Czas.

Мірадор - viewer

Czas.

Примітка

Відображення 638 примітки

Додавання приміток лише для зареєстрованих користувачів

Опції

N" 151.

Kraków, Piątek 5 Lipca 1895.

Rocznik XLY1I1.

CZAS

K l’illiÓ\f74 lipca.

Rzadko kiedy w tak krótkim czasie do

znał ktoś tyle rozkoszy opozycyjnych i przy

jemn ości władzy, upojeń wzięcia i rozcza

rowań niepopularności, co - p. Plener. -

O ile z początku jego zawodu wszystko

jak oś szło dla niego pomału i niczego do

czek ać się nie mógł, tak iż przychodziło

mu o wszystkiem zwątpić, o tyle w końcu,

zadośćuczynienia i zawody, wielkości i u

padki szły spiesznie po sobie.

P. Plen er był zapamiętałym opozyoyoni

stą, nieraz świetnym, zawsze bezwzględnym,

często .namiętnym. Umiał dokuczać przeci

wnikom, a górować nad zwolennikami. Za

żartą, a nieraz więcej stronniezemi, żeby

nie powiedzieć osobistemi względami, niż

dobra publicznego, powodującą się walkę,

toczył z mężem, z którym nasz dziennik

ściśle był zawsze złączonym, w czasach, gdy

ten z najszczęśliwszem powodzeniem pro

wadził wielkie dzieło uporządkowania finan

sów państwa, a s ilny swoim zamiarem i

przekonaniami, nie p ozostawał p. Plenerowi

dłużnym naprzemian znakomitych, to znowu

ciętych odpowiedzi.

—

Nareszcie, zbiegiem

okoliczn ości, d oszedł p. Plener do władzy,

zajął to miejsce , które ściągało jego pio

runy i niebawem utracił moc Jowiszową,

stał się rozbrojnym bożkiem, a jednocze

śnie p rzestał królować na Olimpie zjedno

czonej lewicy, która spostrzegać się po

częła, że zamieniono jej Plenera. Próba

przeistoczenia człowieka opozycyi w męża

władzy, nie powiodła się. Nie dawni jednak

przeciwnicy, ani teraźniejsi, obalili p. Ple

nera, lecz jego własne stronnictwo. W bar

dzo krótkim czasie pokazało się, po utwo

rzeniu gabinetu koalicyjnego, że dwóch

było tylko zadowolonych w zjednoczonej

lewicy, podczas gdy inni stopniowo stawali

się malkontentami.

Ju ż przed przesileniem ostatecznem, p.

Plener był przedmiotem głównym niewdzię

czności, czy zazdrości własnego stronnictwa.

Czuł się znużonym ciągłą walką z przeci

wnikami, zaczepkami i podejrzeniami sw o

ich, nie pamiętny, jak sam umiał być przy

krym dla tych, co byli u władzy, gdy on

pozostaw’ał w opozycyi.

Ale p. Plener jest człowiekiem rozum

nym; dość mu było dotknąć się władzy,

aby pojąć, że niepodobna rządzić państwem

wedle opozycyjnych recept i bezwzglę

dnemi formułkami.

Tego zrozumieć nie chcieli ci, co w jego

stronnictwie, pozostali pozbawieni łaski sta

nu. P. Plener stracił równowagę między

władzą a stronnictwem, trudną już była dla

niego wszelka oryentacya i nietylko złożył

tekę, ale i mandat.

Cylęo! Cyleo! co ty ofiar już pochło

nęła! Przemieniasz się w jakiegoś złowrogie

go potwora, nie do ominięcia; zaprzepaści

łaś koalicyę i tyle tek! Pozbawiłaś p. Ple

nera teki i mandatu, a lewicę przewódcy,

do niedawna jeszcze niezwykłym otoczo

nego blaskiem. Czyjejże jeszcze zapragniesz!

zguby ? Cyleo stajesz się Scyllą!

Dla ministra, który zezwolił na pozycyę

w budżecie dla gimnazyum w Cylei, a człon

ka stronnictwa, które z powodu tego gim

nazyum rozbiło k o alicyę, nie pozostawało

zapewne nic innego, jak złożyć mandat dla

wydobycia się z osobistego położenia bez

wyjścia. Uzasadni! p. Plener swoje posta

nowienie ogólnikiem, bo niepowodzeniem

próby połączenia się stronnictw umiarko

wanych, a w nim wiele jest rozczarowania

co do przeszłości, zawiele może pesymizmu

co do przyszłości.

Bądź co bądź wszystko, co się dzieje

od utworzenia tymczasowego rządu, nau

czającem jest dla przyszłości, a do zdarzeń

niemałego znaczenia należy usunięcie się

ze stronnictwa i z życia parlamentarnego

p. Plenera.

Zjednoczona lewica straciła niewątpliwie

pierwszorzędnego mówcę, człowieka niema

łych zdolności, zwłaszcza opozycyjnych—

Wygląda ona dziś, jak tułów bez głowy;

być może, iż jak owi sztukmistrze, co za

pomocą złudzeń optycznych wobec zdumio

nej publiczności ucinają głowę, lewica po

dobnego tylko dokonała figla i że nieba

wem ukaże się w pełnym k ształcie; w ka

żdym razie dziś przedstawia się nieco dzi

wnie, żeby nie powiedzieć potwornie, a zda

waćby się mogło, że pewny w jej łonie

proces nie jest optycznem złudzeniem.

Z drugiej strony ks. Liechtenstein śmiało

zapowiada rozkład klubu br. Hobenwarta.

Jednocześnie Mlodoczesi głoszą, że za

nimi stoją Najmłodszoczesi, a lewica wciąż

się powołuje na wyborców i ogląda się na

frakcyę narodowców, tak , że zdawaćby się

mogło, iż w parlamencie niema tycb, z któ

rymi ostateczne i obowiązujące zawiązy

waćby można kombinacye i umowy.

Wszystko to niebardzo budujące, ale —

powtarzamy — dla p rzyszłości nauczające.

Są to oznaki jakiegoś ogólnego procesu

w stronnictwach i między .stronnictwami,

który musi być głównym przedmiotem za

stanowienia tych, którym przyjdzie nietym*

czasowo stanąć u steru państwa.

Ustąpienie Plenera.

Wiedeń 3 lipca.

(:) W 54 roku życia w pełni sił, a jak się zda

wało w pełni gorącego zapała do pracy publicznej,

cofa się p. Plener z widowni politycznej, na któ

rej od r. 1873, t. j . od zaprowadzenia bezpośre

dnich wyborów, czynną rozwijał działalność. Od

bywszy stndya w W iedniu i w Berlinie, poświęcił

się z początku służbie dyplomatycznej, a miano

wicie przy ambasadzie w Paryżu, a potem w Lon

dynie, następnie zaś w 32 roku życia jako radca

legacyjny porzucił karyerę dyplomatyczną i odda!

się znpełnie życia parlamentarnemu. Na czele le

wicy stał wówczas Herbst, lecz powoli przywódz

two przechodziło na Plenera, który po powstania

koalicyi, właśnie jako szef klubu wszedł do ga

binetu koalicyjnego. Rozbicie koalicyi spowodo

wało npadek gabineta koalicyjnego, a złożywszy

niedawno tekę ministeryalną, składa p. Plener

obecnie swój mandat poselski.

W liście do prezydenta cbebskiej Izby handlo

wej podał p. Plener jasno i wyraźnie powód zło

żenią swego mandatn poselskiego. Należał on do

twórców koalicyi; politycznej idei koalicyjnej bro

nił z całym naciskiem, a gdy jej urzeczywistnie

nie nie powiodło się, uznał za właściwe wycią

gnąć z tego niepowodzenia najdalsze konsekwen

cye, a mianowicie wycofać Bię z czynności parła

mentarnej. W tem oświadczenia leży zarazem wy

znanie polityczne p. Plenera. Koalicyę uważa on

za system żywotny, a przedewszystkiem za naj

korzystniejszą i najpomyślniejszą kombinacyę dla

swego stronnictwa, z ko alicją identyfikuje się on

i tem samem staje w rozterce ze swoją partyą,

która koalicyę zerwała i potępiła. W jego oczach

popełniła partya krok p« *itycznie błędny, świad

kiem ewentualnych następstw tego błędn nie cbce

on byó i nie cbce dalej pracować wśród tej partyi

i dla tej partyi, która system, uznany przez niego

za dobry i pożądany, odrzuciła i obaliła.

Jest to rozumowanie niewątpliwie logiczne. Ale

nasuwa się jedna uwaga. Przypuszczamy, iż także

inni członkowie poprzedniego gabineta wierzyli

równie szczerze w ideę koalicyjną i bronili jej

i równym, jak p. Plener naciskiem, a mimo to,

gdy pękła obręcz koalicyjna, nie uznali za ko

nieczne składać mandaty i nsnwać się z życia po

litycznego. Dlaczego? Oto dlatego, że koledzy p.

Plenera znaleźli odraiu w swoich klnbach naj

życzliwsze przyjęcie i najgorętszą zachętę do dal

szej wspólnej pracy, podczas gdy p. Plener spo

tkał się w swoim klnbie z niechęcią i rozgory

czeniem, zaBtał tam zamęt, niezgodę i dezorgani

zacyę, brak jasnego kierankn przewodniego i brak

konsekweucyi w działaniu, a przezorności w tak

tycznem postępowania. To wszystko nie mogło go

zachęcić, ale raczej musiało go wprost zniechęcić

do dalszej działalności i dlatego złożył mandat

poselski.

Zapewne z żalem opnszcza p. Plener arenę par

lamentarną, na której, często z powodzeniem,

czynnym był przez lat 22, ale niewątpliwie unosi

on ze sobą nie miłą i wdzięczną, ale pełną bóln

i goryczy pamięć dla swego własnego stronnictwa,

które w stanowczej chwili zbiegło z pod jego

sztandaru i odwróciło się od swego, niedawno

jeszcze tak uwielbianego przywódcy i męża zau

fania. I jeżeli p. Plener wierzył we wdzięczność

ludzką, a szczególnie jeśli zaufał wierności przy

jaciół politycznych, to doznał najokropniejszego

rozczarowania. Odpłacono mu niewdzięcznością,

a najbliżsi przyjaciele porzucili go. Nie niepowo

dzenie politycznego systemu, nie polityczni nie

przyjaciele, ale jedynie słabości, namiętności, po

drażnione ambicye jego własnych przyjaciół od

cięły mn poprostn drogę do dalszej czynności

i karyery parlamentarnej. Zrozumiał on i uczoł, iż

w obozie, z którego niedawno jeszcze powiewała

jego chorągiew, dalej pozostać nie może, że

z dawnymi towarzyszami broni łączyłby go tylko

pozorny i naprężony stosunek, który na każdym

kroku krępowałby go i paraliżował. I dlatego

otwarcie ten stosunek zerwał i z placn boja ustą

pił. Zdała od walki przypatrywać się będzie dal

szym obrotom swojej dawnej armii i z niepoko

jem śledzić, czy nowi wodzowie zdołają w niej

utrzymać karność i jedność i czy poprowadzą ją

do zwycięztw, lob zgotują jej klęski i zniszczenie.

Wiedeń 3 lipca.

(z) Złożenie mandatu przez p. Plenera sprawiło

w tutejszym świecie politycznym wrażenie rzeczy

wiste i bardzo silne, silniejsze nawet, niż publicy

styczny refleks tego krokn. Co oznacza i jaki ma

cel ta rezygnacya, oto pytanie, na które dotąd od

powiedzi jasnej niema. Jak zwykle, najdalej pra

wdy znajdują się w tej mierze najbliżsi p. Ple

nera, jego ,,najserdeczniejsi. "

Najszczerzej i naj

trafniej ocenił krok ten Vatsrland. Zdaje mi się

jednak, że i ten organ kładzie nacisk tylko na

przyczyny faktn, a nie wyjaśnia jego następstw.

Te ostatnie zaś ważniejsze są od pierwszych.

Celem i następstwem rezygnacyi p. Plenera jest

zerwanie z lewicą! Jestto rzecz tem moiej

nlegająca wątpliwości, że pogłoski o podobnych

zamiarach byłego szefa tego stronnictwa obiegały

jnż od dość dawna. Byłoby drohiazgowością wska

zywać w tym względzie na sprawę cylejską, choć

czynią to prawie wszystkie dzienniki dzisiejsze.

Cylea jest prawdopodobnie tylko jednym z obja

wów rozłamu i rozbratu, jaki nastąpił między zje

dnoczoną lewicą a jej dawnym przywódcą. Jakie

są właściwe rozbratu przyczyny, któż odgadnie.

Ale domyślać się ich można i uie brak w tej mie

rze podstaw i wskazówek.

W najgłośniejszej swej mowie ministeryalnej

mówił p. Plener o ,przemianacb," którym ulega

i pod groźbą zaschnięcia i zauikn , nlegać mnsi

każda jednostka i każde stronnictwo. U człowieka

inteligentnego, jakim jest p. Plener, przemiana taka

nastąpić musiała dość rychło po dojścia do wła

dzy. Zobaczył on wówczas rzeczy wewnątrz, na

które dotąd patrzył zbliska wprawdzie, ale zawsze

zewnątrz. Jak każdy człowiek przechodzący od

negacyi do afirmacyi, od opozycyi do rządzenia,

musiał odbyć ciężki proces wypróbowania swych

abstrakcyjnych pojęć na konkretnych rzeczach i sto

sunkach. Kto zna treść programu liberalizmn austry

ackiego, ten zroznmie, że próba ta musiała wypaść

zabijająco dla przyniesionych starych pojęć. Jest

to tylko teoretyczna psychologiczna konstrnkcya,

jeśli powiem , że p. Plener, skoro zaczął działać,

nio mógł nie rozpoznać straszliwej nicości i czczo

ści stronnictwa, z którego wyszedł. Konstrnkcya ta

jednak nie jest dowolną, bo odpowiadają jej ze

wnętrzne fakta.

P. Szczepanowski we wczorajszej swej mowie

bndżetowej przypomniał słowa, które przed laty

wypowiedział Disraeli o swojem stronnictwie: trzo

ba je wychować do nowych pojęć! Czy p. Plener

nie miał zładzeń w tym właśuie kiernnkn co do

swego własnego stronnictwa? Czy nstęp ów o ko

niecznycb ,,przemianach" nie był parafrazą słów

Disraelego, okrytą pod formą tlómaczeuia siebie

samego?

Jeśli tak, to nadzieja okazała się tem, czem ją

wyżej nazwałem — złudzeniem. A właśnie odkąd

tem Bię okazywać poczęła, pojawiły Bię pogłoski

0 coraz bardziej napiętym stosnnkn między p. Ple

nerem a lewicą. W Izbie twierdzono głośno, że p

Plener dąży do zerwania z lewicą. Ułatwili mn

zadanie pp. Ross, Baernreitber i Menger.

Jeśli to było celem złożenia mandatu, to łatwo

odgadnąć i zroznmieć jego bezpośredni powód,

którym pisze otwarcie Vaterland. Są nim wypadki

które doprowadziły do ,,urlopów" pp . Rossa

Kuenburga i do powierzenia przewodnictwa lewicy

p. Beerowi. P . Plener mógł mieć nadzieję, że zer

wania ze stronnictwem — co zawsze dlań musiało

być ultima ratio — może jeszcze zapobiedz, chwy

| tając jego kierownictwo i starając się przeprowa

dzić to, czego, jako minister, przeprowadzić nie

zdołał: pchnąć łewicę na tory polityki pozytywnej.

Odpowiedzią na tę jego chęć czy zamiar było od

sunięcie go od przewodnictwa. Wówczas pozosta

wało tylko zerwanie, a do niego droga jedyna:

złożenie mandatu.

Jeden z liberalnych dzienników, z ową cechu

jącą je wszystkie łatwością identyfikowania stron

nictwa z narodem niemieckim, nazywa krok p. Ple

nera: zerwaniem z narodem! Pomijając powyższe,

stereotypowe pomieszanie pojęć, jest w tem

twierdzeniu wiele prawdy. W każdym razie dla le

wicy cios to bardzo ciężki: odcznły go lepiej od

stołecznych pisma prowincyonałne niemieckie. D!a

tego też błądzą ci, którzy p. Plenerowi piszą ne

krologi: należałoby wprzód pisać wspomnienia po

śmiertne stronnictwo, które opnścił, a które pod

kiernnkiem pigmejczyków, dziś w niem rządzących,

1 trudnością zdoła przetrwać cięższą próbę poli

tyczną.

| Cała prasa w iedeńska poświęca wstępne arty

kuły ustąpieniu p. Plenera z widowni parlamen

tarnej. Z organów lewicy chłodno rozprawia się

z tym faktem N. fr. Presse. Organ, który dokła

dał wszelkich starań, aby rozbić koalicyę, kryty*

tuje obecny krok p. Plenera, a szczególnie list

jego do prezydenta cbebskiej Izby handlowej.

Pełny pochwał i uznania artykuł zamieścił Frem

denblatt i N. W. l ’agblatt, dzienniki, które do

ostatka broniły systemu koalicyjnego. Ale ze wszyst

ticb głosów prasy najciekawszym i niewątpliwie

najszczerszym jest artykuł Vaterlandu, z którego

)rzytaczamy główniejsze ostępy:

,,Nie oddawaliśmy się nigdy złudzenia, iż ja

wny bont partyi liberalnej przeciw jej byłemn

przywódcy i jej reprezentantowi w Radzie mini

strów, nie pociągnie za sobą nietylko rozsadzenia

koalicyi, ale także ciężkiej katastrofy w łonie

zjednoczonej lewicy. Wszak ministrowie, wyszli

z partyi liberalnej, zawsze natrafiali na swawolny

opór swoich własnych towarzyszy i nietyłe przez

swoicb przeciwników, ile przez własnych przyja

ciół byli obalani, tak że postępowanie to nważać

można było niejako za regnłę, której się poddać

musiał każdy, kto chciał jakąś rolę odegrać

w tych szeregach. Ale sposób, w jaki ze strony

liberalnej traktowano p. Plenera, przekracza to

wszystko, co w tycb kołach dotąd było politycz

uie dozwolonem lab nawet wskazanem.

Długoletni przywódca partyi, który nie szczę

dził żadnej ofiary, aby ją wyprowadzić ze sła

bości i rozkłada do jedności i potęgi, został przez

swój własny obóz postawiony w prawdziwie bez

przykładne położenie. On znał wszystkie słabości

i namiętności swojej partyi, on zrobił jnż dawniej

doświadczenie, iż wszystkie argnmenta lepszej,

męto m stanu właś ciwej przezorności, pozostają

bez skatku w obozie liberalnym wobec pewnych

haseł i że pastymi frazesami można partyę strą

cić ze stanowiska potęgi w beznadziejną opozy

cyę. Ale D r Plener aż do ostatniej chwili nie

uważał za możliwe, aby próba bnntn przeciw

uicmu, jaką wszczęli pewni członkowie z podraż

nionej ambicyi lab obrażonej dumy, przekształ

ciła się w bunt całej partyi, który przy równo

czesnem rozbicia koalicyi doprowadzić musiał do

jego szybkiego upadku, nietylko jako ministra,

ale także jako szefa partyi.

Gdy zaś nieprawdopodobieństwo to stało aię

faktem, nie było dla Plenera wybora. Jemu od

cięto możliwość słnżenia jako prosty żołnierz

w szeregach Bwoich byłych towarzyszy broni pod

dawną chorągwią, gdy go w najniegodziwszy

sposób wyparto i skompromitowano, gdy go do

tknięto najboleśniej w jego pnblicznem stanowiska

i w prywatnych stosunkach. W e wszystkich ko

łach politycznych, które zachowały nienprzedzony

sąd, panuje w tej mierze zupełna zgoda zapatry

wań i dziwiono się tylko temu, że p. Plener po

jaw ił się w klnbie zjednoczonej lewicy, aby przy*

jąć powitanie od tycb, którzy go bez powoda naj

głębiej obrazili i największą mn szkodę wyrzą

dzili. W tycb sferach, które zwykle bywają dobrze

poinformowane, tłómaczono sobie tę tolerancyę i

łagodność tem , iż p. Plener uważa za swój

obowiązek głosować jeszcze za cylej

ską pozycyą budżetową, aby zerwanie

z partyą zaznaczyć publicznie i w par

lamentarnej formie. Jeżeli taki zamiar istniał,

nie wiemy, co wywołało nagłą zmianę postanowie*

uiat i natychmiastowe złożenie madatn.

Źe ustąpienie Plenera będzie miało wielkie zna

czenie dla partyi liberalno niemieckiej, nie nłega

wątpliwości. Pisaliśmy, jak wielkie niezadowolenie

z powoda stanowiska klubu lewicy objawiło się

już dotąd w kołach liberalaych. Ustąpienie Ple

nera to niezadowolenie spotęguje i prawdopodo

bnie doprowadzi do namiętnych wybuchów prze

ciw intrygantom i miernotom. I jeśli p. Plener

spoglądnie na swoją dłngą, a zmienną karyerę

polityczną, to zapewne przyjdzie do przeświad

czenia, żo uczciwi przeciwnicy aą także nczciwy

LIST

o etnograficznej wystawie czeskiej

w Pradze.

W czasie jubileuszowej wystawy czeskiej w Pra

dze 1891 r., dyrektor narodowego Divadla p. Fr.

A. Szubert wystąpił z projektem urządzenia wiel

kiej wystawy etnograficznej ludu czeskiego. Natn

ralna rzecz, że myśl uśmiechała się bardzo; szcze

gólnie na prowincyi powitano nowy projekt z zapa

łem. Ogromne powodzenie wystawy jubileuszowej,

piękne dni pamiętnego 1891 rokn, same przez się

stanowiły pokusę, trafiającą do szerokich mas la

dności Czech i Morąwii. Lecz jednocześnie po

wstała przeciw zamiarowi dyrektora Szuberta do

syć silna opozyeya nie całkiem pozbawiona pod

stawy. W wielu kołach odczuwano potrzebę odpo

cząć trochę po wystawie jubileuszowej, która wy

magała niemałego wytężenia sił jednostek i ogółn.

Były też ważne obawy finansowe. Mimowolnie na

suwało się pytanie, czy nowa wystawa| w°beejn*

bileuszowej nie będzie tylko jaktemś bladetn w i

dmem tego, co było. Do tego dą^ły się słyszeć

głosy, że te ,ludowe wyszywania

nie będą do

syć przyciągającym przedmiotem wystawowym,

całość będzie monotonna, zanadto specyalna, mo e

trochę nudna...

Mimo to na osobnem zebraniu, odbytem

28 lipca 1891 roku w staromiejskim ratnszu pra

sk im , postanowiono wystawę urządzić. Odtąd nie

gchodziła z porządku kwestyą wystawy, głównie

dzięki energii dyrektora Szuberta i gotowości pro

wincyi. Przybywało też rozmaitych trudności i do

tego sytuacya polityczna bardzo niekorzystnie się

przedstawiała. Wiadomo, że Rada państwa odmó

wiła zapomogi, nawet sejm w Bernie morawskim

oświadczył się przeciw poparcia finansowemu tego

przedsięwzięcia. Do tego przybył jeszcze stan w y

jątkowy w Pradze.

Pomimo tego komitet pracował o ile okoliczno

ści pozwalały, mogąc oczywiście liczyć wyłącznie

tylko na własne siły i dobre chęci czeskiego lndn.

Zbierał grosze (co szło bardzo ciężko), szukał In

dzi agitował. Sejm królestwa czeskiego dał na

cele wystawy 62.000 złr., Praga, jako stolica krajn,

dała ze 30.000 złr.,

pospieszyły i tnne miasta i

korporacye z datkami. Kosztorys wynosił pierwo

tnie około pół miliona złr., przyczem jednak wy

pada zaznaczyć, że komitet urządzający wystawę

miał do dyspozycyi niektóre monumentalne bu

dynki, pozostałe na placu z poprzedniej wystawy.

N. p. taki pałac centralny sam jeden kosztował

swego czasn pół miliona.

Jednocześnie agitowano po całym k ra jn , głó

wnie za pomocą tak zwanych prowincyonalnycb

,wystawek," o których wzmiankę uczyniłem w swo

i”m czasie w Listach morawskich, umieszczonych

w waszym dzienniku. Celem ich było zebrać i na

gromadzić rozstrzelony po miasteczkach i wio

skach materyal etnograficzny. Małych wystaw ta

kich urządzono w ciągu lat 1892— 1895 w Cze

chach i na Morawii nie mniej jak 200! Więc apel

do kraju wydał potężne echo. Jnż tak w Czechach

bywa, że ,jak zatrąbisz, to kozak na konia sia

da. "

Wszędzie znaleziono lndzi dobrej w oli, któ

rzy gorliwie poszli za wskazówką inicyatywy dy

rektora Szuberta. Siła żywotna narodn czeskiego

ponownie strzeliła ja k korek z najlepszej butelki

szampana. Po całym kraju zbierano i składano,

szukano i dawano — no i jest, i przyszła do skntkn

obecna wystawa etnograficzna, w najszerszem zna

czeniu tego słowa.

Piszący niniejszy list, bawiąc ostatniemi czasy

po za krajem , Die mógł śledzić naocznie peryodn

największej gorączki prac przygotowawczych na

wystawie w Pradze. Tylko od czasn do czasu do

latywały do niego echa o tem, co się dzieje na

placn wystawy. Nie wszystkie echa były pocie

szające...

Tymczasem, powróciwszy do kraju i przyszedłszy

pierwszy raz na wystawę, w dzień słoneczny

i piękny, w chwili gdy razem z nim do Stro

mowki spieszyło ze 30,000 lndzi, chcących podzi

wiać najświeższy czeski ,meistersztyk" —

dozna

łem bardzo miłej niespodzianki.

Bo też stanąłem przed wspaniałym objawem

czeskiej — powiedzmy — ruchliwości. Przypuszcza

tem, że wystawa bądż co bądź będzie ciekawa, że

zawierać będzie niejedno, czemn będzie można

przypatrzyć się ze szczerem zajęciem — ale że

ona taką się przedstawi, jaką jest, taką piękną,

taką miłą, taką bogatą, tego, przyznaję się, tru

dno było przypuścić. W szak nawet taka europej

ska powaga, jak Virchov, odwiedziwszy etno

graficzną wystawę czeską, nie wahał się pochle

bnie oświadczyć, że ,w a rto byłoby coś podobnego

urządzić w Berlinie."

Zaglądając do głównego katalogu wystawy, spo

tykamy na pierwszych jego kartkach spis człon

ków komitetn wystawowego, nazwiska kilkaset

osób. Spis ten jest pod pewnym względem bardzo

charakterystyczny. Zdawałoby się, że spotkamy

się w nim przeważnie z nazwiskami, znanemi nam

z wystawy poprzedniej, która dała kierownikom

jej moc cennych doświadczeń i praktyki.

Tymczasem lista komitetu niniejszej wystawy wy

kazuje przeważnie całkiem nowe nazwiska, nowe

żywioły. Znaczy to, że w Czechach niebrak ludzi,

nmiejących i chcących pracować, że kontyn

gent pracowników nie jest tak szcznpły, aby czyn

nikami tworzenia zawsze były jedne i te same

osobistości. Z długiej listy organów wystawy niech

mi wolno będzie wymienić kilka nazwisk. Prote

którem wystawy jest bnrmistrz stolicy krajn Cze

Diek Gregor, honorowymi prezesami są: poseł

do Rady państwa i sejmu Karol Addrnek, zna

ny etnograf i radca szkolny Fr. Bartosz, Jan

br. Harrach i Arnoszt br. Sylva-Tarouca;

prezesem jest Dr praw hr. W ładysław Laźansky,

zastępcami prezesa: D r Ot. Hostinsky, profesor

ani wersy tetn, A rtur Hkasier, właściciel znanego

w Polsce zakłada artystyczno -reprodukcyjnego

i F.A . Szubert, dyrektor Narodowego Bdivadla";

urząd kasyera piastuje obywatel Józef Ort,

urząd sekretarza docent uniwersytetu Dr E. Ko

warz. Ze szczególnem uznaniem należy też w y

mienić dzielnych członków oddziału budowniczego:

architekta W . Rosztlapila i Fr. Szlaffera

Ależ tn trndno wyliczać wszystkich, co pełni za

sługi przykładali i dotąd przykładają rękę do

pięknego przedsięwzięcia narodn, który zresztą

sam jeden jest twórcą tego wszystkiego, czem się

na wystawie cieszymy.

Zaraz na pierwszy rznt oka spostrzegamy, że

przyjęto na wystawie program bardzo szeroki, że

zadaniem wystawy jest przedstawić czeskość

we wszystkich kierunkach zewnętrznego i wewnętrz

nego życia i istnienia.

Wchodzi więc w program miaaowicia: geogra

fia, statystyka, antropologia, filologia, lndoznawstwo

czeskie w najszerszem znaczenia tego słowa, (bu

downictwo wiejskie, ubiory Indowe, zwyczaje

i obyczaje, pieśni, muzyka, taniec, zajęcia Indowe),

rzeczy, odnoszące się do historyi oświaty: (arche

ologia, literatura, teatr, budownictwo, handel, T o

warzystwa, szkolnictwo, prawnictwo, wojskowość,

kościół (katolicki i ewangelicki) i przemysł spo

łeczny, zawierający 18 grup). *)

Szczególnie podnieść wypad a, że instalacya

* ) Nieraz spotkać się też można na wystawie

z motywami polskimi, jak w dziale literackim jest

djagram, przedstawiający ilość przekładów z litera

tury polskiej na ję zy k czeski, w dziale kościelnym

płótno mistrza Matejki, w dziale Towarzystw auto

grafy wybitnych osobistości polskich, będących w sto

jsunkach z Czechami itd.

ajróżnorodniejszycb przedmiotów czeskiego ludo

znawstwa przeprowadzona została w największej

części ze smakiem i prawdziwcm pojęciem arty

stycznem. Jest wielka malowniczość i wytwor*

ność, przyczem przedstawienie rzeczy takie, aby

sprawiały wrażenie jak najprzyjemniejsze. To jnż

nie jakaś ,,nudna wystawa Indowych wyszywań

i ubiorów" (jak niejeden przypuszczał), ale nad

zwyczaj barwny, ciekawy i ożywiony obraz orygi

nalnych podstaw i pierwiastków rdzennej czesko

ści. Ileż tn pięknych i miłych rzeczy, o których

się większości lndzi może ani śniło, ileż potęż

nych świadectw tego, co cechuje naród czeski jako

ud słowiański w pełnem i sympatycznem zna

czeniu tego słowa. W ielką moralną wygraną etno

graficznej wystawy czeskiej jest, że ona wbrew

zdaniu niektórych uczonych w Niemczech i w Ro

syi wskazuje, jaka to dotąd moc indywidualizmu

tkwi w ludzie czeskim. Były wpływy obce, bo

naród czeski wcześnie napawał się sokami wszech

światowej cywilizacyi, lecz został sobą i w każ

dym wieka był umysłowo produktywnym, a w tej

mierze i samodzielnym.

Ale jest na praskiej wystawie etnograficznej

obok jej strony pouczającej, naukowej i prakty

cznej też wiele poezyi. Mnóstwo tam plastycznie

przedstawionych momentów z dziejów przeszłości

czeskiej. Epos ! Przed oczami widza staje i pe

ryod odrodzenia czeskiego. Przecież udało się

wystawie pokazać ladziom i takie rzeczy jak...

kolebka Palackiego 1

Nie skończyłbym listn dzisiejszego, gdybync

chciał mówić o szczegółach wystawy. Sam opif

tego co mieści kolosalny pałac centralny zabrałb1

miejsce nie jednego, lecz dziesięciu listów. Có"

dopiero, jakbym się rozgawędzić chciał o tej wy

stawowej wiosce czeskiej, składającej się z chi

i dworków z wszystkich stron ziemi korony śv

Wacława, o ślicznym typowym kościółku w i

skim, o takiej niezmiernie zręcznie i 1 1

«ddtieiae Nra Cza«« Jle°SiaTJtMMy*

”f

2*16*^

*wi%teozne.

’",s7r.v?Ł;r Jr

ESn 1,5"”M,:

: : ; ............

*firttt

J ,,g

niemieckiem . . .

......................

złr.

fi zir.

2*łr.60ot

’

s"r

dni*

* »**

o Administracyi Czasu w Krakowie _ iTstu t?l-i gloM e?la (*ceraty) nprasza się nadsyłać /’ran ce

pocztowej. -

Listów niefrankowanuch nie

nie podlegaj% opłac:ę

yC/1 me P o m n i e się. - Rękopisinów nadsyłanych nie zwraca się.

PrtBimerat9przy)iniją:

AdministracyaCzasu w Hnkowls i urzędypocztowe. Hlejnowi iressaenty księgarnia

9. A. Krzy żanowskiego, handel Niemojewskiogo w .Sukiennicach, biuro dzienników Herza. handel Ba

jora, główna trafika, handel Kretschmer*, biuro dzienn. Hopcasa i Salomonowej , binro Mańkowskiej

(Sukiennice).

—

U * r o n e a i a (inseraty) przyjmnje się za opłat% od miejsca wiersza drobnym drn

kiem (petitem) za pierwszy raz 10 ont, za każdy następny po 6 ont.

—

Wadeiłane (na 3 stronie)

t*d miejsoa wiersza drukiem drobnym po 30 cnt. za każdy raz.

—

Ogłoneiila I prenanierat«

przyjmuję: we I.wo wie binro dzienników nlica K arola L udwika 1. 9, centralne binro ogłoszeń ulica

Kopernik* 1. ll : w l”aryła wyłęoznie p. Adam rue de Yarenne 38, (prenumeratę p. W . Bączkowski

Coorbevoi pod Paryżem rue du Chemin de fer 44): w W iednia pp. Haasec3tein A Vogler (także

w Hamburgu Frankfurcie n. M.( Berlinie, Lipsku, Bazylei i Wrocławiu), A. Oppelik, R. Mosse (także

w Berlinie, Hamburgu, Monachium i Norymberdze), H Schalek , M. Dukea, J . Danneberg, H. Friedl

(tylko prenumeratę pp. H. Głoldaohmidt AComp.); w rraakfu sle a. M. G .L . Daube AComp

1 з 4 • Strona 1

Мірадор - viewer

Czas.

опис

Структура

Схоже

Помилка 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Мірадор - viewer

опис

Структура

Схоже

Помилка 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Завантажити файл

Завантажити файл

Видалення коментаря

Розширений пошук

Повідомити про помилку