Czas.

Мірадор - viewer

Czas.

Примітка

Відображення 678 примітки

Додавання приміток лише для зареєстрованих користувачів

Опції

N* 256

Wydanie popołudniowe,

Zapiski polityczne,

Przykład budujący i ustawa wojskowa.

Czem jest

grtnia ? Przeciw jej zadaniu wewnętrznemu — i

odpowiedź. Jakich dziś potrzeba ludzi. — Tisza, Lu

cacs, Yeniselos.

Tak dalej iść nie może.

Prze

(lane nam zdania.

Nasze uwagi - Życzenia Bis

roareka.

Niepokojąca obojętność i przebudzenie

się.

Minister ekR-socyalista i bożek Mars.

Czyny gabinetu Lucacsa i prezesa sejmu w ę

gierskiego Tiszy mają ogólne oraz międzynaro

dowe znaczenie. Raz, iż służą za precedens i

przykład, jak należy zwalczać anarchię obstruk

cyi, tę zarazę parlamentarną i sw awolę politycz

abY pokonać; powtóre, iż uraożebniły

reformę wojskową, która zapewni Austro-Wę

grom przynależne im miejsce w gronie mocarstw.

Armia, budowa monumentalna, całokształt mo

cny, wzrasta wciąż jak inne organizmy; zawdzię

cza swój byt niespożyty temu, że opiera się nie

na pojęciach samolubnych, ale na zasadach i za

patrywaniach czysto idealnych. Jest ona ciałem

potężnem, uosobieniem myśli państwowej. Ma

rozgałęzione obowiązki, nieraz podejmować musi

w twardych warunkach także zadania kultural

ne, wywiera wpływ na gospodarcze więc oby

watelskie życie; jest wielką szkołą wychowaw

czą , źródłem odmładzającem dla mas ludowych

przez to, że po skończonej służbie oddaje spo

łeczeństwu ludzi w zm ocnionych cieleśnie, umo

ralnionych poczuciem obowiązku i poświęcenia,

karnością, przejętych patryotyzm em chorągwi.

Przedewszystkiem armia jest rękojmią ładu

wewnętrznego i bezpieczeństwa zewnętrznego.

Te przymioty i znamiona wojska, społeczne, po

lityczne, państwowe, nadają doniosłość reformie,

która ma je uzupełnić i wzmocnić, zarazem o

świetlają dążność antymilitaryzmu, skierowaną

przeciw bytowi społeczeństwa i istnieniu pań

stwa.

Objawiła się ona w e wnioskach, w komisyi

Rady państwa, żądających, aby wykreślono w u

stawie używanie wojska przy rozruchach we

wnętrznych. Byłoby to przepołowieniem jego

wartości i użyteczności, odebraniem mu jednego

z dwóch głównych jego zadań i pozbawieniem

władzy najistotniejszego środka rządzenia, spo

łeczeństwa zaś jego bezpieczeństwa. Gdzie poli

cya i żandarmerya nie wystarczają dla utrzyma

nia ładu, musi wystąp:ć wojsko; to jasne i w i

doczne, wszędzie używane. Wzmiankowane żą

dania i odnośne wnioski zrozumiałemi są ze

strony socyalistów, których celem wywrót; do

wodem wyrodzenia parlamentarnego obyczaju

było, że przedstawiciele stronnictw mieszczań

skich zastanawiali się nad niemi i wahali się.

Łatwo przyszło bar. Heinoldowi wykazać ich nie

dorzeczność i potworność; odrzucone też zo

stały. Pozostała nauka, że dla zabezpieczenia to

warzystw ludzkich przed destrukcyą wojującą,

nietylko niezbędną jest siła zbrojna, ale także

stanowczość przy jej użyciu , że zatem potrzebni

są ludzie silni.

Podczas gdy takimi okaznli się w Peszcie pp.

Tisza i Lucass, w Atenach Veniselos poszedł

z nimi o lepsze i wojskiem przeszkodził depu

towanym Kreteńskim wejść do parlamentu gre

ckiego, co byłoby pociągnęło za sobą opłakane

następstwa dla Krety i Grecyi, a było pierwszą

lecz nieudolną próbą na Wschodzie zużytkowa

nia wojny włosko-tureckiej. Męskie postępowa

nie w Peszcie i Atenach świadczy o najwyż

szym patryotyzmie m ężów stanu, którzy nie cof

nęli się przed niem, i jest dowodem, jak wiele

znaczą dzielny charakter i osobista odwaga w

losach narodów, które nie mogą żyć jedynie

kompromisami. Przykłady tem cenniejsze, tem

godniejsze zapisania, że tak bardzo d ziś rzadkie.

Może to są zwiastuny zwrotu w życiu publicz

netn, wywołanego przekonaniem — że tak dalej

iść nie m oże! Miękkością nie zażegna się roz

kładu, pojednawczością zepsucia, czy to obycza

jowego czy publicznego. Wola tęga jest jedyną

dla nich zaporą. Gdzie jej brak, tam powódź !

Od kogoś, który przeżył wiele wypadków, a

śledzi je bacznie umysłem niestarzejącyni się i

sercem gorącem, otrzymaliśmy następujące zda

nia : Można być zdziwionym, nawet zgorszonym,

że dzienniki dobre i złe zajmują się do upadłe

go zadaniami politycznemi i społecznerai, do

przesytu wojną włosko-turecką a poniekąd omi

jają starannie to, co grozi życiu świata. Postęp

zbrodni i jej bezkarności jest tak szybkim, że

aż przerażającym.

Morderstwa, kradzieże, rabunki, bandytyzm,

morderstwa w Izbach sądowych, gwałty, bójki,

oszczerstwa w prawodawczych, samobójstwa -

to chleb powszedni. Zbrodnie i przestępstwa

zapisała historya w różnych okresach, nigdy o

ile sądzę, nie szły po sobie tak spiesznie i tłu

mnie jak teraz. Ale co najznamienniejsze, prze

stały wywoływać dreszcze, nie odczuwa się już

ich w kościach, nie myśli się o przeciwdziała

niu, którem zaiste nie są z lubością podawane

icb obszerne i drastyczne opisy. Zaraza moralna

daje się silniej we znaki, niż czarna w średnich

wiekach. P. Guichard, naczelnik bezpieczeństwa

publicznego w Paryżu wykazał związek anar

chizmu z bandytyzm em ; zaraza rozciąga się

z życia prywatnego do publicznego. Zbrodnia

upozorowana ideowo, jest potworem groźnym.

W Warszawie, Petersburgu, Kijowie, Wiedniu,

Berlinie, Rzym ie, Paryżu, Londynie, Madrycie,

Barcelonie i Lizbonie popełniane są w biały

dzień morderstwa i najczęściej mordercy ucho

dzą, albo nie są karani, jak ci trzej młodzieńcy,

którzy w okolicy Paryża zamordowali staruszkę, o

czem były niezbite dowody, których przysięgli

uwolnili, po czem trzej bandyci ramię pod ra

mię powrócili do domu. Czy to powrót do bar

barzyństwa ? To mogłoby być coś jeszcze gor

szego — szybki upadek. Pierwszym obowiązkiem

dzienników i rządów nie politykowanie, ale ochro

na bezpieczeństwa publicznego, tem samem cy

wilizacyi.

Tyle nasz korespondent. Bismarck zapewne

przesady się dopuścił i życzeniu folgę dawał ra

czej niż prawdę mówił, kiedy już w 1871 roku

pisał do Arnima, posła w Rzymie: ,,Poczucie

prawa zupełnie we Francyi wygasło, nawet w ko

łach, w których przedewszystkiem znaleśćby się

chciało przyjaciół ładu publicznego i sprawiedli

wości poręczonej**. Jednak niewątpliwie niepoko

jącą była obojętność, z jaką większość Francu

zó w patrzyła długo na upadek moralny kraju i

obyczajów zepsucie, na ich następstwa : szybkość

zbrodni, spóźnienie kary. Społeczeństwo kultu

ralne odczuwać jednak poczyna niebezpieczeń

stwo i przebudza się do samoobrony. Kiedy

w jednem z miast południowych wydalono osta

tnie zakonnice, objawił się silny protest. Rozle

piono plakaty z wyrazem oburzenia. Wymienione

tam były liczne zbrodnie, przestępstwa, kradzie

że, bankructwa bezkarne i przy każdym w ypa

dku dodano słowa: «a biedne zakonnice wyrzuca

się na ulicę!** Rząd p. Poincare wziął się ze swej

strony stanowczo do zduszenia bandytyzmu. An

tymilitaryzm, który zresztą nigdy nie miał we

Francyi powodzenia istotnego, ucichł i wartość,

oraz znaczenie wojska zewnątrz i wewnątrz oce

nia naród należycie.

Francya może jeszcze zadać kłam Bismarckowi

i niepozwolić, aby cieszył się w grobie jej tak

bardzo za życia pożądanym przez niego upadkiem

moralnym. I tam rozumieć poczynają potrzeby

męskości i stanowczości, rozbratu z wahaniem.

Ekssocyalista, minister wojny Millerand, szerzy,

co sił, ducha wojskowego. Zapytany o Marokko,

dał odpowiedź, którejby się nie powstydził ża

den imperyalista ani autokratysta. Jeżeli — rzekł

jenerał Liautey potrzebować będzie posiłków,

otrzyma tyle, ile potrzebować będzie. Poszliśmy

do Marokku ! Gdybyśmy nie byli chcieli walczyć,

trzeba było p ozostać w domu**. W senacie zaś

oświadczył, że w razie wojny dla zapewnienia,

za wszelką cenę i wszelkimi środkami, zwycię

stwa Francyi, udzieloną będzie władzom wojsko

wym zupełna, nieograniczona wolność działania.

Wewnątrz i zewnątrz, stróżem domu nie prze

stał być bożek — Mars.

Ideologia chłopska.

D. 3 czerwca wypowiedział na posiedzeniu Towa

rzystwa filozoficznego prof. Wład y sła w Leo

pold Jaworski odczyt pod tytułem «Ideolo

gia chłopska**. Prelegent powołał się na swoje

artykuły ogłoszone w Czasie. Wywołały one

w prasie, jak na nasze stosunki, znaczną d ysku

syę, na ogół jednak biorąc, nie zajmowano się

poruszonymi przez prelegenta problematami, ale

podejrzywając w artykułach cel wyłącznie poli

tyczny, uczyniono z nich przedmiot zwykłej po

lemiki dziennikarskiej. Prelegent pragnie pozo

stawić wszelką politykę poza salą, w której się

gromadzi oddające się nauce Towarzystwo filo

zoficzne, i dlatego poddaje dyskusyi tylk o dwa

pytania: czy wieś wywołuje inną ideologię, jak

miasto? — i powtóre: czy można w razie, gdy

by się okazało, że odrębność tych ideologij za

nika, utrzymać ją, a w przypadku twierdzącym,

w jaki sposób i jakiemi drogami ? Natomiast nie

stawia prelegent pytania, czy należy, czy pożą

danem jest utrzymać tę odrębność ideolgii, roz

strzygnięcie bowiem tego pytania wkracza w dzie

dzinę polityki, której prelegent nie chce wpro

wadzać w dyskusyę.

Prelegent wypowiada osobiste swoje zapatry

wania na poruszone zagadnienia: Wedle niego

wieś wywołuje odrębny sposób myślenia, wiedzie

do tworzenia odrębnych instytucyj, stwarza od

rębną ideologię. Mówca wykazuje jednak, że ta

odrębność ustępuje pod naporem ideologii, w y

tworzonej przez miasta. Ilustruje ten pogląd na

prawie prywatnem, w szczególności na prawie

prywatnem rzym sk iem , zmienia jącem się pod

wpływem prawa handlowego, zrodzonogo w mia

stach. Ilustruje dalej mówca n iwelacyę dwóch

ideologij przykładami z dziedziny instytucyj po

litycznych. Stwierdza, że len proces pójdzie

szybciej jeszcze naprzód w skutek proletaryzacyi

w si; powołuje się na tesame objawy, n. p, we

Francyi. W siążce p. t. l ’eiioliition delaFrance

agricole pisze p. Auge-Laribe: ,,Widzimy, że

rola polityczna i socyalna wieśniaków, że ich

samodzielność moralna ulegają zmniejszeniu ; mia

sta myślą i decydują za nich, miasta mają siłę

polityczną i ekonomiczną, miasta rozkazują i

kierują krajem, który niedyś był krajem czysto

rolniczym.

jeżeli ta ewolucya pójdzie dalej,

będziemy może jej żałować**.

Na drugie pytanie odpowiada prelegent rów

n ież twierdząco, a problemat, w jaki sposób mo

żna utrzymać odrębność ideologii wiejskiej od

miejskiej, rozstrzyga na tle swojego poglądu na

znaczenie i rolę idei. W dziedzinie poznania idea

ma znaczenie regulujące, w dziedzinie praktycz

nej jednak ma znaczenie konstytutywne. W tej

ostatniej dziedzinie idee są zadaniami woli; one

stanowią rozum praktyczny, one są rozumem,

będąc zarazem wolą. Rodzą się one z doświad

czenia i mają być urzeczywistnione w świecie

realnym, nie mogą więc b yć ani prostą fantazyą,

ani nie mogą b yć dowolnie ,,fabrykowane**. Pre

legent jednak uważa za mylne zapatrywanie, że

idee mogą się wydobyć same z nagromadzonego

materyału indukcyjnego; do ich powstania ko

nieczną jest siła twórcza. W tem znaczeniu idee

mają w sobie pierwiastek dowolności, ze wzg lę

du zaś na swój charakter konstytutywny w dzie

dzinie rozumu praktycznego są one konieczne,

jako właśnie będące same rozumem praktycznym.

Nad odczytem prof. Jaworskiego rozwinęła się

obszerna dyskusya.

Pierwszy zabrał głos X. prof. Dr. Pawli

cki, podnosząc ważność poruszonego przez po

sła Dra Jaworskiego zagadnienia. Miasta zawsze

były ogniskami kultury. W starożytności Grekom

ani Rzymianom nie chodziło o mieszkańców roli;

kto się zabierał do pracy na roli, ten był źle

widziany. Starożytne społeczeństwa uprawę roli

powierzały niewolnikom, a bogatsza wiejska in

teligencya większą część życia przepędzała w mia

stach. Germanie dopóki mieszkali rozrzuceni po

wsiach, byli narodem barbarzyńskim; dopiero od

VIII wieku, kiedy zaczęli się skupiać w miastach,

datuje się ich cywilizacya. Człowiek, chcący się

cywilizować, szuka miasta; wieś istnieje dla ży

wienia ludności miejskiej. Już Arystoteles twier

dzi, że polityka dopiero wtedy się rodzić zaczy

na, kiedy ludzie ze wsi zbierają się w miasta.

Inóhę) gdzie można pielęgnować kulturę. Wyraz

nóhę oznacza także państwo. Wpływ miasta na

wieś jest uzasadniony.

Dr Wł. Studnicki zgadza się, że są dwa

odrębne sposoby myślenia: ideologia agrarna czy

chłopska i ideologia przemysłowo-handlowa. Rzu

cają się one w oczy. Ewolucya daje przewagę

ideologii miejskiej. Przykładem Stany Zjednoczo

ne, które mają jedną ideologię przemysłową. Pod

względem moralności przedstawia się ona nieko

rzystnie. Statystyka każdego dziesięciolecia w y

kazuje wszędzie, że zdrowa ludność wiejska się

zmniejsza, natomiast rośnie ludność przemysłowa.

Galicya stanowi do pewnego stopnia wyjątek

z powodu braku przemysłu, lecz i tu hyperpro*

dukcya ludności wiejskiej emigruje, i powraca

jąc, wnosi ideologię zagraniczną. Przemysł jest

tak samo koniecznością, niby malum necessa

rium, jak rolnictwo. Miasto działa ujemnie szcze

gólnie pod względem wychowawczym; w środo

wiskach miejsko przemysłowych zatracają się

cechy indywidualne; szkodzi nadmiar nieprze

trawionych wrażeń. Pewien zwrot wychowawczy

do otoczenia wiejskiego byłby pożądany.

Prof. Dr Grabowski zaznacza na w stę

pie, że każdy filozof winien patrzyć na zjawi

ska także pod kątem praktycznym; podnosi też

podział prelegenta na idee konstytutywne i re

gulatywne, które tu w znacznej mierze się po

krywają; żadna bowiem nauka nie istniałaby

bez praktycznego zastosowania. Ideologia wiej

ska i ideologia miejska są to najgłówniejsze

dwa typy bytowania ludzkiego, które dzielą wspól

ników tego samego społeczeństwa. Należy się

zastanowić, gdzie człowiekowi lepiej, gdzie wię

cej warunków do rozwoju. Wszelki jednak po

stęp zależy od ścierania się; zniwelować war

stwy, to zatamować rozwój; ujednostajnienie

ideologij, to utopia socyalistyczna. Każda idea

musi się zrodzić organicznie; należy więc zba

dać warunki jej rozwoju.

Prof. Dr Bujak zauważa, że handlowanie

ziemią zdarzało się i wtedy, gdy handel i pra

w o handlowe były słabo rozwinięte. W Polsce

w wieku XIII i XIV daje się zauważyć wolny

obrót ziemią. Agrarna proletaryzacya występuje

w Polsce już w XII wieku.

Dr Gielecki przyznaje pod względem spo

łecznym pierwszeństwo ideologii wiejskiej. Ze

wsi płynie zdrowie społeczne. W Grecyi małe

miasta, jak Ateny, miały rzeczywiście kulturalne

znaczenie, lecz nowoczesne’ miasta wielkie są

ich parodyą: wyrabiają one automatyzm i spro

wadzają rozstrzelenie myśli. Zgromadzanie się

w miastach jest potrzebne dla oryentacyi spo

łecznej, dla wymiany zdań, ale nie właściwej

pracy naukowej i wogóle twórczej. Zalety wsi

wychwalał Rousseau, św. Bernard; czyni to samo

wielu współczesnych my ćlicieli. Profesorowie pa

ryscy i berlińscy chętnie pracują poza miastem.

Obecnie wytwarza się typ miast w ogrodach,

zapoczątkowany w Anglii, i ten typ dowodem

zwrotu do ideologii wiejskiej; zasługuje też zda

niem mówcy na szczególne poparcie.

P. Feldman zaznacza, że pojęcie ideologii

chłopskiej jest bardziej konkretne, niż ideologii

miejskiej. Wieś, a jeszcze więcej miasto, są

bardzo zróżniczkowane; obok dworu są gospo

darze wiejscy, chałupnicy i bezrolni robotnicy.

Prelegent, zdaniem mówcy, zbliża się do mate

ralizmu dziejowego, polegającego na tera, że do

bra ekonomiczne i ich produkcya jest podstawą

kultury i jej ideologiczną nadbudową; to jednak

nie wyjaśnia ani objawów życia religijnego, ani

patryotyzmu. Z biegiem dziejów kultura zyskuje

pewna samodzielność i ma dar wędrowania, u

dzielając się innym warstwom i społeczeństwom.

Mówca uznaje istnienie kultury kapitalistycznej

przeciwstawionych jej typów. Bezsprzecznie

rolnictwo jest podstawą bytu; zależność jego od

warunków zewnętrznych jest widoczna, chociaż

w stosunku do natury coraz bardziej się zmniej

sza. Kultura wiejska i miejska posiadają znaczne

różnice, które są raczej struktury zewnętrznej,

lecz posiadają wspólne łączące je cechy w ew nę

trzne, jak uczucia, myśli i ideały.

Prof. Dr Śleszyński roztrząsa pytanie,

czy ideologię chłopską należy badać, czy z góry

stworzyć. Włościan uważa mówca za ludzi mniej

szej nauki, którzy nie korzystają z dóbr w y ż

szej kultury miejskiej.

Prezes Tow. filozoficznego prof. Dr Stra

szewski zaznacza, że będzie się ściślej trzy

mał pytań prelegenta, niż poprzedni mówcy. Na

pytanie, czy istnieje osobna ideologia miejska i

wiejska, odpowiada twierdząco, wykazują to bo

wiem fakty historyczne. Oba sposoby myślenia

są potrzebne, gdyż z ich ścierania się wynika

postęp.

,,Walka matką wszechrzeczy**, jak ju ż

powiedział Heraklit. Jednostronna przewaga kul

tury albo ideologii wiejskiej i miejskiej prowa

dzi społeczeństwa do upadku.

Przykładów dostarczają z jednej strony Gre

cya, z drugiej Polska. Wzajemne wpływanie na

siebie i ścieranie obu ideologij, to warunek po

stępu. Miasta są żywiołem postępu; mieszkaniec

wsi jest zawsze więcej konserwatystą. Nowe

idee rozchodziły się z miast i świat podbijały.

Przykładem rozszerzenie się chrześciaństwa: przy

jęła je najpierwej ludność mieszczańska, ludność

wiejska wytrwała długo przy pogaństwie. Wy

raz «paganus** oznaczał w Gal!ii wieśniaka. — Co

do drugiego pytania, czy mężna w dzisiejszych

warunkach utrzymać obie ideologie i wzmocnić

wpływ wiejski, mówca odpowiada, że rozwój o

becny zmierza do wytworzenia nowej wyŻBzej

ideologii, jako Ryntezy przeciwieństw, tj. Bposo*

bów myślenia wiejskiego i miejskiego. Na wsiach

stowarzyszanie się ludności i naśladowanie w ży

ciu miast; w miastach rozmiłowanie się w życiu

sielankowem na łonie natury, pomysły, dotyczą

ce przeniesienia zakładów wychowawczych poza

miasta.

Doc. D.r Kumaniecki nie może Bię zgo

dzić na twierdzenie jednego z poprzednich mów

ców, że odrębne ideologie, wiejska i miejska,

sprowadzą separatyzm w społeczeństwie. Obie’

ideologie, mimo zróżniczkowania, posiadają cechy

wspólne, które je ściśle łączą, jak religia, język,

pokrewieństwo rasy, ideały narodowe itd.

P. Piechocka przemawiała ze stanowiska

pedagogicznego, przytaczając przykładowo tru

dności oddziaływania kultury miejskiej na wieś.

Dr Horodyski zauważa, że dyskusya w y

kroczyła poza zakres filozoficzny, ale to dowód,

że filozofia utrzymuje związek z życiem i co

kolwiek ma wartość życiową, to znajduje od

dźwięk w filizofii. Jest zdania, że należałoby

dyskutować nad pytaniem, czy należy propago

wać ideologię chłopską.

Ostatni zabrał głos prelegent prof. Jaworski.

Stwierdził, że dyskusya była pouczającą ze

względu na to, iż wykazała, jak ostrożnym na

leży być, jeśli się chce uniknąć nieporozumień

w określaniu pewnych pojęć. Podnosi, jako cha

rakterystyczny objaw, że dyskusya toczyła się

przeważnie nad tem pytaniem, które właśnie

pragnął wykluczyć z dyskusyi. Z małymi wyjąt

kami mówcy zastanawiali się nad tem, która

ideologia jest wyższą i bardziej pożądaną. Od

powiedzi były bardzo sprzeczne, w czem d o

wód, jak potrzebne są tego rodzaju dyskusyę.

Dłuższa debata przyczyniłaby się z pewnością do

ściślejszego ograniczenia terenu. Mówca wypo

wiada swoje zapatrywanie na szereg kwestyj,

podniesionych w dyskusyi. W szczególności pod

nosi, że właśnie jego pogląd na idee, ich zna—

Listy z Hiszpanii.

Ver !os toros.

Niezaprzeczenie północ zna również zabawy

podobnie okrutne, jak walka byków. Polowanie

far force nie dowodzi więcej czułego serca lor

dów angielskich, niż hiszpańskich grandów. Za

pasy bokserów są widowiskiem jeszcze więcej

bmtalnem. Wszakże przeciętny Hiszpan posiada

dziwnie mało zdolności współczu cia. Może jest

silniejszym od nas i bardziej przyzwyczajonym

do krwi ? Nie ma szacunku dla bolu i śmierci.

Wobec ubolewań nad rolą koni w corridzie, Hi

szpan zauważył w odpowiedzi: ,,Przecież _to

stare w ywłoki, już do niczego nie zdolne**, nie

pomny, że wiek i starość bólu rozdartych wnę

trzności nie zmniejsza. Bezużyteczność ich ska

zuje je bezwzględnie.

Jednym z uroków corridy jest jej niebezpie

czeństwo. Hiszpanie bowiem tak są si_lni _nerwo

wo, że dopiero groza rzeczywistej śmierci wz. u

sza ich i wstrząsa; UBpokaja ich jednak zupeł

nie świadomość istnienia w pobliżu pogotowia ra

tunkowego i sali operacyjnej. Za pogotowiem

znajduje się zazwyczaj, w każdej «plaża de to

roB** kapliczka z obrazem Matki Boskiej w ołta

rzu. Rankiem, w niedzielę, w ystępujący dnia te

go torreadorzy stroją zazwyczaj ją w k wiaty, na

ten dzień dla nich ważny i uroczysty, i słucha

ją w niej mszy św. Przed samem rozpoczęciem

corridy, gdy roześmiany i rozbawiony tłum na

pełni amfiteatr i fanfara wzywa ich na arenę,

już strojni i przybrani do walki, idą klęknąć raz

jeszcze u stóp ołtarza, by prosić o powodzenie

i dzielność. Fanfara rozbrzmiewa powtórnie. Więc

jeszcze wspomnienie tej, która może obecna z po

dwójną ciekawością śledzić będzie przebieg go

nitwy — i okręciwszy się barwną peleryną,

iść trzeba na arenę.

Widząc i odczuwając nawet piękność corridy,

uznać trzeba, że w Hiszpanii zajmuje ona zbyt

w iele miejsca i czasu. Rozgrywa się co niedziela

przez czas letnich sześciu miesięcy, bywa przy

najmniej raz na tydzień przedmiotem wstępnych

artykułów najważniejszych dzienników, tematem

w szystkich zda się niedzielnych rozmów, treścią

sztuk teatralnych, pomysłem zabaw dziecinnych :

w szystkie dzieci na ulicach bawią się w «byka**.

Ciekawość i zajęcie budzi n awet sprowadzanie

byków do miasta.

Jedną z rozkoszy złotej młodzieży hiszpań

skiej jest czekać nocą, w kawiarniach i restau*

racyach podmiejskich, przejścia byków. Jest to

widowisko odrębne i ciekawe. Rosłe, silne i nie

bezpieczne zwierzę nie da się transportować ko

leją; trzeba je pędzić z łąk, na których wyro

sło, za przewodem stada spokojnych wołów ,

w tym celu chowanych. W przeddzień każdej

corridy, odpowiednia ganaderia czyli wołownia,

wybiera ich sześć lub ośm, stosownie do uroczy

stości dnia następnego i programu walki, i ra

zem z wołami oddziela od stada. Powolne woły

idą chętnie za głosem swych stróżów, a ci kon

no, z pikami w ręku, prowadzą je ku miastu.

Za wołami postępują zmieszane z nimi byki. Po

chód zamyka znów zastęp konnych. Do miasta

dochodzi on zawsze między 2 a 3 rano, by jak

najmniej ludzi spotkać. Lecz całe tłumy wycho

dzą naprzeciw.

Już z wieczora rojno i gwarno na jego dro

dze1 podnieca wesołość nadzieja, że będzie

można oglądnąć byki, ver los toros. Aż przypę

dza konno główny przewodnik pochodu z cha

rakterystycznym krzykiem-zaśpiewem: el toro, el

toro... Gasną światła kawiarni i czekających

przed nimi powozów, zapanowuje noc głucha;

inaczej bowiem jaki byk, podrażniony jasnością,

mógłby wyrwać się z szeregu. Cichną głosy

i śmiechy, pustą zabawę przerywa nagle spokój,

i cały tłum z za ławek, z za drzew, z za muru,

trwa w wyczekiwaniu. Wreszcie słychać dudnie

nie, jakby pułku kawaleryi, potem dochodzi głos

dzwonów-bałagułów, i z ciemności wyłaniają się

postacie kornych, za nimi ciemne, ruchliwe sta

do ślepo biegnących wołów i byków. Aż cień

sylwetek jeźdźców jadących z tyłu je przesłoni.

Noc i pewna romantyczność misę en scźne z po

staci tych czyni jakichś rycerzy w drodze na

turniej po sławę, pędzących przed sobą jakieś

spętane złe moce... To tylko pachołki z pobliskiej

wołowmi, prowadzący byki. Hiszpania jest jedy

nym krajem dla snów Don Kiszota.

Hiszpania jest krajem wdiki byków. Bez niei

nie można wyobrazić sobie Hiszpanii. Lecz przy

ich tak wielkiem rozwinięciu, trudnym jest po

stęp i normalny rozwój kraju. Nie jest bowiem

pewną przyszłość społeczeństwa, którego nutą

dominującą jest przeważnie tylko zabawa bru

talna, chwilami nawet i okrutna.

Eskuryal.

Zwiedzając Eskuryal, odczytuje się jedną z po

nurych kart historyi Hiszpanii. W nim przeżył

swój wiek Filip II-gi.

Nad królestwem potężnego syna Karola V,

wedle współczesnej przypowieści, nie zachodziło

słońce. Lecz nie wyjaśniło mimo to ciemnej i

smutnej duszy władcy większej połowy ówcze

snego świata. Aż uciekł jakby od życia i zam

knął się sam dobrowolnie w wybudowanym przez

siebie klasztorze. Inaczej tego królewskiego pa

łacu nazwać nie można. W nim knuł swobodnie

okrucieństwa. Odosobniony od świata, pastwił

się nad nim, dusił Flandryę, był biczem wła

snych poddanych.

W Eskuryalu, wiosce pobliskiej Madrytu, za

wieszonej na stokach gór Guaderramy, Filip II

wystawił najprzód kościół ku czci św. Wawrzyńca,

jakby na przebłaganie świętego za zburzoną jego

świątynię podczas oblężenia St. Quentin. Dookoła

niej zbudować kazał pałac. Dzieła tego dokonali

najsławniejsi współcześni architekci Jan Baptysta

z Toledo i Jan Harrera. Wznieśli wedle królew

skiej woli gmach potężny, jeden z największych

podobno na świecie, budując go z granitu. Jest

to jakby olbrzymia góra kamienna, która rozło

żyw szy się szerokim czworobokiem, piętrzy się

z jednej strony niby szczytem, kopułą kościoła.

Jest to swego rodzaju labirynt o 16 dzie

dzińcach, mający podobno 1 1 1 0 okien zewnętrz

nych, 1600 okien wewnętrznych, 1200 drzwi,

86 schodów. Łatwo w nim pobłądzić wskutek

’ego jednostajności. Wszędzie bowiem wznoszą

się tylko zimne mury, bez ozdoby i bez wyrazu.

Katedra wyposażona w bogactwa kościelne i o

brazy . z przepychem hiszpańskim, imponująca

ogromem, dostraja się do reszty gmachu suro

wością, jaka z niej wieje. Tak*samo mieszkalne

sale pałacu ciągną się jedna za drugą, szeregiem

nieskończonym, mówiąc o smutku życia, które

mu dawały schronienie.

Rzeczywiście Eskuryal ukrywał niejedną tra

gedyę. W nim podobno Filip li-gi truł przyro

dniego brata, Jana Austryaekiego. Jako syn na

turalny Karola V-go, zamkniętą miał drogę za

szczytów, w ładzy i królowania. Jako prawo zo

stały mu tylko szlachetność i męstwo. Był też

zwycięzcą z pod Lepantu — i ulubieńcem naro

du. Nagrodą jego była trucizna. Potomność

wyryła mu tylko na sarkofagu Błowa: «Fuit ho

mo missus a Deo cui nomen erat Joannes. Immor*

talis est enim memoria illius**.

I wśród murów Eskuryalu kochał się podobno

syn Filipa Ii-go, Don Karlos, w swej macosze

Izabelli. Smutną musiała b yć ta miłość. Poczucie

występku sięgnięcia choćby myślą po tę, która

była żoną jego ojca, i litość nad nią, prawie nie

wolnicą despotycznego starca, pragnienie przy

czynienia jej choćby odrobiny szczęścia, i ręce

związane, niezdolne do jakiegokolwiek czynu,

w szystko to przeżył młody Don Karlos, marzą

cy jeszcze, syn tyrana, o ulżeniu cierpiącej Flan

dryi. Tłem zaś nieszczęśliwego uczucia były po

sępne stoki Guaderramy i pusta przestrzeń, cią

gnąca się jak okiem sięgnąć z wyżyn wyniosłego

pałacu. Była ta miłość mocną jak śmierć, bo

śmierć ją pokonała: Don Karlos otrzymał wyrok

śmierci od własnego ojca, Izabella od męża tru

ciznę.

Filip li-gi stał się grabarzem królów. W pod

ziemiach Eskuryalu założył Panteon dla infantów,

królów, dla członków dynastyi ojca, którego tam

już pochował. Bogactwem marmurów różnokolo

wych, zielonych, różowych, fioletowych, porfiru

i jaspisu zacierał ślady nędzy żywota wielu

z tych mocarzy.

Eskuryal jest pałacem Filipa H-go. Może być

świadectwem duszy tego króla i jego dziejów

i grozy ich potęgi.

Władysław Oiinther.

(C. d. n,)

-----------------------e

e»*

.....

..........

digitalizacja: mbc.malopolska.pl

ae_

jgg

ą.

—-r

—

N u m e r wieczorny 10hal., ranny 4 hal.}

PRENUMERATA WYNOSI:

l,_

na c*ty rokIIn* *OMWtaf Ina 1 mleeiąę

ę Krakowi« w »iejacu

........................................

30koroi

7kor.80h. 2ker.50 hal.

d o m m ................... .................

36koron | 9kor. _

«3 kor. -

fucetą w p afleP wi« A u s t r y a c k i e m ........................ ...........................

36koron I 9kor. -

Skór. _

l i^ k r o t n ą w y syiką p o c z t o w ą ...................................................

42koron 10kor.50 h . 3koi. 50h«L

f * c itą ^ łR??łf ^ 5 . ^ i e mi e ,cl5l e m ............ ............ ............ ............ ...

42koron 110kor. 50 n. 3 kor. 60 haL

po w*zy .

P? ,*. » należących do związku pocztowego 48 koron j12kor. —

84kor.

Wpan«wie rooyjskiem (abonament przez urzędy pocztowe) 16rb. 20k. j 4rb. 05k . 11 rb. 45 kop,

pi8Di **P’anicznych, mających debit w państwie rosyjsklem

*’””°S!!i!ł«i oh.?*urzędypocztowe: w Petersburgu, Warszawie, Kijowie, Wiinia,

ktoaKwie i u a e sie . Z innych miast i w»i można prenumerować Czas, posyłając pocztą należytoM

«o urzędu pocztowego najbliższego i powyżej wymienionych większych miast

Pronnmwata i ogłoszenia przyjmują: w W arszawie biuro ogłoszeń Ungra, L i E, Metzl i Syn.

Kiędzynajodewe Biuro ogłoszeń — w Kijowie księgarnia L. Idzikowskiego — w W ilnie biur«

Prenumeratą przyjmująi AdministracjaCząmkwKrakowieIurzędy poeatowe. Miejscową

n u m e ra tą kaięg. S. A. Krzyżanowskiego, handle: S t Karlińskiego, trafika w Sukiennicach, Biorę « « »

Hopcasa i Salomonowej, Oł. Trafika. We Lwowl* ,,Czai" jest de aabycla w klirack dilee. A. ll»l«WW *tw

I . Stktłewtklige, R. Bachitaba, aa itacyach kolejowych w Taraowla, Rzeizewle, Jailo, Rowy« lą c u M per***

w k ilęgaral kolejowej, tudzież *a Innych głównlcjtzyck otacyach i parłyertw kolojawyck.

Ceny ogłoszeń: od wiersza petitem za pierwszy raz 20hal., za każdy następny po15hal.: układ u w -

laryczny, cyfrowy, skomplikowany, pierwszy raz40hal., następny po 15hal Nadesłane i Nekrologi«

od miejsca wierszadrukiem petit. 60hal zakażdyraz. G łosy pubiicznofici po2kor.;ko«eilkaty handlewe

pokronicei po dzialeekonomicznym; komunikatyprywatne, śluby, zaręczyny itp.po lk or.ed miejsca wlereia.

Ogłoszenia i prenum eratą przyjmują; we Lwowie biura dzienników L.Piohna, A. Olazewakiego,

St.Sokołowskiego, K.Buchstaba; w Jarosławiu Biuro dzienników; w Podgórzu Poturalsld; w Pr***

tnyślu A. Juszyński księgarnia 1E. Billet; w Rzeszowie M.Weintraub; wStanisławowi« Jaaiel

iki i Sp.; w Tarnowie M. Rockach, O. Haut; w Tarnopolu Komaniewski; w Paryżu wyłącznie

p. W. Raczkowski, 14 Citó de Trevise; w W ied niu Haasenstein A Yogler, R. Mosse (także we wazyat*

cich filiach): H. Schalek, M. Dukea, E. Braun, J. Danneberg, Bock dc Herzfeld, H. Friedl (tylke pre*

numeratę H. Goldschmidt A Comp.); w Frankfurcie n. M. G.L.Daube ći Comp., w Pradze cze

skiej Fr. Hororka. Listy z pieniądzmi i przekazy pieniężne na prenumeratę i ogłoazeula przyj*

«uje Administracya Czasu w Krakowie. Reklamacye nieopleczętowane nie podlegają opłacie pocztowej.

Listów nieopłaconych nie przyjmuje się. Rękopisów nadsyłanych nie zwraca tlę.

Za każdą zmianą adreta dopłaca tlą 40 hal. * V I

ADRES REDAKCYl: ul. ńw. Tomasza Nr 32.

Telefon Nr M.

1 з 6 • Strona 1

Мірадор - viewer

Czas.

опис

Структура

Схоже

Помилка 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Мірадор - viewer

опис

Структура

Схоже

Помилка 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction