Czas.

Мірадор - viewer

Czas.

Примітка

Відображення 716 примітки

Додавання приміток лише для зареєстрованих користувачів

Опції

N" 397

Kraków, Sobota 31 Sierpnia 1912.

Rocznik LXV.

Zapiski polityczne.

Rosyjsko francuskie sumitowanie.

—

Szki c Rosyi za

choduim ołówkiem.

—

Złudzenia odwetu i koniecz

ność obrony.

—

p, Poincare w Dunkierce.

bezpieczenie się przed niespodziankami.

—

Patrzenie

na palce.

Pochodzenie wniosku hr. Berehtolda.

Austrya ośmieliła się ! Volens nolens trzeba było

się z tem pogodzić.

—

Odczyty moralne i potrzeba

czegoś więcej.

Pozory uspokojenia.

Zbliża się

pokój.

Oblicze potrójnego porozumienia i potrój

nego przymierza.

—

WillielmshOhe. Szwajcarya. Sinaia.

Tyrol.

Pierwszem zadaniem, żeby nie powiedzieć tro

ską, po rozmowach rosyjsko-francuskich w Pe

tersburgu, było zapewnić cesarza Wilhelma, iż

nie zwracały się przeciw Niemcom. Zaledwie p.

Poincare odpłynął z Kronsztadu, cesarz Mikołaj

zawezwał ambasadora niemieckiego’br. Pourtales

aby mu to oświadczyć. Zaledwie p. Poincarć

wysiadł na ląd francuski, rzekł na śniadaniu,

danem mu w Dunkierce przez radę miejską «iż

btędnem byłoby mniemanie, że trójporozumienie

skierowane jest przeciw pewnemu mocarstwu*

i dodał: «Przymierze francusko-rosyjskie nie ma

zamiaru zaczepnego i chce utrzymania pokoju".

Można temu dać wiarę. Stan Rosyi jest tego rę

kojmią i dostrzedz to musiał p. Poincare, który

nie należy prawdopodobnie do tych, których

wzrok zaciemniają kadzidła. Podróżni ze Zacho

du, którzy niedawno temu zwiedzili Rosyę i

z którymi mieliśmy sposo.bność rozmawiać, przy

kre, nawet ponure odnieśli wrażenia, choć ra

dziby byli inne zupełnie wywieść. Podajemy ich

spostrzeżenia i sądy — nie nasze. Podajemy o

braz przez nich namalowahy.

Rosya popadła w marazm, w duchowe i mo

ralne wycieńczenie. Opanowała ją martwota, o

bojętność ogarnęła społeczeństwo. Obniżenie o

gólne, jeżeli nie wygaśnięcie dawnego, chwale

bnego patryotyzmu. Za to gorączka nacyonali

styczna nie tylko bezpłodna, nieofiarna, ale wy

czerpująca. Pozostał jedynie silny blok biuro

kratyczny, o który wszystko się rozbija, a któ

rego rozbić nie podobna. Rewolucya nie tylko nie

obaliła go, ale naw et nie napoczęła. Czuje się

praguienie, aby wielki wywrót zmiótł go, inaczej

niemożliwą jest naprawa. Ale brak sił do tego,

chociaż wystarczają do spisków i zamachów.

Tymczasem dawne przekupstwo i kradzież wzmo

żone, nie mniej pijaństwo. We wszystkiem zaco

fanie i barbarzyństwo. Bogactwa ogromne odło

giem. Chłopstwo martwe, wyzuwa się z patryo

tyzmu,’ z wolna z religii. Duchowieństwo poni

żone w oczach ludu i nie uszanowane. W chło

pach rozbudzone żądze antyspołeczne i dzikie

instynkty. Pochodzący z nich robotnicy pomimo

nauk i organizacyj socyalistyczuych wcale nie

przystępni dla jakiejkolwiek kultury, rozbestwie

ni, chciwi pieniędzy, brutalni w obejściu, prze

ważnie analfabeci.

Umysłowy poziom obniżony. W Moskwie nie

co wyższy jeszcze niż w Petersburgu. Nawet

plejada świetnych powieściopisarzy ze śmiercią

Tołstoja zakończona, pozostał Mereźkowski a

i tego prześladują. Nieład i rozgardyasz wszę

dzie, w bibliotekach, muzeach, zakładach. Pre

fekt policyi paryskiej Lepine zużytkował te

goroczny urlop na zwiedzenie rosyjskich wię

zień, domów poprawy, urządzeń bezpieczeństwa

oraz hygieny; odniósł niekorzystne, przykre

wrażenie.

Potworność policyi, zarażonej spi

skowcami i spisku zarażonego policyantami,

stwarza położenie ponure, pełne trwogi i w koń

cu może bez wyjścia. Nauka w uniwersytetach

ubezwładniona ruchami studenckimi i represyą,

co się odbije na pokoleniach. Nawet niegdyś

błyszczące towarzystwo wyższe petersburskie

maleje, bodaj czy nie znika. Prócz w niem,

obce języki zaniedbane. Parlamentaryzm zawiódł,

nic nie zdziałał ani stworzył, posłużył za po

krywkę zgubnej, mylnej i nienawistnej polityki

błędów, uporu w ich wytrwaniu. Nie wydał lu—

Wydanie popołudniowe.

dzi, możnaby niemal powiedzieć — jednego

człowieka. Wszystko mierności. Wszędzie uwy

datnia się brak ludzi. Jeden Stołypin był po

niekąd wyjątkiem, wlewał nieco życia choć czę

sto sztucznego w ten organizm. Szczupak wśród

karpi. Kokowcow bardzo uczciwy - jak to się

mówi — porządny, urzędnik pierwszorzędny,

finansista biegły, ale raczej administrator niż

mąż stanu.

Bezsilny wobec bezwładności

społeczeństwa,

zarówno

jak

nacyonalisty

cznych i dworskich prądów. Blok biurokra

tyczny przerasta go. Cesarz Mikołaj II, ani zły,

ani głupi, nie wywiera wpływu. Brak woli, wa

runki codziennego życia, nieustające obawy, nieraz

wywoływane z umysłu około niego strachy, unice

stwiają go. Cesarzowa rozchorowana nicość. Kama

rylla, otoczenie wytwarzają na dworze niezdro

wą atmosferę. Panuje nanimguślarsto. Zabobon zna

czne zajmuje miejsce; luzują się magnezyterzy,

spirytyści, czarnoksiężnicy, wróżbiarze, indywi

dua z pod ciemnej gwiazdy, zwykle wprowa

dzeni przez W. księżnę Anastazy§. W ostatnich

czasach syberyjski chłop Grzegorz Rasputin,Jsek

ciarz faisait la pluie et le beau temps. Ode

słano go wreszcie do wsi rodzinnej, czytać je

dnak można było w dziennikach, że 12 lipca

powrócił do Petersburga i że miał odzyskać ła

ski dworu.

W. książęta stali się plagą. Z bardzo małymi

wyjątkami do niczego, bez inteligencyi i bez zna

czenia. Dużo kosztują, dają zły przykład i budzą

wtludzie niechęć. Urok dynastyi i dworu przyćmio

ny. Armia podpora wewnątrz tronu i rękojmia ina

teryalnego porządku liczna, ze znanym twardym i

wytrwałym, żołnierzem. W ostatnich czasach usiło- ’

wania ulepszeń i pewna czujność i czynność, coś

jak reforma, w korpusie oficerskim. Brak jednak

w armii ducha ożywczego, przedewszystkiem od

powiedniego dzisiejszym postępom wykształcenia.

Pozostała intelektualnie w tyle za innemi i z tru

dnością przyszłoby je dogonić. Stracony czas

w tym względzie, nie da się powetować. Prze

waża przekonanie, że łożone na wskrzeszenie ma

ry narki pieniądze, owe pół miliarda rubli, o któ

rych mówił reskrypt cara do ministra - pójdą

na marne i że nadzieje wyrażone w tymże re

skrypcie zawiodą, jakoteż nie spełni się życze

nie, aby «wszystkie zarzuty, które niejednokrot

nie wywołała działalność zarządu marynarki n a

leżały odtąd do przeszłości I". Pieniądze — sądzą

osoby, z któremi rozmawialiśmy — będą w zna

cznej części rozdrapane, od celu odwrócone, in

ne przez nieporadność zmarnowane. Technika ro

syjska nie dopisze; gdyby przynajmniej powie

rzono budowę zagranicznym firmom i zakładom;

ale na to nie pozwala szowinizm i zarozumiałość.

W duszy narodu nienawiść Niemiec, z obawy dla

miłego spokoju kompromisy, w potrzebie płasz

czenie się. Liże się rękę, którą chciałoby się

ugryść. Na ogół bizantynizm bez jego intelektual

nego ruchu i wiekowej kultury. Dyplomacya —

chociaż także bardzo zubożała — może jeszcze

udawać i nadrabiać miną, zasłaniać nędzą moral

ną niedostatki polityczue i wojskowo — ale

ich nie zażegna i zdaje się, że próby pod

niesienia się są bez widoków, że wielka rola

Rosyi w świecie prawdopodobnie skończona...

Nie zbyt dawno inaczej było. Warunki geografi

czne, przestrzenie, klimat, siła bezwładności, mo

że obawa zarazy, zabezpieczają Rosyę dotąd

przed zewnętrznem niebezpieczeństwem. Wielkie

bogactwa i zasoby , liczna ludność pozwolą jej

istnieć materyalnem życiem. Świat liczyć się bę

dzie zawsze jako z olbrzymem, chociaż opadł na

sile; ale prawdopodobnie ten olbrzym nie odzy

ska dawnej i jak miał powiedzieć cesarz Wil

helm : «Rosya już nigdy gotową nie będzie".

Słowa, k tóreby świadczyły, że nietylko obniżyła,

ale i odsłoniła się.

Wobec tego stanu coraz większem jest złudze

niem, żeby Rosya podniosła oręż dla odwetu Fran

cyi nad Niemcami. Choćby chciała, nie mogłaby

i nie śmiałaby. Ale potrójne porozumienie wy

magałoby wielkiego wysilenia Niemiec, gdyby one

uderzyć chciały i dla tego utrudnia ono im za

czepne wystąpienie i nadużycie potęgi. To jego

powód bytu, nie zaś odzyskanie Alzacyi, Lotaryn

gii.

—

W tej też myśli mówił p. Poincare w

Dunkierce, że stosunki przyjazne Francyi i Ro

syi trwają niewzruszenie, o oziębieniu nie może

być mowy a uzupełnione porozumieniem z An

glią, zmierzają do utrzymania pokoju oraz za

bezpieczenia się przed niespodziankami.

Metoda hr. Gołuchowskiego, którą chciałby

wznowić br. Berchtold, wspólnego mocarstw wy

stępowania w sprawach wschodnich, miał.a także

na celu uniknięcie niespodzianek. Łacniej pozwa

lała patrzeć na palce, ale są tacy, którzy właś

nie tego nie lubią. Próba wskrzeszenia koncertu

europejskiego dla Wschodu posłużyć może za

probierz sumień gabinetów. Wniosek już dla tego,

że wyszedł od Auslro-Węgier, nie jednemu przy

jemnym nie był. Z pewnością ani Petersburgo

wi, ani Rzymowi ale był tak zbudowany, że trze

ba było faire bonne mine a mauoais jeu. Au

stro-Węgry odważyły się odezwać! Zdziwienie

nie miłe. Było to d prendre ou d laisssr.

Odpowiedzialności za odrzucenie środka go

dziwego nie chciano ponosić, rządy mocarstw

odpowiedziały potwierdzająco. Dzienniki paryskie

na usługach p. Izwol|kiego próbowały znaleść

dziurę na całem. Rzecz jest wstanie embryonicz*

nym i może rozpłynąć się w letniej wodzie dy

plomatycznej. Odpowiedzialność Austro-Węgier

byłaby zasłoniętą i miałyby wolność dalszego

zachowania się. Wniosek ich z jednej strony cbce

zachęcić Turcyę do reform w duchu sprawiedli

wości dla ludności nie tureckieh, aby zażegnać

zawikłania, z drugiej trzymać w karbach nie

cierpliwość tychże i odnośnych państw bałkań

skich. Ma się to stać bez wmięszania

się, bez zaprowadzenia

nadzoru, jak po

Murzsteg, za pomocą rad dobrych, spełnie

niem officium boni viri. Trudno przypuścić, aby

odczyty moralizujące były skutecznymi z Turka

mi, którzy liczą się tylko ze zastosowaniem siły;

a także z ludami bałkańskimi, które doświadczy

ły co znaczą piękne obietnice dane, aby na cza

sie zyskać. Zanim rzecz przybrałaby wyrazist

szy i praktyczniejszy kształt, mogłoby się zda

rzyć, że sikawki przybyły po pożarze. Pozory są

lepsze ale przesilenie nie ukończone, wiatr chwi

lowo ustał, chmur nie rozprószył.

W Albanii jest prąd za dalszą walką a pacy

fikacya odbywa się między ustępstwami a nieu

fnością co do wprowadzenia ich przez rząd. Na

granicy czarnogórskiej wciąż jeszcze strzelają.

W Bułgaryi udają straszną ochotę wojenną. Ka

żdy się zgłasza, przez wywoływanie rozruchów

i rzezi, teraz z kolei Serbia. Ruch grecki sięga

po Samos. Oświadczenia wierności oficerów za

krywają dalsze w armii wrzenie. Gabinet ulega

zmianom. Hilmi basza wystąpił z niego, bo nie

chciał wykluczyć całkowicie z życia publicznego

Młodoturków, podczas gdy Kiami! postanowił

zgnieść ich zupełnie. Minister spraw zagranicz

nych Nordanghian przyznał, że poufne rokowa

nia pokojowe znowu się rozpoczęły. Zdaje się,

że jak pierwsze, w Szwajcaryi a chociaż Ajen

cya Stefani zaprzeczyła, aby cichym układem

zaniechane zostały działania wojenne, to jednak

przypuścić można, że postanowiono je wzajemnie

zwolnić i że tym lazem pokój jest w drodze.

Czy mu nie staną na przeszkodzie nowe jakie

w Turcyi wypadki, nie łatwo powiedzieć. Także

czy nie opóźni go gra między trójprzymierzem i

trójporozumieniem.

Naprzeciw obrotów ostatniego, stawićby przy

szło gorący we Wilhelmshohe toast cesarza Wil

helma w dniu urodzin cesarza Franciszka Józefa

i wysunięcie w nim na pierwszy plan koleżeń

stwa broni. Może niecałkiem bez zamiaru jest,

iż kiedy w zeszłym roku prezydent Fallieres od

wiedził w Bernie rząd związkowy szwajcarski,

cesarz Wilhelm, jeżeli mu zdrowie pozwoli, po

dąży na szwajcarskie manewry. Szwajcarya jest

państwem neutralnem i nie może być mowy o

przymierzu z nią. Ale dobre stosunki, mogą być

PrcmuncrsMi przyjmują: A4huwte*cya Cz«miw Krakewle1wrmęiy pwztowe. Miejscową pv *

n u m e ra tę księg. S. A. Krzyżanowskiego, han(!ie: St.Kariińskiego, trafika w Sukiennicach, Biuro dziew

Hopcasa i Salomonowej, O!. Trafika. We Lwowie ,,Czai" jest l i nabycia w Horach hzien. A. Olszew skiej

S. Stfcałewskiego, K. Buchstaba, na stacyach kolejowych w Tarnowie, Rzeszowie, J aśle , Rowym Sącza aa pe re ni«

w księgarni kolejowej, tudzież na innych główniejs zych sta cya ch a partyerftw kolejowych.

Ceny ogłoszeń: od wiersza petitem za pierwszy raz 20hal,, za każdy następny po 15 hal.: nkład tabe

laryczny. cyfrowy, skomplikowany, pierwszy raz40hal,, następnypo15haL Nadesłane i N °krologi*

odmiejsca wierszadrukiempetit. 60hal. zakażdyraz. G ło sy p ublicz n ości po2kor.;komunikatyhandlowe

po kronice i po dziale ekonomiczny m; komunikatyprywatne, śluby, zaręczyny itp. po 1 kor. e d m iejsca wiersza.

Ogłoszenia i prenum eratę przyjmują: we Lwowie biuradziennikówL.Plohna, A.Olszewskiego,

St.Sokołowskiego, K.Buchstjłba; wJarosławiu Biurodzienników; wPodgórzu Poturalski; w Prze

m yślu A. Juszyńskiksięgarnia i E. Bi!let; w Rzeszowie M.Weintraub;wStanisławowie Jasiel

ski i Sp.; w Tarnowie M.Rockach, O.Haut; wTarnopolu Komaniewski; w Paryżu wyłącznio

’p. W. Raczkowski, 14 Cite de Trevise; w W ie d n i u Haasenstein A Vogler, R. Mosse (także we wszyst«1

kich filiach): H. Schalek, M. Dukes, E. Braun, J. Danneberg, Bock A Herzfeld, H. Friedl (tylko pro*1

numeratęH.GoldschmidtAComp.); wFrankfurcie n. M.G.L.Daube * Comp., w Pradze cze

skiej Fr. Hovorka. Listy z pieniądzmi i przekazy pieniężne na prenumeratę 1egłoszeuia przyj

muje Administracya Czasu w Krakowie. Reklamacye nieopieczętowane nie podlegają opłacie pocztow ej.

Listów nieopłaconych nie przyjmuje się. Rękopisów nadsyłanych nie zwraca się.

SJET- Za każdą zmianę ad res u d opłaca się 40 hal.

"W3

—

ADRES REDAKCYI: ul. św. Tomasza Nr 32.

Telefon Nr 50.

pożądane. Dla niej i dla Austro*Węgier wspól*

nem złem jest włoska irredenta. Szwajcaryi i

monarchii naszej południowe granice otoczone są

silnemi włoskiemi twierdzami. Stąd zapewne, by

ły naczelnik. sztabu głównego Conrad v. Hotzen*

dorf udał się był na manewra szwajcarskie i ze

zadowoleniem przekonał się o doskonałości zbroj

nej siły związkowej. Następca tronu od najmłod

szych lat czuł, zdaje się , rodowy pociąg do

Szwajcaryi, z którą dobre pożycie austryacko

niemieckiego sojuszu różne względy wskazywać

mogą.

Przy drugim krańcu monarchii hr. Berchtold

doznał patryarchalno -serdecznego przyjęcia na

dworze w Sinaia, na którym poprzedził go nie

zbyt dawno następca tronu, któremu cennymi

zdają się być dobre z Rumunią stosunki, u pra

wiane także ongi przez Luegera. Podczas, gdy

minister spraw zagranicznych ścieśniał na zam

ku Pelesch związki z przyjacielem Austro-Wę

gier, arcyksiążę następca tronu odbywał w Ty

rolu manewry na granicy ich sprzymierzeńca.

Przeznaczeniem jest naszej monarchii mieć przy

jaźnie i przymierza, podszyte irredentą.

«*»»i1

Przed sezonem parlamentarnym.

Prezydent ministrów hr. Stiirgkh powraca

w tych dniach do Wiednia jako rekonwalescent

po długiej chorobie, która od dn. 13 maja b. r .,

kiedy po raz ostatni prezydował Radzie gabine

towej, nie pozwoliła mu oddawać się obowiązkom

swego urzędu. Po ośmiotygodniowej kuracyi

w Kaltenleutgeben ogólny stan zdrowia p. p re

zydenta ministrów, jak donoszą pisma wiedeńskie,

ukrzepił się. a także w stanie wzroku zaszła

znaczna poprawa. W związku z tem pozostaje

następująca informacya Slavische Korr .:

Wkrótce po powrocie cesarza z Ischlu prezy

dent gabinetu hr. Stiirgkh na podstawie dyagnozy,

postawionej przez leczących go lekarzy, będzie

mógł rozstrzygnąć, czy stan jego zdrowia poz

woli mu objąć napowrót ster gabinetu, czy też

będzie musiał złożyć swój urząd i cofnąć się

w zacisze domowe. Jeśli lekarze poradzą mu,

aby oczu swych przez natężającą pracę nie na

rażał na nowe niebezpieczeństwo, hr. Stiirgkh

ponowi swą dymisyę, k tórą już był wniósł na

wiosnę, gdy zachorował. Tym razem dymisya

zapewne byłaby już przyjęta. Cesarz zapyta hr.

Sturgkha o radę co do mianowania jego następcy

i w kołach parlamentarnych uważają prawie za

pewne, że przyszłym kierownikiem rządu austrya

ckiego będzie mianowany ten mąż stanu, którego

wskaże hr. Stiirgkh. Pozostanie więc hr. Sturgkha

w urzędzie lub ustąpienie jego zależy jedynie

od orzeczenia jego lekarzy. Polityczne momenty

wcale tu w grę nie wchodzą. Czy hr. Stiirgkh

dalej pozostanie na czele gabinetu, czy też o

bejtnie po nim urząd inny zaufany doradca ko

rony, w parlamencie utrzymaną zostanie zasada,

wypowiedziana już swego czasu przez hr. Gaut

scha, że w Austryi nie można rządzić bez Cze

chów, a już obojętną jest rzeczą, czy zasada ta

będzie prowadzona w drodze parlamentarnej lub

biurokratycznej. Zasada niemiecko - czesko - pol

skiego związku na długi czas pozostanie niewzru

szonym kamieniem węgielnym polityki wewnę

trznej.

Równocześnie z załatwieniem sprawy kiero

wnictwa gabinetu, załatwiona też będzie sprawa

obsadzenia teki ministerstwa rolnictwa, opróż

nionej przez śmierć ś. p. Dra Brafa. Minister

stwo rolnictwa zastrzeżone zostało dla Czechów

i przyszły minister rolnictwa będzie znów Cze

chem. Prezydent gabinetu zaprosi do siebie prze

wodniczącego zjednoczonego klubu czeskiego Dra

Fiedlera i przewodniczącego czeskiego stronni

ctwa agrarnego Dra Udrżala, aby z nimi poro

zumieć się co do wyboru kandydata na ministra

rolnictwa. Wśród Czechów coraz więcej zdoby

wa dla siebie miejsca myśl, aby na czele tego

ministerstwa stanął parlamentarzysta czeski. Gdy

agaryusze czescy na ten plan zasadniczo się zgo

dzą, to otrzymają propozycyę, aby przedstawili

kandydata, posiadającego ich zaufanie. W tym

wypadku uważają p. Sedlaka za najsilniejszego

kandydata, któremu przypadnie zadanie nawią

zania serdecznych stosunków między Czechami

a rządem. Gdyby zaś agraryusze czescy nie

chcieli wysłać kandydata do teki ze swego gro

na, to wówczas w porozumieniu z nimi miano

wany będzie ministrem rolnictwa człowiek fa

chowy, stojący poza parlamentem. Jako takiego

wymieniają Dra Cyryla Dworzaczka, profesora

na czeskim uniwersytecie w Pradze.

Na pierwszy ogień w bliskiej już, jesiennej

kampanii parlamentarnej pójdą sejmy krajowe.

Zwołane one być mają w drugiej połowie wrze

śnia na 4 do 6 tygodni. Zebrać się mająca

w pierwszej połowie września Rada ministeryal

na ustanowi dokładny termin ich zwołania.

Równocześnie z sejmami przystąpią do pracy

delegacye, by załatwić preliminarz wspólnego

budżetu pro 1913. Wedle dotychczasowych dys

pozycyj, przewidywany jest podobno dzień 23

września jako termin zwołania delegacyj. Data

to jednak nie ustalona jeszcze ostatecznie; usta

leniem jej zajmie się również najbliższa Rada

gabinetowa. Wobec projektowanego zwołania

sejmów i delegacyj parlament nie prędzej, jak

z końcem października podjąć będzie mógł swo

ją działalność. Prezydent Izby posłów zamierza

pod koniec września zwołać konfereneyę prze

wodniczących klubów i na tej konferencyi ma

się rozstrzygnąć, jaki obrać termin do zwołania

Izby. Do tego czasu będzie mógł także rząd

powziąć decyzyę co do swego stanowiska wobec

tej kwestyi.

Budżet państwowy na rok 1913 jeszcze osta

tecznie nie został zamknięty — jak donoszą pi

sma. Wedle tej informacyi, Rada ministrów z a j

mowała się nim, lecz pokazało się, że suma wy

datków poszczególnych działów przekroczyłaby,

wedle preliminarza, sumę dochodów o 130 mi

lionów. Wobec tego polecono poszczególnym

działom umniejszyć pewne pozycye.

W pierwszym tygodniu września komisye per

manencyjne komisyi narodowościowo-politycznej

sejmu czeskiego mają podjąć prace swe na no

wo. Nasamprzód zwołane zostaną komitety refe

rentów. Wedle informacyj z Pragi, komitet re

ferentów nieustannej komisyi szkolnej otrzymał

już zaproszenie, by w dnju 5 września zebrał

się dla podjęcia prac swych na nowo. Ten ko

mitet odbył ostatnie swe posiedzenie d. 16 lipca,

w dwa dni zaś później zdał komisyi szkolnej

sprawę ze swych uchwał, poczem uchwalono, że

termin najbliższego posiedzenia podany będzie

w drodze pisemnej. Komitet referentów otrzy

mał polecenie, by sporządził projekty ustaw o

uregulowaniu płac nauczycielskich, wszakże bez

podawania cyfer. Zanim jednak polecenie wyko

nano, nastąpiło, jak wiadomo, odroczenie obrad

ugodowych.

Niemiecka Rada ludowa dla Czech odbędzie

najbliższe swe posiedzenie dnia 6 września w Lo

bositz. Na porządku dziennym sprawa rokowań

ugodowych. W zebraniu zamierza wziąć udział

wielu posłów i polityków czesko-niemieckich.

Slavische Korr. oświadcza, że przebieg roko

wań ugodowych czesko-niemieckich, względnie

wynik tych rokowań, nie może wpłynąć na sta

nowisko Czechów w Radzie państwa. Dawne ha

sło, iż bez sejmu czeskiego niema Rady państwa,

zostało zarzucone. Polityka Czechów w Radzie

państwa będzie samodzielna, a Czesi na wzór

Niemców i Polaków nie dadzą się wyprzeć z po

zycyi, jak a im w państwie się należy.

Preludyum.

L w ó w, 30 sierpnia.

Ukraińskie Piło rozpoczęło szereg artykułów

p. t . «Sejmowa reforma wyborcza". «I znów trze—

Z Holandyi.

Z trzech wysp.

—

Ostrożności.

—

W dyliżansie.

Pejzaż.

—

Zainstalowanie.

—

Rozmowy po holen

dersku .

Co jest zbyteczne.

II.

Na północno-zachodnim brzegu Holandyi, sta

nowiąc najdalej ku zachodowi wy sunięty jej

punkt, znajdują się trzy wyspy: Texel, Vlieland

i Terschelling; nieco dalej na północ, przedzie

lona od nich wysepką Ameland, leży większa

od niej, acz mniejsza od trzech pierwszych wy

spa Schermonikoog. Od lądu dzieli je morze we

wnętrzne, połączone wąskim przesmykiem z Zu

ider Zee; z miasta Den Helder odbywa się pół

godzinna przeprawa na Texel, z Harlingen dwu

godzinna na Vlieland i Terschelling; do Scher

monikoog można dostać się z Groningen przez

Oostmahorn. Połączenia z Amsterdamem i z Niem

cami wszędzie wygodne i pospieszne, z okien

wagonu widok interesujący na płaski kraj, usia

ny wiatrakami. Na wyspach tych można znaleść

morze, piasek i ciszę; cywilizacya dodała do

tego hotele i pensyonaty, bądź w wioskach ry

backich, bądź na brzegu samym, gdzie pagórzy

ste wydmy stawiają czoło falom.

Wycieczka do tych ustroni musi być poprze

dzona dokładną informacyą w biurze podróży,

albo w związku turystycznym, który w przeci

wieństwie do niejednej swej imitacyi obcej, po

siada dobrze rozwiniętą służbę wywiadowczą,

nietylko udziela wyjaśnień wogóle, ale dobrych,

i nie zadowalnia się biurokracyą, ani sprzeda

waniem rozkładów jazdy. Informacyę są potrze

bne o tyle, że drobne mapy w przewodnikach i

pobieżne opisy nie d ają wyobrażenia o sytuacyi

na miejscu co do kąpieli i pomieszczenia. Tak

np. n a Terschelling kąpiele niedaleko hoteli są

tylko w morzu wewnętrznem, bez fal, blisko

portu; na Vlieland prawie z każdego punktu

trzeba iść ua plażę około półtora kilometra, co

w upał nie należy do satysfakcyi. Na Texel

znów, aby dostać się do hoteli nad morzem, trze

ba przebyć końmi całą wyspę w szerz, co przy

powierzchni około 1.800 hektarów przedstawia

wycieczkę przeszło półtora godzinną, a środki

komunikacyjne należą do prymitywnych. Prócz

tego z dworca w Den Helder do przystani pro

wadzi droga przez całe miasto i to droga pie

sza, gdyż dorożki nigdzie nie widać, pakunki

zaś ciągnie tragarz kolejowy na wózku.

Ekskursya nie bywa więc mało kłopotliwą,

w stosunku do dostępu, jaki mają inne miejsca

kąpielowe na brzegu holenderskim. Za to pobyt

wynagradza trądy, nawet gdy wymierzymy go

na kilka dni, nie na tygodnie.

Przybycie statku, a raczej łodzi parowej, z Den

Helder do Texel mało przypomina uroczysty wjazd

do portu parowców transatlantyckich; nie jest

nawet małem świętem domowem, jak trzy razy

dziennie obchodzone wysiadanie ze stateczków

lokalnych na pobrzeżu Włoch albo Istryi, gdzie

młodzież szkolna i dorośli próżniacy znajdują

w obserwowaniu tego widowiska nigdy niesłab

nącą uciechę. Parę postaci o wyglądzie wilków

morskich i kilka osób nieokreślonego zajęcia pa

lą cygara i spluwają sentencyonalnie w morze ;

na zapytania niemieckie odzywa się coś w ro

dzaju słynnego Kannitperstan, n a francuszczyz

nę niema wogóle żadnej odpowiedzi. Budząca się

w podróży inteligencya wskazuje nam wehikuł

w rodzaju karetki pocztowej, wewnątrz i ze

wnątrz niedobrze rekomendującej czystość ho

lenderską. Pewnem jest, że dyliżans taki udaje

się z portu w jakąś stronę, więc i nas dowiezie

do końca swej pedróży, gdzie będzie albo hotel,

albo okazya dostania się do niego.

Pakowanie rzeczy na wierzch pojazdu uczy

nas cierpliwości i dodaje do doświadczeń podróż

nych spostrzeżenie, iż ludzie mają tutaj bardzo

wiele czasu. Po dobyej ahwili łomot szybek,

tłukących się o ramy, wskazuje, że zaczynamy

drogę.

Idzie ona przez pola idealnie płaskie, przer

wane od czasu do czasu domkiem o dużym, o

strosłupowym dachu. Przez brzęk szyb przedzie

ra się od czasu do czasu ryk krowy, lub beknię

cie: duże trzody owiec pasą się w ogrodzeniach

z desek i drutu kolczatego. Tak spływa godzina

czy więcej, poczem drzwiczki zatrzymanego dy

liżansu odskakują i ukazuje się w nich ręka

woźnicy, wyciągnięta w naszym kierunku. Po

dwóch próbach porozumienia otwieramy portmo

netkę, z której ręka wydobywa sama dwa małe

pieniążki. Znak, że podróż skończona. Na razie

przynajmniej, bo jesteśmy w środku wyspy,

w mieście Den Burg, o godzinę prawie od b rze

gu morskiego. Na szczęście jest w pobliżu oso

ba, której wydaje się, że mówi po niemiecku.

Po perypetyach, identycznych z opisanemi, i po

zupełnie identycznym pejzażu ukazują się nako

niec g arbate wierzchołki wydm, a pod nimi wio

ska rybacka. Jesteśmy na miejscu.

Niewiele godzin trzeba, aby zainstalować się

tutaj turystycznie, t. j. obejrzeć wszystko, co

oczy po najdłuższym pobycie mogą napotkać.

Z jednej strony wydmy — i szumiąca płaszczyz

na szaro-niebieskiego morza zlewa się z hory

zontem; z drugiej cicha płaszczyna roli, z gru

pami domków i zagród. U skraju nieba parę

wieżyczek — to Den Burg, obok dalej parę wia

traków, kręcych się cierpliwie. Weranda, z któ

rej patrzymy, należy do hotelu, a dzielimy ją

z brodatym blondynem, drugim i ostatnim goś

ciem etablissement. Wrażenie ogólne takie, iż

właściciel zbudował sobie domek na pobyt letni

i przyjmuje nas w gościnę. Niełatwo też byłoby

odróżnić pokojówkę od córeczki pana domu,

gdyby ostatnia nie była znacznie przystoj

niejszą; obie pełnią jednakową służbę, podczas

gdy pani sprząta, nakrywa i gospodaruje razem

z personalem. Jest to Familienbetrieb w ca

łem słowa znaczeniu, gdyż i pan domu nie

próżnuje: jest wyznaczony do zabawiania gości.

Trud podwójnie zbyteczny. Raz dla tego, że goś

cie pragną odpoczynku, nie rozmowy, powtóre

przez kwesty§ językową. W prospekcie, jaki mi

nadesłano, znajdował się osobny ustęp o kon

wersacyi niemieckiej. P rak tyk a przedstawiła się

nadzwyczaj oryginalnie. Nie mógłbym jej odtwo

rzyć w tłomaczeniu, gdyby nie pośrednictwo

Holendra-towarzysza, który władał naprawdę

niemszczyzną. Otóż rzecz wyglądała mniejwięcej

tak :

JA (po niemiecku): Kiedy odchodzi poczta do

Den Helder?

GOSPODARZ (w swojem mniemaniu po niemie

cku): Jutro już będzie napewno ładnie.

JA (usłyszawszy coś w rodzaju: Hopjen skene

morch en ziker, znów po niemiecku): Może pan

powtórzy jeszcze raz, bo nie zrozumiałem.

GOSPODARZ (z miłym uśmiechem): Kąpiel bę

dzie wyborna, bo wiatr zachodni.

MÓJ TOWARZYSZ (kończąc incydent): Może

pan tak rozmawiać do jutra, jeśli pan ma czas.

Nie było to winą gospodarza, który był prze

konany, że mówi po niemiecku zawinił język

niemiecki, że nie jest identycznym z holender -

szczyzną. Opowiadał mi później pewien Niemiec,

że gdy bawił sam w takim hotelu, a nie mógł

oprzeć się chęci rozmów niemieckich, w celu za

łatwiania sprawunków w mieście i w sprawach

pobytu, zaszły po kolei wydarzenia n astępujące:

Obudzono go o piątej zrana (prosił o wrzuce

nie listów wieczorem do sk rzynki we w si),

otrzymał za zaliczką pięćset papierosów egipskich

(tłomaczył, że ma binokle, zbliżające ośm razy

i demonstrował to kilkakrotnie przy wieczornej

pogawędce) ;

przeniesiono go z pierwszego piętra na parter

(chwalił dobrą herbatę),

Gdy wreszcie n a zapytanie, czy może w umy

walni wywoływać wieczorem fotografie — wy

prano mu wszystką czystą bieliznę, zarzucił roz

mowę i wziął się do gestów, które okazały się

najzupełniej zrozumiałe.

Tak mi prawił ów Niemiec, w rodzaju prze

strogi. Usłuchałem i wyszedłem na tem jak n aj

lepiej, przy tak nieskomplikowanym mechanizmie

życia, jak to, które wiedzie się w nadmorskiej

ustroni. Niewiele trzeba słów zużyć na przepę

dzenie dnia, gdy śniadanie czeka przygotowane

w sali jadalnej, gdy nad morzem bierze się w mil

czeniu kosz, aby go zawlec ku falom, gdy na

lunch wystarczy spóźnić się nieco, aby odbywać

go po pustelniczemu, gdy kabina do kąpieli po

południowej jest zawsze otwarta a obiad wie

czorny odbywa się z punktualnością zjawisk

przyrody. Wszysko tu jak chronometr, uregulo

wany na ułamek sek undy; mówić trzebaby tylko

wtedy, gdyby kto chciał ten bieg zdarzeń prze

łamać, a niema żadnej konieczności. Trzy czwarte

załatwiają ręce niewidzialne, resztę sam pustel

nik ; usta otwiera się normalnie tylko na przy

jęcie pożywienia i na krótki pomruk, m ający

oznaczać dzień dobry lub dobry wieczór. Nad

morzem zwłaszcza, samotność ta jest kojącą jak

dobra muzyka.

Amsterdam, w sierpniu.

(c. d. n,).

W itold N oskowski.

»»»

----------------

ju"J!S.i----------------------------- -

*«aw . ttt. t YMMłrBfBiinm i r m r m fTaLtasststaMmąg^mmmmmmmim%

,CZAS.

*Zhu.« *;.J .

fi-k *- «

Numer wieczorny 19 hal,, ranny 4 hal.}

PRENUMERATA WYNOSI:

*«.,

I",rar*"?,trs ?j,t,’ż;

Focz,ą w państwie Austryackiem ? d°niu

......

|ku,._

F o S ? S ’ p’S l . Z ! S c S S r * ą .............................................. j 42 koron

10 kor."50 h. ! kor! 50 haL

W° ań8tvie*Cl1 ’"?j/?w’ ooletą^ch"O o związku pocztowego

« kó!"

SK* :K"L°’"""

W państwie rosyjskiem (abonament przez urzędy pocztowe) ||16

rb.20k.| 4rb. 05k.

1 rb. ’45 koD

^k6 z°morlł1^

eg0 wykazu pism zagranicznych, mających debit w państwie rosviskiem

Moskwie i Odesi?Y^ U,ą ?rzędY pocztowe: w Petersburgu, Warszawie, Kijowie, Wilnie,

Mosk w e l O d e sie . / innych miast i wsi można prenumerować Czas, posyłając poczta należvtośd

do urzędu pocztowego najbliższego z powyżej wymienionych więLzych S t

^rdZrd\;e° t r a,przyimuią: W W arszawie biuro ogłoszeń Ungra, L. i E. Metzl i Sys,

Mię .y

o owe Biuro ogłoszeń - w Kijowie księgarnia L. Idzikowskiego. -

w W ilnie biur*

____________

dzienników K. Taubera.

1 з 6 • Strona 1

Мірадор - viewer

Czas.

опис

Структура

Схоже

Помилка 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Мірадор - viewer

опис

Структура

Схоже

Помилка 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Завантажити файл

Завантажити файл

Видалення коментаря

Розширений пошук

Повідомити про помилку