Czas.

Мірадор - viewer

Czas.

Примітка

Відображення 635 примітки

Додавання приміток лише для зареєстрованих користувачів

Опції

Nr At lilcijrtoK poet!owA cpIisiU

ryczałtem .

Kraków, Czwartek 1 Marca 1923

ąc

liim

WycZanBe paraniu^»

Koato w., m. o . m- . 149.SSS.

Rocznik LXXIV

Biura przyjmują ogłoszenia w cenie od wierna milimetrów, za kazay raz 2UO Mk. układ tabelaryczny

cyfrowy,skomplikowany 3JJMk.Nadesłane od miejsca w)ers» milimetrów, gooMk.Nekrologia od

miejsca wiersza uiiliuietrowago400k!* K om unikaty handlowe oo kronice t po dziale ekonomicznym,

komunikatyprywatne, śluby i 4.p . 800 Mx. od miejsca wiersza milimetrów. Cena podana za jeden raz.

OgłoMOma zagraniczne o K)O°/,,droższe. Ceny powyższe obowiązują od dnia zmiany w nagłówku.

Za terminowe zamieszczenie ogłoszeń Administracya nie odpowiada.

Ogłoszeni% przyjmują: w K rakow ie wszystkie biura dzienników i ogłoszeń.

WWarszawie ReklamapolskaJasna10,R.MosseMarszałkowska124;L.iK,MetzliFika,ul.Marszał

kowskaISO; I.Buchweitz, Marszałkowska 120, B.Buchweitz Fredry i, T. Pietraszek, Marszałkowska 115,

Wielkopolska agencya reklamyKrakowskie Przedmieście71,UngerSenatorska12,M.J.Freid,Rymarska16,

*S?.^nglas, Swiętojerska 34. Jan Apte, Zielna 36, Międzynarodowe biuro ogłoszeń Galerya Luksemburg,

A.FischerMarszałkowska119,J.Librod,Marszałkowska418;w Poznania Polska agencya reklamy »Par«

Rycerska8,Wielkop.agencya reklamyGwarna 19;w Klinie S.Jutan Niemiecka4,Jankowski-Gradowski,

Wielka96;w e Lwowie St.Sokołowski, biuro dzienników H.Buehstab, M. Briick; w e Wiedniu

R Mosse M, DukesNachf.Haasenstein et Vogler, H. Schalek, Bock et Herzfeld. H,Braun, J.Dannenberg,

J.Rafael,Oest.AnzeigeGes. »Ifra. Wollzeile12, »Inges«Franz JosefKai7,w Berlinie »Ala.Krausenstr.38 .

Usty 1pieniądzmi i przekazy pieniężnenaprenumeratę iogłoszeniaprzyjmuje Administracya »Czasu*

W Londynie AgenceKavasCheapside. WParyżuAgenceMavas,PlacedelaBourse.

Reklam acye nieopleczętowane niepodlegająopłaciepocztowej,

Listów nieopłaconych

nie przyjmuje się. Rękopisów nie zwraca lię.

Zakażdązmianę adresu doołaca się 30fffik.

Adres Redakcyi I Administracyi ui. św. Tomasza Nr. 32.

Teł. Nr. PO.

Ameryka w roli czynnej.

Od szeregu lat — bo od czasu odrzucenia

Wilsonowskiego paktu narodów — polityka

Stanów Zjednoczonych wobec Europy była

polityką bierności. W najważniejszych spra

wach państw kontynentalnych ograniczała się

do roli obserwatora. Tylko w tym charakte

rze wzięła udział w konferencyi genueńskiej

i w konferencyi lozańskiej. Jej politycy,

zwłaszcza jej bankierzy, zjawiali się od czasu

do czasu w Europie i nie szczędzili jej dobrych

rad, ale od wmięszania się czynnego strohili

jak najbardziej stanowczo. Przykładem choćby

zeszłoroczna konferencya bankierów w Paryżu

w sprawie reparacyi i pożyczki niemieckiej,

z której Morgan jak najspieszniej pod pierw

szym przyzwoitym pretekstem się wycofał.

Od grudnia zeszłego roku zauważyć jednak

było można pewne lekkie objawy, świadczące

o dokonywującej się w Ameryce ^mianie po

jęć w sprawach europejskich. Coraz silniej

odzywałyt się głosy, że Stany Zjednoczone nie

powinny poprzestawać na roli widza, a!e że

mają i moralny i materyalny interes w wmię

szaniu się w sprawy kontynentalne. Głosy te

były przychylnie słuchane, a kio wie nawet

czy nie inspirowane z Białego Domu w Wa

szyngtonie. Nie jest bowiem tajemnicą, że za

równo prezydent Harding, jak i sekretarz

stanu Hughes w wysokim stopniu sprzyjają

porzuceniu przez Amerykę ro)i biernej. Ten

ost,atni wypowiedział przecież w dniu 29 gru

dnia swoją słynną mowę w Newbawen, w któ

rej — na kilka dni przed zebraniem się kon

ferencyi paryskiej — proponował oddanie

sprawy reparacyi do rozważenia i rozstrzy

gnięcia międzynarodowej podkomisyi. Założe

niem jego było, źe wtedy Ameryka weźmie

w niej udział.

Zmiana w opinii Stanów, a zwłaszcza se

natu i kongresu, musiała jednak postąpić dtść

daleko, jeśli prezydent Harding ważył się

przed trzema dniami ogłosić orędzie, propo

nujące przystąpienie Stanów na razie do Try

bunału Ligi narodów i bez obliga co do wstą

pienia do samej Ligi. Warunki, jakie w niem

postawił, rozumieją się same przez się — i

będą oczywiście przez mocarstwa należące do

Ligi natychmiast przyjęte; tak?że dużo za tem

przemawia, iż w najbliższym czasie uczyni

Ameryka pierwszy przygotowawczy krok do

ukazania się na terenie Ligi narodów. A więc

do wyjścia z passywizmu politycznego.

Co ten krok będzie oznaczał? Niewątpliwie

wielkie wzmocnienie wpływów Anglii. Jeszcze

przed paru dniami Lloyd George w swojej

mowie z 19 lutego, wypowiedzianej w Izbie

gmin, zapowiadał dość wyraźnie, że Amery

ka wystąpi na widownię i stanie przy boku

swojej starszej anglosaskiej siostrzycy. »Czyż

Francya" — powiedział -

,,odrzuciłaby ofer

tę w sprawie Ruhry, gdyby ją uaeyniły dwa

najpotężniejsze mocarstwa świata" ? Nie taił,

że miał na myśli propozycj?ę Hugbesa z dnia

29 grudnia, względnie oddanie kwestyi repa

racyi pod rozstrzygnięcie Ligi narodów.

Porozumienie polityczne Anglii i Stanów

jest tem łatwiejsze, że po traktacie waszyng

tońskim (który załatwił kwestyę floty i kwe

styę Dalekiego Wschodu), po osiągnięciu zgo

dy w sprawie Mossulu i Bliskiego Wschodu,

a wreszcie po zawarciu umowy co do spłaty

angielskiego długu wojennego względem Sta

nów, znikły dzielące je kwestye, a wystąpiła

na pierwszy plan zbieżność ich interesów po

litycznych i handlowych. Ugoda co do z^pła

ty miliarda funtów — bo tyle wynosi dług

angielski wraz z odsetkami - wprawdzie na

warunkach dla Anglii korzystnych (3-372°/0,

oraz *z rozkładem spłaty na 62 lat) - ale

bądź co bądź zapłaty długu w całości, była

ze strony Anglii krokiem niesłychanie zręcz

nym i przygotowała znakomicie grunt nietyl

ko dla zrównania wartości funta szterliBga

z dolarem, ale i dla politycznej kooperacyi

obu mocarstw.

Nie ma więc żadnego powodu wątpić, że

ministerstwo spraw zagranicznych londyńskie

i departament stanu waszyngtoński będą szły

w najważniejszych sprawach światowych zgo

dnie — a co zatem idzie, będą mogły w nie

jednej sprawie przeprowadzić swą wolę. Naj

ważuiejszem jest jednak na razie pytanie, czy

pójdą zgodnie w sprawie Zagłębia Ruhry i

czy nadzieje Lloyda George’a są pod tym

względem ugruntowane?

-lak dotąd, taktyka przyjęta w tej sprawie

przez Anglię i zamiary Stanów Zjednoczonych

zdają się bardzo różnić. Gabinet Bonar Lawa

głosił dotychczas, iż pozostawia Francyi wol

ną rękę w sprawie zajęcia Zagłębia Rubry i

nie myśli jej przeszkadzać. Jeszcze świeżo

Bonar Law bardzo wy?raźnie to stwierdził

w parlamencie, a w szczególności oświadczył

się przeciwko wpływaniu na Francyę, aby

oddała tę sprawę pod jurysdykcyę Ligi naro

dów, gdyż »żądanie takie jątrzyłoby tylko

niepotrzebnie naszego sojusznika*. Tymcza

sem co do Ameryki dochodzą z dobrych źró

deł wiadomości, że ona gotowa jest wystąpić

z inicyatywą, odpowiadającą mowie w New

hafen; a mianowicie, utworzenia międzynaro

dowej’*komisyi, której rozporządzeniom mu

siałyby się poddać zarówno Francya jak i

Niemcy. Komisya ta miałaby zbadać zdolność

płatniczą Niemiec i ustalić ich obowiązki re

mracyjne. Ale za to Francya musiałaby w ra

żie przyjęcia tej myśli opuścić Zagłębie,Ruhry.

Ofieyalnie tego rodzaju plan nie został je

szc?ze wpraw?dzie przez Amerykę zgłoszony,

ale jako balon próbnj? podał go już do wia

domości prasy amerj?kańskiej, !orjdyński am

basador Stanów Harvey, który od paru tygo

dni bawi w Ameryce. Niewątpliwie po decy

zyi senatu w sprawie trybunału Ligi (która

Pędzie prejudykatem co do możności wmię

szania się Stanów w sprawy europejskie)

prezydent Harding z planem takim, albo zbli

żonym, ofieyalnie zecbce wystąpić.

Korzystając z czasu, jaki jeszcze pozostaje,

toczy on w tej chwili niewątpliwie z Anglią

a zapewne i z Francyą — rokowania na

temat powyższej propozycyi. Natęży bardzo

wątpić, aby Anglia — jak długo gabinet Bonar

Lawa jest przy władzy — opuściła w tej spra

wie Francyę i próbowała ją zmusić do upo

korzenia. Raczej należy przyjąć, że poprze

w obec Ameryki warunki francuskie co do

przyjęcia komisyi międzynarodowej. Zaś z góry

wiadomo, jak te warunki będą wyglądać:

skoro na dobrą wolę Niemiec nie można li

czyć, muszą one dać zastawy realne. Prez.

?oincare przy innej sposobności już to raz

bardzo wyraźnie powiedział.

W każdym ra?zie wypadki ostatnich dni są

niesłychanie doniosłe, bo oznaczają zbliżenie

się Anglii i Ameryki, to znaczy ogromne

wzmocnienie wpływu anglosaskiego w świecie,

ile razy A m eryka zechce istotnie wpływ swój

rzucić na szalę.

Następstwa takiego Obrotu rzeczy, który się

zresztą nie od wczoraj przygotowywał, nie dadzą

się jeszcze dzisiaj we wszystkich szczegółach o

bliczyć. Oddziała on jednak niewątpliwie i na

dalszy stan spraw Oceanu Spokojnego i na

rozwój rzeczy na bliskim W schodzie, gdzie

Anglia i F rancya tak zacięcie rywalizowały

ze sobą, i na Rosyę i na kwestye polityczne

właściwej Europy z Polską w?łącznie. Odczuje

my niebaw?em zapewne wszyscy, jak na losy

każdej podolskiej wioski, każdego litewskiego

miastec?zka, każdej kopalni węgla na Śląsku -

wpływa porozumienie dwóch największych mo

carstw świata i udział Ameryki w tym tak

doniosłym instrumencie polityki w/szechświa

towej, jaką staje się1 coraz więcej Liga naro

dów. A to jedno można z góry powiedzieć:

0 ile Ameryka góruje nad Anglią swojem po

łożeniem gospodarczem, zapasem złota, mło

dzieńczością rasy — o tyle znowu Anglia gó

ruje nad Am eryką o wiele wyższą zręcznością

1 wyrobieniem swej dyplomacj?i. Toteż nie

Ameryka zapewne, ale ona w pier?wszej linii

wyciągnie największe korzyści ex novo rerum,

qui nascitur, ordine.

zastępca delegata: p. Otton Węcławowicz, na

czelnik wydziału handlu zagranicznego w mi

nisterstwie przemysłu i handlu. Poseł Jodko

wyjechał do Helsingforsu w niedzielę.

Rujnująca oszczędność

Każdemu, kto potrafi zrozumieć istotę idei

państw?owej polskiej, którego umy,sł w olny

jest od psychozy partyjnej, porównanie rezul

tatów osiatniego spisu ludności z roku 1921

u nas z danymi, które zna!eść można »W ro

czniku polskim z 1917 r. " E. Romera* i W ein

felda, nasunąć musi bardzo poważne myśli.

Nasze straty bezpośrednie i pośrednie ponie

sione w materyale ludzkim wskutek wojny

są bardzo poważne. Ąle samo skonstatow?anie

niebezpieczeństw?a nie wystarcza. Trzeba za

stoso?wać środki zaradcze. Z najgorszego po

łożenia m ożna znaleźć wyjście, gdy się tego

chce i gdy się obierze właściwą drogę. Złemu

można przeciwdziałać i osiągnąć zmianę na

lepsze jedynie przez podniesienie kultury sa

nitarnej kraju. Najprędzej i najłatwiej wyrów-:

namy straty wojenne przez zmniejszenie śmier

telności ogólnej, szczególniej zaś śmiertelno

ści z gruźlicy, z ostryc h chorób zakaźnych i

i przez obniżenie śmiertelności osesków. Nie

naśladujmy zagranicy w złem, ale jedynie

w dobrem. Zagranica daje nam przykład, co

na tem polu zdziałać może hygiena indywidu

alna i społeczna Gdy u nas na 100 żywo

urodzonych osesków n. p. w Małopolsce umarło

w 1910 roku 20 5, Norwegia w 1910 r. obni

żyła tę liczbę do 6 7, Szwecya do 7 7, Anglia

do 121. Norw?egia w ostatnich latach wyka

zuje już tylko około 5 procent śmiertelności

osesków. Śmiertelność ogólna w Polsce wyno

siła w 1910 r. przeciętnie 22 na lO(łD miesz

kańców, kiedy Anglia wykazywała w tym sa

mym raku 14 przypadków śmierci na 1000

mieszkańców, a Dania, Szwecya i Norwegia

wykazywały w 1911 r. tylko 13 na 1000.

Co znaczy działalność zapobiegawcza

idininistracyi sanitarnej, stwierdziliśmy już

i we własnem paóstwió. Ilość zachorowań

: śmierci z powodu chorób zakaźnych stoi

w prostym stosunku do ilości i jakości takich

urządzeń sanitarnych, jak wodociągi i kanali

?acya. W 1919 r. zachorow?ało na tyfus pla

nisty w b. Kongresówce 159.663 osób, a zmarło

12.592, w Małopolsce 70.155, a zmarło 7 312,

w b. zaborze pruskim zachorowało osób 16,

a zmarło na tę samą chorobę 9. Razem na

:yfus plamisty, tyfus pow?rotny, tyfus brzuszny

jzerwonkę i ospę zmarło w tym samym roku

w b. Kongresówce 1 4.154 osoby, w Małopol

sce 9S87, a w b* zaborze pruskim 891 Ale]

lość miejscowości posiadających wodociągi

ogranicza się w b. Kongresówce zaledwie do

*ilku, w Małopolsce (głównie za chodniej) do

20, a w? b. zaborze pruskim przekracza 50.

Sprawa populacyjna ma też pierw?szorzędne

znaczenie ekonomiczne. Od wzrostu lu

dności zależy tempo życia społecznego, racyo

tialny podział pracy, ro?zwój przemysłu, han

lu, nauki i sztuki. Każda śmierć przedwcze

sna, każda choroba jest stratą ekonomiczną

la społeczeństwa i dla państwa. Socyolodzy

i statystycy, starali się oznaczyć. liczbowo

przeciętną stratę, którą ponosi państwo w?sku

tek śmierci obyw?atela. Gdyby nam się udało

obniżyć śmiertelność u nas za pomocą poprawy

stosunków sanitarnych w państwie do liczby,

aką przedstawia Anglia, to oszczędzilibyśmy

?ocznie około p ó ł

miliona istnień

ludzkich, a gdyby się nam udało odpowie

dnio zmniejszyć choroliliwość, to zyskalibyśmy

rocznie około 90 milionów dni pracy.

Co znaczy strata 90 milionów dni pracy ro

cznie u nas, szczególniej w obecnych czasach,

kiedy wytężona praca jest tak potrzebna,

riedy się do niej tak nawołuje i kiedy kon

curencya między państwami jest tak wielka,

to łatwo wyobra?zić sobie może każdy myślący

człowiek. Choroba zmniejsza u nas ilość pracy

na równi pra?wie z ustawą o 8 godzinnym

dniu roboczym.

Gdy w końcu dodam pewien szczegół nie

dostatecznie znany szerszemu ogóło?wi, a po

dany przez Polską Gazeię Lekarską (Nr. 6

1923 r.), że wydatki ministerstwa zdrowia pu

blicznego zajmowały w budżecie państwowym

jedno z ostatnich miejsc, bo wynosiły one za

edwie 0*8 prc. budżetu państwowego, a po

bory urzędników tego ministerstwa zaledwie

0 6 prc. (!) poborów wszystkich urzędników,

to dopiero przedstawi się nam w odpowiedniem

świetle wartość samobójczego projektu znie

sienia ministerstwa zdrowia publicznego, u

rzędu powołanego w pierwszym rzędzie dc

nieustającej pieczy nad sprawami zdro

wia, mającemi pierwszorzędne znaczenie dla

państwa. Jak można w chwili, kiedy wobec

poważnego położenia wewnętrznego naszego

państwa jest tyle nagłych, niecierpiących dal

szej zwłoki spraw, jak ustalenie silnego rządu

ratunku skarbu, sprawa drożyzny, podniesie

nie podatków i t. d. zabawiać się stawianieir

takich wniosków, jak projekt zniesienia mini

sterstwa zdrowia publicznego. Zniesienie mi

nisterstwa zdrowia publicznego nie przyniesie

skarbowi państwa żadnej oszczędności, a jal

każda zmiana administracyi wprowadzi przej

ściowy chaos w najmniej odpowiedniej chwil

1 pociągnie za sobą nieuniknione, a niepo

trzebne wydatki. Niefortunnego projektu znie

sienią ministerstwa zdrowia publicznego nie

można inaczej uważać, jak rujnującą oszczę

dnością.

Doc. Dr T. Janiszewski.

Kwestia polsko-litewska.

Waszyngton 28 lutego.

(AW.) Orędzie prezydenta Hardinga ogło

szone w senacie, na moey którego Stany Zje

dnoczone miałyby wystąpić w międzynarodo

wym trybunale rozjemczym, wywołało w ko

łach kongresu silne wrażenie. Zdania senato

rów w tym kierunku są dosyć różne. W ka

żdym razie jest pewnjm, że propozycya Har

dinga będzie rozpatrzoną podczas obecnej

sesyi senatu. Większość senatorów oświadcza,

że muszą mieć pewien okres czasu dla do

kładnego zbadania projektu, zanim w tej spra

wie wypowiedzą swoje zdania. Również ma być

rozpatrzona sprawa stanowiska Stanów Zje

dnoczonych do Ligi narodów. Senatorowie,

należący do partyi demokratycznej, oświad

czyli, że będą głosować za projektem . Komi

tet senacki dla spraw zagranicznych zbierze

się we czwartek dla dokładnego zbadania pro

jektu.

Konferencya państw bałtyckich.

Warszawa 28 lutego.

(PAT.) Ktiryer Polski donosi: Rzeczpospolitą

polską na konferencj?i państw bałtyckich w

Helsingforsie reprezentować będą jako dele

gaci : poseł polski w Helsingforsie p. Filipo

wicz, i poseł w Rydze p. Dr Jodko Narkie

wicz. Ponadto wyjechali do Helsingforsu jako

Litwie, choć jest tam tylko 20 proc. Litwinów

a 80 proc. Polaków. Askenazy zaznaczył, że

iinia Sa ury jest tylko tymczasową linią delimi

tacyjną i że deiegacya polska zastrzega sobie

r ewindykacye gmin polskich, leżących poza tą

linią, ua rzecz Polski, gdy sprawa będzie osta

tecznie zdecydowaną przez Radę ambasa

dorów.

Następnie przemawiał min. Skrzyński, ko

munikując tekst noty sprzymierzonych w spra

wie Kłajpedy. Zwrócił on uwagę na artykuły,

traktujące o równouprawnieniu państw zainte

sowanych i zapowiadające statut i konwencyę,

albowiem od przyjęcia tych artykułów zależy

uznanie suwerenności Litwy nad obszarem

Kłajpedy. Minister zaznaczył, że Rada Ligi na

rodów udzidliła zapewnień co do zabezpieczę

nia praw polskich w Kłajpedzie, które nie są

jednak zupełnie pewne wobec tolerowania do

tychczas kroków Litwy. Rząd polski stoi w dal

szym ciągu na stanowisku uzyskania dla Pol

ski praw równych Litwie, zarówno co do por

ta kłajpedzkiego, jak i żeglugi na Niemnie.

Warszawa 28 lutego.

(AW) Korespondent Gazety Porannej donosi

z Wilna: Dełegacye ludności polskiej w przy

znanej Litwie części pasa neutralnego coraz

liczniej udają się do Wilna i składają delega

towi rządu p. Romanowi protesty przeciw przy

łączeniu ich wsi do Litwy. Deiegacya gminy

gedroyckiej w swoim mernorj ale do Rady Ligi

narodów stwierdza, że nie podda się dobro

wolnie Litwie i w obrouie swojej wolności i

przynależności państwowej powstanie z bro

nią w ręku i bronić się będzie do ostatka.

Ludność gmin pasa neutralnego, które pow

stały przeciw Litwie, gedroyckiej, szyrwincbiej

i janiskiej ufundowały dla swych oddziałów

sztandary z wi?zerunkiem Matki Boskiej Ostro

bramskiej i napisami: »Bóg z nami", »Nie da

my ziemi skąd nasz ród".

Warszawa 28 lutego.

(AW.) Korespondent Gazety Porannej donosi

z Wilna, że rokowania z Litwinami rozbiły się

podczas ostatniego spotkania wysłanników pol

skich z parlamentarzystami litewskimi. Ći ostatni

oświadczyli, że rząd kow?ieński załatwi wszel

kie sporne k?westye w rokowaniach bezpośre

dnich z Warszaw?ą.

Wilno 28 lutego.

(PAT.) Napady Litwinów na nasze straże

graniczne nie ustają. W okolicy Przełaj na od

cinku orańskim w nocy z niedzieli na ponie

działek Litwini napadli na naszą straż. To sa

mo miało miejsce w okolicy Kałtywian na od

cinku święeiańskim.

Warszawa 28 lutego.

(AW) Na wczorajszem posiedzeniu sejmo

wej komisyi spraw zagranicznych omawiano

spra?wy polsko-litewskie. Askenazy przedsta

wił historyczny rzut oka na rozwój sporu pol

sko litewskiego i podkreślił, że deiegacya li

tew/ska sprzeciwiała się podziałowi pasa neu

tralnego, żądając oddania sporu Radzie amba

sadorów, albo trybunałowi międzynarodowemu

w Hadze, lub też arbitrow?i. Deiegacya polska

żądała podziału na warunkach : l) że podział

będzie uwzględniał warunki etnograficzne pa

sa neutralnego, 2) że pas będzie podzielony

mniej więcej na połowy, 3) że kolej Grodno—

Wiluo będzie zasłonięta pasem ziemi conaj

mniej na 4 km. szerokim Żądania polskie szły

w kierunku podziału odcinka zachodniego pa

sa neutralnego (od Oran do Wilii) tak, aby

południowa część przypadła Polsce, a północna

Litwie. Następnie deiegacya polska domagała

się przyznania środkowego odcinka (od Wilii

do Oszmian) Polsce, a zgadzała się na odstą

pienie północnego odcinka (od Oszmian do

granicy litewskiej) Litwie. Tymczasem linia

Saury oddaje prawie cały odcinek środkowy

wy onod«l oodilMUdt o godilhle (j (ggę,

Numer pojedynczy 500 I k .

YBlIDHIBili «nO S!i

Husti%cinie

ua kwartał

w !łąkowi* w miejsca_

12000Mk. 36000 Mk

w Polsce

« odao.iem.rn do dom,

14000 ,

42000

*’

«»»ranie»

14000 »

42000 »

’**WUą

24000 *

72000 »

Pre?num eratę przyjmują i Administracya »(kara« w Krakowiei nriędy pocztowe. M iejscową pre

oam eratę s Biuro dzienników iKsięgarnia »Ruch«. Hupczyc ul. Jagiellońska, BraciaHildowie, ul.Karmę,

i »j ""J*1. w Sukiennicach, księgarnia Poturalskiego i Janickiego w Podgórzu. We Lwowie »Czas«

jest do nabycia w biurach dzień. S . Sokołowskiego, Reklamaprasowa i K.Buchstaba, dalej wTarnowie,

Rzeszowie, Jaśle, Nowym Sączu, Zakopanem, w księgarniach, oraz u portyerów kolejowych. W Lublinie

kantor pism *Praca«, w Przemyślu.w biurze dzienników S. Billet i Jadwigi Gródeckiej.

W WARSZAWIE: Biuro dzienników Promień, ulica Widok 19.

WilnoiPolska.

(Od korespondenta Czasu).

Wi!no 25 lutego.

Kraj w którym staroświeckim obyczajem do- i

tąd - gdy po zaściankach młodzież zabawiali

się tańcami — kawaler zawsze jeszcze zapra

sza pannę mówiąc: *»strzelam do asanny", na ]

co ta odpowiada »bynajmniej" i dopiero wtedy l

puszczają się oboje w pląsy... Kraj, w którym 3

właśeiciel gruszy sumiennie oddaje ?wszystkie 1

swe gruszki-sapieżanki sąsiadowi, bo »pradziad 1

je w karty mu przegrał"...

Kraj, w którym r

każdy dwór szlachecki był ostoją i rozsadni- r

kiem polskości a każdy inteligent miejski rzń- s

dko całkiem »od ziemi i lasów" oderwany, był r

bojownikiem idei narodowej i samozwańczym r

»konserwatorem" zabj?tków kulturalno*faisto- I

rycznj?eh przez rosyjski rząd systematycznie

wyniszczanych -y- oto Litwa wileńska.

Stolicą tego kraju jest oczywiście Wilno — a

puls i serce całego życia polskiego ; więc nic Ł

dziwnego, że Wilno reagowało najsilniej i naj- s

czulej na wypadki ostatnich paru tygodni, l

a reagowało tembardziej, że jest przebolałe...

że w ostatnieh latach przecierpiało za wiele t

i za serdecznie. Wtedy gdy Polska, tam w War* \

szawie, tonęła w pań3twoburczych walkach 1

partyjnych i intrygach egoistycznych — Wilno 1

rzucone na sam kres kresów przez bezprzy* j

kładnie nieudolny pokój i ryski, cierpiało za i

całą ojczyznę, widząc zmarnowane owoce zwy- ]

cięstwa, zmarnowane okazye, zmarnowane i

ofiary i krew swych najlepszych synów, wi

dząc tragiczne niszczenie wielkiej idei pań- i

1 stwowej polskiej: idei jagiellońskiej!

I trzeba było tego ofiarnego, patryotyzmu

’ kresowego, który od wieków przyuczył tam

, wszystkich, od Niemna do Dniepru, kochać

( ]cierpieniem, aby Wilno zrozumiało... że jesz

l|cze raz ból swój i swe najżywotniejsze inte

resy złożyć powinno na ołtarzu Polski dla

uzyskania dla niej.. granic wschodnich, a ra

» czej uznania ich przez mocarstwa. Gdyż ja

1 kiemiby te granice nie były, choćby najbar

dziej krzywdzącemi element polski, należało

je mieć dla samego dobra państwowego usta

* lonemi nietylko przez dwustronny traktat pol

’ sko-sowiecki.

Wilno doskonale wiedziało, że Polska może

’ jednym zamachem znieść ten domek z kart

jakim jest Litwa kowieńska, ale zrozumiało

też, że wtedy Polska nie będzie tym »strojem

w rozstroju" tym czynnikiem pokoju i ładu

0 jakim się okazała, tym rzecznikiem »przezor

nego postępowania" jak się wyraziła o niej

a nota konferencyi ambasadorów do reprezen

c tantów mocarstw w Kownie. Wilno zrozumia

ł° ło jeszcze, że Polska jest dość silna i potężna,

aby sobie pozwolić pójść drogą pokoju i zmu—

J’ sić innych do wstąpienia na tę drogę. Szamo*

!" tanie się Litwy jest jeno dowodem jej słabo*

f1 ści; nasz spokój i umiarkowanie dowodem

l" naszej siły i naszego niewzruszonego panowa

l" nia nad sobą - mogące jednak każdej chwili

a w czyn się zamienić.

W rzeczy samej Litwa nie łudzi się w swej

]T własnej żywotności: nienawiść jej do Polski

godzi ją z myślą oddania się naw et Rosyi, Ro

’"isyi dzisiejszej. Jej armia,? która była całkowi

;Ą cie przesiąknięta oficerskim elementem nie

e mieckim, jest dziś przesiąknięta od dołu do

*" góry rosyjskimi oficerami. Jej jedyną może

bojową wartością jest to, że każdej chwili w?lać

się w nią może Orgesch niemiecki, bo co do

wartości jej animuszu żołnierskiego niech dla

oceny posłuży choćby następujący przykład

z pośród wielu w tym l?odzaju: litewska gmi

na I-szny dała w ciągu wielkiej wojny ogółem

8.000 rekruta; z nich po ukończeniu wojny

do swych domów powróciło... coś 7987 woja

ków całych i zdrowiuśkich jak dęby!

Wogóle utrzymywanie przez dwumilionową

Litwę stutysięcznej armii jest już samo w so

bie wystarczającym dowodem. Armia ta prze

znaczona, jest oczywiście do działań przeciw

Polsce a mianowicie dla zajęcia Wilna, z przy

należnością którego do Polski rząd litewski

nigdy nie zechce się *pogodzić, nie bacząc na

najzupełniejszą bezpodstawność swych ro

szczeń choćby już tylko" etnograficznych: tak

n. p. w gimnazyum dla Litwinów w Wilnie

na 120 uczniów naliczono 108 żydów i 8 tylko

Litwinów, nie mówiąc o 4 mahometanach.

Są trzy kwestye najbardziej i najżywotniej

STilno i Wileószczyznę obchodzące: kwestyą

spławu na Niemnie wraz z portem na morzu;

swestya prześladowań jakim Polacy na Litwie

są poddani i wreszcie kwestyą uznania przez

Kowno przynależności Wilna do Polski.

Co się tyczy spławu i nawigacyi - nawet

tłómaczyć tego me trzeba: Niemen a porty

w Kłajpedzie i Libawie są to płuca, któremi

kraj cały oddycha. Prześladowania Polaków

na Litwie są barbarzyństwem wołającem o

pomstę do nieba: systematycznie element pol

ski zostaje tam wyniszczany a ekonomicznie

rujnowany Każdemu kto służj?ł w wojsku poi

skiein (a któż nie służył ?!) zabiera się wprost

wszystko co posiada. Wilno przepełnione jest

nieśmiejącemi powrócić do swych gniazd ro

dzianych wygnańcami i ofiarami prześladowań

litewskich. Stan ten musi być nakoniec ure

gulowany i tępienie Polaków powstrzymane.

Trzecia wreszcie kwestyą to uznanie Wił

tego Wilna, które znajduje się dziś

w odległości strzała armatniego od granicy

litewskiej, zaś linia kolejowa łącząca go z Gro

dnem o 2400 metrów od posterunków celnych

litewskich. Ko’wno tego Wilna żąda dla siebie

i żądać będzie, używając do tego celu wszyst

kich sposobów... aż do utraty swej własnej

odrębności państwo?wej i swego dalszego istnie

nia. Litwa daje tu nam doskonały przykład,

jak szowinizm i nacj?onalizm ow ia ne jedy?nie

uczuciem nienawiści doprowadzają w konsek

wencyi do negacyi tej idei, której jakoby słu

żą, do negacyi samego siebie. Litwa z niena

wiści do Polski gotowa zaprzepaścić siebie sa

mą, aby nienawiści tej uczynić zadość. Ma

razie nasyła nam łącznie z bolszewikami bandy

rabusiów grabiących już nietylko nocami ale

i w biały dzień folwarki i oddzielnych mie

szkańców i stara się fomentować wśród Bia

łorusinów jakieś ruchawki czy niepokoje.

A tak łatwo mogło było być inaczej - a

jeśli się tak nie stało, to już napewno nie

z naszej, polskiej winy, przynajmniej nie z wi

ny społeczeństwa kresowego; zawsze było ons

odporne na wszelką zarazę szowinizmu i na

cyonalizmu a tak dalece, że jeszcze przed

wojną niektóre nasze kierunki polityczne uwa

żały je i kraj, który zamieszkują »za zupełnie

zbyteczny dla interesów polskich" — zaś po

wojnie z lekkiem sercem poświęcały to wszyst

ko wraz z wiekowym dorobkiem kulturalnej

i narodowej pracy kilkunastu pokoleń,— w trak

tacie rygskim....

efpe.

1 з 4 • Strona 1

Мірадор - viewer

Czas.

опис

Структура

Схоже

Помилка 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Мірадор - viewer

опис

Структура

Схоже

Помилка 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Завантажити файл

Завантажити файл

Видалення коментаря

Розширений пошук

Повідомити про помилку