Chwila.

Мірадор - viewer

Chwila.

Примітка

Відображення 596 примітки

Додавання приміток лише для зареєстрованих користувачів

Опції

Prenumeratę przyjmują:

Bióro Administracyi BChwili° w Rynku pöd L. 39 w domu p. Kirchmayera na dolo,

tudzież wszystkie Urzędy pocztowe austryackie.

OGŁOSZENIA (inseraty) wszelkiego rodzaju przyjmują się za opłatą: od wiersza drobnego sa

jednorazowe umieszczenie 8 centów, za następne po 5 centów, oraz za opłatę należy

tości stęplowej po 30 centów od każdorazowego ogłoszenia.

Prenumerat§ i ogłoszenia na całą Francy§ przyjmuje p. M. Weintemberger

w Paryżu, f’aubourg St. Denis, 12.

LISTY z pieniędzmi przesyłane być winny fra n c o do Administracyi ,Chwili°,

listy reklama

cyjne niezapieczętowane nie ulegają frankowaniu. LISTY n;sfrankowane nie przyjmują się.

EĘKOPISMA nadsyłane Redakcyi nie zwracają się i niszczone będą.

Wychodzi codziennie rano o godzinie 7ej.

prenumerata wynosi:

rocznie

kwartalnie

miesięcznie

m ie jsco w a w Krakowie . . . . złr. 2 0 .................................złr.5

złr. 2

POCZTĄ w państwie Austryackiem

B2 4 ...................................B 6

...................................

2c.25

B do P r u s .............................. tal. 16 sg r. 2 0

tal. 4 sgr.

5... tal.1sgr. 15

B a Rzeszy niemieckiej .

B21

B10..

B5B 10...

n1B25

B , F ra n e yi .... f ra nk . 1 0 8 ......................... fra nk .2 7 ........................ fra n k . 10

n Włoch i Szwajcaryi

n 1 1 6 .....................

B29

B10

0 Belgii i Anglii . .

8 0 ......................

B20

Numer pojedynczy kosztuje 10 centów.

dencyi; pokazuje się z niej, że dwór pruski od

samego początku sporu z Danią chciał usunąć

księcia Fryderyka, aby mu w jego planach anne

ksyjnych nie przeszkadzał.

Rotschild wziął na siebie 200 milionów fr. po

zostałych z 700 -milionowej pożyczki włoskiej.

Wnoszą stąd, że Rutschild nie przewiduje żadnych

zawikłań w bliskim czasie, zwłaszcza, że miał do

tej sprawy przystąpić za namową Cesarza Napo

leona. W samej rzeczy w Turynie postanowiono

nie przestawać uzbrojeń, ale bez dania im wido

cznego i rychłego celu. Są one raczej ogólaem

przygotowaniem do umocnienia się, aniżeli pospie

sznym do jakowego zamaehu krokiem. Opinione

przyznaje sama, że niema mowy o wydaniu Au

stryi wojny, gdyż Włochy nie będą całej swojej

przyszłości stawiać na kartę; wszelako uzbrojenia

trwają, aby uorganizować się militarnie.

zmu, aniżeli zezwoli na taki stan rzeczy, jak tego

żądają oba mocarstwa niemieckie, to jest na unię

personalną, któraby sprowadziła Danię do roli

prowineyi niemieckiej. Donieśliśmy już, te mini

sterynm szwedzkie nie pozwoliło królowi Karolo

wi XV zjechać się z królem duńskim. Albo więc

Szwecya oczekuje takiej ostateczności, która Da

nię zmusi do oddania się w zupełną od Szwecyi

zawisłość, albo też gabinet ’sztokolmski nie chce

brać Da siebie całego ciężaru wojny, od której An

glia się usuwa, a której Francya okazuje si§ do

tąd przeciwną. Wpływ francuski ma jednak w

Sztokolmie w tej chwili przeważać i jemu przy

pisują tę wstrzemięźliwość, która wstrzymuje Ka

rola XV od kroków wojennych. Zjazd w Malmoe

posłów francuskich pp. Dotćzac z Kopenhagi i

Fournier z Sztokolmu zostaje zapewne w związku

z tą kwestyą.

W obec obojętnego na pozór zachowania się

Franeyi uderza wyrażenie urzędowej wiedeńskiej

Gm . Correspondenz, która mówiąc o przyjęciu przez

Anglię i Francy§ oświadczenia obu mocarstw nie

mieckich z dnia 7go b. m.,

te słowa napisała:

nP. Drouyn de Lhuys zachował si§ nawet i w o

bec tego oświadczenia ściśle na stanowisku bier

nem, które zwykł na pozór okazywać,ilekroć sprawa

holsztyńska urz§downie na stół przychodzi. Jeżeli

rzeczywiście gabinet francuski miłuje pokój euro

pejski, jak o tem nicprzestannie zapewnia, to mi

łość ta jest przynajmniej platoniczna."

Arcyksiąż§ Maksymilian jest zapewne dziś już

z powrotem w Paryżu, jeżeli par§ dni nie zatrzy

ma si§ w Brukselli. W Londynie zjechał się on

z teściem swoim, i nie wątpić, że traktowano tam

spraw§ uznania cesarstwa meksykańskiego.

Wojska sprzymierzone w Jutlandyi nie mają roz

szerzać teatru wojny, zapewue, aby si§ nie osła

biać zbytecznie w arajn nieprzyjacielskim, gdzie,

jak już donoszono, byiy napady na pojedyńczycn

wojskowych austryackieh ze strony mieszkańców.

Z napadów tych zrobiła Indep. belge ogromne po

wstanie, którego ońarą pasc miało 108 ludzi. Nie

zrozumiała ona telegramu, który donosząc o tych

napadach, nadmienił oraz, że straty poniesione w

d. 8 bm. wynoszą 108 ludzi, to jest straty ponie

sione w utarczkach między rzeką Koldingau i

Horsens. Indep. belge pomieszała jedno z drugiem.

W tych dniach przybędzie artylerya ciężka pod

Friederici§, a rOwnież pod Dyppel m a si§ nieba

wem rozpocząć dziaianie wojsk pruskich. Flota

duńska już niepokoi nadbrzeżne miasta pruskie.

Na brzegach sypią wały obronne pod Bremą, Stade,

Stralsundem i Kamminem.

Ks. Ernest Koburski wyjechał z Paryża. Skutek

jego podróży niewiadomy; chciał on zapewne skło

nić Cesarza Napoleona do ujęcia si§ za prawami

ks. Fryderyka. Stryj tego ostatniego a brat księ

cia, który praw swoich zrzekł się na rzecz króla

Chrystyana IX, książę Angustenburg-Noer, przy

pomina teraz protestacyę swoją przeciw traktato

wi londyńskiemu w r. 1853 ogłoszoną. Wczoraj

zamieściliśmy telegram o korespondencyi księcia

Fryderyka z królem Pruskim. Dotąd nie mamy

jeszcze wiadomości obszerniejszej o tej korespon—

Depesze telegraficzne.

Hamburg 15 marca. Hamburger Nachrichten

ogłaszają list z Szlezwiku, który stan wojska duń

skiego w twierdzy Fridericia maluje w przeraża

jący sposób. Wojsko to je st zupełnie wycieńczone

skutkiem utrudzających marszów. Zresztą panuje

między niem niezadowolenie, a nadzieja ostygły.

Londyn 15 marca. Areyksiąże Ferdynand Ma

ksymilian odjeżdża ztąd dzisiaj przez Bruksellę.

Był on wczoraj w odwiedziny u królowej iprzyj

mował u siebie księcia Walii z żoną swoją, ksią

żąt Nemours, Joinville i Aumale, lordów Claren

don i Gladstone, a potem dawał posłuchanie po

słom austryackiemu, belgijskiemu, bawarskiemu,

francuzbiemu i tureckiemu.

Londyn 14 marca w nocy. Na interpelacyę

lorda Ellenborough vą Izbie wyższej odpowiedział

lord Somerset: Rządowi wiadomo jest, że trzy au

stryackie okręty wojefrne wypłynęły z przed Mal

ty do Gibraltaru i udały się na morze Bałtyckie;

co dalej zaszło, nie wie.

Johnstone interpeluje,

czy rząd °_głosił ze względu na wojnę duńską pro

klamacyę^eutraluości, jak to uczynił był podczas

wojny włoskiej i amerykańskiej? Jeneralny pro

kurator (Sollicitor general) odpowiada, że Anglia

jako współkontrahent traktatu londyńskiego nie mo

że bezwzględnie oznajmić neutralności swojej na

wszystkie przypadki.

—

Lordowie Palmerston i

Russell m ają dzisiaj naradę z królem Belgijskim.

Ruch a raczej wzburzenie włościan w

Królestwie Polskiem na wieść o u8amowol

nieniu włościan w Rosyi, czyli jak się wy

raża Ruski Inwalid ,,wielki i wiecznie pa

miętny dla Rusyi dzień 19 lutego 1861 r.,w

był zdaniem tego dziennika bodźcem dla o

bywateli w Królestwie do rozstrzygnięcia

kwestyi włościańskiej, zawsze jeduak ze

swoją korzyścią tylko, a na szkodę wło

ścian. Nie potrzebujemy mówić, że Inwalid

starannie przemilcza, kto to przygotował

ów ,,dzień wielki i wiecznie pamiętny dla

Rosyi," przemilcza, że wywołało go poda

nie szlachty litewskiej,jak to sam ukaz ce

sarski przyznaje; ostatecznie wi§c chłop ro

syjski szlachcie polskiej zawdzięcza wolność,

jakiej używać będzie.

Każdy, kto tylko usposobienie umysłów

w Królestwie Polskiem na początku roku

1861 pamięta, a dziwić się wypada krótkiej

pamięci dziennika rosyjskiego, co o tylu i

tak drobnych szczegółach nie zapomniał,

wie doskonale, czy fakt usamowolmenia

włościan w Rosyi miał jakikolwiek udział

w ruchu, który się wówczas w sprawie

włościańskiej rozpoczął. Przygotowany on

był od dawna, a ogniskiem jego było To

warzystwo rolnicze. Wszyscy, ,,biali i czer

woni" jak ich nazywa Inwalid, cały zgoła

kraj żądał uwłaszczenia włościan. Jeżeli co

do sposobu dojścia do tego celu zachodziły

różnice, jeżeli byli tacy, co w oezynszo

waniu, w skupie czynszów upatrywali wła

ściwą drogę i uważali ją jako przejście,

to jedynie dla tego, aby sprawę tę skoń

czyć w zgodzie, w harmonii i bez zbytna

głego , a zawsze

szkodliwego dla kraju

wstrząśnienia. Nikt nas przeto pewnie nie

pomówi, abyśmy przeciwnymi byli uwła

szczeniu, jeżeli, idąc za Inwalidem dalej, sta

niemy niekiedy w obronie działania Towa

rzystwa rolniczego, które dziennik rosyjski

potępia bezwzględnie jako egoizmem na

piętnowane, czyniąc niekiedy zarzuty z fakta

mi niezgodne.

PRZEKŁAD POLITYCZNY,

K,raków 16 marca.

Nie ma dotąd dokładnych wiadomości o wy

padkach wojennych ostatnich dni w wojewódz

twach Krakowskiem i Sandomirskiem.

Chodzi

wieść to o krwawym boju stoczonym przez Bosa

ka, to o przejścia jego wraz z głównym oddzia

łem do województwa Lubelskiego. Pewniejsza wia

domość mówi o potyczce stoczonej przed kilku

dniami przez Rębajłę w okolicy Opatowa, dnia

jej jednak oznaczyć nie możemy. Przedtem sto

czył potyczkę Uragan, w której został rannym. —

Podaliśmy wczoraj z Dziennika Powszechnego pod

,,Ostatuieini wiadomościami" raporta rosyjskie o

o kilku świeżych potyczkach stoczonych w innych

województwach.

W sprawie duńskiej nic ważnego nie zaszło

ani na dyplomatycznem ani też na militarnem po

lu. Oczekiwana odpowiedź duńska względem zgo

dzenia się na konferencyę nie nadeszła dotąd, a

wnosząc z usposobienia gabinetu i stolicy duń

skiej, nie można jej oczekiwać, cbybaby zaszły

jakie ważne wypadki. Ministeryum Monrada nie

idzie tak daleko jak poprzednia Halla w polityce,

której hasłem ,,Dania po Eder§°,

ale zawsze u

waża związek królestwa z księstwem Szlezwi

ckiem za kwesty§ żywotną Danii. Jeżeliby cięż

kie klęski nawiedziły Danię, ]wtedy raczej można

przypuścić, że się ;rzuci w ramiona skandynawi

koż stosownie do planu, po przygotowawczych stu

dyach w domu, oddano śp. Rogera do tak zwanej

Ritter -Academie w Lignicy, gdzie odbywał nauki

pod okiem mieszkającej tam matki.

Mając lat 18 złożył egzamen dojrzałości— i za

czął uczęszczać na wydział prawny w uniwersyte

cie berlińskim. Zagrzany żądzą wiedzy, czytał wie

le, czytał wszystko, a przy niesłychanej pamięci,

zatrzymywał w głowie najróżnorodniejsze wiado

mości, a nawet całe książki. Obowiązkowe egza

mina, osobliwie dające kwalifikaeyę do urzędu,

z natury swojej bardzo utrudnione, złożył z łatwo

ścią i po trzech latach został ausknltatorem przy

Berlińskim Kammergerichcie. W ówczas najm aję

tniejsza młodzież poznańska szła tą drogą sposo

bienia się do publicznej służby — a chociaż tru

dno jej bylo z usposobieniami swemi godzić

przyjęty obowiązek, jednakowoż trzymała się długo

na zajętych stanowiskach, wymuszając na samych

nawet przeciwnikach przyznanie sobie pewnej wyż

szości światła i charakteru.

Śp. Roger już to posłuszny życzenia ojca, już

przekonany o potrzebie i użyteczności zajmowania

posad rządowych, osobliwie w sądownictwie, od

bywał tę praktykę przez lat parę — dłużej zape

wne nie mogła wytrzymać tej próby jego mlo

dzieńcza żywość, świetue wychowanie i taleuta wy

dzierające się z ciasnej rutyny kancelaryjnej na

obszerniejsze pole stosunków wielkiego świata.

Na podróżach, podających sposobność zwiedzania

dzieł sztuki i obcowania z różnemi znakomitościa

mi stolic, a najwięcej n a wielostronnych zajęciach

umysłowych zeszło mu kilka lat, aż do roku 1844,

w którym smutna śmierć zabrała mu ojca. Odtąd

dziedzic ogromnego majątku, znalazł się na stano

wisku mogącem ułatwić w jakiejś części urzeczy

wistnienie tych planów i marzeń, jakie zwykle

szlachetna lecz niedoświadczona młodość układa i

roi. Położenie to naraża na ciągłe ścieranie się

chęci naszych z możnością, poezyi z praktyką,

dążności do ulepszeń i nowości, z rutyną lnb sta

rym zwyczajem, które bliżej poznane dekoncertu

ją nieraz uroszczenia tak zwanych postępowców.

Młodzieńcza dusza, pełna szlachetnych skłonności i

Kraków 17 Marca — Czwartku.

Rok 1864.

A2*

Część literacko *artystyczna.

WSPOMNIENIE

o śp. Rog]erze Raczyńskim .

W każdej innej chwili, mniej przytłoczonej brze

mieniem publicznej niedoli, wiadomość o zgoni

człowieka tak znakomicie uposażonego przymiota

mi serca i umysłu, jak Roger hr. Raczyński, nie

przeszłaby bez mocnego wrażenia. Ci co go znal

bliżej, lub na życie jego patrzyli, zapewne mocni

uczuli tę stratę, dotykającą nietylko prywatnycl

sympatyj, lecz oraz wyrywającą, że tak powiemy

żołnierza wyborczych szeregów reprezentującycl

czynność narodową.

Roger Raczyński urodzi! się w r. 1819. Ojcen

jego* był Edward hr. Raczyhski znany w świeci(

iatkri°^ w , i obywatelskim, pan obszernego ma

źphv «k; a ^°P°

’ którym dobrze rządził, ni(

e!a. » lecz żeby dochody obracać na naj

°f

i?«tan*, świadczące ojS

kówM atkaWł*

1 wylaniu 8i§ dla ziom

ko w. MatKą była Konstancja Potocka Dani r?ad

mtneT

,e" 8

j*Sw«eX

Światli rodzice pragnąc jedyne swe dziecko u

posażyc nietylko tem

co traf urodzenia mu da

wał ale i temi skarbami, które daje naukowa

ednkacya, me szczędzili od pierwszych lat na

najlepszych nauczycieli domowych, ma się rozn

mieć cudzoziemców; wówczas bowiem przesac

możniejszych domów nie pojmował dobrego wy

chowania bez znajomości obcych języków, a «

własny ;mało się troszczył, gdy ten można był(

jako tako nabyć w codziennem obcowaniu. Wre

szcie niemczyzna i francuzczyzna były niezbędni(

potrzebne dla chłopca, któremu rodzice przezna

cza!i zawód publiczny pod rządem pruskim. Ja

wiary, nie łatwo daje się zepchnąć z drogi, którą

sobie wytknęła pod wpływem gorącego serca, ży

wej fantazyi i książek podniecających do umoże*

inienia rojeń sentymentalnych filozofów i uszczę

iliwiaczy ludzkości. Jeżeli zatem część tej poezyi

ulatnia się w trudnej praktyce i rzeczywistości,

wiele z niej jednak zostaje: a lubo i ta pozosta

łość nie zawsze bywa trwałą i obracającą się na

korzyść istotną krajowych stosunków — wielce za

wisłych od rządnego gospodarstwa i zachowania

majątków w rękach godnych — jednakowoż

pada od niej piękny blask na charakter indywi

dualny.

Ś. p. Roger Raczyński mial tę piękną indywi

dualność, w której schodziły się najszlachetniejsze

tradycye przeszłości z nowemi dążnościami wy

magającemi, jak wiemy, tyle ustępntw dla równo

ści, tyle ofiar dla idei”, tyle wyrzeczenia się pod

każdym względem, że nieraz nasuwa się obawa,

ażali takie rozpraszanie zasobów, m ajątku, inteli

?encyi i uczuć wyższych w jednem ręku zebra

nych, i dających pewne kierownicze stanowisko

w składzie spółecznym, nie prowadzi _do zatomi

zowania, a tem samem do znicestwienia żywiołu

cywilizacyjnego. Jest to w naturze naszej, że po

pęd sercowy i gra fantazyi przeważa zbyt często

uad wyrozumowanym praktyeznym kierunkiem za

chowawczym ; rzadki umysł tak pewny swoich

przekonań, taK przenikniony świadomością może

bnych celów, żeby nie dał się porwać pewnym

prądom , żeby nie uległ naciskom wywieszającym

chorągiew, kiórej każdy z pierwsze m niemal ude

rżeniem serca życie i wszystko poślubił.

Sprawa narodowa miała też w Raczyńskim czyn

nego sprzymierzeńca w różnych kolejach, przez

jakie po kilkakroć w jego prowineyi przechodziła.

Silnie przekonany o potrzebie czuwania nad ro

dzinnym żywiołem narażonym na niebezpieczeń

stwo, starał się majątek swój ad_ministro_wać przez

swojskich ofieyalistów, ładzi światłych i godnych

zaufania, mogących radą i dobrym przykładem

utrzymywać pomiędzy ludem rządność i cnoty do

mowe. Ze wszystkich środków zachowawczych był

o najstosowniejszy — praca, rządność, oświata,

przywiązanie do wiary ojców mogły jedynie utru

dnić lnb zrównoważyć to niezmordowane parcie.

Zdawało się, źe utrzymać majątki w dobrym

stanie, lud oświecać bezinteresownym wpływem,

jednoczyć si§ z nim w kościele, bronić go od po

krzywdzeń — bylo nicmałem przez się zadaniem,

wystarczającem w położeniu, w jakiem się kraj

znajdował. Obywatele wielkopolscy pojmowali ten

obowiązek, i istotnie, mówiąc po staremu, nie za

sypiali gruszek w popiele. Raczyński szedł równo

z innymi, a może nawet żywiej rzecz prowadził,

jako poczynający w ziemiańskim zawodzie. Tym

czasem nadeszły katastrofy 46 i 48 roku. Pierw

sza będąca niejako zapowiednią drugiej, wyrodziła

stan rozdrażnienia, który następnie w czynnem

objawił się wystąpieniu. W tych poruszeniach głę

boko wstrząsających prowincyą, ś. p. Roger nie

mały brał udział, już to robiąc znaczne ofiary na

ogólne potrzeby, już na wsparcie licznych rozbit

ków wołających o pomóc po każdej katastrofie.

W gotowości do ofiar poszedł on nawet dalej,

niż inni w spółobywatele: kiedy głos publiczny

wołał o uposażenie ludu wiejskiego i nalegał

na darowiznę czynszów włościanom — Raczyński

me umiejąc nic robić przez połowę, wziął ten

okrzyk ówczesnego komitetu na seryo, i nie ogra

niczywszy się na prostej obietnicy — jak wielka

część zrobiła — na wieczne czasy de jure et de

facto uwolni! włościan swoich od czynszów. Lubo

wspaniała ta darowizna nic a nic nie przyczyni!a

się do polepszenia rzeczy, jednak raz zrobionego

kroku nie cofnął, pomimo że takowy naraził go

na ogromne majątkowe straty. 0 podobne przy

kłady nietrudno było u nas nawtt w innych oko

licznościach; stosunek bowiem szlachty do włościan

pomimo wszystkich potwarzy, od czasu sejmu wiel

kiego nosił wyraźny charakter pojednawczy; nie

panować i przewodzić nad chłopem, lecz podźwi

gnąć, oświecić, usamowolnić usiłowano tego młod

szego brata, który w nieświadomości swojej nie

umiał się nawet upomnieć o coś więcej jak wziął

po ojcach w spnściźnie. Inicyatywa darowizn i

zwolnień pańszczyźnianych zawsze wychodziła w

spokojnych czasach od właścicielów ziemskich —

lecz reforma ta przeprowadzoną zwykle bywa

w czasie zamieszań politycznych.

Hojnie sypany grosz na potrzeby publiczne, kil

ka niezbyt pomyślnych spekulacyj, wszystko to

przyczyniło się do nadwerężenia wziętej po rodzi

cach znacznej fortuny. Niektóre majątki leżące

w W. Ks. Poznańskiem trzeba było wyaprzedać:

sprzedawał je Raczyński ze stratą — lecz sprze

dawał rodakom , przenosząc uszczerbek nad zysk

ofiarowany mu z rąk obcych. Nawet w najprzy

krzejszem finansowem położeniu nie odstępował

od tej zasady będącej jedyną przeciw wywłaszcze

nia tarczą.

Miłośnik prac naukowych znaczną sumą wspie

rał rok rocznie zawiązane w Poznaniu Towarzy

stwo przyjaciół nauk, a oprócz tego ofiarował na

zbiory i posiedzenia tego Towarzystwa własny

swój lokal, dla siebie nie zatrzym ując nic więcej

prócz szczuplej izdebki.

Wdowy i sieroty po poległych w zamieszkach

1848 r. znalazły w m ajątkach jego dożywotni

chleb łaskawy; Batignolska szkoła miała w nim

szczodrego opiekuna, a każda niedola nigdy na

darmo nie wyciągnęła doń ręki.

Słowem, dziwnie uprzejmy, przystępny, współ

czujący, posiadał w wysokim stopniu tę stronę

niespaczonej sławiańskioj natury, którą Micbelet

umiał uznać w Kościuszce, nazywając go eminem

m ent bon — dobrym nadewszystko. W upłynio

nym roku powody polityczne zmusiły Raczyń

skiego do wyjazdu za granicę i zamieszkania z

żoną i synem we Florencyi. Przed parą tygodnia

mi przyjechawszy sam do Paryża, zachorował na

gle i zgasł po krótkiej chorobie, Die mając nawet

tej pociechy, żeby najdroższe sobie istoty przed

śmiercią pożegnał. Zona bowiem i syn dopiero

w godzinę po jego zgonie mogli przybyć z Flo

rencyi.

Młodość Raczyńskiego - kto go znał w tej wio

śnie życia-w różyła mu wielką przyszłość. Przy

pominam sobie, jak przed dwudziestu kilku laty

mieszkając w jednem z miaBt nadreńskich, przy

Z trzech stronnictw, jakie Inwalid upatru

je w Królestwie Polskiem na początku roki

1861, jedno tylko, które ,,stronnictwen

krańcowych rewolucyonistów" nazywa, chcia

ło, zdaniem jego, bezzwłocznego wyswobo

dzenia włościan i nadania im ziemi na zu

pełną własność. Z niem jednem zdaje si«

atoli zgadzać Inwalid, lubo mu nadaje gdzi(

indziej nazwę ,,podżegaczy" i ,,większą je

szcze nienawiść do rządu rosyjskiego" przy

pisuje. Ważną w tem upatrywać musimy

skazówkę, że dziennik rosyjski to jedno o

szczędzą stronnictwo, gdy usiłowania dwócł

innych, to jest stronnictwa margr. Wielo

polskiego i Towarzystwa rolniczego czyli hr

Andrzeja Zamoyskiego przedstawia jabc

całkiem szkodliwe sprawie włościańskiej

Któżby naprzykład poznał stronnictwo oby

watelskie Zamoyskiego w następującym o

brązie: ,,Wyraźuie, stronnictwo Zamoyskiego"

pisze Inwalid: ,,przedewszystkiem zajęte by

,,ło interesami i korzystnem urządzeniem

,,dóbr obyw’atelskich , choćby dla tego wy

,,padało zupełnie zniszczyć włościan , t

noprócz tego przy pomocy operacyj kredy

,,towych spodziewało się rozszerzyć swó,

r wpływ i na obywateli i na włościan . . f

Lecz i margr. Wielopolskiego nieoszczę

dza Inwalid. Zmierzał on, według niego

,,rozstrzygnąć kwesty§ włościańską przy po

,,mocy rządu, ale z zachowaniem o ile mo

,,żności wszystkich korzyści obywatelom

,,z odłożeniem ostatecznego urządzenia bytu

Bwłościan na czas nieograniczony." Ale co

dziwniejsza, że Inwalid daje do domysłu, iż

nawet na czynności Wielopolskiego w spra

wie włościańskiej miało wpływ stronnictwo

,,obywatelskie,"

tak dalece wpływ jego

przeważnym być mieni. Gdyby już nie to

samo, co każdemu doskonale wiadomo, że

jedną z wad Wielopolskiego było zawsze

lekceważenie nietylko stronnictw ale opinii

kraju, to wystarczy przypomnieć, że marg

Wie.lopolski rozpoczął swój operat o skupie

czynszu już po rozwiązaniu Towarzystwa

rolniczego. Zgodność w sposobie widzenia

co do niektórych punktów mogła być wy

padkiem ocenienia stanu rzeczy, ale nie re

zultatem jakowego wpływu.

I rzeczywiście, zgodność być musiała co

się tyczy usunięcia służebności z uwzglę

dnieniem ich w czynszu. Jest to jednym

z głównych zarzutów, jakie czynnościom

w przedmiocie oczynszowania czyni Inwalid

Tu także ważną podawał dziennik rosyjski

na przyszłość skazówkę, która się już spra

wdziła. W usunięciu służebności upatrywał

on obciążenie i niejako pokrzywdzenie wło

ścian, kiedy tym czasem było to tylko chę

cią zakończenia kwestyi spółecznej, która

inaczej nigdy w zgodzie rozciętą nie będzie.

Dla tego też i Towarzystwo kredytowe, któ

remu, jak wiadomo, operat projektu finanso

wego do skupu czynszu był oddany, także

służebności usunęło, nie w celu uciemięże*

i nia włościan, ale właśnie w celu większe

j go ich usamowolnienia. Inwalid lubo chwali

operat, mówiąc, że ,,strona finansowa w o

góle dosyć jest zadawalniająca," zarzuca je

dnak niewłaściwość oddania tej opera

j cyi Towarzystwu kredytowemu ziemskiemu,

5 ,,które już i tak miało ogromny wpływ na

,,zadłużonych mu solidarnie obywateli pol

eskich."

Namby się zdawało, że właśnie

wypadało powierzyć papiery iftdemnizacyj

ne Towarzystwu kredytowemu i korzystać

zinstytucyi, która tyloletnią trwałością za

służyła sobie na powszechne zaufanie, któ

ra wyrobiła specyalnych ku temu ludzi,

miała swoje bióra, swoją buchalteryę i do

. skonale była obeznana z praktyką. Lecz je

żeli Towarzystwo kredytowe nie zasłużyło

na naganę Inwalida pod względem fiaanso

wym, to oskarża on je ni mniej ni więcej,

tylko o chęć ,,zaprzedania na nowo włościan

w niewolę obywatelom" za to, iż stawiało

,,jako obowiązek chcącym korzystać z okupu

,,i stać się zupełnymi właścicielami, aby si§

,,zrzekli nieograniczonego użytkowania z pa

stwisk i lasów właściciela. - . "

Nietylko atoli projekt finansowy Towa

rzystwa kredytowego, który jak wiadomo,

przez rząd usunięty został, ale sam ukaz

0 skupie z 16 maja 1861 r. ostrej popadł

krytyce w Inwalidzie. nKiedy, powiada on,

,,w dobrach donacyjnych czynsz z jednego

,,morga w całem Królestwie Polskiem śre

,,dnio wynosił 27 ł/2 k. rocznie, w dobrach

,,rządowych 49 ’/2 k., w majątkach obywa

,,telskich obliczony na nowo okup wynosił

1 rs. 60 k.,." Oburzony Inwalid, nie czem in

nem tłómaczy sobie tę różnicę, jak oczywi

ście uciemiężaniem włościan. A przecież on,

tylu rzeczy świadom, i to wiedzieć był po

winien, i wie niezawodnie, że w dobrach

koronnych zawsze pańszczyzny były mniej

sze, a stąd znów podatki dużo większe cię

żyły zawsze na włościanach, aniżeli w do

brach prywatych. Dla czego zaś tak było,

co ową różnicę czynszów zupełnie tłoma

czy, odsyłamy Inwalida po objaśnienie, jeżeli

tego potrzebuje, do ’Volumina legum.

Podobnie jak ukaz, tak i ustawa o przy

musowem oczynszowaniu włościan wydana

5go czerwca 1862 r. była zdaniem Inwali

da ,,prawie od początku do końca przejęta

wyłącznem zajęciem się interesami i korzy

ściami obywateli, jakie zawsze kierowało

miejscowemi władzami Królestwa Polskie

go." Nie będziemy trudzić czytelników dal

szym rozbiorem owych skarg i zarzutów.

Jeden tylko jeszcze przytoczymy, który, jak

zawsze, złój tylko wiary jest dowodem.

Oskarża Inwalid właścicieli ziemskich, że

nie dopuszczali włościan do wyboru i skła

du rad powiatowych, że na 615 członków

ogólnej ich cyfry, było włościan zaledwie 15.

Tyra czasem najdokładniej nam wiadomo,

1 з 4 • Strona 1

Мірадор - viewer

Chwila.

опис

Структура

Схоже

Помилка 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Мірадор - viewer

опис

Структура

Схоже

Помилка 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Завантажити файл

Завантажити файл

Видалення коментаря

Розширений пошук

Повідомити про помилку