Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 617 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

Ner 220.

Kraków, Piątek 28 Września 1894.

Rocznik

CZAS

Prenumeratę przyjmują:

AdministracyaCzasu w Hmbowle iurzędypocztowe. lUeJiebwą prrnaneratę księgarnia

S. A . Krzyżanowskiego, handel Niemojewskiego w Sukiennicach, biuro dzienników Herza, handel Ba

jera,_główna trafika, handel Kretschmera, biuro dzienn. Hopcasa i Salomonowej, biuro Mańskowskiej

(Sukiennice).

—

O g ł o u r n i a (inseraty) przyjmuje się za opłatą od miejsca wiersza drobnym dru

kiem (petitem) za pierwszy raz 10 cnt., za każdy następny po 6 cnt. - N ad e al a n e (na 3 stronie)

ed miejsca wiersza drukiem drobnym po 30 cnt. za każdy raz.

—

Ogłonsenia iprenameraty

przyjmują: w e L w o w i e biuro dzienników ulica Karola Ludwika 1. 9 . centralne biuro ogłoszeń ulica

Kopernika 1. U; w !"arytu wyłącznie p. Adam rue de Varenne 38,(prenumeratę p. W . Raczkowski

Courbevoi pod Paryżem rne du Chemio de fer 44): w W i e d n i a pp. Haasenstein A Vogler (także

w Hamburgu, Frankfurcie fa. M,, Berlinie, Lipsku, Bazylei i Wrocławiu), A. Oppelik, R. Mouse (także

w Berlinie, Hamburgu, Monachium i Norymberdze), H Schalek, M. Dukt», J. Danneberg, H. Friedl

(tylkoprenumeratęppH.GoldschmidtAComp.);w »ankrarele n.IM.G.L.DaubeAComp

w W a r n a w l e przyjmują ogłoszenia pp. Reichman i Frendler, biuro ogłoszeń przy ul. Senatorskie

K_raków 27 września.

W walce wyborczej belgijskiej już teraz

dokładnie zaznacza się szyk bojowy stron

nictw. Można też nareszcie objąć wzrokiem

ogólną liczbę współwalczących. Nie było to

rzeczą tak łatwą, skoro według nowej usta

wy pewna kategorya wyborców oddaje 1

głos, inna 2, inna 3 głosy. Według dokła

dnych, świeżo ogłoszonych wykazów urzę

dowych, ogólna liczba wyborców do Izby

poselskiej wynosi 1,370.687. Z tych po je

dnym głosie odda: 853.628, po dwa głosy:

293.678, po trzy głosy: 223.381. Razem

więc będzie 2,111 .127 głosów. Skoro zaś

nowa ustawa nakłada nadto na wyborców

obowiązek oddania głosów, chociaż Izba

odrzuciła zbyt surowe kary, zaproponowane

na tych, którzyby nie spełnili tego obo

wiązku, przeto należy się spodziewać, że

istotnie te głosy będą oddane z niezbyt

łicznemi wyjątkami. Jeżeli wyborcy, obda

rzeni dwoma lub trzema głosami, reprezen

tują głównie inteligeneyę i zamożniejsze

warstwy ludności, to rozporządzając razem

1,256.499 głosami, tworzą większość wobec

853.628 wyborców o jednym głosie. Zresztą

nie trzeba przypuszczać, aby cała ta kate

gorya ostatnia składała się z robotników

lub socyalistów. Także pomiędzy jedno

głosowymi wyborcami znajduje się wielu

takich, którzy swe głosy oddadzą kandy

datom innych stronnictw. Ewentualność więc,

że w wyborach, naznaczonych na 14 paź

dziernika, socyalizm zdobędzie znaczną ilość

mand 5w do Izby poselskiej, zdaje się być

wykluczoną. Socyałizm belgijski

w kilku ściśle określonych ogni

’.nych. Tam, korzystając zwła

borach ściślejszych z walki

’ Cii s nnictw, zdoła on niewątpliwie

adzić kilku ambitnych młodych ad

w okMJow i profesorów, którzy się robotni

ku belgijskim pod firmą socyalizmu na

rzucają na przywódców, ale nie odniesie

takich względnych sukcesów, jak przy o

statnich wyborach niemieckich i francu

skich.

W życiu publicznem belgijskiem zazna

cza się bardzo wyraźnie decentralizacya.

Bruksela jest wprawdzie polityczną stolicą

państwa i swą wykwintnością pozuje na

Paryż w miniaturze. Nie oddziaływa ona

wcale na kraj w tak przemożny sposób,

jak Paryż ua Francyę. Różnica ta tłóma

czy się przedewszystkiem okolicznością, że

Flamandczycy stronią od sfrancuziałej sto

licy, a następnie bardzo żywem poczuciem

dawnej, historycznej autonomii różnych pro

wincyj , które składają dzisiejszą Belgię.

Jako potężny port handlowy, Antwerpia

współzawodniczy z Brukselą o znaczenie,

a prześcignęła stolicę dwiema świetnemi

wystawami powszechnemi. Starożytne Lo

wanium i wykwintne Leodyum również w in

nych względach rywalizują z Brukselą. To

też stolica nie panuje nad ruchem wybor

czym, który wre samodzielnie w różnych

prowincyach. Pod tem zastrzeżeniem wybór

w Brukseli o tyle zasługuje na szczególną

uwagę, że może on rozstrzygnąć o większo

ści głosów w Izbie. Bruksela z okolicą wy

biera 18 posłów. Przez lat kilkanaście sto

lica wybierała tak zwanych ,,independen

tów",

czyli konserwatystów niezależnych,

niezaliczających nie wprost do stronnictwa

katolickiego, ale popierających zwykle rząd

konserwatywny. Przy ostatnich ogólnych

wyborach d. 14 czerwca 1892 r. stronnictwo

liberalne w sojuszu z radykałami i socya

listami zdobyło te 18 mandatów bruksel

skich. W skutek tej zmiany, w nowej Izbie

stronnictwo liberalne rozporządzało 60 gło

sami przeciwko 92 konserwatywnej wię

kszości. Teraz powszechna uwaga zwraca

się znowu na wybory brukselskie, zwłasz

cza, że nieustanne zjazdy i konferencye,

odbywane właśnie z powodu tych wyborów,

ciągle przypominają ogółowi icb doniosłość.

W r. 1892 lista kandydatów liberalnych

zwyciężyła w Brukseli większością 3.U00

głosów. Wtedy na tę listę głosowali solidar

nie wyborcy liberalni, radykalni ze stron

nictwa Jansona i Ferona, tudzież socyali

ści, którzy po stronnictwie liberalnem spo

dziewali się wprowadzenia powszechnego

głosowania. Według nowej ustawy, liczba

wyborców okręgu brukselskiego wynosi

152,499 wyborców o 232.451 głosach, z któ

rych po jednym przypada na 98.028 wy

borców; po 2 na 28.990; po 3 głosy na

25.481 wyborców. W samem starem mieście

jest 34.271 wyborców o 48.761 głosach.

Tu wyborcy o 2 i 3 głosach razem rozpo

rządzają mniej więcej tylu głosami, co je

dnogłosowi (24.000). Natomiast na przed

mieściach znacznie przeważa liczba wybór

ców 2- i 3-głosowych. Niepodobna przewi

dzieć, jak ta kombinacya głosów oddziała

na wyuik wyborów. Prawdopodobną jednak

jest rzeczą, że zwycięży lista konserwaty

stów. Stronnictwu liberalnemu, gdyby go

nie zaślepiał wstręt do katolików, przed

stawiała się możebność zawarcia w sprawie

wyborów w Brukseli kompromisu, na który

niezawodnie byłby przystał p. prezes ga

binetu Beernaert. Zamiast postarać się o

taki kompromis żywiołów umiarkowanych,

stronnictwo liberalne uległo znowu presyi

radykałów i kusiło się za icli pomocą o so

jusz z socyalistami. Ciągle zjazdy i konfe

reucye, odbywane w tym ce!n, nie dopro

wadziły do rezultatu. Chociaż z 18 manda

tów ofiarowano 4 socyalistom , ci ostatecznie

oświadczyli się przeciwko wszelkiemu soju

szowi ze stronnictwem liberalnem i przy

najmniej w pierwszem głosowaniu walczyć

będą przeciwko liście kandydatów liberalno

radykalnych.

Ze stronnictwo liberalne w Brukseli wogóle

zgadzało się na sojusz wyborczy z socya

lizmem, je st to dowód fatalnej chwiejności

zasad. Stary przywódzca tego stronnictwa,

Frćre-Orban, w wykładzie, odczytanym na

zjeździe stronnictwa liberalnego w Leodyum,

który oczywiście z góry odrzucił wszelki

kompromis z socyalizm em , dobitnie podniósł

zasadniczą różnicę pomiędzy indywiduali

zmem, przy którym obstaje, a kol!ektywi

zmem socyalistów, i całkiem słusznie do

wodził, że ten ko]lektywizm prowadzi do

zupełnego zniesienia wszelkiej indywidual

nej wolności. Nadto także zwrócił się prze

ciwko radykałom tego rodzaju, co Janson,

Feron, i t. d. Oświadczył bowiem: ,,Wielu

radykałów pragnie walki z religią i poglą

dami religijnymi. Co do nas, uważamy to

za sprzeczne z prawdziwym liberalizmem.

Ci radykałowie popisują się swemi uczu

ciami antyreligijnemi, przedstawiają się, jako

ateusze, materyaliści, a przynajmniej pozy

tywiści. Wolno każdemu wierzyć, lub nie

wierzyć, ale wystawiać wojnę z religią i za

sadami religijneini, które należą do niedoty

kalnej dziedziny sumienia, j ak o cel poli

tyki, robić z władzy państwowej narzędzie,

wrogie myślom religijnym, byłoby to dzie

łem bezbożnem, ,,naruszającem wolność czło

wieka".

Równie dobitnie p. Frcre-Orbau

potępił ów kolektywizm oraz płynącą z nie

go zasadę ,,wszystko przez państwo", któ

rą stronnictwo radykalne coraz wyraźniej

się zbliża do socyalizmu. Logicznie ztąd

wynikała niemożliwość aliansu ze stronni

ctwem radjkalnem , a co dopiero z socya

listycznem. Jeżeli pomimo tego w Brukseli

toczyły się tak długie układy celem za

warcia sojuszu liberalno-radykalno-socyali

stycznego, dowodzi to chyba, że liberalizm

brukselski zdobycie kilku mandatów sta

wia wyżej od wszelkich zasad.

Co do obozu katolickiego, nie ulega już

wątpliwości, że wystąpi on w wyborach so

lidarnie i że nie wywiąże się żadna walka

ani pomiędzy Beernaertem i Woestem, ani

też pomiędzy konserwatystami a katolicki

mi ,,demokratami". Wśród przeważnej czę

ści ludności belgijskiej silne uczucie kato

lickie i ścisła zgoda świeckich polityków

z episkopatem, tworzą szeroką i niewzru

szoną podstawę stronnictwa katolickiego.

Prócz tego czerpie ono w wyborach wiel

ką siłę z sojuszu z Flamandczykami, po

pierając ich narodowe dążności do zupeł

nego równouprawnienia. J uż teraz słychać,

że w przyszłej sesyi parlamentu, w razie

powstania znacznej większości katolickiej,

Flamandczycy otrzym ają bardzo ważne

ustępstwa. Wreszcie także niektóre inne

specyalne kwestye dostarczają kandydatom

katolickim skutecznej broni przeciwko współ

zawodnikom liberalnym. Ostatni np. obstają

przy programie wprowadzenia obowiązko

wej powszechnej służby wojskowej, czem

zrażają sobie równocześnie warstwy za

możniejsze, jak i najuboższe. Natomiast

stronnictwo katolickie odrzuca ten przy

mus, obowiązujący w wielkich mocarstwach

militarnych, a nawet po części rozwija pro

gram utworzenia milicyi, złożonej z samych

ochotników. Zbytecznie w reszcie podnosić,

że także zwiększenie dochodów państwa za

pomocą ceł ochronnych, czemu się opiera

stronnictwo liberalne, działa w licznych ko

lach na korzyść kandydatów katolickich.

Słowem, zdaje się, że pierwsze ogólne wy

bory na podstawie nowej ustawy wybor

czej wypadną pomyślnie dla stronnictwa

katolickiego w Belgii.

Przegląd polityczny.

Mowa toruńska cesarza Wilhelma rozwiązała

usta liberalnej niemieckiej prasy, która czekała

tylko takiej pt średniej zachęty, aby uderzyć na

Polaków z calą zaciekłością. Powstał zatem w tej

prasie piekielny krzyk nienawiści i złości, a ba

mowane dotychczas cokolwiek instyukta zniszcze

nia objawiły się z calą otwartością w słowie

i piśmie. T a niesłychana anti-polska heca, prowa

dzona prawie wyłącznie przez liberalnych pro

testantów , jest niezawodnie ciekaw ą psycholo

giczną zagadką. Gra w niej znaczną rolę owa

znana nienawiść ciemiężycieli do ciemiężonych,

ale gdy ze Btrouy Polaków absolutnie nic takiego

nie zrobiono, coby nsprawiedliwiało ten nagły wy

buch germańskiej wściekłości, trzeba przypnścić,

że istuieją jeszcze inne pobudki, lepiej wyjaśnia

jące ten patologiczny stan liberalnego stronnictwa.

Otóż uie nlega wątpliwości, że kwestya polska

stała się wygodnym pretekstem dla bismarkow

skiej opozycyi dla przypuszczenia szturmu do hr

Caprivi’ego i jego otoczenia. Znieuawidzoua poli

tyka ,,nowego kursu" zaczęła się nstalać, a wszel

kie uapaści przeciwko niej wymierzone uie miały

powodzenia. Przeciwnie hr. Caprwi może się już

poszczycić takimi sukcesami, jak przeprowadzenie

ustawy wojskowej i traktatów handlowych, które

zawdzięcza wyłącznie sobie i zaufaniu, jakie umiał

wzbndzić u większości parlamentu. Gdy zatem

ani agrarna, ani anti-semicka agitacya nie odnio

sły skulkn, ,,pustelnik z Friedrichsruhe", do któ

rego ndano się o pomoc, rzucił hasło o zgnbno

ści polskiej polityki nowego k anclerza; hasło to

znalazło łatwy oddźwięk w najbardziej szowini

stycznych kołach Niemiec. Polacy wytrzym ają

i ię napaść, jak wytrzymali już wiele inuycb, ale

ci, którzy wzniecili, lnb przynajmniej ołatwili and

polską hecę, mogą się znaleść w położeniu owego

czarodzieja, niem ogącego się pozbyć piekielnych

duchów, które sam wywołał. Poniżej podajemy

znowu wiązankę głosów prasy uiemieckiej o spra

wach polskich.

Prasa francnska żywo omawia wynik wyborn

nzupełniającego do parlamentu w Nogent sur Seine,

dawnym okręgu wyborczym prezydenta Rzeczy

pospolitej. Było tam, jak wiadomo, dwóch kandy

datów : radykalista Bachimont i ,,liberalny" Ro

bert ; ten ostatni, słnsznie czy niesłusznie, był

uważany za kandydata Casimir Periera. Przy pier

wszem głosowaniu głosy się rozstrzeliły, gdyż kan

dydat trzeci, popierany przez socyalistów, otrzy

mał 1.183 głosów. Przy ściślejszym wyborze zw y

ciężył radykalista 4.586 głosami przeciwko 4.081,

które padły na Roberta. Prasa radykalna przyjęła

ten wynik z nniesieniem, uważając go za osobistą

klęskę prezydenta i podnosząc tryumf radykalizmu

w okręgu, w którym Casimir Perier przeszedł nie

dawno prawie jednomyślnie. Złudzenia te rozwie

wają nwagi pism konserwatywnych. Z nich do

wiadujemy się, że kandydat ,,umiarkowauy" Ro

bert był prefektem departam entu Cher w czasie

wykonania słynnych dekretów przecinko zakonom

i odznaczył się przytem nadzwyczajną gorliwo

ścią. Oczywiście wyborcy katoliccy nie mogli po

pierać takiego kandydata, albo więc wstrzymali

się od głosowania, albo uawet oddali swoje głosy

jego przeciwnikowi. W ten sposób wybór w No

geut jest w rzeczywistości klęską system n religij

nej uietolerancyi.

Wybory w Bułgaryi skończyły się, oryentacya

jednak w składzie nowego sobrania jest jeszcze

dość trudna. To pewna, że tak zwane libcralue

skrzydło gabinetn, złożone z Tonczewa i Rado

sławowa, poniosło klęskę. To też obaj ci mini

strowie podali się do dymisyi, którą jednak po

dobno Radosławów cofnął— przynajmniej do czasn

przybycia księcia Ferdynanda do Zofii. Dragan

Zankow jest pełen otuchy i w Belgradzie, gdzie

obecnie przebywa, otrzymał liczne telegramy gra

tulacyjne od swych zwolenników. Został on po

dobno wybrany w okręgu Biała-Slatina 1.312 gło

sami przeciwko 200. Oficyalnego potwierdzenia

tej wiadomości dotychczas niema. Zankow twier

dzi, że w samym wrackim okręgu przeszło ośmiu

jego przyjaciół i że w nowem sobranin zasiędzie

co najmniej 150 zwolenników pojednania z Rosyą.

Zaukowistów w ścisłem zuaczeniu tego słowa ma

być w sobraniu ogółem dziesięcin. Zankowowi

wzbroniony jest, jak wiadomo, wstęp do Bułga

ryi; oczekuje ón jednak na weryfikacyę wyborów,

w nadziei, że rząd ulegnie presyi Zaukowistów i

ułaskawi ich przywódcę. W kołach rządowych pa

nuje wielkie zaufanie w przyszłość. Stoiłow i Na

czewicz obliczają, że m ają w Izbie 80 zdeklaro

wanych konserwatystów, ludzi, stanowiących samo

czoło sobrania, ponieważ rekrntują się wyłącznie

z iuteligencyi i z bogatszych kół przemysłowych

i handlowych. Dwudziestu siedmiu deputowanych

należy do stronnictwa unionistów, czyli umiarko

wanych rusofilów z południowej Bułgaryi. Unio

uiści niewątpliwie otrzymają przynajmniej jednego

reprezentanta w gabinecie. Radosławów ma w so

brauiu trzydziestu zwolenników. Minister Nacze*

wicz zawiadomił wczoraj reprezentantów mocarstw

o wyniku wyborów, zaznaczając, że rząd może

liczyć ua imponującą większość. Polityka — za

pewnił minister — nie nleguie zatem żadnej zmia

nie; w stosunkach zagranicznych wytrwa rząd

z wielką energią w dotychczasowym kierunku.

X. arcybiskup Stablew ski o polityce polskiej.

Korespondent N. fr. Presse miał niedawno roz

mowę z X. arcybiskupem Stab!ewskim i podaje

z niej obszerne sprawozdanie, które powtarzamy,

pozostawiając naturalnie temu dzienuikowi zupeł

ną odpowiedzialność za to, czy oświadczenia X.

Arcybiskupa są oddane anteutycznie. Oświadcze

nia te, według N. fr . Presse, brzmią, jak następuje:

W ostatnich czasach

rozpoczęto formalne

Bzczwanie przeciwko Polakom. Z powodu niewin

nych, obojętnych, a naw et całkiem rozumiejących

się samo przez się wypadków, zaczęto na mnie

nderzać; zaczęto podawać w podejrzenie i obsy—

Kollegium Kardynalskie

w 1§94 roku.

Prasa francuska nad inne posiada w najwyż

szym stopnin zmysł aktualności, podchwytując tę

tna chwili i dogadzając zbudzonej okolicznościami

ciekawości ogółn. Pamiętamy, jak n schyłku pa

nowania Piusa IX , w przewidywaniu bliskiego

konklawe, Figaro paryski w osobnym, nadzwy

czajnym dodatku poda! charakterystykę członków

św. kardynalskiego kollegium. I dziś wobec pó

źnego wieku Leona XIII, oraz ciągłych pogłosek

o jego niem ocach, szczęściem zawsze omylnych i

odwoływanych, poważna Revue des deux mondes

dostarcza swym czytelnikom zajmującej rozprawy

o najwyższym rządzie Kościoła i ustroju senatu

kardynalskiego w obecnej chwili i bieżącym roku.

Antor rzeczonej rozprawy, p. Benoist, słusznie na

wstępie nw aża, iż dziwnem zaślepieniem świat

wie wszystko o sternikach polityki międzynarodo

wej, o Caprivim czy Crispim , Gladstonie lub Sa

lisbnrym, a najmniej się zajmuje mężami, stoją

cymi wespół z papieżem u rudła łodzi Piotrowej,

nie śledzi zgoła ustroju i składn tej najsilniejszej

organizacyi, która przetrw ała w ieki, a która, jak

to wygłosił niedawno Leon XIII w Encyklice Im

mortale L)eo, stanowi ,,wzór doskonałej społeczno

ści , posiada najlepsze warunki, upewniające jej

6yt i działanie" . W artoby tedy za francuskim pi

sarzem rozpatrzeć się w doczesnym układzie tej

*°walnej siły, którą dziś samiż bezwyznaniowcy

cznają i

kiwnie bo się splata duchowność i doczesność

* instytncyi o którą rozbijają się na próżno bez

woźno zakusy i zamachy. Pozbawione ziemskiego

°parcia papiestwo, przestało być państwem, nie

przestało być potęgą, nawet wobec międzynaro

dowych praw i stosnnków. Rządy poszczególnych

krajów utrzymują, jak dawniej, poselstwa przy

Watykanie, a i Papież ma swych nuncyuszów

przy d»rorach zagranicznych i podpisuje konkor

daty na podobieństwo traktatów, zawieranych po

między mocarstwami. Rzecz zaiste z ,zadkowa

papiestwo urosło jeszcze odkąd spróbowano je obe

drzeć z ziemskiej przewagi i siły, odkąd Namie

stnika Chrystnsowego zamknięto w granicach ol

brzymiego pałacn, liczącego 11.000 komnat, a za

cieśnionego do znaczenia więzienia od blisko ćwierć

wiekn! Jedyny to przykład trwałości jednakiej

formy rządu przez dłngi szereg stnleci, utrwale

nia jednolitej duchowej osobistości mimo różnicy

następstwa i rozmaitości ludzkich pierwiastków i

charakterów. Doprawdy, okrom Bożych obietnic,

jednolitość ta i ciąg nieprzerwany ntwierdzać mnsi

w przekonania, iż istotnie najdoskonalszy to kBztałt

społeezuy, podany ludzkości za przykład niedoró

wnanej organizacyi wewnętrznej.

Na nieśmiertelnym gruncie Romy rozwinąć się

miała owa nieśmiertelna też organizacya. K ole

gium kardynalskie urosło z przeduiejszych dostoj

ników kleru miasta wiecznego, zachowując po dziś

dzień ślad swoich początków. Wiadomo, iż naj

wyższy ten senat Kościoła rozdziela się na trzy

stopnie, kardynałów-biskupów, kardynałów-kapła

nów i kardyuałów-dyakonów. Otóż każdy z nich

opatrzony jest osobnym tytułem którego z rzym

skich kościołów i parafij. Kardynałowie-bisknpi

są biskupami przedmiejskich czyli snbnrbikarnych

stolic Ostyi, Porto, Albano, Frascati, Palestriny,

Sabiny. K ardynałow ie prezbyterzy są proboszczami

głównych świątyń rzym skich, nosząc tytuł, titulus,

n. p . kościoła Ara-Coeli, jak kardynał Ledóchow

ski

lub św. Wita i Modesta, jak ś. p. kardynał

Dunajewski. Nareszcie kardynałowie dyakoni przy

dzieleni są do pom niejszych przybytków, położo

nych w obrębie miasta wiecznego czyli t. zw. ti

tuli minoris.

Miano kardynała sięga najwyższej staro

żytności, a ma pochodzić od wyrazu łacińskiego

cardo, czyli zawiasy, w myśli, iż każdy z nich

ma stanowić jedno z powierzonym sobie Kościo

łem, jako wierzeje na silnych osadzone zawiasach.

Jnż Eugeniusz IV nazywa kardynałów osią Ko

ścioła Bożego. Niebawem, w miarę, jak rozsze

rzały się podboje Ewangelii, a wiara chrześciań

ska ogarniała coraz dalsze zagony,1liczba kardy

nałów wzrastała. Sykstus V w XVI wieku zakre

ślił ich poczet do 70, na pamiątkę Biedmdzie«ę

ciu starców, otaczających Mojżesza, i odtąd ta

cyfra stanowi plenum świętego kolleginm, rozpa

dającego się na dwie kategorye t. zw. kardyna

łów knryi i kardynałów korony. Pierwsi stale

w Rzymie mieszkają, drndzy rozprószeni są po

różnych świata stronach. Narodowość tu bynaj

mniej nie rozstrzyga, lecz tylko wyłącznie pobyt

w mieście wiecznem. Papieże różnymi przywileja

mi z kolei podnosili blask godności kardynalskiej.

Innocenty IV opatrzył ich czerwonym kapeluszem,

godłem ich wysokiego dostojeństwa. Bonifacy VIII

ubrał ich w purpurę, znamię gotowości ua śmierć

męczeńską, Paweł II przyznał im barettę i siwego

rumaka, Urban VIII tytułem Eminencyi odznaczył.

I tak przez blisko dwadzieścia wieków rosła w po

wagę iustytucya, która nietylko jest nasiennikicm

papieży, lecz nadto i szkołą polityczną, z której

uie przestawali wychodzić pierwszorzędni mężowie

stanu, oraz przyboczną radą Namiestuika Chrystu

sowego.

Oczywiście od zaborn Rzymu mnóstwo posad

i tytułów urzędowych zniknąć musiało, główniej

sze atoli urzędy pozostały, a kardynał sekretarz

staun nie przestał być poniekąd zewnętrznem

uwidocznieniem myśli papieża, węzłem politycznym

Watykann z rządami narodów, pośrednikiem mię

dzy duchownym władcą, a mocarzami świata.

Pierwszym sekretarzem stann był św. Karol Bo

romensz, mianowany przez stryja swego, Pinsa IV.

Z powodn koniecznej jednomyślności papieży i se

kretarzy stann, najczęściej do tej godności powo

ływano synowców rządzących Namiestników Chry

stusowych, co stało się powodem przewagi nepo

tyzmn, ustającego dopiero w końca XVII wieku,

z panowaniem Innocentego XII. Antor niniejszej

rozprawy wspomina wysoki nrząd, przydzielony

do Bizantyńskiego państwa, o dziwnem i wymo

wnem m ianie: Silentiarius. Rzecby można, iż

rzymski sekretarz stanu jest wielkim Sylencyaryn

szem Kościoła. A chociaż nrząd go pasuje na

tłómacza myśli papieskiej, przedewszystkiem do

niego się stosuje cerem onia zamknięcia nst przy

obleczenia kardynalskiej purpury. Innych nsta się

otworzą, wargi sekretarza stann bądż co bądż po

zostają jakoby zapieczętowane; jakkolwiek o in

nych przedmiotach rozmawiać będzie on swobodnie,

wystarczy potrącić o kwestye, dotyczące polityki

Stolicy św., aby odrazn przerwać wątek i nagłem

umilknięciem przypomnieć śmiałkom , iż się znaj

dują wobec wielkiego Sylencyaryusza kościelnego...

A tn milczenie ogarnia i pióro i dyplomatyczne

myśli zamiany. Jeden z najznakomitszych mężów

stann naszego wieku, kardynał Consalri, przyzna

wał, iż wprawił się do sprawy publicznej po

mnóstwie omyłek, z których skorzystać umiał.

,,Jedną z największych jest zbyt wiele na wszystko

odpowiadać. Szczęściem znalazłem w sekretarya

cie stann wyborną maksymę pisania mało, lecz

dobrze, i tej to zasadzie Stolicy św. zawdzię

czam większą część mych dalszych powodzeń."

Nikt bardziej od kardynała Rampolli nie prze

jął się ową starorzymską tradycyą milczenia, a

wraz i żaden bodaj sekretarz stann nie zżył się

w równej mierze z osobą papieża, któremn słnży.

Przejął się on myślą i duchem Leona XIII, a co

dziennie długiem z nim obcowaniem ntwierdza

się w tem zupełuem zlanin się z wolą i wiedzą

swego mistrza i pana. Od dnia, w którym objął

swe wysokie nrzędowanie, prosił Namiestnika

Chrystnsowego o wytknięcie mn drogi działania

i nie zboczył odtąd ani na włos od oznaczonego

sobie z góry program u i kiernnkn. Nie rzadkim

w kościele przywilejem i władzca i podwładny

są tn pewni wzajemnego poparcia i spółdziałania.

Nigdy nic nie zamąca doskonałej harmonii panu

jącej między papieżem, który jest duszą kościoła,

a sekretarzem Stann będącym zewnętrznym owej

dnszy wcieleniem. Jeżli dla kogo, to dla ich poli

tyki urzeczywistnia się praw da słów Krasińskiego

o tej ,przegranej, której cel daleki, a która prze

cież wygrywa na wieki". Ileż to razy zdawać się

mogło, iż chwila obecna przyniosła z sobą pogrom

tylko lnb niepowodzenie zamiarom Ojca św. a

tymczasem ostateczny wynik niebawem uwieńczał

takowe i słnszność ich zatwierdzał. Nieraz jego

pozorne przegrane zamieniały się w świetne zwy

cięstwa. Bo też nędzną jest polityka zakładająca

sobie krótkie czasn granice. Rzym nmie być cier

pliwym — bo jest wiecznym.

,,Spójrzmy zresztą

z okien W atykann: przed oczyma naszemi roz

ciągają się ogrody pełne róż i światłości, na któ

re pada olbrzymi cień Piotrowej kopuły; pod na

mi znajdują się loże R afaela, zaludnione przez

aniołów i bożą rzeszę Świętych Pańskich. Na tej

wysokości cichną ziemskie głosy i odgłosy, do

chodzi z nich zaledwie szmer przyciszony, jakby

dalekiego dżwiękn dzwonów czy organów stłu

mionych, jakby chrzęstu rozkołysanych trybularzy.

Wszystko dokoła jest tn przestrzenią tylko i trw a

łością, więc i polityka nie może tu być kwestyą

dnia i miejscowości".

Opowiadają, iż gdy Mgr

Rampolla del Tiudaro został powołanym na pa

ryską uuncyaturę, radził się pewnego francuskie

go prałata, czem winien być wysłaniec Stolicy

bw. w Paryżn.

—

Księdzem! odparł po krótce

zagadniony, a hasło to zachował kardynał Ram

polla i na stanowisku sekretarza Stanu. Wszędzie

i zawsze jest on przedewszystkiem kapłanem i

z okiem kn niebn wzniesionem kroczy po zawi

łych ścieżkach spraw doczesnych, a wraz zaprze

czyć nie podobna, iż żaden papież i żaden sekre

tarz Stanu pewniejszej ręki nie przykładali wspól

nie do steru polityki kościoła, dobierając zawsze

środków najbardziej odpowiadających nowym za

razem i wiekuistym jego potrzebom.

Urząd sekretarza stanu ze śmiercią panującego

papieża ustaje, jawnym dowodem, iż jest wyni

kiem osobistego zaufania. Interrexem w takich chwi

ach staje się kardynał kamerlengo, do niedawna

najznaczniejsza osobistość w kolegium kardynal

skiem, którego jest poniekąd uosobieniem i prze

łożonym, a w raz zawiadowcą skarbowości. Od za

boru Rzymu zm niejszyły się odpowiedzialności i

zajęcia kam erlenga, nie zmniejszyło dostojeństwo

i powaga. Dzisiaj piastuje ową godność kardynał

Oreglia di San Stefano.

Kardynał Parocchi, jako kardynał wikary, za

rządza dyecezyą miasta wiecznego. T yp uprzej

mego, wrażliwego połndniowca, niewoli sobie serca,

wzbudza żywe sympatye, ale acz wylany i roz

mowny, nie daje odgadnąć właściwej myśli swo

jej i ztąd nieraz daje złudzenie poparcia i prze

chylania się w tę lnb ową stronę; w gruncie je

dnak rzeczy pozostaje nieugiętym , a uwielbienie

dla Piusa IX jest naczelnym rysem jego charak

teru. Umiał sobie zjednać serca i naszych piel

grzymów, osobną dla polskiej drużyny życzliwo

ścią. Taż sama życzliwość cechuje kardynała Mo

naco Lavaletta, spotęgowana stosunkami i przy,

,,taaa*» wychodzi codziennie wieczór, wyj§wszy niedziele i dm swi§teczne.

niedzielne Nra Czasu, o de zapas starczy, w Krakowie po 10 cnt., z przesyłkę pocztowa 12 centów;

w* Lwowlo po 10 cootśw do aabyclo w błono dilanoików, pny ality Karola LodwikaT, 0.

Prenumerata wynosi:

na cały rok na kwartał na 1 miesiąc

Tf m i e j o c u ...............................................................................

20 złr.

5 złr.

1 złr. 80 ct.

Poozt§ w państwie a n st ry a ck i e m ...........................................

24 złr.

6 zb.

2 złr. 50 ct.

n ie m ie o k ie m ...............................................

28 zb.

7 zb.

3 złr.

j, do Włoch, Francyi, Anglii, Belgii, Szwąjearyi, Tur

oyi i innych państw, należ§cyeh do zwi§zku pocztowego

32 zb.

8 złr.

3zb.

PreDnmeralę przyjmuje siętylkood 1do ostatniegodnia wmiesi§cu.

—

!,laty z pie

niędzmi i pr s e k a s y pieniężne na prenumeratę i ogłoszenia (inseraty) uprasza się nadsyłać franco

do Administracyi Czasu w Krakowie. - Listy reklamacyjne nieopieczetowane nie podlegaj§ opłacie

pocztowej. - Ijistów niejrankowanych nie przyjmuje się. - R^kojjismów nadsyłanych nie zwraca się.

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction