Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 713 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

N°’ 243

Kraków, Środa 1 Czerwca 1910.

Rocznik LXII.

(Numer wieczorny).

,,Jacąuerya44.

Warszawa 31 maja.

Nietylko Warszawę, ale i całe społeczeństwo

polskie wstrząsnęła zbrodnia, popełniona na

młodocianym Stanisławie Chrzanowskim. Rzecz

jasno, że w samej Warszawie zarówno uczucie

zgrozy, jak i niezdrowy głos sensacyi krymi

nalnej musiały w’yrazić się nierównie intenzyw

niej, niż^ gdzieindziej. Tu bowiem znani są po

wszechnie domniemani sprawcy zabójstwa, tu

)atwiej więc, niż gdziekolwiek, snuć dowolne

domysły o przebiegu i celach zbrodni, domnie

mane domysły, oparte na konkretnej psychologii

bohaterów.

Można ^powiedzieć, żc całość tych domysłów

płożyła się już na księgę romansu kryminalnego.

Wśród setki atoli tych fantazyj, przeszła zbyt

niepostrzeżenie jedna z nich, dla Bamej sprawy

ani mniej ani więcej warta od innych, ale nieo

ceniona wprost dła psychologii Warszawy.

Powstała ona samorzutnie i momentalnie, gdy

tylko aresztowano Bohdana hr. Ronikiera i

brzmiała, jak wiadomo, w sposób następujący:

»Uwięziony hr. Ronikier zwrócił się był na kil

ka dni przed zbrodnią do jednego z maszyni

stów teatru Małego i zaproponował mu współ

udział w morderstwie politycznem. Maszy

nista, wedle planu owego miał się przebrać za

woźnicę i powozić pojazdem, w którym hr. Ro

nikier dokona już faktu".

Późniejsze śledztwo prywatne prasy warszaw

skiej wykryło, że opowieść powyższa jest wy

mysłem, poprostu jednym z rozdziałów tego ro

mansu, który pisze zbiorowa wyobraźnia War

szawy. Rozdział to znamienny. Rozdział ów ma

luje uam, więcej: zdradza wprost psychologię

autora. Rozdział ów wykazuje, czem jest zara

żona wyobraźnia Warszawy w dniach dzisiej

szych, w dniach t. zw . ,,porewolucyjnych" :

W Warszawie spełniono zbrodnię. Policya

więzi domniemanego sprawcę. Ktoś rzuca słowo:

,,Znałem go" .

—

,,któż by go nie znał?" — od

powiada inny.

»Jego znają nawet maszyniści

teatralni. Widziałem go za kulisami rozmawia

jącego z jednym z nich". ,,Czegóż on chciał od

maszynisty? ,,Nie wiem".

,,Może szukał w nim

wspólnika zbrodni".

Dopotąd to zwykła kolej

kawiarnianej fantazyi. Można powiedzieć, kolej

ogólno-ludzka. Od tego momentu rozpoczyna się

jednak stadyum t. zw . porewolucyjne.

Ledwo bowiem padło owo żartobliwe przy

puszczenie, zarażony umysł warszawski snuje

w lot swój plan morderstwa: »Ronikier wyna

jął kogoś do mordowania ś. p. Chrzanowskiego

i wmówił w niego, że jest to zabójstwo polity

czne".

W doświadczonem przekonaniu Warsza

wy porewolucyjnej jest to najłatwiejszym wy

konaniem planu zbrodniczego :

—

Wmówić w kogoś, że spełnić ma morder

stwo polityczne, a spełni je niechybnie.

Wynająć zbira dla spełnienia zabójstwa, — to

w opinii i w wyobraźni Warszawy, rzecz mo

żliwa, ale już trudniejsza. Zbir zawaha się może,

wobec widma sądu i katorgi. Ale znaleźć, ot,

maszynistę, który w gruncie rzeczy jest zwy

kłym niemal wyrobnikiem, bardzo możliwie sym

patykiem bojówki, dobrze trafić, i zażądać zbro

dni ohydnej ale »politycznej",

a można liczyć

01 sukces. Taką rzecz, w doświadczonej wy

obraźni Warszawy, można przynajmniej propo

nować.

Oto jest groźny, można powiedzieć paniczny

rozdział w romansopisarstwie ulicy warszawskiej.

Groźny jest, bo nie wyskoczył on jako coś

niespodziewanego ; treść tej fantazyi tkwi mocno

uczepiona w rzeczywistości warszawskiej. Ta

kich zbrodni ,,politycznych" było w ięcej, takich

sympatyków, takich ,,m aszynistów"

używ’ały

partye rewolucyjne do morderstw prostym roz

kazein:

—

Tego trzeba zdmuchnąć.

Prenumeratę przyjmują: Admiiustracya Cząsu w Krakowie i urzędy pocztowe. Miejscową

p r e n u m e r a t ę księg. S. A. Krzyżanowskiego, handle: St. Karlióskiego, H. Kretschmera, Biuro dzień,

fiopcasa 1 Salomonowej, Gł. T rafika. We Lwowie ,,Czas" jest do nabycia w biurach dzlen. A. Olszewskiego,

* . Sokołowskiego, K. Buchstaba, na stacyach kolejowych w Tarnowie, Rzeszowie, J aśle , Nowym Sącz u na perouin

w księgarni kolejowej, tudzież na innych główniejszych stacyach n portyerów kolejowych.

Leny ogło szeń : od wiersza petitem za pierwszy raz 20 hal., zakażdynastępny po10hal.: układ tabe

laryczny, cyfrowy, skomplikowany, pierwszy raz40 haL, następnypo10haL N ade słan e i Nek rologia

od miejsca wiersza drukiem petitowym60halerzy zn każdyraz. G łosy publiczn ości po 2 kor.; wszel

kie prywatne komunikaty po kronice i po dziale ekonomicznym i t. p. po 1 kor. od miejsc a wiersza.

Ogłoszenia i prenumeratę przyjmują: we Lwowie biura dziennikówL.Plohna, A.Olszewskiego,

ot.Sokołowskiego, K.Buclistaba; wJarosławiu Biurodzienników; wPodgórzu Poturalski; w Prze

m yślu A. Juszyńskiksięgarnia, D.Heszeles; w Rzeszowie M.Weintraub;wStanisławowie Jasiel—

Lł Sp.; w Tarnowie M. Rockach, O. Hani; w Tarnopolu Komaniewski; w Paryżu wyłącznie

P’. T)’ Raczkowski, 14 Citć de Trevise; w W ie d n iu Haaseustein fi Vogler, R. Mosse (także we wszyst

kich filiach): H. Schalek, M. Dukes, E, Braun, J. Danneberg, H. Friedl (tylko p renumeratę H. Gold

schmidt 6 Comp.); w Frankfurcie n. M.G.L.Daubefi Comp., w Pradze czeskiej Fr. Howorka.

L is ty z pieniądzmi i p r ze k a zy pieniężne na prenumeratę i ogloszeuia przyjmuje Administracya

Czasu w Krakowie. Reklamacye nieopieczętowane nie podlegają opłacie pocztowej. Listów nieopła

co nych rńc przyjmuje 6ię. Rękopisów nadsyłanych nie zwraca się.

Za każdą zmianę adresu dopłaca się 40 hal. *THg

ADRES REDAKCYI: ul. św. Tomasza Nr 32. -

Telefon Nr 50.

I maszynista szedł, zabijał na wiarę słów

»pana agitatora od Zawistowskiego" lub »z Udzia

łowej".

A potem do takiego samego mechanicznego

wykonawcy przychodził łotr bezpartyjny, uda

wał przed nim wodza lub kapitanu z »p.p. s."

i również go obarczał krótkiein rozporządzeniem:

Będzie przechodził przez Ogrodową koło

Polnej o 8-mej wieczór. Zdmuchnąć !

I maszynista mordował dalej. Wszak on

w swojej wyobraźni budował rzeczpospolitą pro

letaryatu.

Aż został bandytą.

Przepraszam, nie bandytą. Został członkiem

»jacąueryi".

Wszak tak swojego czasu nazwał

bandytów organ socyalistów krakowskich. »Nie

doświadomiony rewolucyonista".

»Jacąuerya" Naprzodu pozostała w stanie chwi

lowego spoczynku w społeczeństwie warszawskiem

i jakością sw oją dostarcza na razie tylko tema

tu niepisanym romansom.

Niedoświadoiniona jacąuerya pozostała w Kró

lestwie, jak pozostaje na polach po niszczącym

wylewie namuł rzeczny, w którym się gnieździ

tyfus i inne zarazy. »Doświadoiniona jacąuerya"

nie przestaje oczywiście pracować, by zaraza la

za wszelką cenę dostała się do organizmu

ludzkiego.

--------------—

Ustawa uniwersytecka w Rosyi.

Petersburg 29 maja.

Petersburska ajencya telegraficzna nie omie

szkała rozgłosić światu całemu o przyjęciu przez

Mikołaja II. deputacyi słuchaczy wyższych za

kładów naukowych w Carskiein Siole. Deputa

cya składała się z 50 osób. CeBarz Mikołaj II.,

obdarzając całkowitem zaufaniem delegatów,

znalazł się wśród nich, rozmawiał z nimi, wy

raził życzenie, aby Rosya była »spokojną, silną

i sławną", oraz aby liczba podobnież myślących

słuchaczy wzrastała z rokiem każdym. Otóż to

ostatnie życzenie było całkiem uzasadnione

i odpowiadało istotnemu stanowi rzeczy. Dele

gaci reprezentowali prawie wyłącznie siebie sa

mych, ale nie ogół uczącej się młodzieży w wyż

szych zakładach naukowych. Pomimo wszelkich

pośrednich i nawet bezpośrednich usiłowań ze

strony ministerstwa oświaty i podwładnych mu

organów -

tworzenia organizacyj reakcyjno

nacyonalistycznych w wyższych zakładach nau

kowycli, dotychczasowe usiłowania pozostały

prawie bezowocneini w obu stolicach państwa,

a słabo tylko wegetują w niektórych uniwersy

tetach prowincyonalnych.

Aby życzeniom panującego stało się zadosyć,

aby liczba podobnież myślących, jak delegaci

przyjmowani przez cara w Carskiem Siole,

wzrastała z roku na rok, troszczyć się będzie

o to p. Schwarz i w tym celu wnosi do Dumy

projekt ustawy

uniwersyteckiej. Poglądy p.

Schwarza zmieniały się zawsze pod wpływem

okoliczności i prądów, wiejących z góry. Z opo

zycyjnie nastrojonego profesora na uniwersyte

cie moskiewskim przechodzi na stanowisko ku

ratora okręgu naukowego warszawskiego w chwili

najkrytyczniejszej dla państwa, aby następnie,

gdy jeden po drugim liberalniej usposobieni mi

nistrowie oświaty ustępują ze swego Btanowi

ska, zająć takież stanowisko w gabinecie p. Sto

łypina.

Nikt się nie łudził w rosyjskich kołach uni

wersyteckich, jakim będzie system i jaki duch

zapanuje w zarządzie ministerstwa oświaty. Cho

dziło kołom decydującym o pogrzebanie autono

mii uniwersyteckiej, zapewnionej uniwersytetom

w r. 1905, a pożądanej przez wszystkie inne

wyższe zakłady naukowe. Zamiast jej pogłębię

nia i utrwalenia w uniwersytetach i dalszego

rozszerzenia, ministerstwo oświaty otrzymało

polecenie opracowania nowej ustawy uuiwer

syteckiej, godzącej zasady autonomii z roku

1905 z istotnemi potrzebami życia i państwa.

W ministerstwie oświaty pracowano nad tym

projektem przez lat kilka. Żaden z poprzedni

ków p. Schwarza nie rozwiązał tej kwadratury

koła, polegającej na godzeniu rzeczy niemożli

wych, sprzecznych ze sobą, jak autonomia uni

wersytetów i opieka biurokratyczna nad niemi.

Rozwiązał tę trudność dopiero »iście rosyjski"

p. Schwarz w projekcie świeżo przedłożonym

Dumie państwowej. Uniwersytety rosyjskie miały

piękny okres swego rozwoju od czasu zapro

wadzenia ustawy uniwersyteckiej z r. 1863,

przyznającej radom i wydziałom uniwersyteckim

szeroki zakres działania. Za panowania Aleksan

dra III, reakcya, tryumfująca na całej linii, opa

nowała także i uniwersytety w ustawie z roku

1884. Odtąd uniwersytety stały się widownią

nieustannych rozruchów, które w końcu, w okre

sie ruchu wolnościowego, przybrały charakter

rewolucyjny. Profesorowie nie mogli działać

uspokajająco na młodzież, bo byli pozbawieni

wszelkiego wpływu, wszelkiego z nią zetknięcia

się, z wyjątkiem wykładów z katedry i egza

minowania. Złemu miało zapobiedz i w istocie

zapobiegło czasowe rozporządzenie z r. 1905,

zapewniające szeroką autonomię radom uniwer

syteckim i prawa obywat"li uniwersyteckim słu

chaczom. Był to powrót do ustawy z r. 1863.

W istocie wyniki tej czasowej u9tawy były do

datnie. Młodzież zaczęła się uspokajać, wracać

do pracy, do normalnego trybu życia, obdarzać

zaufaniem swych przewodników w pracy nau

kowej, a radzić nad swemi potrzebami na swych

zebraniach i w swych organizaeyach.

Aby odpowiedzieć na pytanie, jak wygląda

projekt do ustawy uniwersyteckiej p. Schwarza,

wystarcza powiedzieć, że nawet październikowcy

uznali przyjęcie jej za niemożliwe, chociaż za

wsze gotowi są, przynajmniej na swem prawem

skrzydle, nie robić trudności obecnemu gabine

towi. Projekt uniwersytecki p. Schwarza jest

źle maskowanym powrotem do U3tawy reakcyj

nej z r. 1884 . Autonomia z r. 1905 została tylko

pozorem, a istota rzeczy wzięta z tej ostatniej

ustawy. Uniwersytety poddano kuratorom okrę

gów naukowych, którym w pewnych razach

wolno przekroczyć nawet granice samejże usta

wy. Prawa rad uniwersyteckich, do których moją

należeć tylko profesorowie zwyczajni, ograni

czono, a także ograuiczouo i prawa wydziałów.

Rada uniwersytecka wybiera wprawdzie rektora,

ale ministeryum oświaty wybór zatwierdza. Raz

niezotwierdzony przez ministra, nie może być

ponownie obrany. W razie dwukrotnego nieza

twierazenia obranych przez radę uniwersytecką,

rektora mianuje minister oświaty. Obranemu re

ktorowi ministeryum oświaty inoże przydać to

warzysza do spraw administracyjnych. Każdy

wydział uniwersytecki otrzymuje p rist a w a do

nadzoru i kontroli zarówno uczących, jak i uczą

cych się. Stosunek profesorów do słuchaczy

ogranicza się tjlko do wykładów i egzaminowa

nia. Młodzież uniwersytecka może tworzyć sto

warzyszenia, lecz ich członkowie

nie mogą

zgromadzać się w gmachu uniwersyteckim, lecz

poza nim i podlegać będą ogólnym przepisom,

a więc podlegać kontroli polieyi.

Takim jest ów projekt p. Schwarza w swej

części istotnej. Z tego sądzić można o szczegó

łach, których tutaj powtarzać nie będę. Jakim

będzie los jego w Dumie państwowej, przewi

dzieć nie podobna. Odrzuconym będzie niechy

bnie, jeżeli październikowcy wytrwają na swem

negatywnem względem niego stanowisku. Lecz

październikowcy umieją być oportunistami, gdy

chodzi o projekta rządowe, które leżą na sercu

prezesowi gabinetu, jak tego dowiodła uchwała

frakcyjna w sprawie rządowego projektu ziem

skiego dla 6 gubernij litewsko-ruskich. Zostawi

się swobodę głosowania swym członkom, a wielu

z osobna łatwiej będzie pozyskać. Z projektem

p, Schwarza będzie oczywiście trudniej, bo au

tor jego należy do najniepopularniejszych w Du

mie z całego gabinetu Stołypinowskiego.

Kontyngent spirytusowy a deficyt.

Od dawna było już pewneui, że tegoroczny

budżet austryacki wykaże pokaźny deficyt. Wie

dzieliśmy wszyscy, źe zeszłoroczne wydatki wo

jenne wymagać będą pokrycia, wiemy także od

dawna, że finanse krajów koronnych muszą do

stać nowe a wydatne źródła dochodów, bo ina

czej cała maszyna administracyjna stanie, a

krótkoterminowe operacye finansowe państwa

i krajów zdemoralizują zupełnie targi pieniężne,

z niepowetowaną dla życia ekonomicznego

szkodą.

Dziś znamy budżet austryacki w cyfrach i

w szczegółach i wiemy już, jaki deficyt musi

być pokryty, a wiemy przytem, że i najbliższy

bilans będzie bierny, bo psują się coraz bardziej

i coraz’umiej dopisują poszczególne gałęzie go

spodarki państwowej i coraz trudniejsze w y

szukanie pokrycia.

Powiedział ktoś całkiem słusznie, że nie jest

zadaniem parlamentu wyszukiwanie

nowych

źródeł dochodu i łamanie sobie głowy nad no

wem obciążeniem ludności. Inicyatywa w takich

razach wyjść powinna zawsze od rządu i dla

tego z pewnym zrozumiałym niepokojem, ale

też z wiarą oczekiwaliśmy tegorocznych pro

jektów finansowych rządu, bośmy się spodzie

wali, że te projekty stworzą racyonalną podsta

wę do dyskusyi i że będą zarazem ramami dla

uzdrowienia finansów państwa i krajów przy

równomiernem i sprawiedliwem rozłożeniu no

wych ciężarów na opodatkowanych.

Mamy więc także rządowy projekt reformy

podatkowej, a choć nie jest mojem zadaniem i

nie mam chęci krytykowania w szczegółach od

nośnych przedłożeń, to niemniej koniecznem jest

skonstatować, że aktualne obecnie projekty po

datkowe jako całość spotkały się z jednomyśl

ną prawie krytyką i że nie bez racyi zarzucono

im przedewszystkiem brak planowości na dalszą

przyszłość, a na całej linii chwiejuość i doryw

czość. I stało się to, co zasadniczo nie powinno

mieć miejsca — w braku inicyatywy ze strony

rządu, w braku stałej, na dalszą metę obliczo

nej, a na zdrowych podstawach opartej polityki

finansowej rządu, w yjść musiał parlament ze

swojej roli bronienia ludności przed iiadmiernein

lub niesłusznem obciążeniem , a natomiast zc

sfer poselskich coraz nowe rodzą się plany no

wych podatków i reprezentanci ludu w parla

mencie ludowym suszą sobie dziś nad tem gło

wy, jakiby podatek wymyślić lub którą gałąź

produkcyi najłatwiej byłoby obciążyć.

Powstają więc coraz nowe, a bardzo często

dziwaczne projekty, a brak szerszego plami

i wybitnej inicyatywy najlepiej chyba scharak

teryzuje stan napięcia, z jakiem oczekiwano za

powiedzianego długo planu reformy przewodni

czącego komisyi finansowej posła Urbana, planu,

który ani nowym nie jest, ani państwa od defi

cytu nie uratuje, który dużo więcej słów kry

tyki wywołał, niż słów podzięki dla trudów

autora.

Zbytecznein byłoby, choćby główniejsze pro

jekty wymieniać, jest ich zbyt wiele i da Bóg

nie wszystkie się urzeczywistnią, ale to trzeba

stwierdzić, że ta powódź nowych projektów po

datkowych, dotykających częstokroć z kilku

stron jedną i tę samą gałąź produkcyi, wywo

łuje zaniepokojenie i powszechne zniechęcenie

wszystkich i nie bez racyi odzywa się jeden

z wiedeńskich dzienników do ogółu posłów

z apelem: aby nie szafować tak bez końca co

raz nowymi konceptami, aby nie wprowadzać

w ciężką i tak egzystencyę współobywateli nie

potrzebnej troski i zaniepokojenia.

Liczne bardzo, racyonalne, czy też fantasty

czne projekty podatkowe, ale wszystkie inają tę

cechę w spólną, że omijają starannie dotykania

interesów najbliższego posłowi -wnioskodawcy

kola w’yborców, a trafiają przedewszystkiem te

sfery, które przy poprzednich w)yborach za pa

nem posłem nie głosowały, a przy następnych

także pewnie głosować nie będą.

I jeżeli te wszystkie wnioski podatkowe mo

żna nazwać pociskami, to trafiają one przede

wszystkiem tam, gdzie najmniej krzyku się pod

niesie, gdzie ofiary najmniej licznych znajdą

obrońców.

Nie pora i nie miejsce do charakteryzowania

pierwszego w Austryi parlamentu ludowego, ale

niepodobna nie podnieść, że w nim coraz mniej

obrońców produkcyi rolniczej, że wątpliwe p o

tanienie tego lub owego artykułu konsumpcyi,

nie mogące uratować, ani ulżyć ciężkiej rzeczy

wiście egzystencyi mieszkańca miast — jest bar

dzo często przeważającym, bo popularnym ar

gumentem do zachwiania całej gałęzi produkcyi

krajowej, która niestety coraz bardziej schodzić

zaczyna do szeregu spraw drugiego rzędu.

I jeżeli interes konsumenta jest w dzisiejszym

parlamencie po mistrzowsku i z całą możliwą

energią broniony, to coraz mniej obrońców dla

interesów producenta, a zwłaszcza wtedy, gdy

ten producent jest rolnikiem, a co najgorsze, re

prezentantem większej własności ziemskiej. Jest

to rezultat ukształtowania się stosunków polity

cznych, a jest lo kardynalny błąd pod w zglę

dem polityki finansowej, błąd, który zemści się

kiedyś boleśnie na inicyatorach i wykonawcach,

bo nie pokryją deficytów podatki i nie będzie

komu ich płacić.

Jednym z głównych, bo najwydatniejszym po

datkiem w grupie przedłożeń rządowych, był

projekt opodatkowania spirytusu, przyczem już

w projekcie p. Mniszka Korytowskiego, projek

tował rząd podwyższenie podatku o 50 kor. na

hektolitrze, co przy ogólnej produkcyi około

półtora miliona hektolitrów spirytusu, a po strą

ceniu przeznaczonych dla celów przemysłow’ych,

a w’skutek tego wolnych od podatku ilości, przy

nieść miało rocznie około sześćdziesiąt milionów

koron.

Projekt ten przeszedł także do dzisiejszych

przedłożeń rządowych; projektuje się także ob

niżenie bonifikacyi, wypłaconej gorzelniom rol

niczym, a równocześnie gdy inne państwa, pod

uosząc podatki, starają się o ułatwienie wywo

zu towarów za granieę, gdy towar ten podro

żał wskutek wyższego

opodatkowania, może

nie znaleźć w państwie odbiorców — w Austryi

chce rząd równocześnie obniżyć premię ekspor

tową na spirytus.

Produkcya gorzelniana midła zatein trzykrot

nie ucierpieć na reformie podatkowej, bo zapła

cić wyższy podatek, stracić część dotychczaso

wej bonifikacyi gorzelnianej, a przytem napot

kać przy wywozie niesprzedanego w państwie

produktu na trudności, bo także no dotychcza

sowej premii eksportowej chce rząd zaoszczę

dzić.

Podatek od spirytusu i powyższe jego ob

ostrzenia trafiają przedewszystkiem Calicyę i jej

gorzelniany przemysł rolniczy.

—

Na ogólną au

stryacką produkeyę spirytusu kontyngentowane

go, wynoszącą 1,017 .000 hi,, produkuje Galicya

rocznie 535.000 lii,, a więc więcej niż połow ę;

z ogólnej ilości spirytusu niekontyngentowane*

go w całem państwie dwie piąte produkują na

sze gorzelnie.

Na memoryały, petycye i rekryminacye sły

szeliśmy zawsze zapewnienie, że opodatkowanie

spirytusu jest konieczne, że bonifikacya musi

być zredukowaną, że jednak w premii ekspor

towej porobi rząd ustępstwa.

Na skromną uwagę, że owocowe kociołkowe

gorzelnie na Węgrzech i w krajach alpejskich

uprawiają poprostu defraudacyę podatkową, rzu

cając na targ olbrzymie ilości nieopodatkowane*

go spirytusu, słyszeliśmy odpowiedź, że gorzel

nie węgierskie obchodzą rząd węgierski (choć.

TADEUSZ RITTNER.

W ohcem mieście,

(Ciąg dalszy).

Kotek pisał szybko na tablicy. Sypały mu się

z ręki duże, proste cyfry, linie, znaki mnoże

nia... Jak ogromne, białe owady oblazły czarną

P!ytę i coraz ich było więcej i zdawało się, że

nie będzie dla nich miejsca i spadną na ziemię,

rczlezą się po całej podłodze, po ławkach, za—

Czną się piąć po ścianach, przypłyną do mnie

i wysypią się przez okno... A Kotek ciągle mó

"’d, prędzej mówił niż pisał i czuło się , że ma

dużo więcej liczb w głowie, niż może napisać.

- A le nie wiedziałem, jakie zadanie chciał

*°związać na tablicy. To jego pisanie było jak

Een i tuk, jakby miało jakieś tajemne, osobliwe

7naezenie. Bo czasem odwracał się do klasy,

Uśmiechał się i znacząco mrugał oczami.

Zdawało mi się, że clice powiedzieć: Tu nic

G)odzi o cyfry, o te cyfry, które piszę... Nie

Potrzebujecie rozumieć liczb... tylko na mnie

Patrzcie, na moje oczy, na mój uśmiech...

zaraz go usłuchałem.

Zrobiła się gęsta ingła między m ną a tablicą,

iczby stały się niewyraźne, juk drobne, blade

"Uszki, głos Kotka dźwięczał cicho i delikatnie

jj! Przez zasłonę. Aż wszystko, ten głos i te

,a*e znaczki na czarncm tle i zgrzyt kredy

^ szept uczniów, na których nikt nie zważał,

*-wieszało się w jeden szum, zlało się w jeden

*t spokojnie, cicho płynący.

Ą le(łzintem nad morzem. W południc gorące.

Zwierciadle wody skakały szybko białe zy

Słoneczne szpilki, iskrzące się, żywe.

Woda była czysta i jak szkło gładka. Ale bli

żej, niedaleko brzegu wyciągały się języki z pia

ny i znowu się chowały i jako fale wracały.

Widziałem wyraźnie. Oczy moje wyszukały so

bie, umiłowały jedną falę i śledziły uważnie jej

losu koleje. Widziałem jak mała istotka żywi

się wodą i rośnie, rośnie... szumi coraz głośniej

i coraz zuchwałej się piętrzy... i nagle spada

jej głowa z karku i biała krew leje się obficie,

fala pada jak długa na piasek. 1 znowu zbliża

się język morskiej śliny i znowu rośnie i zno

wu umiera... A słońce piecze...

Węgier mię trącił.

—

Nie śpij, Kotek się patrzy...

Kotek się patrzył, ale nie na mnie. Nie pisał

już na tablicy. Stał przed katedrą z rękami za

łożonemi na piersiach i milczał. Czekałem kilka

minut. Rozglądałem się niespokojnie po klasie.

Wszyscy byli pochyleni nad kajetami i czemś

mocno zajęci. Węgier także rachował szybko

ołówkiem...

—

Co robisz? — spytałem go cicho.

—

To co wszyscy — odpowiedział niecier

pliwie.

Przestraszyłem się, bo nie wiedziałem co wszy

scy robią.

Kotek nagle spytał:

Cóż? Skończyłeś?

Patrzył na innie. Więc zaczerwieniłem się

strasznie...

Jeszcze nie...

A więc pisz, pisz! - krzyknął prawie

z gniewem.

Skurczyłem się, schyliłem głowę. Tak, jakby

mie Kotek uderzył. Wziąłem ołówek do ręki i

zacząłem kreślić na łacińskim zeszycie jakieś

,’

by Głos Kotka inię zabolał. Dlaczego powie

dział przedtem wzrokiem, że cyfry nic są wa

5 e i że nie potrzeba uważać? A teraz się gnie

wa... I to dziwne, że wszyscy uważają i napra

wdę rachują i tylko ja jeden,..

Inni wiedzą zaw sze co się dzieje, tylko ja nic

wiem.

—

Kto skończył? — spytał Kotek.

Zgłosił się Mardon z ostatniej ławki, potem

Herbstein, potem Vanutelli... Ciągle ktoś wstawał

i mówił: skończyłem...

Chowałem głowę i drżałem ze strachu. Ale

pocieszałem się: Węgier także jeszcze nie skoń

czył...

W tej chwili wstał Węgier i powiedział:

—

Skończyłem...

—

Co ci wyszło ? — spytał Kotek.

Węgier powiedział głośno, co mu »w’yszło’*.

Wszyscy się śmieli, bo mówił węgierskim akcen

tem. Ale Kotek był zadowolony. A potem wy

mówił nagle moje nazw’isko.

Zrobiło mi się zimno. Wstałem... Ktoś za mną

szepnął:

—

Trzysta siedmdziesiąt jeden i dwie trzecie.

Pow’tórzyłem drżącym głosem:

—

Trzysta siedmdziesiąt jeden i dwie trzecie...

Ale Kotek potrząsnął głową:

—

Nie może być. Jak rachowałeś?

Zacząłem coś mruczeć.

—

Chodź do tablicy — kazał Kotek.

Kiedy przechodziłem koło drugiej ławki, usły

szałem głos rudego:

—

Nie bój się, zaraz zadzwonią.

Kotek dał ini gąbkę i kazał zetrzeć wszystkie

cyfry z tablicy. Ścierałem bardzo powoli i mó

wiłem sobie w duszy: zaraz zadzwonią.

...I zaczęli dzwonić.

Z radości u(lałem, że nie słyszę i wziąłem na

wet kredę do ręki, jakbym koniecznie chciał

pokazać, co umiem.

—

Innym razem — powiedział Kolek.

Zdawało mi się, że w głosie jego byi uśmiech.

Spojrzałem na niego szybko. Naprawdę się

uśmiechał.

On w ie w szystko — pomyślałem ze strachem

wie, co kto myśli.

Pobiegłem do ławki po książki i myślałem:

011 wie wszystko... Wie, że przed chwilą spa

łem i że nie byłbym napisał ani jednej cyfry...

III.

Ciotka się zmieniła. Zrobiła się calkiein po

dobną po babki, może dlatego, że posiwiała, a

może dlatego, że mieszkała z babką. I stała się

lepszą, bo nie krzyczała na Lola i na mnie, tak

jak dawniej.

Za to babka gniewała się nieraz na ciotkę.

Była przecież jej matką.

Pokoje niskie, kwiaty niebieskie na ścianach

i na sufitach i małe okna. Zapomniałem już da

wno o tych oknach, bo dawno nic byłem wKu

szynie. Teraz wydawało mi się wszystko jak

nowe. Był pies, który się nazywał HaBan i darł

żydom chałaty. A w ogrodzie było wszystko tak

jak przedtem.

Kazałem Jędrusiowi kopać w ogrodzie tak

długo, aż pokaże się woda. Bo wiedziałem, że

w szędzie jest woda pod ziemią. Więc Jędruś

kopał w kilku miejscach. Zrobiło się dużo gór

i przepaści. I nikt się na nas nie gniewał.

Ale pan aptekarz złamał sobie nogę. jak szedł

w nocy przez ogród. Odtąd zaczął skarżyć na

mnie i na Lola, a bobka zaczęła się na nas gnie

wać. Potem nawet ciotka powiedziała:

—

Ostatni czas, żeby się skończyły te waka

kacye.

Ale to był dopiero początek sierpnia.

Pau aptekarz był rudy i dużo gadał. Miał żo

nę, która się go bala, chociaż była znacznie od

niego wyższa. Ciotka mówiła, że aptekurzowa

jeat meczenąica. Przytem aptekurzowa miała o

wicie piękniejsze suknie, niż ciotka, np. w nie

dzielę, na sumie.

Aptekarz opowiadał o podróżach morskich.

Był w dzikich krajach i na całym świec!e. Wi

dział ryby latające i królowę angielską. A raz

(w Brazylii) o mało nie dostał żółtej febry. Miał

bardzo delikatne ręce z niebieskiemi żyłkami

a na każdym palcu pierścionek. Podczas mówie

nia ruszał rękami i brylanty się świeciły.

—

Jechaliśmy właśnie przez Canal la Man

che — opowiadał.

...I zaczął opisywać burzę. Przytem pokazywał

rękami, jak kołysał się okręt i trąbił, naśladu

jąc huk bałwanów i grzmoty, a że ciągle świe

ciły się jego pierścionki, więc widziałem nawet

błyskawice, jednę za drugą...

Wszyscy się dziwili. Aptekarzowa powtarzała:

—

Co mówisz, co mówisz,..

I także się dziwiła. Ale aptekarz spojrzał na

uią z gniewem:

—

No cóż? Patrzcie! Była ze mną na morzu

i sama wszystko widziała, a teraz...

I aptekarzowa zaraz przestała się dziwić, a

nawet zaczerwieniła się mocno ze strachu.

Tylko ciotka nie lubiła aptekarza i mówiła,

że kłamie. A my z Lolem przestaliśmy go tak

że lubić, odkąd złamał sobie przez nas nogę

w ogrodzie.

Aptekarzowie przychodzili wieczorem. Ale po

południu przychodziła ,,męczennica" sama i pła

kała. Nam nie było wolno przypatrywać się, jak

płacze. Tylko ciotka siadała w tedy przy niej

i coś haftowała, żeby nie tracić czasu.

Babka była po stronie aptekarza. Bo mówiła,

że kobiety płaczące są krzyżem dla mężów.

(C. d. n.)

»CZAS** wyehodzi * wyjątkiem dni po niedzieli i świętach uroczvslw.|, - w

;!=S!S"H

o godzinie6 ranoi o godzinie 6 wieczoru" *7

’ amianawłeia:

Numer wieczorny 10 hal., ranny 4 h a l.)

z przesyłką pocztową:

PRENUMERATA WYN O

**^

”***6hal

W Krakowie w m i e j s c u ...............................................

**e?ty rok na kwartał na1 miesiąc

z odnoszeniem do domu

*’

ac,r

7kor-50h- 2kor.50hal.

Pocztą w państwie Austryackiem

)’*

, ! koron

9kor. —

3kor. —

Z dwukrotną wy sy łk ą p o c z t o w ą .............................. * * * *

*?r koron

9kor. -

3kor. -

pocztą w państwie N i e m i e c k i e m ...............................

’*

k°ron

10kor.50h. 3kor.50hal.

Po wszystkich państw, należących do związku pocztóweeó

10kor.50n. 3kor.50hal.

państwie rosyjskiem (abonament przez urz,dy pocztowe,

w,fc"*

}tf«,

Według urzędowego wykazu pism zagranicznych mai-iowh H . .. ’

7 . . 1rb*45koP

abonamentCzasu przyjmują urzędy pocztowe: w Petersburg« w

Pan.stwie rosyjskiem ,

Moskwie i Odesie. Z innych miast ! wsi

^ ilnie

do urzędu pocztowego najbliższego z powyżej w S i o n y ^ i

Międzynarodowe Biuro o g

L. i E. Metzl i S?yn,

;

______________

teSwKtS

Idzik0wskieg0 - w W ilnia biV o

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction