Dziennik

Мірадор - viewer

Dziennik Literacki. 1947, nr 9 (2/8 V).

Примітка

Відображення 386 примітки

Додавання приміток лише для зареєстрованих користувачів

Опції

DZIENNIK LITERACKI

ROK 1

KRAKÓW 2 - 8 MAJA 1947

NR9

JÓZEF KORPAM

po długich latach milcze

nia takie nadeszły czasy, że ty!—

ko przeżycie i przemyślenie

%przez wszystkich, w ielkich pro

biemów, idei i dramatów za

równo przeszłości naszej jak i

Współczesności może wytworzyć k!!—

"lat duchowy do rozumienia się i ze

spolen:ia sił w pracy, by 6ię z ruii-n

Wsiało, gdy nadeszły czasy, że ,,ar

tysta musi organizować wyobraźnię

Jak polity-k narodowy organizuje siły

atan,u.," — to zestawienie obok sie

°kł pisarza, czytelnika i bibiioteka

^-a nie wyda się ani czymś d?,iw

"Ym, ani przypadkowym. Rzadko sty

kają się oni ze 6obą na codzień i

bezpośrednio, jeszcze rzadziej rozm a

wiają o sprawach wspóinych, ktÓTe

tóh zaciekawiają i niepokoją. Jedy

nym pośrednikiem między pisarzem

a nieznanym czytelnikiem jest ksią

żka, a pow:ernikiem tajemnych wzru

szeń, zachwytów lub sprzeciwów —

najczęściej bibiiotekarz.

Pomiędzy nimi właśnie, za sprawą

książki, toczy

się niedostrzegalna

"Ja tych, którzy obojętnym

okiem

Patrzą na książkę, w atka o rząd

dusz, o kształtowanie typu psychicz

nego i 6tyiu życia narodow ego. Iteż

to przygód, kięsk i radości niespo

dziewanych przeżywa w n,iej pisarz,

czyteinik i bibiiotekarz. iież mieliby

sobie do powiedzenia, gdyby chcieli

otwarcie wyznać, że jeszcze dużo jest

tnię;łzy nimi w zajem nego niezrozu

mienia i czego m ogą od siebie ocze

kiwać. N:e łatwa byłaby to rozmd—

Wa, ale wcześniej czy później musi

się ona przemieść z kawiarni czy k!u

ku literatów, z g!abinetu wydawcy

"2y sternika, polityki ku!turałnej na

persze forum,

do świetlic, domów

kultury, tio 6al odczytowych, szkol

nych i na łamy czasopism. Obok

krytyka literatury powinien wypo

wiedzieć się czytelnik i bibliotekarz,

który wie jakie

miejsce zajmuje

książka w życiu społecznym i czego

czytelnik szuka w książce i w bi

bliotece.

Nikt nie zaprzeczy, że po wojnie

Wystąpiły w świecie iiteratury i ksią

żki zjawiska w okresie przedwojen

nym nieznane.

Wzmogło się zapo

trzebowanie na książkę, w szybkim

tempie poczęto odbudowywać y two

rzyć nowe bi-blioteki, szerokim stru

mieniem oiżywaze-i knwl no w a sztuka

(fea;tr) i ]i)teiratura pobudziła społeczeń

stw o do imitentsyw.nijejszego życia i go

rętszych dyckusyą. Al!e to-nie ws-zystko.

Wystapi-ło jeszcze i:nne zjawisk-o — mia.

no-wi-cie uspołecznienie pisarza, pro

dukcji wydawniczej,

czytelnictw a i

bibliotekarstwa, co tym bardziej mu

si doprowad,zić do zbliżenia między

pisarzem, czytelnikiem i biblioteka

rzem dzisiejszym. Przejawem tego "u

społecznienia jest, ściśniejszć zespo

lenie s-ię pisarzy w organizacji za

wodowej literatów, podniesien,ie spo

łecznej pozycji pisarza 1 zastrzeżenie

dia literatów stanow:isk i głosu w

sprawach bez-pośrednio interesują

cych cały świat pisarzy, podjęcie sze

rokiej i planowej

akcji wydawn,i

czej p,rzez w ielkie spół-dzielnie w y

dawnicze, starające się również (jak

,,Czytelnik") nawiązać bezpośrednią

łączność z czytelnikiem (kluby, b a

dan,ia zainteresowań

czytelniczych),

wreszcie ustalenie nowych podstaw

polityki bibliotecznej w oparciu o U

stawę..Są to fakty, ktÓTe mogą być

należycie rozumiane tylko na t!e h-i

storycznym, i w ścisłym związku z

przemianam ,i społecz-nymi.

!A l dawnych czasach rytm życia był

"Y inny, powolny, zamykał się w for

mach. które zwo!na ulegały ewolu

cji. Poeta by} wieszczem, a pisarz

zaliczał się do kręgu uczonych. ,,Poe

zja Krążyia bard/rej w żywym sło

wie— jak pisze Jan Parandowski w

rozdziaie z książki o sztuce pisar

skiej, drukowanym w ,,Twórczości"

(n,r i2/46) - niż w książce. Książka

byia droga j rzadka. Podręczną bi

bliotekę, wybór z u!lubionych poe

tów, nosiło się w pamięci".

Wyna

!azek druku wpłynął na potanienie,

upowszechnienie,

lecz równ:ież na

powstanie specjalnego gatunku ksią

" " " )iit:!iwmi))!!tt)ł!tn!młiiii:)iiiiii!:!!)iitnmin)iiiimiiit!Hiniita)mmtiiiin:ii!m)inii)m))ii)iitiDM!ini!:!mni))i!))Hłn tm)ieiiiiiii!!:!iii)iiniiiDu:iinii!i!ummi!

STEFAN OrWłNOWSKt

O książce

użo już mądrych, czy też pouczających zdań powiedzi-ano o ks"ą

żce. Jedno wydaje mi się ciągle najsłuszniejszym. Książka — to

Przyjaciel najpewniejszy i najcichszy. Ale o żywo-ści tego przyjaciela

świadczy ta-kże to, że po-trafi być on doradcą złym, lub adwokatem nie

pokoju. Na pewno nie jesł prawdą, że książka to piastunka naszych

Ist dojrzałych. Prawda — że służy nam często zamiast środka nasen

^6 9 0 . Ale ni)eprawdą, że pielęgnacji tej nie doświadczamy w dzieciń

shżie....

Jeśliii mam być zupełnie szczery, powiem po prostu, że żadna ksią

żka nie jest mi tak bliska — jak ta, której treść pozn-awałem w dzie

ciństw;!e. Dlatego, gdyby pytano mnie, jaką książkę należało wznowić

^ Utrwalić w kształt ałfabetu dla wyobraźni serca i wok - - po-wiedział

bym ,,Guliwera", ,,Chatę Wuja Toma", ,,W Pustymi i w Pu-szczy",

"Serce" Amicisa... ,,Czym skorupka za młodu nasiąknie — tym na sta

^ść trąci".

Tak. Do starości brak m:i lat może kilkanaście, ale już

dzisiaj ,,trącę" jako człowiek nawykam: tamtych wzruszeń. N:ie mogło

Uini-e życi:e: nauczyć okrucieństwa, bo współcześnie na-uczyła mnile

Przedtem Konopnicka i Amicis właśn)ie.

N,ile mogę być śłepym na życie przyrody, bo węszyć za przygodą

Y-j

-ha-turze kazał mi Kipl- ng i Sienkiewicz. Nie mo-gę utracić zupełnej

yjary w człowieka, bo wiarę w ludzkość podtrzymuje ciągle we mnie

Prus i Mickiewicz.

Ale i— powtarzam — są książki złe. Wystrzegałem się ich, jak

^ ego towarzystwa. Nie gardziłem za to powieściami fantastycznymi,

chociaż od awantury wolałe-m niepokój. Książki-listy pisa-ne przez

bjJclia losu przychodzą mi w pomoc, gdy grozi mi nuda. Riike, najwię—

W pamiętnikarz niepokoju, stoć ma s:traży, żeby umysł mój nie po—

Padł w o-d,rętwienie.

Nie wszystko da s-ię w życiu wytłumaczyć. Chociaż prawie wszyst—

Nad organiza-cją tej ,,reszty", ni,ech czuwa naw et w naszych ła)tach

dojrzałych poeta, szafa-rz tajem nic najtrwalszych.

Stefan OtwlnowsM

żki i literatury, t. zw. literatury stra

ganowej, jarmarcznej, której -celem

byio zaspokojenie niewybrednych u

podobań szerokich mas ludności. Li

teratu rą (przeważnie po-ezją) zajm o

wali eię dla rozrywki i zabawy wiel

cy naw et ,panowie lub wyksz-tałceni

na ich koszt 6ynowie chłopscy !u-b

m ieszczanie, nierzadko

usztlachceni

za piękne ody i -dytyramby na cześć

sw ych pTOtektoTÓw. Nic dziwnego,

że w tych warunkach rzadkim wyjąt

kiem był pisarz prawdziwie nieza

leżny.

Sytuacja ule-gła zmia:nie w ciągu

dziewiętnastego wieku. Dokonuje się

i tutaj prawdziwa rewolucja.

,,Roz

wój burżuazji w okresie

rozkwitu

kapi/tal-izmu )stwarza nową puMicz

, ność, w zmaga zapotrzebowani,e st ra

wy literackiej ł, poprzez rozbudowę

na wielką skalę przemysłu wydaw

niczego, utrwala i umacnia jeszcze

podstawy egzystencji ludzi żyjących

z pracy pióra". Powstaje typ zawo

dowe-go literata, który — w mi,arę

postępującej d-emokratyzacj:i życia i

komercjalizacji twórczości literac

kiej — stanął wobec dylematu -ule

gania naciskowi wydawcy i schle

biania publiczności czy służenia sztu

ce i prawdzie. Komercjalizacja i or

gan,izacja żyda literackiego dopro

wadziła w jednych państwach do ob

niżenia i stryw:alizowanłŁ łiteratu

ry, w innych do jej rozkwitu i pod

niesienia pozycji pisarza w hierar

chii społecznej.

Faktem jest, że w naszym życiu

narodo-wym literatura

szczególnie

ważną odgrywała rolę. Ona to formo

wała typ duchowy Polaka i oddzia

ływała na kształtowan:ie się jego

światopoglądu w sil-ni-ejszym stopniu,

niż publicystyka i literatura na-uko

wa. Toteż może i ma

racje prof.

Krejczi, gdy stwierdza, że ,,różnica

między typem Poiaka i Czecha wy

stępuje w ich przedstawic:eiach ku],

tury. przodownika,ch życia duchow e

go, którymi u Pętaków są zawsze

poeci, u Czechów zaś przede wszyst

kim filozofowie, myśiicie)e, skutkiem

czego wytworzył się w Polsce typ ro

mantycznego Po-iaka, nie tyiko z du

cha, aie i z czynów, który przetrwał

do czasów ostatnich., ."

zlsiaj znowu, jak w chwilach prze

!omu, siły nowokształtującego się

życia napierają na li:teraturę, stawiają

ją wobec nowych zadań i ceiów, do

magają się od niej wyraźnej odpo

wiedzi i rozstrzygnięć, żądają by

literaci wyszli na rynek i umieli do

strzec konfiikty istotnie żywe d!a ca

łego społeczeństwa. Czytelnik, który

sięga po nową książkę, szuka w niej

odpowiedzi na nurtujące go nie-poko

je, chce widzieć jasną d-rogę i wie

dzieć, dlaczego kolo historii za w ró

ciło kierunek naszego marszu dzie

jowego. Szuka nowej

w izji ży-cia,

chce wiedzieć, w co ma wierzyć i jak

uczyć się życia na nowo. Tymcza

s-em zaś o-trzymuje tyiko rachunki

sumienia i porachunki z przeszłością.

Czytelnik dzisiejszy jest niecierpli

wy. Nie zna on warunków i przebie

g-u twórczej pracy pisarza. Sięgając

po nową książkę szuka w powieści,

bo nie ma dotychczas innej literatu

ry o mechanizmie życia zbiorowego,

odpowiedzi na pytania, które stawia

mu życie. A gdy jej nie znajduje,

czuje zawód i żal do au-tora.

Nie

zdaje on sob:i-e 6prawy z tego, że ,,co

ma żyć w słowie, m usi.być najpierw

do gtęb; przeżyte w wyobraźni", że

książki nie pow stają z natchnienia,

lecz z trudu i wytężon-ej pracy.

,,Zwłaszcza prości, zw yczajni ludzie,

którzy występują w książkach, nigdy

by nie pojęli trosk, niepokojów,

zmartwień, kłopotów, ja ki e nar zucili

pisarzowi sobą i swoim życiem. Nikt

by ich nie przekonał, że tyle wysił

ku mógł kosztować opis ich skrom

nego mieszkania albo obiadu, skła

dającego siq 3 talerza zupy i kawał

ka chleba".

Dlatego z istoty samego procesu

twórczego wynika, że upłynie jeszcze

kitka lat, zanim otrzymamy powieść,

która przedstawi nam caly splot za

gadn-ień i konfliktów, wobec których

stawia nas życie. Pisarz musi się u

porać z materiałem nagromadzonym

w pamięci przez dawniejsze doświad

czenia, musi się porachować ze sa

mym so-bą. Sama obserwacja rzeczy

w-istości -nie wystarcza do uformowa

nia dzieła o trwałej w artości..Zaspo

kaja potrzeby chwili.

Tak jest z literaturą współczesną.

,,Dlatego pisarze współcześni, Odma

lowują-c koszmar okupacji wojennej

(Zukrowski, Szmaglewska, Holuj) rą

b,ią — jak pisz-e pro-f. Ro6pond w

,,Zeszytach Wrocławskich" — praw

dę tak prosto z mostu, bez owijania

w sty-Mzacyjną bawełnę, bez literac

ko-językowy-ch chwytów .

To spra

wozdanie raczej, a nie utwory liLe

ra-ckie. Nie siłą się na kunsztowni-e

skonstruowane, wymuskane zdania.

To są a-utentyki, nie tyłko życiowe,

ale i językowe, niemal prymitywy

językowe.

,,Aie z tym wszyst-kim ta

właśn-ie literatura ma gięboki od

dźwięk, bo jej język wewnętrzny

przemawia d-o czyteińlka, to jest ję

zyk nowych

warstw

społecznych,

które domagają się, by je dostrzeżo

no.

Ten nowy, masowy czytelnik, to

nowy probiem społecz:ny, z którym

będzie się mus-iał l:iczyć zarów no pi

sarz jak

i bibHoteka-rz -społeczni-k .

Nie wyeła.rozą mu opisy przeżyć jed.

nostki, jej przygód miłosnych i in

nych, będzie go ciekawiło żyme w

szerszej skali. W tym nawiązyw aniu

nici przyjaźni z nowym czytelnikiem

mógłby oddać pewne usługi także bi

bliotekarz, z którym czytelnicy dzie

lą się re-fleksjami, w ywołanymi przez

lekturę. Jest to tym ważniejsze, że

nie chodzi o to, by pisarze pod wpły

wem dogodnej koniunktury wydaw

niczej szybko fabrykowali powieści,

lecz o to, by powstały dzieła, któ

rych przeżycie ułatwić może lepsza

przyst-oso-wanie się psychiczne do

nowej rzeczywistości, wołającej o lu

dzi si]nych, rzetelnych i pełnych en

tuzjaz-mu w płacy nad budowaniem

Polski w prastarych granicach.

Józef Kor pala

ł)m))łWt)nłMM!lllll)lllllt)lllllllllllllllllllllllll)llll]IHIIIII)IHIIIIIIH)llll!IIIIIIIIIMHI)HII!l!HIHIHIIIHIIIIIIHU

0 książce

Nie chodzi o fo, oby przeczytać wiele, ale o to, aby umieć wy

bierać, aby poznać dobrze te dzielą, w których Indywidualność du

chowa narodu wypowiedziała się i swoją wiarę w życie zatwierdziła.

ARTUR GÓRSKI: Książka jako wychowawca.

Ułatwia i umila życie książka — gdy w niej czyfeinik znajduje

wyraz tego, co sam czuje i myśli, bogaci — gdy treść jej pobudza do

naśladowania, aie najsiiniej często zapładnia wtedy, gdy wywołuje

sprzeciw.

JULIUSZ KLEINER: Myśli o książce

.. .książka od czasu, gdy siaia się potrzeba mas, musi do kroku

mas tych stosować krok własny, aby nie uronić nic z wpływu swego

na nie.

Prawda, idzie książka przed masami zwykle. Trzyma się przed

nimi, prowadzi je, wyprzedza. O krok, o dwa, o dziesięć, o pól kroku

nawei, aie — v/yprzedza.

Nie opuszcza przecież drogi, kióra prą się masy. Owszem, sama

parciu ich w znacznym stopniu uiega. Jest — jakby najdalej wysu

nięta czatą armii, waiącej gościńcem czoau. Czatą, która sama z

. m mii wyszła i w każdej chwiii w armię wsiąknąć może.

MARIA KONOPNICKA: Ad As-t-ra! O Ben-:iowskim.

Książka ma swoja jasno i wyraźnie określoną rolę w życiu czło

wieka. Książka jedn-ak nie może panować nad życiem, nie może zasła

niać człowiekowi istoty zjawisk życia, nie może za pośrednictwem swo

im usiaiać bezapeiacyjnie jego stosunku do ,,żywego" życia, którego

potok rwie nieustannie naprzód, ku wybrzeżom nieznanego Jutra...

Z,DZISŁAW DĘBICKI: Książka i człowiek

Książki — to są najiepsi twoi przyjacieie

Nic wyśmieją, nie zdradzą, a nauczą wicie. ^

JAN RAK Z HUSOWA.

Ktoś je iat temu wypowiedział iysiąc,

Łecz one dzisiaj grzmią — i ty, za stosem

ksiąg drukowanych, gotów byłbyś przysiąc.

Że biiższe ciebie są mysią i głosem.

K. C/NORWID: Krokwi. 1921.

Książka, to mędrzec łagodny i pełen słodyczy, który puste żydte

/iapehuu świattem, a puste serce — wzruszeniem; miłości dodaje skrzy

deł i irudowi ujmuje ciężaru, w martwotę domu wprowadza życie a

życiu nadaje sens.

KORNEL MAKUSZYŃSKI.

Po k.siąźkaci; poznaje się łudzi, a po iudziach książki.

JAROSŁAW !WASZKIEWICZ.

O gdybym kiedyś dożył iej pociechy,

Żeby te księgi zbłądziły pod sirzechy...

Gdyby też wzięły wieśniaczki do ręki

Te księgi proste, jako ich piosenk)i

ADAM MICKIEWICZ.

W książce tyiko znaieźć może człowiek, co ma w sobie.

J. I. KRASZEWSKI.

Przeżycie przez wszystkich w narodzie tych samych wieikich dzieł

iiteratury— to danie wszystkim podstawy do porozumienia aię.

HELENA RADLIŃSKA.

1 з 8 • Strona 1

Мірадор - viewer

Dziennik Literacki. 1947, nr 9 (2/8 V).

опис

Структура

Схоже

Помилка 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Мірадор - viewer

опис

Структура

Схоже

Помилка 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Pobieranie pliku

Pobieranie pliku

Usuwanie komentarza

Wyszukiwanie zaawansowane

Zgłaszanie błędu