Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 648 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

Nw 285.

«3

O’W

Kraków 14 Grudnia — Środa.

Rok 1870.

CZAS

Prenumeratę przyjmują:

W.Krakowie: Bióro Administracyi »CZASU" przy ul. Różannej w domu pod L. 423; Księgarnie: pp. J. Czecha

w Rynku, Juliusza Wilda przy ul. Grodzkiej; tudzież wszystkie Urzęda pocztowe austryackie.

Ogłoszenia (inseraty) wszelkiego rodzaju, przyjmują się za opłatą: za m iejsc e w ie rsz a drobnego (petit)

za jednorazowe umieszczenie po 8 centów, za następne po 5 centów, oraz za opłatą należytości stęplowej

po 30 centów od każdorazowego ogłoszenia. Wypłata w Krakowie.

Prenumeratę 1 Ogłoszenia przyjmują: we Lwowie w Ajencyi »czasu" p. Ant. Piątkowski przy

placu Katedralnym pod L. 31.— W

Wiedniu p. A . Oppelik Wollzeile 22. _

Na Francyę i Anglię w Paryżu

Wny pnłkownik Winc. Raczkowski, Rue du Pont de Lodi Nr 1.—

Zaś tylko ogłoszenia: w Wiedniu

»Neumarkt Nr 11*, w Hamburgu, Frankfurcie n. M;, w Berlinie, w Lipsku, Bazylei (Szwajcarya) i Wro

cławiu pp. Haasenstein i Vogler, w Wiedniu J . Rosenzweig II. Körnergasse Nr 2 i R. Mosse — w Berlinie,

Hamburgu, Monachium i Norymberdze p. Rudolf Mosse - w Frankfurcie nad Menem p. O . L . Daube et Comp.

WLipsku p. Henryk Engler - w Wrocławiu pp. Sachse et Comp.

Kraków 13 grudnia.

W historyi oszczerstw publicystycznych,

które ,sobie za cel główny obrały kościół i

duchowieństwo, postaó prymasa Ledóchow

skiego zajmbwać będzie pierwszorzędne miej

Śn a n e jęst zuchwalstwo potwarzy nieza*

trzymującej się przed żadnem nieprawdopo

dobieństw em 1^ ale od czasu pamiętnej wizyty

OO. Zmartwychwstańców u W . księcia Włodzi

mierza jeszcze równego bezsensu i potworno

ści ple poszczono w świat, jak świeżo do dzien

ników wiedeńskich wysłany telegram, a po

przedzony korespondencjami rzymskiemi do

dzienników galicyjskich o rokowaniach mię

dzy Wersalem a Rzymem prowadzonych przez

arcybiskupa gnieźnieńskiego.

Ks. Ledochowski, który niedawno miał się

ofiarować za pośrednika między Petersbur

giem a Rzymem stawiając warunek ugody,

aby duchowieństwo katolickie w Polsce wy

rzekło się narodowości, teraz ma znów żądać

imieniem hr. Bismarka wezwania przez kuryę

rzymską ludności Lotaryngii i Alzacyi do ule

głości dla zdobywców, a wyparcia się Francyi.

W edług tych podań widocznie prymas pol

ski prowadzi handel narodami: raz zaprzeda

je narodowość polską, to znów narodowość

francuską. Czyż bezczelność i bezsens oszczer

ców może się dalej posunąć? czyliż można

się po tem jeszcze dziwić, że jeden z dzienni

ków lwowskich używa o prymasie wyrażeń,

których przyzwoitość i uszanowanie dla czy

telników nam powtórzyć nie dozwala. Nie trze

ba być katolikiem , nie trzeba być Polakiem,

dość być rozsądnym i uczciwym człowiekiem,

aby z największem oburzeniem i pogardą te

go rodząju obelgi i wymysły odepchnąć, jako

zbyt cyniczne wyzyskiwanie łatwowierności.

Ni« zapuszczamy się w ocenienie kroku ks

prymasa Ledóchowskiego udającego się z a

dresem trzech kapituł katolickich polskich do

króla pruskiego w sprawie Ojca śgo. Rozu

miemy całą niepopnlarrwść teg o ezynn, niopA.

pularność, Która zasłania n iechęć dla sprawy

katolickiej pozorem , jakoby się nie godziło

prymasowi kościoła polskiego udawać się do

królą prÄWghüj ^ i

Nam się wydaje, że jakikolwiek jest rząd,

w łasny czy óbcy, katolicki czy protestancki,

a nawet bezwyznaniowy, mają obowiązek ka

tolicy udania się doń o ochronę praw i inte

resów kościoła i religii; dożo większy jednak

cięży obowiązek na książętach kościoła upo

mnienia się o pokrzywdzenie sobie podległych

wiernych w wspólnej własności całego kato

licyzm«. Lecz pojmujemy krytykę kroku ks

Ledóchowskiego; dla czego jednak ta krytyka

nie. może się obejść bez potwarzy, bez tak

niesłychanego wymysłn, jak ten, że wezwa

nie Lotaryngii i Alzacyi do oddania się Pru

som, ma być ceńą wyzwolenia Rzymu.

Doniesienie nasze całkiem wiarygodne c

podróży ks. Koźmiana do Rzymu, podające

że w ysłaniec prymasa tylko wrażenia ks. Ledo

chowskiego z pobyta jego w Wersalu nic zaś

pozytywnego nie przywiózł; doniesienie, w któ

rem korespondent nasz dowodzi nieprawdo

podobieństwa, aby Prusy protestanckie zajęły

się losem Papieża, pominięto — a ową baśnią

o Alzacyi i Lotaryngii zaczynają znów tak wo

jować dzienniki galicyjskie, jak wojowały

wrzekomą wizytą OO. Zmartwychwstańców u

W. Ks. Włodzimierza.

Ustawicznie podnosi się krzyk na ultra

montanizm i skargi, jak gdybyśmy żyli isto

tnie w epoce fanatyzmu religijnego, ale za

pytać się przychodzi, zkąd powstał i do czego

dąży ten fanatyzm antyreligijny, którym tchnie

tyle dzienników krajowych, zkąd ten pochop

do oszczerstw, czemn większa nienawiść prze

ciwko Rzymowi i własnemu duchowieństwu

stojącemu na straży katolicyzmu, który w in

nych dzielnicach tyle ofiar i prześladowań ścią

ga na społeczność polską, niżli do samych

prześladowców i wrogów? Jaki cel tej wytrwa

łej kampanii przeciwko wszystkiemu co kato

lickie w Polsce ? Jeśliby resztki narodu mia

ły jeszcze uledz temu nieszczęściu, aby po

podzielić prześladowanie, jakiemn ulegają nasi

bracia z za kordonu, schizma znajdzie przygo

towany grunt i utorowaną drogę.

IOSBSPOHDBMCTA CMS(!.

Peszt 8 grudnia.

(H A Wiadomości z Konstantynopla o wzmaga

jącem się tam usposobieniu pokojowem i prawdo

podobnem powołaniu Mebmeta Rużdi do We zyra

tu P orty wywarły na świat polityczny tutejszy

bardzo niepokojące wrażenie : nie dla tego, aby się

obawiano, że Turcya stanie się szczerą przyjaciół

ką Moskwy lub Mehmet-Rużdi oderwie politykę

ottomańską od Europy i ły d a Turcyę na pastwę

widoków moskiewskich. Nie, pomiędzy statystami

tureckimi nie łatwo znaleźć istotnych zwołennni

ków Moskwy, a Mehmet Rużdi znanym jest ze swój

niwheci dUi Maalrwy Owszem szuka on wsparcia

w przymierzu angielskiem, o ile dzisiejszy wezyr^

Ali pasza jest austryackim. A depesze prywatne

z Konstantynopola donoszą, że jene rat Ignatiew

właśnie popiera tę kandydaturę.

Nie ma więc obawy, aby Turcya w razie tego

zwrotu w polityce była mnićj wymagającą niż An

glia pod względem własnego bezpieczeństwa, lub

stała się mnićj czujną i baczną na moskiewskie

zamysły; lecz zmiana ta dowodziłaby, że polityka

szukania szerszych rękojmi dla bezpieczeństwa tu

reckiego, przedewszystkiem zaś polityka solidarno

ści interesów monarchii austro węgierskićj i Tur

cyi została porzuconą. To wzbudza niepokój, gdyż

zwrot taki byłby zwycięstwem gabinetu petersbur

skiego osiągniętem bez wystrzału.

Gayby w następstwie podobnćj korzyści Moskwa

zwróciła swoją niechęć przeciw monarchii habsbur

skićj, ta ostatnia może pozbawiona poparcia nietyl

ko Turcyi, lecz także Anglii, którćj interesa były

by zaspokojone chwilowo bezpieczeństwem Turcyi;

znalazłaby się sama wobec ewentualnych wymagań

gabinetu petersburskiego. Przyszłością tą nie będzie

się zajmowuć, ani im zapobleży konferencya lon

dyńska, chociażby najpomyślniój zakończona. Któż

zresztą zaręczy, że możliwość polityczna nie jest

już objętą planem gabinetu petersburskiego, inau

gurowanym notą z d. 30 października, kto zarę

czyć może, że w czasach gdy wszystkie zasadnicze

i prawne decyzye tak mało mają wagi w oczach

gabinetów europejskich, samo podniesienie kwestyi

czarnomorskićj, rozstrzygniętćj już faktycznie bu

dową okrętów w Mikołajewie, nie takie to jest an

tiaustryackie miało znaczenie; kto wie, czy w P e

tersburgu nie dla tego’ tak łatwo zgadzają się na

konferencye londyńskie, że zamysły gabinetu nie

przeciw Turcyi są wymierzone? Wtedy i podnie

sienie w Konstantynopolu przez posła moskiew

skiego Wezyratu Mehmeta Rużdego, kandytatury ró

whie patriotycznej w duchu specyficznie tureckim

jak są dzisiejsze rządy Alego paszy, byłoby tylko

pierwszem usiłowaniem bezpośieduiem na drodze

odosobnienia monarchii austro-węgterskićj w gru

pie jćj naturalnych przyjaciół.

Z tćj przyczyny przemawiano tutaj za przymierzem

tureckicm od początku podniesienia kwestyi czarno

morskićj. Skłonić Turcyę do pozyskania Serbii u

stępstwami podnoszącemi jćj uczucie narodowe, do

inaugurowania w Bułgaryi rozwoju narodowego, a w

zamian za to ofiarować Turcyi ścisłe przymierze,

oto za czem przemawiali tutaj przewodniczący mężo

wie stanu i cała opinia publiczna. W każdym zaś ra

zie politykę ścisłego zbliżenia się do Turcyi dora

dzały nietylko względy polityczne, lecz oraz bez

pośredni własny interes.

Może jeszcze nie zapóźoo, aby w chwili trudnćj

jak obecna, poradność zastąpiła chwiejność dzisiej

szą. Manewra posła Ignatiewa w Konstantynopolu

są dotąd tylko manewrami, lecz nie zmieniły kie

runku polityki ottomańskićj.

Dzienniki tutejsze zajęte są od tygodnia obroną

przeciw oskarżeniom znacznej części prasy wiedeń

skiej, że Węgrzy prą do wojny. Rzeczywiście, kto

wie, jak dalece Węgrzy nawet ze sfer rządowych, liczą

się z siłami specyficznie węgierskiemi w za patry

waniu się na zadania polityczne, temu za rzut wy

da się dziwnym pomimo tu i owdzie energicznych

wyrażeń dzienników peszteńskich. Śmiało powie

dzieć można, że najgorętsi nawet nie życzą sobie za

wikłań wojennych, dopóki przynajmniej organiza

cya honwedzka nie zostanie ukończona. Inna rzecz

przecież dopatrywać klęski politycznej w ustęp

stwach zrobionych bez konieczności sąsiedniemu

mocarstwu, widzieć niebezpieczeństwo dla monar

chii w wejściu na drogę uległości względem mo

carstwa nieżyczliwego. W tem to poczuciu prasa

tutejsza sowicie odpłaca się organom wiedeńskim,

poróftnywając niemieckich zwolenników pokoju d tout

p n x z Czechami, ż tą różnicą, że tym ostatnim

nie idzie ó catośc, lecz"tez"fate iiłz tgpizynajm ttioj pown%

o panowanie w monarchii. Reform wczorajsza na

poparcie dążeń węgierskich całość monarchii ma

jących na względzie, podniosła drażliwą kwestyę

dla zwolenników Prus w Wiedniu, twierdząc, żę

gdyby Węgrzy pamiętali o li swoim interesie, a nie

o interesie zbiorowym monarchii, byliby raczej za

uległością dla Rosyi, aby w niej znaleźć pomoc i

opiekę przeciw dążnościom niemieckim, gdy W ę

gry pozostaną same na polu dzisiejszej monarchii.

Przyznanie kredytu 4-milionowego ministrowi

wspólnemu wojny z powoda konieczności wyżywie

nia armii w ciągu grudnia poprowadzi do podnie

sienią kwestyj zasadniczych i wprowadzenia u

łatwień do zarządu sprawami wspólnemi. Pomimo,

że delegacya węgierska głosowała jednomyślnie za

przyznaniem kredytu, powszechne jest jednak jej

przekonanie, że gdyby i nadal sumy raz przezna

czone na dany użytek miały być przez ministra

wojny obracane na inne potrzeby, prowadziłoby to

do ruiny całego systemu konstytucyjnego. W tem

zapatrywaniu zgadza się większość parlamentarna

z lewicą węgierską. Z drugiej strony znowu lewi

ca nie zaprzeczy, że gdy zabraknie funduszu na u

trzymanie codzienne armii, wypada przed wszyst

kiemi innemi względami, przed rozpatrywaniem zam

knięcia rachunków zaradzić tej potrzebie. Tak je

den jak drugi wzgląd wykazują konieczność, aby

w czasie, gdy Delegacye nie są zebrane, parla

meuta obu połów monarchii zaradzić mogły na

głym potrzebom w obręb e interesów wspólnych.

Poprawka konstytucyjna w tym kierunku zrobiona

prowadziłaby niewątpliwie do utrwalenia rządów

konstytucyjnych i do większej dzielności machiny

rządowej całej monarchii.

W ied eń 12 grudnia. W sobotę odbyło się

trzynaste z porządku posiedzenie wydziału budże

towego delegacyi austryackiej, na którem Dr

Rechbauer zdawał dalej sprawozdanie z budże

tu wojennego tytuł 2: a. »Wyższe komendy i szta

by."

Sprawozdawca wniósł, aby żądanie rządowe

1,665,596 złr. wa. zmniejszyć do kwoty 1,300.000

złr. wa. W dyskusyi wzięli udział, prócz ministra

wojny i sprawozdawcy, także D r Giskra, Dr Demel,

Dr Figuly, Dr Baubans, Dr Sturm, Dr G r och o1

ski iDrBrestel.

Dr Grocholski wniósł, aby w pozycyi tej za

mieścić 1,450,000 złr. wa. Podczas głosowania

przepadł wniosek rządowy jednym głosem, wnio

sek Dra Grocholskiego pięciu głosami, utrzymał

się przeto wniosek sprawozdawcy.

Przechodząc dalej prosił sprawozdawca, aby mógł

równocześnie mówić o tytule 3: »Korpusa wojsko

we i ogólne wydatki wojskowe", o tytule 19: nŻy

wność11, o tytule 20: »Żywienie żołnierza" i o ty

tule 2l: »Mundury i pościel." Wniosek ten przyję

to, a sprawozdawca wniósł dalej, aby

w tytule 3 z a m ieścić................... 22,000,000 złr. wa.

w tytule 19 »

11,600,000 »

w tytule 20 »

8,400,000 »

w tytule 21 n

6,000,000 »

Razem 48,000,000 »

Po bardzo żywej nad tym wnioskiem, dyskusyi

w której wzięli udział Dr Giskra, pułkownik Horst,

Dr Figuly, szef sekcyjny Früh i Dr Demel, posie

dzenie zamknięto.

Na czternastem posiedzeniu wydziału b u

dżetowego delegacyi austryackiej postawił Dr

Schaup kilka pytań kanclerzowi w kwestyach

prasowych i policyjnych. Pytania te są:

1) Czy wszystkiewydatki na cele prasowe za

granicą i wewnątrz

państwa pokryte zostały u

mieszczoną w budżecie sumą 150,000zł. w. a. ?

2) Czy udzielano regularnie z funduszów praso

wych na cele prasowe także rządowi węgierskiemu

wo% roczną kwot§?

3) Jak wypadnie zachować się na przyszłość

w wypadkach, w których zawierano kontrakta

dziennikami?

4) Jakie powody skłoniły kanclerza państwa ,

który się zrzekł tego funduszu, do umieszczenia

pensyj urzędników tego oddziała w ministerstwie

spraw zagranicznych między wydatkami nadzwy

czajnemi, kiedy właściwie powinien był wnieść,

aby tychże urzędników pensyonować?

Na pytania te odpowiadał sam kanclerz hr. Beust,

szef sekcyjny Hofmana i radca dworu Falke; w dy

skusyi zaś brali udział prócz sprawozdawcy także

Dr Giskra, Dr van der Strass, Dr Demel i Dr Rech

bauer, poczem interpelant następujące jeszcze za

dał pytania:

5) Czy kanclerz państwa odbiera raporta regu

larne, jakie sporządzają dyrekcye policyj o stanie

bezpieczeństwa publicznego wewnątrz państwa ?

6) Czy kanclerz państwa nie ma innych orga

nów, aby o tych sprawach odbierać wiadomości ?

7) W jaki sposób rząd węgierski dostarcza

kanclerzowi państwa informacyj pod tym wzglę

dem?

Szef sekcyjny Hofmann i radca dworu Falke

dali odnośne wyjaśnienia, poczem sam kanclerz w

ogóle jeszcze przemawiał o stanowisku kanclerstwa.

W końcu zabierali jeszcze głos Dr Giskra i Dr

Scbaup.

Następnie obradowano dalej nad budżetem wo

jennym, mianowicie dalej nad tytułami 3, 19, 20,

21; Dr Brestel ze względu na drożyznę wniósł

na przytoczone tytuły uchwalić kwotę 49.700,000

zł. w. a. podczas gdy Dr Grocholski propo

nował pierwotnie kwotę 49,980,454 zł. w. a.

Wywiązała się nad tą kwestyą dłuższa dyskusya, w

której minister wojny bronił wyczerpująco przedłoże

nia rządowego, ze strony rządu przemawiał pułkownik

Horst, z delegatów D r Giskra, bar. Gablenz, Dr Ban

hans,DrGrocho1ski,DrFiguly, DrSchaupi pono

wnie sprawozdawca, który streściwszy całą dysku

syę wniósł, aby wykreślić okrągłą sumę trzech

milionów.

Podczas głosowania przyjęto wniosek Dr Brestla,

wszystkie zaś inne upadły.

Dr Rechbauer i Dr Grocholski zapowiedzie

li w imieniu własnem i towarzyszy, że postawią

na pe!nem posiedzeniu delegacyi osobne wnioski

mniejszości.

]l iemcy.

Na sobotniem posiedzeniu parlamentu północne

go związku przystąpiono do obrad nad wnioskiem

rządowym o zmianę konstytucyi w tym duchu, aby

związkowi niemieckiemu nadać tytuł niemieckiego

państwa, a prezydium związku tytuł cesarza nie

mieckiego. Wnioski te w całej ich osnowie poda

liśmy wczoraj na tem samem miejscu. Najprzód

zabrał głos

Prezes rady związkowej Delbrück: faktyczny

przebieg rzeczy, który doprowadził do powyższych

wniosków je st znany. Pierwotną myśl podał królo

wi pruskiemu list króla bawarskiego, który mia

łem zaszczyt panom odczytać na jednem z poprze

dnich posiedzeń. Wszyscy książęta niemieccy i

wolne miasta zgodzili się na oba punkta liBtu k ró

la bawarskiego, aby »państwem niemicckiem" mia

nować pojęcie związku wszystkich państw niemie

ckich, a tytułem »cesarza niemieckiego" zastąpić

tytuł prezydium, jaki król Pruski miał nosić ze

swego w związku stanowiska. Rządy państw związ

kowych nie ukrywały przed s obą , że konstytucya

nie może się ograniczyć do tych małych zmian w

tytule. Wychodziły one wszakże z zasady, że wy

starcza obecnie w obu pomienionych ustępach kon

stytucyi wyrazić to na co się zgodzono, pozosta

wiając przyszłemu parlamentowi państwa, przed

sięwzięcie dalszych zmian w tekście konstytucyi,

jńśle Z ptrwyŻSZOinl Btę" łączsf.

yorłn.

bm zmiany obecnie nie było wcale czasu , gdyż

nie chodziłoby jedynie o zastąpienie w konstytucyi

pewnego wyrazu przez innny, ale o istotne prze

miany w treści.

Po mowie Delbrücka wniosek w pierwszem

i drugiem czytaniu bez dyskusyi pfawie jednogło

śnie przyjęty. Trzecie czytanie odłożono do wie

czornego posiedzenia.

Następnie rozbierano różne petycye nadeszłe do

biura parlamentu; z tych jedna ma szersze zna

czenie. Jest to petycya magistratu i rady miasta

Królewca prosząca aby parlament oświadczył: l) że

postępowanie jakie względem kupca H e r biga i

Dra Jana Jacobiego zastosował jenerał guber

nator Vogel von Falkenstein sprzeciwia się

istniejącemn prawodawstwu ; 2) i wzywa się kan

clerza związku, aby się postarał o pociągnięcie

za to jenerał gubernatora do odpowiedzialności.

Wniosek komisyi petycyjnej brzmiał: z uwagi,

że postępowanie jene rał gubernatora Vogel von

Falkensteina względem Dra Ja na Jacobiego i kupca

llerbiga nie odpowiadało obowiązującemu prawo

öx ^ e literaoko-artystycm a

Przepowiednia nieszczęść Francyi.

(Les nouveaux Jacobins pa r Eughne Loudun.)

Parys 1860 roku.

Obojętność ogo!na dla płodów ducba, na którą

się tak powszechnie ska rżą piszący, równie jak nie

dający się zaprzeczyć zastój lub upadek w sa

memże piśmiennictwie, m ają w obecnej chwili stra

szliwą wymówkę. Świat nie ma czasu zajmować

się literaturą, bo stają przed nim straszne proble

m ata przyszłości, bo się w około dokonywają ka

taklizmy polityczne, społeczne, a zarazem i cy

w ilizacyjne.

Otóż książka, którą dziś bierzemy do ręki, jak

kolwiek od roku opuściła prasę, podaje nam spo

sobność rozglądnięcia si8 P° świecie, i porozumie

nia z kołem naszych czytelników co do tego prą

du dziejow ego wyobrażeń, dążeń i teoryj, sprowa

dzających za sobą: wszystkie te przewroty i upad

ki, których obecna chwila przedstawia nam prze

rażający obraz.

Książka p. Loudun- zapyta czytelnik - jest

przeto treści politycznej, jak sam tytuł zdaje się

wskazywać? Nie, j s t ona raczej filozoficzno-spó*

łeczną : autor w jednym tomie podaje nam diagnozę

choroby e uropejskiej, diagnozę dokładną opiera

jącą się na samych cytacyacb teoryj rożnych szkół,

niby zebranych symptomatacb złego — a diagnozę

tę poprzedza krótkim wstępem, zamyka zaś kon

kluzyą, w której trafność spostrzeżeń najlepiej uwi

doczniona, bo konkluzya ta to w wielkiej części

spełniona już przepowiednia tego, co się dziś we

Francyi dzieje.

P. Loudun wszelako nie przepowiada ale dowo

dzi. Bez pretensyi do ducha proroczego lub wie

szczego sumuje wszystkie fakta, wszystkie objawy,

dążności i wyobrażenia, jakiemi karmi się społe

czność — i pisząc przed rokiem wśród Francyi

potężnej i dumnej, zapowiada bliski i konieczny

jej upadek a po nim i upadek Europy...

Nie jest to Skarga, ani Krasiński, ani świątobli

wy proroczego ducha kapłan, ni też wieszcz na

tchniony, ale je st to rozsądny człowiek, który się

nie pozbył wiary, jest to wszechstronnie wykształ

cony umysł, który porówny wnje epoki, wyciąga na

stępstwa loiczne z danych z ałoż eń, i wypowia

da przekonanie wszystkich wierzących, że cywili

zaęya bez Boga jest narzędziem samobójstwa dzie

jowego dla ludzkości, że gmach spółeczny z pod

kopanemi rewolucyą podstawami zwalić się nie

bawem musi.

»Przygotowuje się rewolucya — mówi autor we

wstępie — niosąca następujące zasady: nie ma po

nad człowiekiem B oga; świat jest wiecznym; ży

cie ziemskie je st wszystkiem.

Oto jej loiczne następstwa: zburzenie spółeczeń

stw a opartego na cbrześciaństwie, usprawiedliwie

nie zmysłowości, ukoronowanie siły, zgnębienie

słabych.

» Rewolucya ta oddawna istnieje, porusza się, sy

czy i grzmi w książkach, wykładach, konfere_n

cyach, mowach teoretyków, filozofów, profesorów

i uczonych. Dziś tylko demagogi obdzierają z osło

ny eleganckich frazesów w szystkie tę dążności i

przedstawiają potwora w całej jego ocbydnej na

gości. Katastrofa ostateczna jest nieuniknioną jako

rezultat stopniowego zatrucia."

Autor po takim wstępie przechodzi nader umie

jętnie i z wielką dokładnością i trafnością wszy

stkie koleje tej rewolucyi przygotowującej się ,

wszystkie stopnie tej choroby w miarę jak dnch

chrześcijański stygnie, a dnch pogański, i gorszy

odeń duch materyalizmu ow!ada umysły.

Zaczyba od Żyrondystów (Girondins) naszych

czasów, to jest umiarkow anych tycb, którzy się

nie zgadzają na ostateczne następstw a rewolucyi,

jak ą wszczynają. Jakżeż ich wielu, zwłaszcza u nas,

jakżeż ta połowiczność i chwianie się między za

sadami wiary i tradycją ojców a przymilaniem się

nowemu prądowi, je st u nas ogólne! Iluż mamy

Żyrondystów, którzyby zwiększyli galeryę p. Lou

duu i o ileż bywają oni szkodliwsi od nielicznych,

i jakkolwiek bądź odrazę jeszcze w naszem spółe

czeństwie wzniecających Jakobinów! Zaczyna on

od portretu doktrynera dobrze w swoim czasie zna

nego we Francyi, dziś już wychodzącego z mody,

i bierze za typ uczciwego, zachowawczego, i rozwa

żnego p. Guizota. W poiządku idei jemu się nie

wątpliwie jako przedstawicielowi protestantyzmu

we Francyi pierwsze należy miejsce w tem sto

puiowaniu zasady przeczenia. Artystycznie to wy

konany portret, w którym się ciągle autor sło

wami p.,Guizot posługuje, dowodząc, że w dążno

ściach konserwatywny we wszystkich zasadach to

ruje on drogę tej r Lwolucyi filozoficznej. Guizot

jest niezaprzeczenie jednym z najszlachetniejszych

przedstawicieli protestantyzmu, bo należy do nie

licznego zwłaszcza między myślicielami grona pro

testantów wierzących. Wszelako wiara wsparta na

zasadzie wolnego rozbioru (librę examen) czemżeż

jest, jeśli nie nieloicznością, anachronizmem, odar

ta z podstaw nadnaturalnych, ratuje się tylko dok

trynerstwem. Doktryna także pomaga p. Guizotowi

do pogodzenia swych sympatyj dla reformacyi, od

rodzenia i dla rewolucyi z zasadami umiarkowania

i wrzekomego konserwatyzmu. H istorya cywilizacyi

Guizota, równie jak pod pewnemi względami sza

cowne dzieło L ’eglise et la sociele chretienne do

starczają autorowi Jakobinów broni dla wykazania

sprzeczności w wyobrażeniach znakomitego pisa

rza, któremu słusznie dał nazwę Żyrondyaty na

szych czasów, przerażającego się wzrostem stron

nictwa La Montagne.

Podobieństwo między umysłami Polaków a F ra n

cuzów najlepiej się okazuje w wspólnym pociągu

do eklektyzmu. Wrażliwość umysłu wszystkiem się

przejmującego i łączącego w sobie wszelkie sprze

czności, oto dar właściwy Francuzom, ale bardziej

jeszcze nam Połakom. Lecz nasz polski eklektyzm,

który sprawia, że ludzie pobożni w życiu często

przyjmują teorye nietylko recyonalistów ale mate

ryalistów, że ludzie dumni z rodowej tradycyi, by

wają pochopni do przyjęcia teoryj socyalistycznych

i niTehią się demokratami, ten eklektyzm, który

wyradza największe pobałamucenie pojęć i wyo

brażeń, znalazł we Francyi swój filozoficzny wy

raz.

Francuzi nie mają pociągu do spekulacyj meta

fizycznych, dzielą się zwykle na wierzących i na

szydzących z wiary; wydają Bossnetów, Lacordah

rów łub też Voltairów i Renanów; dla Hegla i Kanta

niema u nich miejsca. Zabłąkał Bię jednak z poza

Renu do nich powiew spekulacyi filozoficznych, po

dobnie jak i u nas grasował za czasów Hegla.

Myśmy wydali Trentowskiego eklektyka i ekscen

tr;ka, Francuzi Cousina.

Cousin w swoim kursie filozofii, objął wszystkie

szkoły od Platona aż do Pascala, od Kartezjusza

aż do K anta i Hegla. Teorya jego: »niema prawdy

ogólnej absolutnej, nikt przeto nie ma absolutnie

racyi, ale też nikt nie jest bez jakiejś części pra

wdy w zupełnym błędzie. Każda przeto szkoła filo

zoficzna nie je st fałszywą, ale wzięta oderwanie

jest niezupełną. »Z takiej zasady wychodząc nic nie

twierdzi, ani niczemu nie przeczy, ale wszystko

godzi, choćby było niepojednanem i wręcz sobie

przeciwnem.

Zbyt byśmy się długo musieli rozpisywać, gdy

byśmy chcieli zapoznać czytelników z trafną cha

rakterystyką filozofii Cousina, łączącej w sobie

panteizm z realizmem, a wiodącej do skeptycyzmu

i przygotowującej pole materyalizmowi.

Zresztą Cousin może mieć tylko znaczenie dla

Francyi niedość obeznanej z filozoficznym ruchem

umysłów w Niemczech, na nas begelianizm dzia

łał bezpośrednio.

Z eklektyzmu filozoficznego wyprowadza autor

realizm i epikureizm; niepewność i chwiejność lu

dzi stojących na rozstajnych drogacb, dalej reli

gją naturalną, a wreszcie indyferentyzm. Religia

naturalna nowoczesny stoicyzm wytworu Juliusza

Simona, ma wiele odnóg i gałęzi: z jednej strony

łączy się z panteizmem, to znów wysadza z siebie

znaną religję humanitarną, w której człowiek Bo

giem, a ostateczną jej konsekwencją jest kult ma

teryi według samego Augusta Comte. Lecz ten

już należy do Jakobinów rewolucyi materyalizmu,

a Simon z swoją religią nataralną jeszcze Żyron

dystą. Przyjmuje on i chwali etykę chrześciań

ską, unosi się nawet czasem, nad katolicyzmem jako

najdoskonalszą formą religii, która się jednak prze

żyła, i z której wszystko trzeba wyrzucić, co jest

nadnaturalnego porządku.

Wyśmienicie autor przedstawia wszystkie te kä

tegorye Żyrondystów poruszonych w chwili stanow

czej krzykami nadciągających band jakubińskicb,

wołających: »wytępió chrześciaństwo, precz z Bo

giem, precz z nieśmiertelnością, człowiek jedy

nym Bogiem, używanie i rozkosz ciała religią l"

Wśród tych wrzasków tłuszczy materyalistów

i z materyalizowanego na wszystko wyuzdanego Indu

zagłuszony słaby głos uczonych i filozofów, którzy

podkopawszy chrześciaństwo wraz z jego przedsta

wicielami, idą na gilotynę, oczywiście w przeno

śni. Chcą sig w ostatniej chwili niebezpieczeństwa

porozumieć z kościołem katolickim. Następuje wy

bór deputacyi; Guizot chce iść, mówiąc: »niech wie

dzą chrześcianie, że dziś jest tylko wybór między

panteizmem a cbrześciaństwem". (Eglise et la so

ciete chretienne). Dalej Villemaio, Remusut, Bar

thćlemy Saint Hilaire, wszyscy gotowi komplano-

wać z jedyną warownią obronną w świecie ducba,

jakim je s t kościół, ale wszyscy zatrzymują się

przed jej bramami łaski, i wejść się dla swych

doktryn połowicznych wzdrygają. W szeregu tym

brakuje portretu Renana, który jeśli pod wzglę

dem teologiczno-filozoficznym należy do Jakobinów

to pod względem teoryi socyalno politycznej jest

nsjumiarkowańszym Źyrondystą.

Następują Jakobini, czarna banda zatracicieli

rozproszają się wszędzie, na wszystko się zrywają,

wszystko walą i niszczą, należą do wszystkich n a

rodów. Slycbać ze wszystkich stron huk walących

sig świątyń, pałaców, uniwersytetów, równie, jak i

chat ubogich rodzin. Wszystko od podwalin aż do

szczytów, ogniska domowe, filary jak i wiązanie

całego gmachu społecznego, albo podkopane ich

pracą, albo w prucbuo czerwiem roztoczone, lub

też płomieniem podłożonego pożaru niszczone.

Niszczyciele pierwszą stanowią kategoryę J ako

binów. Na pierwszęm miejscu stoi blady, niertr*

cbomy a poruszający podziemnie światem całym,

Włoch, geniusz rewolucyi Mazzini, mówi on: »stosu

aa wychodzi codziennie wieczór (wyjąwszy niedziele i dnie świąteczne.)

Numer pojedynczy w K rakow ie i we Lwowie kosztuje lo centów.

Prenumerata wynosi:

’o^*%*(?p*üsti^^^Di^ryackiem*

\Zmie8i^»ie*łr’\ c ,,

d°FraMy?TAntfliimieCk

168gr’ 20

tal. 4*gr.5

tal. 1sgr. 15

”S

wtÄ

fran’ 108

fran- 27

fran. l o

B n Belgu, W ioch i Szwajcaryi B

przesyłane być winny franco do Administracji . c z a s u " -

Ł !a ty reklamacyjne

mezap ec ętowane me ulegają frankowaniu. -

Ł !u tó w niefrankowanych nie przyjmuje się.

R ę h o p l s m a nadsyłane Bedakcyi, nie zwracają się i niszczone będą.

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction