Czas.

Мірадор - viewer

Czas.

Примітка

Відображення 718 примітки

Додавання приміток лише для зареєстрованих користувачів

Опції

Ncr92

Tłocznik t/VTTT

,.S

JtlJl-SL«*

(Numer wieczorny),

amy.J .a .w .r"ciaim

Prenumerat(* przyjrmiją: Administracya Czasi: w K rakowie i urzędy pocztowe.

Miejscową

prenumeratą kr:ęg. 8 . A.*Krzyżanowskiego, iiandie: St. Karłińskiego. H.Kretschmera, B_:uro dzien.

dopc,a=a i Salom onow ej. (U. Trafiko. tVs Lwow!a ,,Czas" jest do nabycia w b;urach dzien. A. Stażewskiego,

S. Sokołowskiego, K. Sec!iśt?.te, na siacysGlt !ic!ejowyeh w Tarnowia, Rzeszowie, Jaśle, Sowym Sącza na peronie

w księgarni kolejowej, tudzież na itw}ch główniejszych stacyach u portysrśw kaiejowycb.

Ceny ogłoszeń: od wiersza petitem za pierwszy raz 20lial., za każdynastępny po 10 hal.: układ tabe

laryczny, cyfrowy, skomplikowany,pierwszy raz40hal., następnypo10hal. N adesłane 2Nekrologia

od miejsca wiersza drukiem petitowym80halerzy zakażdyraz. Głosy publiczności po 2kor.;

_wszel

kie prywatne komunikaty po kronice i po dziale ekonomicznym i t p. po 1 kor. od miejsca wiersza.

Ogłoszenia 5prenumeratą przyjmują: we Lwowie b:ura dzienników t,. P!ohna, A.Olszewskiego,

St.Sokołowskiego, K.Buchstaba; w Jarosławiu Biurodzienników; wPodgórzu Poturalski; w Prze

myślu A. Ju.-,zyńskiksięgarnia, D.Heszeles; w Rzeszowie M’. Weintraub;wStanisławowie Jasiel

ski iSp.; w Tarnowie M.Rockach, O.Hant; w Tarnopoiu Rt,jn:miewski; w Paryżu wyłącznie

p.W . Raczkowski, 14Cite de Treviśe; w W iedniu Haasenstein ScVogi.ei*- R-Mosse (ta.kże we wszyst

kich filiaeb): H, Schalek. M. J)ukes, E. Braun, J. Danneberg, H. Friedl (ty.’ko prenumeratę II. Gold

schmidt ScComp.); w Frankfurcie 11. M.G.L.Daube fi Comp., w Pradze ,rjeskiej Fr. Hovorka

Listy z pieniądzmi i przekazy pieniężne na prenumeratę i ogloszeu:a przyjmuje Administracya

Czswi w Krakowie. Rekiamacyeńieopieczęiowane nie podlegają opłacie pocztowej. Jjistuwnieopła

conych nie przyjmuje się. Rękopisów nadsyłanych nie zw raca się.

giS " Ja każdą in;ians adresu dopłaca eię 40 hal.

"^3

ADRES REDAKCYI:ul.św. Tomasza Nr32.

Telefon Hr50,

Zapiski polityczne.

Kr. Aehrenthal w Berlinie.

Rozmowy na t!e zbli

żenia austryacko-rosyjskiego.

—

Co w niem obchodzi

Niemcy. Włochywobec takowego.

—

Jego losy. -

Możliwa angielska przymieszka.

—

Komunikat ber

liński, zamiast układu ?ustryacko-rcsyjskiego.

—

Par

lamentarzyści francuscy z różczką oliwną w stolicy

monarchy, który stworzył konferencye haską pokoju

a jedyny toczył wielką wojnę.

—

Podróże i ruchli

wość bałkańska.

—

Pierwsze wyraźne zaznacze-nie się

nowego kancle,rza .

—

Przebieg przesilenia w Anglii.

Przy b.ardzo serdecznem i pochlebnem powi

taniu h.r. Aehrenthala w Berlinie, w czem kan

clerska ?,ord(!. A!!(j. Ztg. pierwsze i najwybit

niejsze miejsce zajęła, poruszono w dziennik:ach

ce’sarstwa niedawne próby osłabienia wzajemne

go zaufania i wyw-ołania rozterki z powodu za

mierzonego zbliżenia Austro-Węgier do Rosyi,

ale na to, aby je odeprzeć i wykazać ich bez

skuteczność. Półurzędowa K()in!::che Z eitu n g

wyraźnie mówi, że rokowania austryacko-rosyj

skie były przedmiotem rozmów za bytności hr.

Aehrenthala w Berlinie i że zachcianki zużytko

wania ich dla obudzenia nieufności między W ie

dniem i Berlinem są zbyt niezręczne, aby mogły

mieć powodzenie, dowodzą zaś tylko , iż są koła

zagraniczne, dla których stałość związku dwóch

środkowo-europejskich mocarstw jest, solą w oku;

ale z nią przyjdzie zagranicy liczyć się trwale.

Gdyby istotnie żywiono w Berlinie jakiekolwiek

wątpliwości co do rozmów Wiednia z Petersbur

giem, to oczywiście przyjazd hr. Aehrenthala

do stolicy cesarstwa posłużyłby do ic h usunięcia.

Ale znamiennem jest, że nad Sprewą biorą głów

nie w rachubę wpływ, jaki zbliżenie się Wiednia

do Petersburga wywrzcćby mogło na stosunki

Petersburga z Berlinem. Najrriechętniej wyrażają

się o niem dzienniki włoskie, którym się zdaje,

że Rosya zobowiązała się względem Włoch

w Racconigi i stąd wnoszą, że zanim porozumie

się z Austro-Węgrami, winna przedłożyć warun

k i gabinetowi rzymskiemu i otrzymać jego ze

zwolenie. Przyczem z zadowoleniem witają bli

ski przyjazd do Rzymu kanclerza Bethmann—

Hollwega i jego narady z hr. Guiciardinim.

A tu owe rokow ania austryaeko - rosyjskie

wprawdzie trwają, ieez nie postępują i ktoś do

świadczony w rzeczach dyplomatycznych zau

ważył, że za wiele o nich mówią, aby zbyt im

ufać można. Dotąd namacalnego ich przedmiotu,

tom mniej skutku, trudno się dopatrzeć. Amba

sady francuska i angielska w Wiedniu i Peters

burgu, działają usilnie na rzecz porozumienia.

Francya postępuje tu zgodnie ze swojern zacho

w-aniem się podczas aneksyi, w zamiarze usu

nięcia wszy-stkiego, coby zagrażało pokojow i

i ją wciągnęło w niepożądane zawikłania. Jest

to zupełnie uzasadnione i zrozumiałe i nie mo

że budzić podejrzeń nigdzie; podczas, gdy skwa

pliwość Anglii mogłaby ukrywać antyniemieeką

dążność, którą zapewne omówiono podczas po

bytu hr. Aehrenthala w Berlinie i która slaćby

się mogła kamieniem obrazy.

Ostatecznie zamiast jakiegokolwiek układu au

stryacko-rosyjskiego r:;amy komunikat o nara

dach hr. Aehrenthala z kanclerzem Betbmannem

Hollwegiem, który stwierdza zgodność ich co do

utrzymania status quo na bliskim Wschodzie

oraz dalszego uporządkowania wewnętrznych

stosunków państwa oltomańskiego. Dwa te punk

ta m iały być podstawą porozumienia Austro-Wę

gier z Rosyą, zatern teraz pozostaje Rosyi tyl

ko przystąpić do omówionego w Berlinie pro

gramu. Że obydwa mocarstwa cierpliwie na to

czekać mogą, świadczą dalsze słowa komunika

tu, które mówią, iż obydwaj mężowie stanu

pozostają przy spokojnym sądzie o najbliższej

przyszłości, tak dobrze co się tyczy położenia

Europy-, jak rozwoju na bliskim Wschodzie. Co

znaczy, iż zadowoleni są z położenia, które ich

przymierze i postępowanie w ytw orzyły w ze

szłym roku.

Przybycie parlamentarzystów francuskich do

Petersburga posłużyło do stwierdzenia uczuć i

zapatrywań francuskich w chwili obecnej. Powi

tani zostali najprzychylniej przez dzienniki, świat

urzędowy, dwór i cesarza, przy- proteście stron

nictwa robotniczego i socyalistów. Przewodni

czący delegacyi, senator d’Estourr:cłles de Con—

Stant, już na dworcu uczcił niezachwiane przy

mierze francusko - rosyjskie, zaznaczył dążność

pokojową potrójnego porozumienia i wreszc:ie

oświadczył, że Francya wita rokowania o zbli

żeniu między Austro - Węgrami i Rosyą, jako no

wą rękojmię pokoju! D ’ Estourneiles jest wpraw

dzie równie gorliwym jak dobrodusznym apo

stołem wiecznego pokoju, p .Suttne r w spodniach,

ale tym razem wyraził dokładnie myśl rządu

francuskiego.

Z tem zbiegł się pobyt królewskiej par_y buł

garskiej w Petersburgu. Towarzyszą jej minśsler

prezydent Malinow i minister spraw zagrani

cznych Paprykow. Cale to towarzystwo z wido

cznem znamieniem politycznem, po dwudziesto*

cziero--godzinnem zatrzymaniu się incognito

w Wiedniu, podążyło w odwiedziny do dwora

rosyjskiego, którego ulubienicą jest. k rólowa Eleo

nora, odkąd na czele szpitala wojskowego od

była wojnę mandżurską. Jaki jest bezpośredni

cel tej podróży, nie podobna dokładnie określić,

to pewne, źe jest on politycznym a na razie,

właśnie podczas rokowań austryaeko-rosyjskich,

zaświadczyć pragnie ona, że Rosya nie utraciła

swojego w Bałkanach wpływu, oraz prawa do

wdzięczności, ]ak znowu delegacj-a parlamenta

rzystów francuskich ma okazać, że odosobnioną

w Europie nie jest. Z tem łączą się pogłoski o

różnych dalszych odwiedzinach książąt i polity

ków bałkańskich w Petersburgu, oraz w zaje

mnych, podczas gdy dostrzedz można zwiększo

ną zapobiegliwość dyplomacyi państw bliskiego

Wschodu, której objawem jest podróż serbskie

,go ministra spraw zagranicznych Milovanovića

do Konstantynopola. W jakim kierunku objawią

się następstwa tych obrotów i zabiegów, czy

mianowicie w konfederacyjnym, czy też nico

ścią. niedaleka przyszłość nauc;zy nas. Na teraz

weszła w życie w Serbii nowela, mocą której,

w braku traktatu handlowego, cła na towary

austryaeko - węgierskie podniesione zostały po

nad maksymalne, tak,że handel przecięty tu zo

stanie niemal całkowicie.

Podczas gdy hr. Aehrenthal omawiał położe

nie europejskie z kanclerzem niemieckim, tego

uwaga była prawdopodob.nie więcej zwrócona

na wewnęt’rzne niż zewnętrzne stosunki. P:; raz

pierwszy zaznaczył się on wyraźnie przy wnie

sieniu reformy -prawa wyborczego w Prusiecli i

zaraz przysporzył sobie trosk i kłopotów, które

ściąga na siebie każda stanowczość w czasach

przekonań luźnych i zdań chwiejnych. Kancler*

stwo p. Rethrnaar:-HoHwęga jest tworem osobi

sty’m cesarza Wilhelma, o który już dlatego sa

mego dba wielce, ja k też dlatego, iż nim wy’

zwolił się z kurateli ciężkiej ks. Biiłowa. Lepiej

niż mowy w sejmie, znamionuje kanclerza prze

mówienie na uczcie Rady gospodarczej ziemiań

skiej. R zekł on tam : ,,Nie jestem partyku).arzy

stą pruskim, za jakiego mnie przedstawiają. Nie

mogę po niemiecku lepiej myśleć, jak widząc po

w ołanie Prus w tern, żeby były si!nemi, a następnie

oddały siłę swoją na usługi Niemiec".

Tak sa

mo, jak Macedonia na usługi Grecyi, a Rzym

Italii. Jest to znany najskuteczniejszy środek

hegemonii i najlepszy sposób upozorowania jej.

! dlatego p. Bethmann-Hollweg nie chce dla Prus

głosowania powszechnego, bo wie, że ich silę

stanowią te klasy społeczne, któreby ono poli

tycznie obniżyło, zanim by je wypadło. Nie roz

czula go ani przekonywuje prawo wyborcze po

wszechne w innych państwach związkowych i

do parlamentu, ko tam ma nierównie mnie.j

szą doniosłość, niż w tem państwie , któ

rego siła winna być użyczoną całości związku,

a którą ono czerpie historycznie z tych klas,

przeciw którym zwraca się powszechne głoso

wanie.

Wiekowy wpływ tych samych klas społecz

ny’ch na sprawy publiczne, zapewnił pomyślność

Anglii i rozwój jej potęgi. Potrzebę zmian, któ

ra z biegiem czasu zawsze i wszędzie powstaje,

zużytkować chcą radykalne żywioły, zwłaszcza

namiętni ich przywódcy, nie do reformy, ale do

przeistoczeń, pokrewnych wywrotom. Zdrowy

organizm społeczeństwa opiera się im i stąd

znany wynik wyborów, który’ nie jest rozwią

zaniem zadania, lecz objawem przesilenia. Siw c

rzyły one położenie, które odzwierciedla mowa

tronowa, odczytana p rzy otwarciu parlamentu

21 t. m . Jest ona zarówno krótką jak niejasną

Czuć w niej brak harmonii co do głównego

przedmiotu między zamiarami gabinetu a uczu

ciami i zapatrywaniami monarchy. Uwydatniają

takowy użyte przez władcę konstytucy’jnego s!o

w a : ,,Zdaniem doradców Korony, potrzebne są

zarządzenia, aby’ Izba wyższa miała taki skład

i takie pełnomocnictwa, żeby co- do projektów

ustaw mogła bezstronnie spełniać funkcye ini

cyatywy, rewizyi i przy pewnych gwarancyach

miało prawo odroczenia".

Wyrażenie to odosa

bnia zdanie doradców Korany i każe im za nie

ponosić odpowiedzialność.

Rozprawy nad adresem w obydwóch Izbach

usunęły ewentualnie spór o budżet, albowiem

opozycyą w Izbie lordów oświadczyła, iż nie

będzie mu się sprzeciwiać, jeżeli Izba niższa

uchwali go ponownie. Wałka prowadzoną będzie

dalej o prawa Izby wyższej. Rząd oświadczył,

iż nie żądał i nie clrzymał rękojmi ze strony’

Korony, któreby zapewniały jej wynik. Zgodnie

z mową tronową, wniesie on nie bill ale rezo

lueye, zdążające do ukrócenia prerogatyw Izby

lordów. I)roga długa i niepewna. Nie zadów:-,Inia

tych, k tórzy by chcieli bezpośrednio pozbawić

Izbę wyższą jej stanowiska w państwie, tem

mniej tych, którzy pragną jej zniesienia; zatem

nie zadowainis stronnictwa robotniczego i Irland

c zyków, bez których rząd nie może, począwszy

od budżetu, nic w Izbie gmin przeprowadzić.

Z drugiej strony, gdyby gabinet Asąuitha poda!

się do dymisyi, naczelnik opozycyi Balfour nie

mógłby stanąć na czele rządu, bo nie miałby za

sobą większości angielskiej a już oświadczył

przez Austeria Chamberlaina Irlandczykom, że

nię przyjąłby ich poparcia. W tem położeniu,

nowe wybory zdawaćby się mogły nieuniknio

nemu Ale przeciw nim przemawia znużenie obo

zów po ost,atnich, oraz niezmierne koszta, jakie

pociągnęły za sobą. Dlatego słusznie zapewne

przepowiedział członek rządu, jeneralny dyrektor

poczty, że upłynie czas pewien, zanim rozstrzy*

gaiętem zostanie pr^sile-uia *polityczna.

Przypuścić wolno, ’iż nie skończy się zwycię

stwem radykalizmu, niesumiennych przywódców

i agitatorów’, ale przecież krokiem naprzód de

mokratyzacj-i.

0 przyszłość Sośni i Dalmacyi.

Wiedeń 25 lutego.

Aneksya Bośni i Hercegow’in y w pierwszej

chwili wywołała w Austryi nastrój omal że nie

entuzj’astyczny, coś w rodzaju dumy państwo

wej i zaufania w siły monarchii. Na sesyi de

łegacyjnej w Budapeszcie widocznem było p ew

no podniecenie państwowego patryotyzmu, a na

wet polityk tak trzeźwy i wytrawny, jak Dr

Kramarz na zebraniu delegatów słowiańskich

unosił się nad dokonanym faktem i przepow/ia

dał nową, świetną przyszłość monarchii.

Duch imperyalizmu przeleciał nad Austryą...

Ale Austrya jest państwem nieustających

wątpliwości, ciągłe,j autokrytyki i autoironii.

Ledwie przebrzmiało echo aneksyi, ledw’ie przy

cichła przez aneksyę wywołana wrzawa wojen

na, a już rozpoczęty się obawy i wątpliwości,

przedewszystkiem zaś pod powierzchnią nurtu

jący’ spór o nowy nabytek pomiędzy jedną po

łową monarchii a drugą. Węgrzy, ostrożni jak

zwykle, z góry zażądali w orędziu o aneksyi

Bośni i Hercegowiny uznania swoich rzekomo

historycznych pretensyj do tych krajów , po

czem przycichli. Politycy węgierscy wiedzą, że

dziś Bośnia i Hercegowina byłyby dla Korony

św. Szczepana darem Danaid ; albo wzmocniły

by nadmiernie pozycj’ę Chorwacj’i, albo dałyby

niebezpieczną przewagę żywiołowi słowiańskie

mu wewnątrz Węgier. Na przyjęcie tego daru

trzeba więc długoletnich przygotowań, m ianowi

cie zaś długoletniej pracy ,,asymiłacyjr)ej" , b ez

piecznej ordynacyi wyborczej i wielu innych

rzeczy. Zaznaczywszy więc swoje pretensye,

Węgrzy spokojnie czekają.

A Austrya? Austrya jak zwykle wątpi we

własne siły i — czeka także, ale Węgrzy cze

kają celowo i planowo, Austrya czeka bez celu

i planu z wrodzonej państwowej indolencj’i. Sta

nowiskiem Austryi zajmuje Ł) się w tych dniach

wydana książka, której autor kryje się pod pseu

donimem Omega — jest nim zaś, jak w Wie

dniu powszechnie twierdzą, by ły minister handlu

Dr Baeroreither. Mam pod tym względem pewne

wątpliwości; zbyt stanowczy i apodyktyczny

sposób pisania i nie dość ścisła w wywodach

logika nie przemawiają za tym domysłem, ale

książka bez względu na autora zasługuje, cho

ciażby dla swej intencyi, na szerszą uwagę.

Autor połączył problemat bośniacki z proble

matem dalmatyńskim; dla niego Bośnia ma dla

Austryi olbrzymią wartość, ale tylko jako ,,Hin

terland" Dalmacj’i. Z tego stanowiska wysuwa

więc p-ytanie o przyszłość Dalmacyi, zarzucając

Austryi, że dotąd nie dość stanowczo występo

wała przeciwko chorwaeko-węgierskim preten

sj’om do tego kra ju. Rejestruje następujące co

do Bośni pro jekty: l) projekt niektórych ,,prze*

wódeów" (cudzj’słów jest własnością autora) po

zostawienie Bośni Węgrom w zamian za korzy

stną ugodę, ewentualnie naw et z dodatkiem D al

macyi; 2) utworzenie trzeciego państwa z Bośni,

Hercegowiny, Chorwacj’i i Sławonii, jako część

składową Korony św. Szczepana, połączoną z W ę

grami nową ugodą; 3) połączenie tych krajów

z Dalmacyą, jako odrębne trzecie państwo; 4)

utrzymanie Bośni i Hercegowiny’ jako wspólną

własność, a więc t. zw . ,,Reichsland". Autor nie

oświadcza się wyraźnie za żadnym z tych pro

jektów, ale dwa pierwsze bezwarunkowo od

rzuca.

Rozpoczy’na rzecz od — dość zresztą łatw e

go — dowodu, że historyczne pretensye W ę

gier są urojone. Ktokolwiek wczytał się w hi

storyę (zresztą odrębną) obu krajów, wic, że

przy zmiennych kolejach losów, zmiennych

terytoryalnych granicach i dwuznacznych poli

tyczny’ch stosunkach, pretensye węgierskie opie

rają się na wyrwanej z historyi luźnej kartce,

kiedy inne kartki podobne a może i lepiej

ugruntowane prawo przyzn.ają Austryi (z tytułu

cesarstwa niemieckiego), Turcyi a nawet i Ser

bii. Co do Hercegowiny specyalnie to stosu-nek

raczej jest odwrotuy i Hercegowina przez gło

wę Chorwacyi rościćby mogła pretensye do w ła

dania Węgrami.

Burzliwa i zmienna historya tych krajów nie

nadaje się wogóle do formułowania z niej h i

storycznych pretensyj, a jedynym aktem dyplo

matycznym, który jasno obejmuje oba kraje w

ich dzisiejszych granicach jest tra kta t berliński

a w jego następstwie akt aneksyi. Bystro i lo

gicznie zbija autor pretensye węgierskie, oparte

na tytulaturze cesarza i króla dowodząc, że ty

tuł monarchy zmieniał się wraz z terytoryalną

sferą posiadania, że więc nie posiadanie stosuje

się do tytułu, ale tytuł do posiadania.

Przysięga koronacyjna węgierska obowiązuje

króla, że wszystkie w przeszłości węgierskie

kraje któreby nabył, ma napowrót do Węgier

wcielić. Autor dowodzi, żc ra fio !c()is, z której

tekst przy’sięgi powstał, odnosiła się jedynie do

Siedmiogrodu, nigdy zaś do Bośni i Herce

gowiny.

Zakończywszy dowód historyczny konkluzyą,

że oprócz ty tułu faktycznego posiadania żaden

inny tytuł nie wytrzymuje w tym wypadku k ry

ty’k i , autor dochodzi do głównego celu swej

książki, do stwierdzania, że Bośnia i Herccgo*

*) Was so!l mit Bosnim geschehen P Wem

geliórt Dalm atien ? Politisch-hisforisch e Prag

nienie von Omega. Wien, 191-0.

wina niezbędne są dla tego państwa, które po

siada Dalmacyę. Mogą więc one albo pozostać przy

Austryi, albo pozostać wspólną własnością, ale w ła

snością, w której głos austryacki coś znaczy. Ale

Węgrzy kwestyonują przynależność Dalmacyi do

Austryi, podnosząc historyczne pretensye Chor

wacj’i. Otóż autor wykazuje bardzo ezczegółowo

i pracow’icie, źe wszystkie przez Węgrów p rzy

toczone a kta historyczne nie odnoszą się do dzi

siejszej Dalmacyi, a przeciwnie obok Chorwacyi

wymienianą bywa Dalmacj’a w czasie, kiedy kraj

odpowiadający dzisiejszej Dalmacyi stanowił*

część składową Rzeczypospolitej w’eneckiej, ra

guzańskiej, lub imperium tureckiego. Dzisiejsze

terytoryum dalmatyńskie nigdy w skład Chor

wacyi nie wchodziło.

Słabą stroną w’ywodu jest polemika, oparta

rra zasadniczych ustawach austryackich. Nieza

przeczoną praw’dą, jest, że ustawa z roku 1837

zna Dalmacyę tylko jako niezaprzeczony kra,j

koronny austryacki, ale niemniej prawdą jest, że

w patencie z lutego 1831 przy Dalmacyi znajduje

się uwaga: ,,Jedoch kann, nachdem w ir iiber die

staalsrcchtliehe Stellung unseres Kónigreiehes

Dalmatien zu unseren Konigreichen Kroatien—

Slavonien uoeh n i c h f . endgirltig entschie

den Sraben, die fiir Dalmatien ,erlassene Landes

ordnung dermałen noch nicht yo!lstandig in

Kfaft treten". Otóż pomiędzy patentem lutowym

a konstytueyą r. 1867 nie zaszedł żaden wy’ra

źny fakt, żaden akt prawny, regulujący przyna

leżność Dalmacj’i , samo zaś (!puszczenie owego

zastrzeżenia nie wy’starcza d!a usunięcia w ą tp li

wości. O wiele ściślejszym jest wywód history

czny autora, oparty na polemice przeciwko

prawno-państwowemu zastrzeżeniu chorwackich

posłów w austryackiej Izbie poselskiej.

Nader aktutalną jest krytyka chybionej poli

tyki kolejow’ej austryackiej w Dalmacyi, a na

przeczytanie zasługuje mianowicie zajmująca roz

praw’a w’ ostatnim rozdziale o sankcyi pragma

tycznej.

Fstrzs!ja organizacji.

Artykuł Czasu o potrzebie zorganizowania

żywiołów zachow’awczych we w’schodniej części

kraju powtarza Gaz. n ar. i dodaje od siebie na

stępującą opinię:

,,Uwagi te Czasu poniekąd słuszne, przytacza

my, zw’łaszcza, że przypadły one właśnie w przed

dzień walnego zgromadzenia Tow. Kółek zie

,mian, które jutro odbędzie się wo Lwowie. O

potrzebie zorganizowania się żywiołów konser

w’at.ywnych wo wschodniej części k ra ju niejedno

krotnie już pisaliśmy, i o ile nam wiadomo,

sprawa ta jest już zapoczątkowaną".

Zapowiedź tę przyjąć należy z zadowoleniem,

podobnie, jak nadzieję wyrównania różnie mię

dzy ziemiaństwern w sprawie Rady kultury kra

jowej, o której pisze Gaz. nar.:

,,Nieporozumieniem, jakie powstało wśród zie

miaństwa w kwestyi Rady’ kultury krajowej, nie

jesteśmy wcale zatrwożeni. Owszem, gdyby ze

względu na niebezpieczeństwo co do państwo

wych subwencyj hodowlanych, wol.no nam było

być optymistami, to z nieporozumienia tego w y

ciągnęlibyśmy jedynie wniosek pocieszający a

mianowicie, że dowodzi ono gorącego zaintere

sowania się ziemian sprawami agrarnemi w k r a

ju, czego niemałą zasługę przypisać należy Kół

kom ziemian i Zjazdom ziemian. Różnice zapa

trywań, po.wstałe co do Rady kultury krajowej,

jakkolwiek chwilowo wywołały pewne starcia

zdań, niebawem niewątpliwie sie wyrównają nie

tylko ku zadowoleniu stron obu, a!c i z pożyt

kiem dla samej sprawy. Zaznaczyć bowiem tu

należy, źe walczyli r.ie jedni ziemianie przeciw

drugim, że nie szło tu, jak się dziś popularnie

mówi, o wymianę mózgów na stanowiskach

w Towarzystwie gospodarczem, ale o rzecz sa

mą — nie było więc animozyi osobistej, tera

samem więc wyrównanie rozbieżnych poglądów

staje się łatwiejszem".

Z chwili zamętu.

Ka z imięrz Zdżieeliowski: Ł u n a powieść

współczesna 2 toiny. Warszawa E. Wende i Sp. Kl .i

ków G. Gebethner i 3p. 1950 r.

Dotąd jeszcze brzmią nam w uszach echa te

go zamętu chwili dziejowej, dotąd jeszcze m;:—

iny w oczach krw aw e łuny tej nieszczęsnej pse

udo - rewolucji, co parę lat temu przeleciała po

nad znaczną częścią naszego kraju. Literatura

ostatniej doby’ w różnych, na poły tragicznych

no poły satyrycznych odbiciach przypomina, u

przytomaia nam te smutne odgłosy’ i odbłyski

nieudanych prób rewolucyjnych.

Ł u n a p. Kazimierza Zdziechowskiego, to je

dno z owych odbić, jedno z najbardziej typo

wych dla nastroju umysłowego naszej inteligen

c j i współczesnej. M ło dy ten powieścioprsarz,

w swych kilku dotąd ogłoszony’ch utworach

ujmował zazwyczaj ze strony społecznej i oby

watelskie,j stosunki otaczającej rzecz,ywistości

życiowej, dając im podkład ideowy, wielostron

nie przemyślany’ . Przy takim kierunku twórczo

ści nie mógł pozostać obo,jętny na ostatnie wy’

padki, tak wiele da,jące do myślenia, tak głę

boko wstrząsające naszem życiem społecznem

i obywatelskiem. Pokusił się tedy o rozległj’ o

braz powieściowy tych wypadków, ukazany przez

pryzmat wrażeń, uczuć r myśli kilku głównych

postaci, przedstawiających nie tyle indywidual

no - psychiczne, ile ideowo - społeczne typy ży

cia współczesnego.

W ten sposób u,jęty obraz nie może się od

znaczać wyrazistością zarysów, żywością zabar

wienia; więcej w nim myśli niż kształtów, wię

ce,j odcieni ideow.ych a niżeli barw ży’cia. Już

samo iło zdarzeń bardzo niewyraźne, ogólniko

we. Rzecz dzieje się w Warszawie w dobie nie

udanych wstrząśnień politycznych, ale autor ni

gdy nazwy’ stolicy naszej nie wymienia, ani cza

su akc.yi powieściowe,j nie oznacza; mówi t,yl

ko o jakimiś nieokreśłonem bliżej mieście, o ja

kichś dopełniających się w niem nieokreślonych

zdarzeniach, wśród których żyją i działają oso

by powieści. Chodziło tu widocznie o uniknię

cie wszelkich upodobnień do konkretny’ch sto

sunków. tak bliskiej nam rzeczywistości życio

wej. Ale przy barwnem widzeniu twórczem

czy ta ogólnikowa bezimienność jego t!a miej

scowego byłaby m ożliwa?

Nie szuka,jmy wszakże w powieści tego, cze

go autor nie chciał, czy nie mógł nam dać. Bie

rzmy to, co w niej jest, co zawiera w sobie jej treść

wewnętrzna, jej dążność przewodnią. W Łunie,

jak wspomniałem, jest przedewszystkiem myśl

społeczna i obywatelska, ujawniająca się nie

tyle w charakterach, co w umysłowości działa

jących osob, nie tyle w faktach ich życia co

w ideach i przekonaniach, przez nie wyznawa

nych lub głoszonych. Oczywiście charaktery’

i fakty życiowe nie są wykluczone, bo bez nich

nie byłoby wcale powieści, a!e nie w nich za

wiera się punkt ciężkości utworu p. Zdziechow

skiego, nie na nich polega istotne jego zna

czenie.

Przedewszystkiem strona faktyczna powieści

wcale nie bogata, nie odznacza się ani zajmu

jąco przeprowadzoną intrygą ani obfitością obra

zów, przyrody, żj’cia. obyczaju. A charaktery?

Wszystkie mają jedną wspólną cechę bezchara

kterowośei. Można wprawdzie powiedzieć, że

autorowi chodziło o uwydatnienie te,j właśnie

cechy, jako przemagającej w typach ludzi współ

czesnych, w jego powieści odtworzonych. Przy’

znać jednak trzeba, że i bezcharakterowość mo

że i powinna być charakterystycznie w figurze

powieściowej przedstawiona, t, j. w układzie

i ustosunkowaniu rysów znamiennych, dających

wyraźnie zarysowany całokształt psy’chiczny,

choćby w moralnym jego rozkładzie. Owóż po

staci Łu n y , wszystkie bez wyjątku znajdujące

się w stanie moralnego rozkładu, czyli moral

nej bezcharakterowości, w tym swoim sianie

za mało charakterystycznie są przedstawione;

w tem co czynią, co mówią, oraz w sposobie,

,jak czynią i mówią nie dość dobitnie czytelni

kowi się uprzytomniają, nie dość konsekwen

tnie w znamiennych swych cechach zostały ro

zwinięte.

Natomiast ideowe ich fizyoguomie bardzo w y

raźne, tj. wyraźnie wypowiadają sądy, przeko

nania autora o zdarzeniach i ludziach współ

czesnych, dokładnie dają nam poznać właściwy

mu sposób odczucia i uświadomienia sobie idei,

krążących w atmosferze otaczającego życia spo

łecznego. Bardzo wielostronne ich odbicie znaj

dujemy w Ł u n ie. Autor okazu,je wszystkie po

no główniejsze w ostatnich czasach występu,jące

ustosunkowanie myśli i uczuć ludzkich do rwą

cego prądu zdarzeń, ale zawsze je ukazuje w pe

wnem zasadniczem zabarwieniu, które nazwa

łem już powyżej, nader typowym dla współcze

snej naszej inteligencj/i. Jest to zasadniczo sce

ptyczne zabarwienie, brak wiary w pozytywne

czy negatywne hasła sprzecznych dążeń. Jestto

sceptycyzm, powstający wobec ogromu mar

twych, ale potężnych siłą swe,j bezwładności

tani, stojących na drodze świeżo zrodzonych,

czy też odrodzonych prądów życia, wobec tak

często u nas, niestety, stwierdzającego się w prą

dach owyon braku siły, czy też wyrobienia, kie

rownictwa, organizacyi.

Wszystkie występujące w powieści p. Zdzie

chowskiego postaci, to istne słabizny duchowe,

nawet te, które mają wyobrażać coś nakształt

silnych duchów — wszystkie bez woli, bez ser

ca, bez jasnej myśli przewodnie,j, same nie wie

dz.a, czego chcą, to też chcą niedołężnie czegoś

bardzo nieokreślonego. Przedewszystkiem głó

wna postać powieści, hrabia Paweł Naborowski.

Autor przedstawił go już w jedne,j 7, dawniej

szych swych powieści na tic naszych stosunków

obyw3telsko-społecznycli, poprzedzających bez

pośrednio zamęt doby pseudo-rewclucy.jnej. Tu

taj widzimy go w samym wirze tego zamętu,

jako istne uosobienie ideowej bezradności 1płyt

kie,j chwiejnościprzekonań. Gzy ma to byćprze

ciętny typ ze sfery arystokratyczno-ziemiańskiej?

Takby się zdawało ,ze względu na znaczenie,

jakie mu autor uaje naswe,j widownipowieścio

wej, sferę tę obejmującej. Ale w takim razie

,jakże pesymistyczny sąd o ludziach, do niej na

leżących. Ta figura bezmyślnego myśliciela, nie

rycerskiego rycerza ideima ich wyobrażać! Wi

dzimy go tedy w stolicy kraju wśród bardzo

arystokratycznego środowiska, przy boku pię

knej i niemądrej żony’, kokoty wielkoświatowej,

lub też w otoczeniu przyjaciół politycznych

z party’i socyalistycznej, do której zabłąkał się,

odbywając gwałtowną ewolucj’ę zprawa na lewo

w ciągiem dążeniu do ro li przodowniczego dzia

łacza społecznego. W dążeniu tern, pełen rżę

!: orno dobrych ci;oci i pięknych zamiarów, oka

zu.je się istnym analfabetą politycznym. N iby

coś działa, to znów rozmyśla po hamletowsku,

lub rozpustu,je po donżuanowsku, wreszcie po

śmierci żony, narozmyśiawszy nad tem, że

wszyscy umierać musimy, poczyna wzdychać do

urocze,j księżniczki; dostawszy zaś odkoszn,

uszlachetniony i oczyszczony przez w p ły w ideal

nej dziewicy, przy końcu powieści zdaje się

wznosić do jakiejś doskonalszej fazy’ rozwoju

duchowego i sposobie się do jakie,jś nowej roli

życiowej, w które,j jednak trudno przypuścić,

aby czegokolwiek zdołał uokonać przy’ toj za

sadniczo marnej organizacyi psychicznej, jaką

go autor obdarzył.

Tymczasem w głębi obrazu, jako burzliw e tło

dosc monotonnej akcyi powieściowej, ro zw ijają

-ty doniosłe, przewrotowe wypadki polityczne.

Na tein tle występują przedstawiciele różnych

carstw społeczny’ch, stronnictw i obozów. Autor

stara się być m ożliwie bezstronnym w charakte

rystyce rozlicznych odcieni i ugrupowań nasze

go współczesnego ży cia publicznego. Nie kolo

ryzuje w duchu partyjnym żadnej grupy; czy

jednak nie przyciemnia nadto swych barw w krań

cowo pesymistycznym sądzie o wszystkich?

To pewna, że pesymizmu nie brak w jego

charakterystyce. Występuje on głównie, jako

przeświadczenie o bezcelowości świeżo zbudzo

nych u nas prądów polity’cznych, o ujawniającej

się w nich niemocy charakterów, niedojrzałości

umysłów, rozpaczliwej nędzy serc i dusz. Dwie

tylko postaci w powieści mają w sobie jakieś

niby zadatki siły wewnętrznej, dwaj przedsta*

rTACtt

" , ............

wmr«hbm

M-W

w ychodzi i wyjgjtkiern dni po niedzieli i *hvi*f.«.ł.

...

.......... »

*Y"

o godzinie 6 nrm i’

i -o -°%%*:hdwa razydziennie, »mianowicie

y Amt b rano * o godzinie 6 wieczorem.

%Utftcr W!iLSZOfrłv \h tfsl».

rsnnv 4 h??i ^

pocztową:

P»pMI.L*"

Hl* ł l,w!-i wieczorny12haL,ranny6hal

PRENUMERATA WYNOSI:

V Krakowie w mieiscn

]nJ c/% rok na kwartał l!mi 1miesiąc

z odnoszeniem" dó domu

”?l IJ»r*50 h-!j2,k«r-50P!—

’o c z t ą w p a ń s t w i e Austryaokiem . ..........................................

o,b

9kor. - 3 1cor. -

; dwukrotna wvsyłką pocztowa

’?! 9kor.- j:3kor.—

-o c ztą w państwie NlemiecHem

’

* .............

;toron

JO kor.50 h .

8 kor. 50 haL

należących"do" związku pocztów ^

48 koron

!?K°*

Vedlug urzędowego

P?CZl0W8) 16^ 20k’ H4 rb- 03 k

^ rb. 45kop

bonament Czasu»rzvim u 4 ,,?,!L^*»^«"*^.nych, mających debit w państwierosyjskiem ,

AoskwieiOdesfUŹ" nveh n,kJ focztowe: w Petersburgu, Warszawie, Kijowie,Wi!nie,

do urzędu p o S o o I l u ”’51 mozna Ponumerować Czas posyłając pocztą na!eżytość

;,.i

g° najbliższego z powyżej wymienionych większych miast

iiedz’,narodowe "muro

’

;w W arszawie biuro ogłoszeń Ungra, L. i E. Metzl iSyn,

C Bluro °głoszeń -

w Kijowie księgarnia L. Idzikowskiego -

w Wilnie biuro

dzienników K. Taubera.

1 з 8 • Strona 1

Мірадор - viewer

Czas.

опис

Структура

Схоже

Помилка 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Мірадор - viewer

опис

Структура

Схоже

Помилка 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Завантажити файл

Завантажити файл

Видалення коментаря

Розширений пошук

Повідомити про помилку