Czas.

Мірадор - viewer

Czas.

Примітка

Відображення 648 примітки

Додавання приміток лише для зареєстрованих користувачів

Опції

N" 143.

Kraków, 26 Czerwca - Sobota.

Rok 1875.

Prenumeratę przyjmują:

W K r a k o w i e i Administracja .CZASU,** księgarnia p. 8 . A. Krzyżanowskiego, handel DwowH«S°»

tudzież wszystkie urzędy pocztowe. O g ł o s z e n i a (inneraty) przyjmują sie za opłatą o

1 ’_

s ą drukiem drobnym (p tatowymi z a pierwszy r az 10, z a każdy następny r a z po 5 cnt.

(na 6 ntronmey dziennika) od miejsca wiersza drukiem drobny m po Bo cnt. za k a z d j r *J*

dla 0*

* o , , C i a . u » (prospekta, cyrtufąrze, ogłoszenia i t. p,) przyjmuje się za cenę 1 złr. oa IOOigz ł’

zamiejscowych, a 5 0 cnt, od 100 egz. dla miejscowych p renum erato rów . P r zypadającą nalezyt_ b%’i e

sie napnód uadesłat przekazem pocztowym. I"renuineraSę i ogłoaaenl» przyjmnją.

,**

dniu p.A.Oppelik, Wollzeile29lw Pradze FerdinaudstrasseNr. 38. Na *raocye i

8*2yv,

w Paryżu p. W. Kaczkowski, Fanbonrg Poissonióro Nr. 33 O g ł o a z e n l n zaa: w Wiedniu Wall ?

. ^-*3

N r. 10, w Hamburgu,Frankfurcie n. M,, Berlinie, Liptku, B a iyle i (Szwajcarya) i Wrocławiu PP ilaaseiis*Deui

i Vogler-, w Wiedniu F. Lob, Reichsrathsplatz N .2.iR.M o ss e8eiłerstatte N .2 , Rotter ft Com. Riemerg.Id,

W Berlinie, Hamburgu, Monachium i Noryenbcrdie p. R. Mosse; W F rankfurcie n . M. p. (r. L . UaUD

%iłn"Juł*

§ j Przedpłata na ..CZAS"

od dnia 1 Lipoa 1875 r.

*^ yB^ p» ; »«***,

«*i Ł

anstryaoklem:

”",,?"f1 » »:»«i*» rt 1»«i,,

TT,,aaza Bi, o wczesne zamawianie i wzmT * * * °

sanie nazwiska i mici.,»

jf;

1 wyraźne wypi—

Wrtj opaski drukowanej z ad riem

ssrsf.*3^

***««*» "oo.

*2«wS’5

PTTrt,Wprart

« g r j s r ’*mką°rf,*2”aiMt*«f* ^

Do numeru dzisiejszego dołącza się przy

pomnienie szanownym pp. Prenumerato

^ ^ r o r n wczesnego odnowienia prenumeraty.

T-a*.Kraków 25 czerwca.

Codziennie niemal przychodzi nam wska

zywać ow e uniwersalne dążenia narodowej po

htyti niemieckiej, co świat cały siecią kultury

*nanskiej °toczyć, a przed potęgą polity

czną państwa niemieckiego ngiąćby go pragnęły,

uążenia te m e są nowe, znacbodzą podstawę

w charakterze narodowym, który łączy w so

bie dziwnie sprzeczne właściwości kosmopoli

tyzmu, szukającego wszędzie chleba i umieją

cego się nagiąć do wszelkich na obczyźnie

stosunków, z patryotyczną, nie powiemy dumą,

a le zarozumiałością, z tym mrówczym instyn

ktem roznoszenia na wszystkie krańce świata

posiewu niemieckiej cywilizacyi, a znoszenia

natomiast do ojczystego mrowiska materyal

nych zewsząd zdobyczy. Powiedziećby można,

że o ile Niemcy nie zdołały wzorem Holen

drów i Anglików zdobyć i utrzymać dalekich

kolonij, skolonizowały one zato społecznie, e

konomicznie i cywilizacyjnie Europę zwłaszcza

wschodnią, stare i nowe części świata. Ciągły

związek pomiędzy metropolią germańską a tą

uniwersalną siecią kolonizacyjną jest bardziej

żywym i wpływowym, bardziej zwłaszcza w

pewnych tendencyach narodowych solidarnym

niż tam nawet, gdzie kolonie w stosunku do

m etropolii stoją w zależności politycznej. Je

śli pieśń Kórnera wo die deutsche Zunge

Jclin gt, ma słnżyć za dosyć zawsze trndną do

określenia definicyę ojczyzny niemieckiej, na

tedy nie ma ona granic, jak nie ma granic

pyCba i zachłanność niemiecka.

Mimo tych dążeń charakteru narodowego

od wieków na wschód czy daleki nawet zaa

tlantycki zachód sięgających, mimo systemu

gennanizaćyi roznoszonego powolnym napły

wem i wciskaniem się we wszystkie szczeliny

obcych państw i narodów; pomimo nawet fi

lozoficznych i scientyficznych doktryn niemiec

kiej kultury popierających te dążenia, po raz

pierwszy znalazły one dopiero w jedności nie

mieckiej pod zwierzchnictwem Prns podstawę

polityczną. Polityka ks. Bismarka, zagadkowa

pod wielu względami, da się dopiero zrozu

mieć z tego stanowiska. Jest ona zreasumo

waniem tego, co jnż dawno poeci wyśpiewali,

filozofowie i uczeni niemieccy wypowiedzieli,

co malarze w alegoryach historycznych nieje

dnokrotnie jnż przedstawili. Jest to idea su

premaćyi Niemiec nad światem, uniwersalnej

hegemonii niemieckiej kultnry, a dziś niemiec

kiego państwa. W tej idei leżą klucze do

podjętej walki religijnej z kościołem rzymskim,

do walki szczepowej na dziś z rasą łacińską,

na jutro ze słowiańszczyzną. I zaiste, jeśli je

dność państwowa Niemiec i pierwsza w świe

cie potęga militarna daje tak olbrzymie środ

ki ks. Bismarkowi do tej polityki uniwersal

nej, to niemniej ważny znachodzi on materyał

i pomocnicze narzędzia zaiówno w tej sieci

kęlonizacyjnej. niemieckiej we wszystkich kra

jach, jak . w *owym wzrastającym posiewie do

ktryn kultnry niemieckiej. Pod obn zaś wzglę

dami niemieckie żywioły kojarzą się tntaj z

równie uniwersalnym wpływem żywiołów i dą

żeń spotykających się zwłaszcza na polu anti

chrześciańskiem. Mniejsza bowiem o to, że w

Austryi istnieje silne stronnictwo germaniza

yjne, i e w Rosyi stronnictwo niemieckie za

puściło tak głębokie korzenie i tak przeważa

swym wpływem w najwyższych rządowych sfe

rach, iż, jak ktoś powiedział, kitem caratu są

Niemcy, że w Rumunii jest jnż rząd niemiecki

jako posterunek na wschód wysunięty, że Gre

cya ma króla Niem ca, mniejsza, że kolonie

niemieckie w nowym świecie nie wyrzekają

się, podobnie jak anglo-saskie lnb romańskie

swego w8pólnictwa ze starą ojczyzną, są tn

bowiem jeszcze związki i łączności silniej od

działywające na korzyść polityki niemieckiej,

zwłaszcza w kierunku dziś obranym.

Do podboju moralnego świata przez szczep

germański, ma doprowadzić według planów tej

polityki wojna religijna przeciw pozytywnej

wierze chrześciańskiej, czyli kościołowi kato

lickiemu, jedynej potędze uniwersalnej. Ja

kichże licznych wpływowych sojuszników do

starczają Niemcom w całym świecie dwa ży

wioły anti-chrześciańskie równie kosmopolity

czne jndaizm i sekciarstwo bezwyznaniowe.

Jndaizm po większej części, z wyjątkiem

krajów zachodniej Europy, gdzie jest najmniej

silnym, przejął się cechą niemiecką. Jeźli od

dawna był on wszędzie pionierem germaniza

cyj, z jakimże dziś zapałem oddaje on się dziś

pod komendę berlińską w tej misyi wytępie

nia kościoła i podkopania spółeczeństw chrze

ściańskich. Sojusznik to ważny, bo rozporzą

dzający środkami finansowemi a zarazem u

miejący wpływać wszędzie na opinję przez

dziennikarstwo.

Sekciarstwo, a pod tem mianem nie rozu

miemy już różnych wyznań akatolickich, lecz

w!aśnią, wielką organizacyę bezwyznaniową reli

gii humanitarnej, fanatycznego liberalizmu zgoła

masonerię i jej rozliczne odnogi, to sprzymierze

niec także uniwersalny, który umie poświęcić

względy narodowe, patriotyczne nczncia, aby

się zszeregować pod komendą berlińską, czy

to w Szwajcaryi, Belgii, we Włoszech, czy na

wet w parlamencie angielskim, nie mówiąc o

wiedeńskim, czy wreszcie w Brazylji lnb w

sprawie odszczepieństwa Ormjan w Konstanty

nopolu, byle tylko przeciw kościołowi katoli

ckiemu i papieżowi rzymskiemu,

W ten sposób podjąwszy sztandar wojny re

ligijnej ks. Bismark o i!o wzniecił rozbrat w

łonie ojczyzny niemieckiej, katolików ogłasza

jąc za nieprzyjaciół państwa, o tyle znów zje

dnoczył rozsiane za granicą kolonje i stronni

ctwa i zatrząsł wszystkiemi państwami, bo

przyznać należy, że niema jnż prawie państwa

w któremby nie istniało stronnictwo praskie.

Tak jest; w polityce uniwersalnej hegemonji

była to jedyna droga, aby wkroczyć odrazn

bez dobycia oręża w granice wszystkich obcych

państw. Nie sam bowiem teroryzm przewagi

militarnej Niemiec sprawia, ż e dziś wszystko

się obraca około Prus, że równowaga znisz

czona, a jedyną podstawą wszelkich kombina

cyj jest stosnnek innych mocarstw do nowego

cesarstwa. Jest tn jeszcze draga przyczyna

głębiej sięgająca, dla której odrazu polityka

ks. Bismarka stała się uniwersalną, że wszy

stko co si§ dzieje w innych krajach stanowi

tylko korollarya walki religijnej między Ber

linem a Rzymem. Przyczyną tą uniwersalność

kościoła katolickiego a stąd uniwersalność w

negacyi przeciw niómu. Z jednej strony zupełna

jedność i zgoda co do środków i celów po

między wielką antichnceściańską afiliacyą jn

daizmu i sekciarstwa, a z drugiej znów stro

ny jedność wiernych w wytrwaniu i wyznaw

stwie.

KOKESPONDENCYA ,,CZASU«

W ltdeń 34 czerwoa.

(J. H .) Dziś rannym pociągiem przybyli do Wie

dnia prezes ministrów węgierskich bar. W eikbeim

ministrowie Bkarbn i handln Szelł i Symonyi w c-e

la obrad wBtęprych rt d wznowieniem przymierza

oławe-handlowego. Odbiwszy rano między sobą

konferency§ przystąpią w cifgn d.usi jw g o dnia

do wspólnych narad z reprezentantami rządn przed

litawskiego. Ministrowie ułożą się tylko co do głó

wnych ZBBfld i punktów, dla trgo też ich narady

aie dłngo patrwają. Zdaje Bi§, że przeznaczone są

dla takowy(h tylko kilka dni, najdalćj do posie

działku lub wtorku. Gdyby nie przyszło do poro

zumienia, to rząd węgierski w memoryałe na ten

rzypadek jnż przygotowanym przedłoży gabinetowi

cislitawskiemu bw« żądania. Gtówrą treść tego me

m oriału atakowi kwestyą podatku konsnmajjuego,

a jak riektórzy twierdzą, rząd w§gierski przychyla

się w nim do wystawienia konirolowej linii pogra*

nicznój. Gdyby si§ to Bpnwdziło, to intencye rzą

du wygicrskiego nie wiele różniłyby s’§ od rad,

które co do tego punktu udziela swoim ziomkom

stary Kosznth. W liście wystosowanym do swyob

stronników wyraża wielkie niezadowolenie z powo

da fnzyj liberalnych stronnictw w sejmie węgier

skim. Fazya ta w jego oczach jest bezprzykła

dną w historyi parlEmentaryzmn, jest pogwałceniem

wyborców i niczem innem jak parlamentarnym

coup d lut. W końon polemizująi w sprawie cło

«iój z ennnoyaoyami K. Tiszy ., /rafa przekonanie,

że odosobniony okrąg cłowy i syst m ochrony cło

wśj jest nie-b§duym warunkiem węgierskiego prze

mjBłu. Wedłag jego obliozeń obrót nr§dzy Wę

grami a Przedlitawią wynosi około 500 milionów

rocznie, podozaB gdy z tój ogromu ćj sumy Węgry

ani grosza nie mają.

Airbe sador włoski przy dworze tntejBzym, hr.

Rołilant wrę zył wczoraj imieniem Bwego rządn

ar. Andraisemu wypowiedzenie traktatu handlowe

go z Włochami. Traktat aam trwsó jeszcze ma do

30 czerwca 1876 r. musiał zaś byó wypowiedzia

nym, wedłng postanowienia w nim zawartego.

Wedłng nowBtych dyspozycyj npotkarie nęoeta

rza Franciszka Józefa z Carem Rosyi nie nastąp;

w Komotau, jak pierwotnie ułożone było, leoz w

Weipert, na Btaoyi graniczącej kolei buntiehradz

triwj. Ztsmtąd prawdopodobnie dalszą podróż, mo

że t t do WarBzawy odbędzie Car dwcrBbim po

ciągiem anstryackim, ofiarowanym mn przez N

Pana.

Znane wam już są pretenBye, które stawia roz

ozarowany porzuceniem jego Bystemu fabrykant

dział Krup. Obwinia rząd tustryi cbi o plagiat bwo

go wynalazku i grozi, gdy mu nie b§dzie dane

satysfakcja, wytoczeniem Borawy prz(d sąd m. 0 -

tóż prete iBje te nie bardzo zuBjr *i§ byó uzb

udnione. Minist ’ stwj wojny nie odpowiedziało

wprawdzie jeszcze nrz§downie na oikarżenia przy

toczone przez Krnppa w Rólnucht Ztg tak samo

jak nie nznało nawet za stósowne odpowiedzieć

Kruppowi ns osobiście wręczone przedstawienie je

go, wszel (ko dziiio]B?a Tagttprettt przytacza nie

które Bzrz”góły, nonząoe cech§ półnrz§dową. We

dług przedstawiania tego dziennika wynalazek Krup

pa nie jest patentowany, niema t go przywileju na

wet w Prusierh. Krupp tylko jedno działo swego

wynalazku doz )stawił do dyBpozyc/i ministerstwu,

zaś półbaterya potem dostsrozona zakupioną

r. Bt :ła przez rdminiutrioy§ wojenną, przyczem ż a

dnych nie było zastrzeżeń. Z resztą dzi ło

Kcnppn uległo w f , bryce i,UBtryaokiej znacznym

ulepszeniom, z których na odwrót skorzystał Krupp,

przyjąwizy takowe do swego systemu. W końcn

jaż z t go powodu pretemye j go są nieuzasadnione,

ponieważ działo Uchatiusa nietylko, że si§ składa

z zupełnie innego materysłu, ale także co do kon

strukcji różni si§ wcale od działa Kruppa. Pod

8*3» gdy bowiem nowy syBtem ostatniego głównie

polega na obr§czaoh — sam nawet narywa swoje

działo Jłinggutsttahlgetchtltz, działo UohBtiusa tem

wleśnie Bi§ odznacza, że niema wcale obr§cey.

Londyn 19 ozerwca.

Rozprawy, które w piątek wieoiór odbyły si§ w

Izbie niższej nad położeniem Turcyi nie przyspie

szyły s pewnością przymierza, o którem mówią

między A rglą a Roryą. Niechęć głęboka Anglii do

RoBji znnlazła niejednego tłómacza i mniej wi§cćj

wyraźnie przemawiającego w liozbie mówców, któ

rzy biorąc udział w rozprawach, rzucali na Rosy§

odpowiedzialność za npadek Turcyi. PoBeł roByjBki

w Konstantynopola jenerał Ignatiew przedstawiany

liyl jawnie, jakoby Mtfistofil rządn tureokiego; ja

ko ten, który wznieca nieład w Turcyi i pobudza

altana do Bralonyoh wydatków by przyspieszyć

godzinę rozpedni§oia się pań:twa otomańskiego.

ij Taka dyskusja nie mogła ścisrąó węzła przyja

źni w BtoBunkach rządu rosyjskiego z angielskim.

Będą zapewne ludzie, którzy zechcą w tem indzie(

dpowiedź Anglii na artyknł Gołota i kilku innych

dzienników rosyjskich, a o ile znim ncznoia i opi

cie publiczności acgielskiój, teki sposób widzenia

niedaleko odstępuje od rzeczywistości. Angl oy win—

Bzonali Bobie, że byli w zupełrej zgodiip z Koayą

w spra.fi« interwencji w Berlinie dla utrzymania

pokojn. Wypanek ten okazał, a równocześnie i o

-m nął polepszenie stosunków między dworami lon

dyńskim i ptter?bnrBkim. Stosunki bowiem między

niemi były nieco naprężone od roku. Ale od owej

zgody do przymierza jeszcze bardzo daleko.

RoBja Bpostrzegła się, że owo Bławne przymie

rze miedzy trzema cesarstwami, jak wszystkie mię

dzy wielkiemi potęgami, było za wielkie, aby tr * 8«

mogło. Rosya przeto, jeżeli si§ nie stara wycef«o

b tego przymierza, to sraka z pewnością, jakiego

innego ),nottu oparcia z powodn możebnych ewen

tualności. Sprzymierzyć aa§ z Francyą byłoby w c

b cnych okolicznościach zerwać otwarcie z Niem

cami, czego Roaya nie choe. W ydanem wiec ,.o tf

ło teras hasło, aby podnosić, że Rosya i Anglia

mogą wybornie porozumieć się w tem, co si§ ty

czy Turcyi i Azyi środkowćj. Leoz czyliż można

widzieć wyraz polityki rosyjskiej w tym ustępie

znanego aitykułu Gołota: »Anglia zrozumie, że

rozszerzenie panowania rosyjskiego aż do mcżytu

gór, które zamykają Indye, wzmocni tylko panow_a

nie angielskie w Indyach.1* To jest śmiesznością;

ale co wi§kBM, uwałują tutaj za nreteuByą n epł|

chan§ i potworną, której Anglia nie podpisze

i igdy. A dosyć, źe była wypowiedzianą przez d;ien

nik roayjskś, aby wtmeonić wszystkie nieufacści

A(g!ików względem petersburskich mężów Btena i

nzysksó stroni ninów polityce energicznój propnno

ra: ej w książce Bir. H . RawlinBon.

Mie ma wi§c żadnych rozsądnych widoków ca

rzym erze acgielBko rosyjskie, bądź na gruuriu

kweatyj europejskich, bądź też w Bprawaob Azyi

środkowej. Stosnnki obn rządów polepszyły się

niezawodnie i byó może, że Btanie między nimi

modut ińtendi w Asyi; lecz pamięć obietnic poje

dynczych i traktatów Serwacych przez dypIomBcy§

rosyjską niepozwoli nigdy obeccćj gcueracyi en

g elskiój przyjąć serdecznie myśl przymierza ro

ayjBkiego.

__________

Ateny 13czerwca.

Zapowiedziałem wam w ostatnim moim liście

rotwiązanie Izby. Odnośny do tego dekret ogłoszo

no w kilka dni później. Krok ten, którego oczeki

wano, przyjęty był z wielkiem zadowoleniem, a zwię

kszyły je jeszcze neBt§pne ministeryelne rozporządze

nia. Gabinet Btsra si§ wszelkiemi Biłaui dotrzymać

poczynionych obietnio, i sprawić Bby wyborcy uży ws!i

znpełnej wolności. Pewną jjst rzeczą, te będą cał

kiem w wyborach wclnemi: jakiż z tego rezultat?

Nie można go jeszcze przewidzieć; wiadome są

tylko dwie rzeczy: naprzód, że wybrani teraz zo

staną praywćdicy stronnictw, czego dawniej nie

było, bo ministrowie nżywali wszelkich środków

nawet gwałtu, aby swyoh przeciwników u .nr1,ć;

potem, można również liozyó na to, że m ało b ar

dzo członków ostatniej Isby zostanie wybranych na

nowo .

Trzy dzienniki oodzienne, bijąoe razem sześć ty

sięcy egzemplarzy i wywierające wielki wrpływ na

tAibliczność, wzywsją swych czytelników^, a by nio

wotowali za owemi 83 deputowauemi, tak zwa

uemi zdrajcami, którzy wraz z Bnlgarisem zdeptali

koi)Btytuoyę. Rozdrażnieoie przedw tym ludziom

eet nietłychsns; zaledwie kfikn z nich, najbardziej

»pływowyob, między nimi sam Bulgaris, mają za

ledwie nieco Lzansy byó na nowo wybranymi. T ak

więo, powtarzam, niepodobna przedstawić ?obie

«kład nowej Izby. Triknp:s nie będzie miał praw

dopodobnie większaśaL Gcikundnros, Zaimis i De

dgeorgis pcłąozyli d§ i mają oodzienre schadzki,

aby się nsradsaó oo im csyuió wypada. Ich opo

zyoya jest dziś bardzo nmiarkowaną i oddają niby

Część Uteracko-artystyozna.

Przeg’ląd kwestyj spornych o Rusi

przez

M arg a n a GorźkowsJciego.

IX.

Byłoby rzeczą bardzo ciekawą zbadać dokła

dnie, jak ci Rusini przybyli ze Skandynawii z obcą

mową, zwyczajami, pojęciem, wszedłszy do cudze

go dla nich kraju, do Kijowa i okolicznych ziem,

podbili je i opano,wali?

Krótkie są kronikarskie z owych czasów wspom

nienia, lecz bardzo charakterystyczne. O ile hi

story a polska nad, Gopłem zaczyna dzieje od Pia

sta, a chłop rolnik staje się tam królem; o tyle

w Kijowie j acyś ze Skandynawii Rusini Oskold

i Dir a potem Igor, Oleg zaczynają dzieje zabój

stwem. Tam do Piasta wchodzi do chaty gość

anioł, tu w Kijowie rzeź i zabójstwo dają począ

tek historycznej dynastyi Rusinów.

Czy jed n ak kijowscy rolnicy i chłopi byli za

dowolnienj z przybycia skandynawskich w IX wie

ku Rusinów? Odpowiedź na to jest u Nestora.

Ten Oleg od którego zaczyna się historya w Ki

jowie opanowawszy Kijowem, s y t sławy, i zje

Greków; spalił im okręta, jednych Greków kazał

ściąć, inpych strzeląją° " . ? °J ’ pobj*JL *

innym żelazne gwoździe wbijał do ,gło y, p P

cerkwie, wsie i sioła i potem 4 ° .

y(L P r i,i0_

rił- Nestor str 15 Cóż ci Rusini robią z cn

cii, Kęs oi; my. id,_u

^ zachowuje

parni !?całym ludem? jaktte

się względem nowo przyPytyc\ f yw C , ie

skich? Oto chłopi z plemienia Drewjanow byą się

z Rusinami mówiąc do lę. Olg!-_

*twty ąż

jak wilk, który żyje grabieżą NeBtor -

nie chłopskie irostefale tak

wne jakże jest

malownicze? jak charakteryzuje.ca ą

zatne.

ską drużynę, lecz Oleg jak mowi

, walki

czył ich i wziął z nich podatki; podo

nsza

prowadzą chłopi Siewierzanie; tak, ze Ru

orężem i to nie od razu, ale latami zdobywać

Bobie ludy i kraje. Raz jednak podbite ludy nie

przestają myśleć o wyswobodzeniu się z władzy

Rusinów; chłopi Drewlanie ciągle się zbroją chcąc

tych Rusinów wypędzić z k raju , ale na próżno.

Oleg i inni RuBcy książęta, siedzą nie po wsiach

lecz w g rodach: w Kijowie, Czernigowie, Pereja

słowiu, Połotsku w Rostowie w Lubiczu dobrze

obwarowani; a coraz więcej budując grodow, wci

skają się w głąb kraju i tym sposobem powoli

opanowują ludy i ziemię.

Jak ten żywioł ruski był obcy i cudzoziemski

dla miejscowych rolników i chłopów, powiada sam

Nestor str. 14 w te słowa: ,,słowiański język i ru

ski to jedno, dla tego, źe t a ziemia tylko nazwa

na jest Rusią od Wariagów, a pierwej była zie

mią słowiańską-; ta k samo jak Polanie zwą się

od pól, są jednak Słowianami.«

Wszakże nigdy nie przyszło do tego, aby lud

prosty przyznał, że się nazywa ruskim; owszem

ciągle on z Rusinami prowadzi bój i wojnę, chce

się wyswobodzić z pod jarzm a ruskiego wielkiemi

wysileniami. Najwięcej w tych walkach odznacza

ją się Drewlanie, lud mieszkający n a dzisiejszym

Wołyniu: długie on z ruskim Igorem wiódł po

tyczki, nawet go zabił, lecz t o nic niepomogło,

nie odzyskał wolności. Ruska księżniczka Olga,

kilku chłopów żywcem zakopała do ziemi, a pięć

tysięcy ludzi rózgami zasiek!a Nestor str. 32. Zda

je się, że chłopi Drewlańscy byli do szczętu zni

’szczeni : j ed ni oddani byli w poddaństwo ulubień

com i zausznikom ks. Olgi, a innym naznaczyła

ustawy i obroki Nestor 33.

Powiedzieliśmy, że tylko koleją^ czasów Ru y

ksiażeta zdołali podbić plemiona i ludy; tak do

piero* ks. Świętopełk podbił Wiatyczów; a Iza

sław, Świętosław, Wsewołod znacznie później pod

bili Mińsk i posiekli tam mężczyzn, kobiet i dzie

ci Nestor 1 0 3 . Takie podboje i wojny ruskich

książąt z miejscowymi ludami trwają długo i tyl

ko szczęśliwy polityczny zmysł książąt, dokonał

przewagi. To też ruscy książęta wpadli, na bar

dso szczęśliwy i rozumny pomysł: budują oni

wiele m ias t różnych i grodow, w pośród wiejskiej

i niechętnej dla nich ludności, zasiedląją te gro

dy coraz t o nowym i świeżym ze Skandynawii

ruskim żywiołem i zaczynają rusyfikacye tych

krajów już w X wieku. Obruszczenie więc krajów

kijowskich sięga czasów bardzo odległych: j uż za

Nestora książęta ruscy, niszczą ludowy żywioł

w najrozmaitsze sposoby. Niszczą i burzą wszy

stkie ich władze ludowe i autonomiczne, miesza

ją jedne plemiona z drugiemi — budują miasta

i nasiedlają takowe ludami z północy; a t ak mie

szając rasy i dawne znosząc granice, któremi ple

miona rozdzielały się, żyjąc w systemie d ecentra

lizacyjnym, zaprowadzają nieznane im dotąd je

dynowładstwo.

- Była t o więc Unia, lecz przymu

sowa, gwałtowna i despotyczna, nie Unia Lubel

ska, zachowująca autonomiczne Bwobody i prawa,

z dobrowolnego powstając złączenia; lecz Unia

z ukazu, wbrew woli i potrzeb ludowych, czego

dowodem są liczne i zbrojne powstania i wojny

plemion, z książętami ruskimi.

Taki stan jednak mniemanej centralizacyi był

bardzo sztuczny; trwał tyle, ile skandynawscy ksią

żęta mieli w swem reku siłę i wojska dla pod

trzymania swych planów. Gdyjedank książęta stra

cili moc i znaczenie, cały ten system runął,

a wiek XIV nowy wprowadził porządek i nową

rozpoczął erę, gdy kraje oraz plemiona łączą się

z Litwą a potem z Polską.

Wszak nie twierdzimy, aby to o statnie połą

czenie było z woli ludów. W owych czasach wola

ludów nie miała jeszcze znaczenia; to połączenie

było z woli rycerstwa i wyższych stanów: ale po

równywając s tan tych krajów pod skandynawskimi

książętami, ze stanem tycb krajów pod Polską,

znajdujemy niezmierną różnicę. Śą to dwie epoki

różne i w wielu razach ta k niepodobne do siebie,

jak świat nowy do śwista starego.

O ile Oskold, Dir, Oleg zaczynają dzieje w Ki

jowie zabójstwem, a ich następcy męczą plemiona

i ludy deBpotycznemi rządami, o tyle potem ślu

bne wesele dwóch panujących rodzin w weselnym

orszaku łączy plemiona i kraje pod berło królo

wej polski; — o ile tam rózgi lub miecze ks.

Olgi sieką na śmierć tyle tysięcy ludzi, ó tyle

tu Polska przyjmuje kraje, jako równi do ró

wnych i wolni do wolnych.

Ale cóż z tego? Polska przyjmując te kraje

zastaje w nich cały Bystem dawniejszy, potrzebu

jący gwałtownej reformy, którego ji dnak nie zmie

niono. Zastaje wielki zastęp Skandynawskich bo

jarów i obywateli, którzy m ają wielkie obszary

ziemi i miasta, nadane im pierwej n a własność

wraz z ludem, od dawnych Skandynawskich ksią

żąt. Zastaje Bystem despotyczny, lud w poddań

stwie ; zastaje prawa nieokreśłające stosunku wła

ścicieli do chłopów; zastaje u}( galizowane napa

dy jednych na dmgich; bo w dawnym systemie

i w książęcych rodzinach ojciec n a syna, syn na

ojca, brat na brata napadał, rabując mienie i wła

sność. Ks. Izasławy, Mścisławy, Wasilki jedni d ru

gim zabierali m ajątki, rabowali, palili nawzajem

s \ ’e włości, a ten zwyczaj przeszedł i niżej do

bojerów, mniejszych książąt, wojewodow, namie

stników i tej całej wyższej warstwy, która po

siadała ogromne majątki i dobra, nadane im przez

panujących w czasach dawniejszych. Prócz tego,

Polska zastaje w tych krajach etan cerkwi w bar

dzo smutnym stan ie: duchowieństwo bez wycho

wania, obałamucone przesądami fanatycznemi, bez

kierunku religijnego, wyuzdane; a p atrząc na

ciągłe rozboje i wojny bądź książąt, bądź rycer

stwa, samo duchowieństwo w tymże dzikim i n a

pastniczym wzrastało kierunku.

Nie mówimy tu wcale o usposobieniu ducho

wieństwa dla katolicyzmu, bo nienawiść dla Rzy

mu wpojona była wiekami; przeszła od Greków

Serbów z czasów dawniejszych. Już ks. Włodzi

mierzowi, jakiś grecki filozof przekazuje, jakby

testamentem by się chronił od rzymskiej wiary.

Nestor str. 7 0 ; a Serbowie w ustawodawstwie

s wojem cara Stefana, surowe mieli prawa na tych

co przyjmowali katolicyzm; te serbskie prawa

weszły potem i do Moskwy, ta k że dziś nawet,

ktoby z Moskali przyjął katolicyzm, to ponosi

karę wygnania n a całe życie do Syberyi.

A jed nak nigdy duchowieństwo, w epoce skan

dynawskiej nie doszło do tak wielkiego rozwoju,

jak wtedy gdy było złączone z Polską. Po przy

łączeniu się z Polską, ruch literatu ry cerkiewnej

był wielki: tworzą si§ liczne drukarnie w Kra

kowie dla wschodniej Galicyi już w XV wieku,

w Wilnie dla Litfry, w Ostrogu dla Wołynia, po

tem w Kijowie, Czernigowie, Nowogródku Sie

wierskim i t. d. Wprawdziei książki cerkiewne

drukują Bię zrazu w języku Serbskim jak dawniej

ale przedmowy do tych książek drukowanych, s ą

już w języku ludowym. Po raz pierwszy naród za

przyłączeniem się z Polską, u jrzał ludowy język

w piśmiennictwie i druku; po raz pierwszy po

łożył_ na pismo wyrazy języka kidu, który tyle

wieków, za czasów skandynawskiej epoki, był

zapoznany i tylko w mowie ludowej utrzymywał

się po wsiach i po osadach.

Chwila przyłączenia się tych krajów z Polską,

stanowi epokę odrodzenia się najważniejszego ży

wiołu ludów, języka i mowy; te j mowy rolników

ojców, która jakby wezbranym strumieniem, nie

tylko wkroczyła w pisma i księgi cerkiewne, ale

i w prawodawstwo, w 6tatut litewski, w uniwer

sały, w nadania, w erekcye, we wszyttkie dro

żyny i ścieżki umysłowego życia narodu.

O ile więc w epoce Skandynawskiej, w piśmie

Nestora, zachowały się tylko niektóre wyrazy lu

dowe, o czem mówiliśmy pierwej j a inne peryo*

dy były lub czysto Serbskie lub tylko, że tak po

wiemy, zserbszczone; o tyle potem po przyłącze

niu się tych krajów z Polską, cały żywy i bo

gaty język ludowy, wszedł w pismo i księgi z całą

swobodą tryumfalnego pochodu. I rzeczywiście»

0 ile pierwej i w pismach Nestora i w innych

język ludowy przechodzi przez stadyum bołgar

sko-serbskie, o tyle potem nastaje; stosunek od

wrotny: to jest język Serbski w pismach cerkie

wnych tak się zmienia w naszych prawosławnych

prowincyach, i e aż przechodzi przez stadyum

polskie ; że język Serbski przeszedł przez stady

um języka polskiego dowodzą księgi cerkiewne

wydane w V iln i e ^ Kijowie % nawet Anfołogion

1m tra Mogiły, wydanie drugie 1646 r.

Wprawdzie Serbskie lub Bołgarskie duchowień

stwo przestraszone tym nowym i niebywałym

zwrotem; widząc niknący wpływ w cerkwi serb—

Oddzielne N ra

i dni iwi,teczne.

Krak°sie po 10 e,, z przesyłką pocztową 18 c.

m.M

Prenumerata wynosi,

PoStą°

n.a r°k

na kwartał na2 mieniące na1miesiąc

Xnstry acM em .

złr-2° zlr 5

złr. 4

zlr 2

d0 Niemiec i Włoch

................

.24

2-50

» Francyi i Anglii .

» B elgii, Szw ajcaiyi i T urcji...........................

"60

l15

l10

Prenumerata przyjmuje sie t v l k / z j ! ? .................

»12

l i r e,^;mcrate 1

w, m.iesifl cu- - Ł , r ty *pieniędzmiiprzekazy

T \ r r ^ y - rt^ amacyjne niezapieczełowanj, * h **Pr*8* , s ię nadsyłaćfra nco do Administracyi _Czasu* w Kra’—

Przyjmuje się.

° P - poc2towei- "

^kowa^kl

flaasytane Kedakcyi m ez w rac ają się, lecz byw ają niszczone.

1 з 4 • Strona 1

Мірадор - viewer

Czas.

опис

Структура

Схоже

Помилка 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Мірадор - viewer

опис

Структура

Схоже

Помилка 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Завантажити файл

Завантажити файл

Видалення коментаря

Розширений пошук

Повідомити про помилку