy

i dziś powstaj§ na zniesienie placetu niby

to przez obawę o bezpieczeństwo państwa,

spytamy, coby powiedzieli gdybyśmy np. wy

dali byli okrzyk trwogi o dobro ’ państwa,

w chwili kiedy rz§d znosił cenzurę na pło

dy literackie i pisma peryodyczne? Do

pierożby to nas okrzyczano za reakcyona

ryuszów i zwolenników obskurantyzmu; a

przecież cenzury co do ważności ani poró

wnać z placetum się nie godzi! Rzecz dzi

wna jednakowoż, że właśnie najgorętsi prze

ciwnicy cenzury, okazywali się najzaciętsze

mi obrońcami placetu i cenzury na listy pa

sterskie. Zk§dże ta sprzeczność w sposobie

myślenia, skoro tylko chodzi o religi§?

YVszak co kto uważa dla siebie za spra

wiedliwe, powinien to samo uważać za s łu

szne dla drugiego.

)Sprzeczność ta ma swoje źródło w owych

CZĘŚĆŁlTEMCKO-ARroraZa.

USTĘP Z POEMATU.

( Wspomnienie z czytanego we Florencyi utworu w ję

zyku włoskim księżniczki Janiny Czetwertyńskiij

p. n. Iseila).

Czy snem na jawie, wygnanką na ziemi

Z aniołów g r on a, była ta dziewica,

Nieodgadniona z niebios tajemnica,

Myśl boska kształty oddana Iudzkiemi,

Która choć w ziemię sp uszczon a oczyma,

Błękitem oczu nieba się j u ż trzym a?

Człek nie ogarnie, anioł nie wypowie,

Myśli wcielonąj w ciała tego słowie;

Nieba jej oczu, pieśni co z jąj łona

Wciąż biła; bowiem pieśnią była ona,

Żyjącą lutnią, — i w piękność jąj ciała

Jako dźwięk w strunę dusza się wegrała;

Snać przed wcieleniem w raju nastrojona,

Lecz za wys ok o : więc gdy ziemskość nuci,

Tak to po ’rajsku czyni, iż się zdaje,

Że z pieśni zwr otką do raju p owróci,

Że raj się pocznie z pieśnią co ustaje.

W tem nierozkwitłem jak o pączek ciele,

Śpiewności było i dźwięków tak wiele,

Ze ich ni stłumić mogła ni wyśpiewać;

Bez zupełnego ujścia u niej była

Nuta wewnętrzna, harmonijna sił a,

Niezdolna wylać gdy jęła wylewać,

Czucia wyczerpać niezdolna; więc wszędzie

Po to nieznane błądziła narzędzie,

Co skoro dźwiękiem powietrze poruszy,

Już nieskończoność wygra z głębi duszy.

I często ziemskie narzędzia skończone

U stóp dziewicy leżały wzgardzone:

Zdała się wtedy świętą Rafaela * ) ,

Która śpiewaków niewidomych słucha;

I gdy ich pieniu chce wtórować z u ch s,

Oczarowana — wtóru zapomina,

Samem spojrzeniem z siebie się wycielą,

Samem milczeniem— modlić się poczyna.

Nad rzeczywistość dziewica w ezbrana,

Objąć nie mogła słabą piersią wątku;

Ucinkiem była bez końc a, p oczątku,

Obu końcami weśpiewanym w Pana.

Lotnością obu w niebo ju ż w stąpiła:

Żywot jej latał gdy jeszcze chodziła.

Lotna utonąć nie mogła w żywocie,

Ustać się jak oś nie umiała na dnie,

Duszno jej było w ciele jak sierocie:

Ten spowietrzniałe życie to odgadnie,

Komu znajoma ranna w polu ro sa ,

Która gdy z niebios na lilię spadnie

Wnet nieosiękłą wypiją niebiosa.

Pierwej się głosem niźli ciałem stała;

Ciałem w połowie, głosem była cała;

G!osem nucącym na światowąj puszczy

O drogach pańskich , bez pomocy słow a,

*) Ś.Cecylia, sławny wgaleryi Bcloóskićj obrazRafaela.

Niewysłowionym: bo ta nasza mowa

Niemęj śpiewności z ducha nie wyłuszczy;

A miarą głosu j ak żywota miarą,

Była w niej miłość z oadziąją i wiarą.

0 głosie czysty, o potęgo święta!

Płacze w pamięci kto cię zapamięta!

Cicho kwiląca słowicza ma pieśni,

Jakże śnić może kto o tobie nie śni?

Głosu to była wszechmogąca pani:

Śpiewności chaos w łona jej otchłani

Mętniał bezdenny; lecz kiedy natchnienie,

Jak twórczy wicher piersi jej przewiało,

Wnet dźwięki — ja sn ość, i wnet dźwięki— cienie

W gamę rozbłysły:— i śpiewnie się stało,

1 z ust już śpiewu płynęły strumienie.

Jak gwiazda pchnięta w głębokości nocy,

Im wyżąj — dłuższym promieniem się słania ,

Tem nuta wyższej nabierała mocy,

Od głębszej w sercu mocy ukochania.

Wnijdź na W ezuwiusz, — i nachyl się na dno:

A widząc wrzątek obok lawy, snadno

Pojmiesz jak w serca pączku — lub wulkanie,

Łzy wrzały nie schnąc nigaszącpożaru;

Jak z błysku ognia i jak z rosy czaru,

Rosło dwoiste serca czarowanie;

Jak pieśni tęcza z serca podsycona,

Z zapału światło, z smętku cienie piła,

Tak za wsze łukiein wydęta z jej łona,

Bynieskończoność wreszcie okoliła.

Pieśń z ducha, z świata wszystko brała w siebie:

Hymny cherubów i strapionychbole;

Obieg stworzenia toczył się w jąj kole:

Jak tęcza była na ziemi i w niebie I

Niezawiązane w formę ideały,

Jak barwy w kroplach tęczy, w nutach drżały.

Co w żadną nawet barwę się nie wcienia,

Co nieprzylepne do gliny stworzenia

Precz, między światłem a błękitem gości,

I wiatrem będąc może być powiewem,

Zetchnąć się, zdźwięczyć i ustać się śpiewem

Przegrawki nieme i nieujętości,

Byly dźwiękami takiej wszechdźwięczności;

Tak niedokwitłe pod dźwiękiem do ja w u ,

Jako lilie pod wodami stawu.

Człek choć zrozumie, lecz uczuć nie może,

Jak ona czuła, to stworzenie Boże!

Śpiew jej - to było uśpiewnione czucie,

Serce jej całe drżało w każdąj nucie,

Jak całe słońce w kropli oceanie.

Z takich nut jedn a na nąjsroższej ranie,

Wszystkie wygoi żywota boleści,

Przez cały żywot za zdrowie ci stanie!

Napól anielski a napół niewieści,

Śpiew tak pieściwy dziatwę skał rozpieści!

Ledwo obejmie— to j uż błogosławi,

Ledwo zaleci — to j u ż cię poprawi.

Śpiew istny, niewiem — czy też jęk sierocy,

Zwrotka piastunki nad snem niemowlęcia,

Dumka słowika wśród mąjowąj nocy,

Może do gwiazdy, może do pisklęcia;

Gdy wietrzyk gniazdko ledwo co kołysze,

A kołysany słowik ledwo dysze;

Westchnienie j aró w , — czy w ciszy miesiąca

Gdzieś pod sitowiem woda wzdychająca;

Głuche radosne przelewanie fali,

Kiedy się gwiazdka w łonie jćj skrysztali;

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction