Czas.

Мірадор - viewer

Czas.

Примітка

Відображення 663 примітки

Додавання приміток лише для зареєстрованих користувачів

Опції

Wydanie wieesorne.

(limieDniiers;telHi Folitecłiniki

w Warszawie.

Dziś odbywa się otwarcia wyższych warszaw

skich uczelni. Do gorących życzeń, które popły

ną ku Warszawie z całej Polski, przyłącza się

i Kraków, siedziba Jagiellońskiej Alm ae m atris.

Niech no z e wszechnice najpiękniej rozkwitają

i w dostojnem współzawodnictwie ze starszemi

sioslrzycanii dotrzymnją ian krcku w pochodzie

naukowych zdobyczy. Niech będą zawsze nietylko

źródłem świeżej i czystej wiedzy, ale także wie

cznie płonącem ogniskiem narodowej kultury,

k ’órego promienie dojdą wszędzie, dokąd sięga

myśl p d sk a i polski język. Niech wykształcą

i wychowają nowe pokolenie, pełne Łartu i nie

złomnej zaciętości wsiędzie, gdz’e chodzić będzie

0 obronę spraw y ojczystej, a mądre, wyrozumiałe

1 bezitroane w starciaeh sądów, opinii i prze

konań. Niech wresscie wspólnie z uniwersyteta

mi naszej dzielnicy n aw iązują pracowicie nici

wielkich narodowych t:adycyj tem, gdzie wsku

tek ciężkich przejść ojczyzny przerwały się lub

rozluźniły.

W tych pracach i dążeniach towarzyszyć im

będzie zawsze nietylko serdeczne uczucie, sle

czynna pomoc całego polskiego społeczeństwa.

Młodzież polska, spragniona wiedzy i zmuszona

dotąd szukać jej poza granicami k raju , znajdzie

w nich ziszczenie sw’oich du howych potrzeb,

oparcie dla swoich ma;zeń i ideałów. Bo pocho

dnia oświaty, któ ą ujęły w swojo lę:e war

szawskie wszechnice, będzie nietylko rzucać blask

czystego światła na całą Polskę, ale potrafi za

grzać i zapalić serca i umysły wszystkich Polaków.

Jagiellońska A lm a m ate r wzięła żywy udział

w dzisiejszych uroczystościach otwarcia uniwer

sytetu i polskiej politechniki w Warszawie. Na

ręce rektorów Brudzińskiego i Straszewicza wy

stał senat adresy pióra prof. Kazimierza Moraw

skiego. Adresy wyprawiono przed kilku dniami;

zapewne więc dowietiono je na czas do War

szawy tak, że będą mogły być odczytane pod

czas uroczystości otwarcia, przyno«ząc słowa po

zdrowienia nowym polskim zakładom nauko

wym, w których po ty!u lalach narodowego u

cisku rozlega się wreszcie znowu z katedr uni

wersyteckich język polski. Łączność Uoiw. Ja

g ellońikiego z dzisieiszem otwarciem najwyż

szych polskich zakładów naukowych w Warsza

wie nio zakończyła się na wj słan:y rdresów.

Urządzono osobny obchód w inurach Jagielloń

s iej szkoły. Już przed kilku dniami w westibu

lu BCollegii novitt pojawiło się następujące za

wiadomienie :

BW poniedziałek dnia 15 b. m. odbędzie się

w auli uniwersyteckiej o godz. 1 2 w południe

zebranie z powodu otwarcia uniwersytetu pol

skiego w Warszawie, na któretn po s!owie wstęp*

nem rektora, prof. Dr Kutrzeba przedstawi za

rys historyczny b. uniwersytetu warszawskiego

i Szkoły Głównej. Na zebranie to młodsież aka

demicką najserdeczniej zapraszam.

Kostanecki.

Stosownie d,o zapowied i, dziś o godz. 12

w południe w wielkiej s.»li obrad reiatu zgro

madzili się profesorowie w szystkich wydiiałów

i stąd w uroczystym pochodzie przeszli do auli.

Profesorowie w togach szli grupami wydziałów

na kcńcu w uroczystym stroju rektor Magnificus

prof. Dr Kostanecki z seDatem akademickim. Be

de ’e ci śli berła rektorskie i dziekańskie. W auli

rektor zajął miejsce ca trybunie; około trybuny

profesorowie i docenci; na sali bardzo liczny za

stęp młodzieży uniwersyteckiej. Słowo wstępne

wypowiedział rektor Kostanecki. Z serdecznem

uczuciem dla nowej placówki polskiej nauki, wi

tał rektor jej otwarcie, wskazując znaczenie, ja

kie ma chwila dzisiejsza dia narodu i jakie n a

dzieje wiążą się z otwarciem polskiego u niw er

sytetu w Warszawie. Po rektorze, stosownie do

piogramu, zabrał głos prof. Kutrzeba, dając słu

chaczom zarys historyczny b. uniwersytetu war

szawskiego i Szkoły Głównej, kreśląc ich dzieje

i działalność. Wykład zakończył podniosłą u ro

czystość, która miała zakres ściśle wewnętrznego

obchodu.

Miasto Kraków również wzięło udział w dzi

siejszych uroczystościach warszawskich. Prezy

dent Leo wysiał na ręce rektorów Brudzińskiego

i Strasze wicza depesze z w y asami radości i ży

czeniami na przyszłość.

D is dnia 15 b m. odbywa się uroczyste otwar

cie po!sk!ego uniwersytetu i polskiej politechniki

wWaszawie.Ogdżinie9ipółran*X arcy

biskup Kakowski odprawi w kościele katedral

nym uroczyste nabożeństwo; przemowę okolicz

nościową wygłosi X. Ssiagowski, ,Lutnia* wy

kona stosowne pienia. Po nabożeństwie odbę

dzie s’ę w auli uniwersyteckiej akt otwarcia tej

uczelni.

Wpisy na uniwe"sytet odbywają się od 8 bm.

w gmscfcu biblioteki na pierwezem piętrze w j e

dnej ze sal czytelni, przylegającej do wielkiej

sali bibliotecznej. Wśród zapisujących się prze

waźają mężczyźni; wyróżniają się pomiędzy ni

mi dawni słuchacze uniwersytetów rosyjskich.

W bibliotece widnieje ua tablicy ogłoszenie re

która: ,Studenci uniwersy!etu warszawskiego,

zgodnie ze zwyczajami wszystkich uniwersyte

tów, a w lej liczbie polskich, nie będą nosili

mundurów. Wobec tego noszenie całkowitego u

niformu studentów uniwersytetów rosyjskich, czy

też części owego (np. czapek) nie jest dopuszc»al

ne pod rygorem cytowania do rektora*. Zapisy

ua politechnice odbywają s ę w gmachu od ut.

Koszykowej ur. 75 na pierwszem piętrze w tym

c z a t o ł o urządzonej kancelaryi. Zapisy trwają

codziennie od godz. 9 do 12, oprócz niedziel i

świąt. Według zatwierdzonego regulaminu, na

uniwersytecie ma być pobierane za słuchanie wy

kładów czesne (wpis) w wysoki ści 4 mk. za go

dzinę semestru, na politechnice zaś wprowadzona

będzie opłata półroczna w wysokości 60 rubli.

Da. 10 bm. kurator wyższych uczelni war

szawskich, Bogdan hr. H utten Czapski wręczył

osobiście przedstawionym przez wydział oświe

cenia kandydatom na dziekanów poszczególnych

wydziałów uniwersytetu i politechniki urzędowe

nominacye. Otrzymali nominacye na dziekanów

w uniwersytecie: wydziału filozoficznego prof.

Adam Antoni Kryński, wydziału lekarskiego

prof, Dr Leon Leon Kryński, wydziału przyro

dniczo-matematycznego prof. Jan Lew iński; na

dziekanów w politechnice: wydziału architekto

nicznego prof. Józef Dziekoński, wydziała iaży

nieryi budowlanej i rolnej prof. Henryk Czo

powski, wydziału chemicznego prof. Tadeusz Mi

łobędzki i wydziału mechanicznego prof. Stani

sław Patsehke. Nie otrzymał jeszcze nominacyi

dziekan wydziału prawnego.

Prof. Adam A. Kryński, ur. w Łukowie w ro

ku 1844 znany lingwista i profesor filologii sło

wiańskiej n a uniwersytecie lwowskim w latach

1907-1914 jest autorem licznych (około 200)

dzieł i rozpraw naukowych z zakresu języka

polskiego i gramatyki. Jest członkiem Akademii

Umiejętności i redaktorem czasopisma etnografi

cznego L u d . Prcf. Dr Leon Kryński, dziekan

wydziału lekarskiego, ur. w Warszawie w roku

1868, ukończył studya lekarskie w Warszawie,

«tudyował następnie chirurgię za granicą: w Ber

linie i w Paryżu, poczem uzyskał asystenturę

w Uniw. Jagiellońskim, a w r. 1896 habilitował

się w Krakowie po zatwierdzeniu doktoratu na

docenta chirurgii. W r. 1902 otrzymał tytuł

nadzwyczajnego profesora, przeniósłszy się do

Warszawy, gdz;e pełnił obowiązki ordynatora

tzpitala św. Ducha na oddziale chirurgicznym.

Wyższe szkoły w_Rróles!wie po 1831 r.

Zniesienie uniwersytetu warszawskiego w roku

1831 sprawiło rządowi niemało kłopotu. Za

częło brakować uzdolnionych prawników, których

z Rosyi sprowadzić było niepodobna dla niezna

jomości języka polskiego i kodeksu Napoleona

u tamtejszych jurystów. Urządzono więc, nolens

volens, kursa prawne w wyższych klasach gim

nazyalnych, a gdy i te klasy zamknięto, osobne

katedry d!a Polaków w Moskwie i w Peterbur*

gu. W Moskwie był wykład rosyjski, w P eters

burga przeważnie polski, Wykładali tam, pomię

dzy innymi, Karol Hube, Stosław Laguna i kas

ne prawo Włodzimierz Spasowicz, ostatni po ro

syjsku.

Po śmierci Mik łaja 1 nastąpiły pewne ulgi.

Zwolniono rygor szkolny, otwarto wyższe klssy

w girona?.yach, w 1857 r. powstała w Warsza

wie cesarsko-kró!ewcka Akademia medyko chiror*

gtazna. Obok tego istniał zreorganizowany w 1840

r. instytut gospodarstwa wiejskiego w Marymon

cie, założony w początkach Królestwa Kongreso

wego, i od r 1844 szkolą sztuk pięknych, roz

szerzona w 1852 r.

Wielopolski, objąwszy ster rządu w Warsza

wie, podjął natychmiast pracę około zreformowa

nia całego systemu edukacyjnego. Zasadniczą

myślą jego było s worzyć szkołę polską i uniwer

sytet polski. Wsparty radą i doświadczeniem Jó

zefa Korzeniowskiego, opracował on obszerny i

gruntowny plan zamierzonej reformy i przyślą

pił niezwłocznie do jego wykon? nia

Celem lepszego przysposobienia młodzieży do

mającej powstać Szkoły Głównej ustanowił w r.

1861 kurs przygotowawczy pod kierunkiem Au

gusty na Szmarły, zdolnego pedagoga, znanego

zaszczytnie z prac filologicznych. Profesorami

byli: Kazimierz Kaszewski, Edward Siwiński, Ni

kodem Pęozasski i młody wtedy, na niemieckich

uniwersytetach wykształcony historyk Dr Józef

Kazimierz Piebański.

Otwarcie kursów odbyło się d. 28 października

1861 r. w dawnym gmachu Instytutu szlacheckie

go przy ul. Wiejskiej. Po odczycie Szmurły prze

mówił Wielopolski, zalecając młodzieży, aby od

dawała się przedewszystkiem nauce, bo , Od wa

szego zachowania się — były jego słowa — za

wisło teraz nie tylko wasze własne powodzenie,

ale także w znacznej ezęści los Szkoły G!ównej,

którego to okazalszego gmachu, miejsce to jest

tylko przystankiem, zalety także przyszłość z a

kładów naukowych w kraju*.

Przestrogi i rady margrabiego nie poszły na

marne. Zrozumiała je młodzież, pojmowali sami

profesorowie. Zawrzała w nowym zakładzie gor

liwa i skuteczna praca. Wśród panującej w War

szawie gorączki uczniowie kursu, acz nie obojętni

na wypadki, zachowali spokój i równowagę umy

słów i spełniali wzorowo swoje obowiązki. Przy

czyniła się do tego niemało działalność nauczy

cieli, zwłaszcza Plebańskiego, który w wykła—

Prenumeratą pr*Ylmufąi Admiantraey» Ca«»« w Krakowi* i urmędy pseitowr MIcJ»łow* pre

n u m e r a t ą kaięg. 8. A Krzyianowikiego, band!a: St. Karlinakiego, trafika w Sukiennicach, Biuro dzi**.

Hopcaaa i Salomonowej, Oł. Trafika W« Lwow!a ,’Chi" jut O nik;t)« wkiiritk k i n A. lluiwikitH.

S. Btkaławzk!tg*, R. lochitaka, u it(t;ick kolejowych w Taruwla, Rłtazawlt, Jakie, New;a Sgcu u »areał*

w kalggaral kolejowej. twNziai u las;ek głkwnlejii;th atac;ack a part;artw kalejawyck.

C«ny * gło s z eń : od wieraza petitem ta pierwazy rat 20 hal,, u kaidy naatępny po 15 hal, , układ ta**

kryczny, cyfrowy, »komplikowany, pierwszy raz 40 hal., następny pp 15hal Nad e sła n e I N ek rologi*

*d miejsca wiersza drukiem petit. 80 haL zakaidy raz. Głosy p ublicz n ości po 2 kor.; kanonikaty handlów*

po kronice i po driale ekonomicznym; komunikatyprywatne, śluby, zaręczyny itp. po 1kor.od miejsca wisraza.

Ogłoszeni* i p ren u m eratą przyjmują: we Lwowie biura dzienników L. Plohna, A. Olszewakiege,

Bt. Sokołowskiego, K. Buchatab.; w Jarosław iu Biuro dzienników; w Podgórzu Poturalaki; wPrze

myślu A Juszyńaki księgarnia I E. Billot; w Rzeszowie M. Weintraub; wStanisławowie Jaeiel

eki i Sp.; w Tarnowie M. Rockach, O. Haut; w Tarnopolu Komaniewski; w Paryżu wyłączni*

». W. Raczkowski, 14 Citó de Trerise; w W ied niu Haasenstein A Vogler, R. Mosae (także we w*xyat

kich filiach): H. Schalek, M. Dukes, E. Braun, J. Danneberg, Bock A Herzfeld, H. Friedl (tylko pr*.

Bumeratę H. Goldaclitnidt A Comp.); w Frankfurcie n, M. G. L. Daube A Comp., w Pradze cze

sk iej Fr, Hororka. Listy * pieniąc!zmi i p rz ek a zy pieniężne na prenumeratę i ogloazeuia przy*

» u je Adminiatraeya Czasu w Krakowie. Reklamacye nicopieczęłowan« nie podlegają opłacie pocstow*|

Liatów nieopłaconych nie przyjmuje aię. Rękopisów nadsyłanych nie zwraca się.

I W Za tatku wl»M «ir«i dopłaca alg 41 ba!. ^

ADRES REDAKCYI: uL iw. Tomasza Nr S2. -

Telefon Nr NA

dach swoich, stojąc twardo na gruncie narodo

wym, głosił zdrowe zasady postępu, opartego na

poszanowania tradyeyj narodowych, religijnych i

społecznych.

Po długich walkach w Petersburgu zwyciężył

wreszcie Wielopolski i Szkoła G!ówna przyszła

do skutku. Ściągano do n:ej o ile możności naj

lepsze siły naukowe polskie, pomiędzy innymi

starano się pozyskać Antoniego Małeckiego, któ

ry jednak nie przyjął zaszczytnego dla siebie

wezwania, nie chcąc opuszczać równie ważnej

placówki w uniwersytecie lwowskim i n:e ufając

także trwałości syitemu, tak przeciwnego zasad

dniczej polityce rosyjskiej

Nie małą trudność sprawiał wybór rektora no

wego uniwersytetu. Wielopolski, idąc za radą

Krzywickiego dyrektora Komisyi Wyznań i Oświe

ceni«, zaprosił na ten u rząd głośnego i zacnego

doktora Mianowskiego. Wychowaniec wileńskiego

uniwersytetu, później wzięty lekarz w Petersbur

gu, posiadający tam w kołach dworskich rozli

ezne stosunki i wielką sympatyę, osiadł on, po

wysłużeniu emerytury, we Włoszech, w Albnno

aby wypocząć pe długiej pracy i przykryeh przej

ścśach, jakich doświadczył za czasów Mikotaja I.

Mimo te, na telegraficzne wezwanie Wielopol

skiego odpowiedział przychylnie i wyjechał nie

zwłocznie do Waćszawy.

—

Uroczysto otwarcie

Szkcły Głównej odbyło się d. 25 listopada 186 2

r. w przepełnionej po brzegi sali pałacu Kazi

mierzow;ik ego.

Po Krzywickim zabrał głos Mianowski i w y

powiedz,iał mowę wspaniałą, pełną głębokich my

śli, patryotycznego zapała i mądrości politycznej.

,Dziś — tak kończył — gdy nowe ognisko na

rodowej oświaty wznosi się w samej stolicy Kró

lestwa, któż w tem nie w dzi zapowiedzi no

wej ery, zadatku szczęśliwszej przyazłości? Ro

zumie to z nas każdy, bo spełnienie to gorących

życzeń, które każdy z nas oddawna w duszy

chował. O )yśmy również z ozumieli obowiązki,

jakie na r a s wkłada szczęśliwe nabycie tego

ź ódta wiedzy i życia! Obyśmy zrozumieli, że

tu nam dano podstawę, na której gmaeh przy

szłości bezpiecznie i skutecznie wznosić można,

a bez której wszelka budowa runąć mud ze sro

motą obecnych, z zagładą przyszłych pckoleń!

Młodzież zacna i szlachetna, kraj swój tak n a

miętnie miłująca i tak skwapliwie garną?a s ę

do otwartego tu przybytku nzuk, oceni trwożną

miłość słów mpieb, a od dawnego ucznia Szkoły

wileńskiej, n*e wątpię że serdecznie przyjmie to

upomnienie, że, jeśli owa wszechnica z takim

pożytkiem okazała się dla kraju, z tską chwałą

dla narodu, zastaga to nie była iej nauczycieli,

ale daleko bardziej jej uczniów, zasługa ducha

narodowego, moralnego i obywatelskiego, którego

między sobą i o własnych siłach, młoizież ta

meczna krzewić umiała.

W ręku naszem, panowie, są tylko rządy no

wo założonej szkoły, w ręku szlachetnej młodzie

ży są jej lasy*.

Te serdeczne s!owa, tak jaskrawo odbijające

od chłodnej chociaż rozumnej mowy Wieiopol

skiago przy otwarciu kurzów przygotowawczych,

sprawiły na umysłach młodzieży głębokie wraże

nie. Bo kiedy w kilka miesięcy potem przyszło

do ogólnego zebrania słuchaczów Szkoły Głó

wnej w prosektoryum anatomicznem przy ulicy

Zgoda, gdzie rozważano, jakie stanowisko mają

zająć studenei uniwersytetu wobec przęgotowu

jącego się się już zbrojnego powstania, oświad

czyła się og orana większość przeciw udziałowi

młodzieży w ruchu, nie rokującym żadnych n a

dziei a dla kraju, dla narodu i dla Szkoły Głó

wnej wręcz szkodliwym.

To postanowienie, ostro zganione przez ,d zi en

niki polskie" w Gaiicyi, ocaliło jednak spory za

stęp młodych ludzi, którzy po strasznym pogro—

mie, wśród ogólnego zwątpienia, na rozmaitych

stanowigkach oddali społeczeństwu i krajowi nie

małe usługi.

Wśród krwawej tragedyi, rozgrywającej się na

całym obszarze ziem polskich, od Dniepru i

Dźwiny aż po brzegi Prosny, nie zmieniło się,

przynajmniej pozornie nic w położeniu Szkoły

Głównej.

Wykłady szły zwykłym torem podobnie jak

i egzamina, w roku 1864/65 wybrano ponownie

rektorem Mianowskiego; kilku profesorów mia

nowano zwyczajnymi; znalazł się nawet dobro

czyńca ks. Adam Jakubowski, członek rady wy

chowania, który dla atudentów wszystkich wy

działów wyznacrył nagrodę za najlepsze rozpra

wy piśmienne na zadane tematy.

Ale w powietrzu czuć było już było zbliżającą

się burzę. Zapowiadał ją ukaz carski z dnia 11

września 1864 roku postanawiający zreorganizo

wanie Szkoły Głównej na ceiafski uniwersytet

według ogólnie obowiązującej ustawy z dnia 80

czerwca 1863 roku.

Na wezwanie dyrektora Komisyi Oświecenia

opracował wybrany dla dania opinii komitet pro

fesorów szkoły obszerny projekt, w którym sta

rał się. o ile możnaści zachować pewne urządza

nia, właściwa Szkoły Głó wnej i proponował n ad

to, aby rektofowi dla powagi nadano tytuł M a

gnificus, radz:e uniwersyteckiej prawo u dzie

lania opinii w sprawach, dotyczących wychowa

nia publicznego i aby uznano niewzruszalność

urzędów pri fesorskich. Były to oczywiście tylko

p ia desideria, bo reakcya nadchodziła szybko.

W r. 1867 podniesiono wpisowe z 20 na 50 rb.

z tym doiatktam, że liczba uwolnionych od tej

opłaty nie może wynosić więcej, jak 5 proc.

wszystkich studentów szkoły głównej.

Obok tego postanowiono, że uczniowie gimcia

zyalni z zakładów mieszanych, oraz ustanowio

nych dla ludności grecko-unickiej j litewskiej

ma(ą być przyjmowani bez egzaminu wstępnego.

Niebawem potem nastąpiło zwinięcie Komisyi

Oświecenia pu licznego w Królestwie i przyw ró

cenie kuratoryi okręgu naukowego warszawskie

go Zaraz też zawiadomił kurator Witte rektora,

iż z rokiem 1887/68 ma być wprowadzony w

Szkole Głównej osobny wykład historyi rosyj

skiej, obowiązkowy dla studentów wszystkich

wydziałów, który ze względu na naturę przed

miotu będzie się odbywał w języku rosyjskim.

We wrześniu 1868 r. minister cświecenia hr.

Dymitr Tołstoj, zwiedcając Szkołę GSówną, o

świadczył rektorowi, że niezadługo będzie ona

zmieaiona na uniwersytet i wyraził zarazem

p zekonanie, że zwierzchnicy i profesorowie

, f’każą żywy współudział w ważnej sprawie

oświaty narodowej*.

Był to oczywiści« wyrok śmierci dla polskiego

uniwersytetu. Jakoż w 1869 przestała istnieć

Szkolą Główna.

W nowym okresie rusyfikacyi był widoczny

postęp. Prowadzono ją nie tak może brutalnie,

jak dawniej, lecz za to więcej metodycznie w

trzech kierunkach: w wychowaniu publicznym, w sto

sunkach społeczaych i wyznaniowych. Szkoły, od

uniwersytetu pacząwszy, uległy bezwzględnej ru

syfikacyi. Wykonanie usamowolaieuia włościan

powierzono falandze komisarzy włościańskich,

sprowadzonych w tym celu z głębi cesarstwa.

Pod przewodem Milutyna i ks. Czerkaskiego,

przez nich pouczeni, uważali oni za główno swo

je zadanie szlachtę materyalnie zubożyć i rzucie

kość niezgody pomiędzy ciemne masy chłopaki*

i wszelkiego rcdzaju inteligencyę. Za narzędzie

do niecenia i podsycania tej stanowej nienawi

ści użyto pisarzy gminnych, zarekrutowanych

z szumowin społeczeństwa.

Duchowieństwo katolickie, systematycznie p rz e

śladowane, ograniczone w wykonywaniu swoich

Z ostatnich chwil Szkoły Głównej.

Tragedya 1863 roku nie jest jeszcze znaną we

wszystkich swoich szczegółach — i zapewne ire

prędko wyświetli ją historya. Zwłaszcza jej n a

stępstwa polityczne i społeczne czekać jeszcze

będą długo na historyka. Dotychczasowe mate

rjały i opracowania (np. dtieło Berga) urywają

eię na przyjeździe Czerkasktago; pamiętników i

listów, dotyczących dalszych chwil nie ogłoszono,

o dostępie do archiwów rządow?ych nie ma m o

wy; historyk rozporządza więc właściwie tylko

materyałem dziennikarskim. Nie prędko więc do

wiemy się, w jaki sposób padały w gruzy sądo

wnictwo, samorząd, ośwista, życie kościelne pod

ręką zwycięscy. Tem cenniejsze mu3 zą być

choćby drobne przyczynki do tej ponurej karty

stosunków pclsko - rosyjskich.

Przyczynki, k tóre ogłaszam poniżej, wyjąłem

z zapisków mego ojca, prowadzonych dość nie

regularnie i bez zamiaru odtwarzania ważniej

sty ch zdarzeń, raczej poświęcouyeh sprawom

osobistym. Od czasu do czasu, jakgdyby na mar

ginesie, notował jednak ojciec wrażenia łub wia

domości krążąco. Uzupełniłem je wiadomościami

z kilku listów, pisanych przezeń z Warszawy do

Krakowa w r. 1867 —8 Treść tych notatek jest

bardzo oględna, nastroju szukać należy ractej

między wierszami, jak w samem sformułowaniu —

boć każda rzecz napisana mogła wpaść łatwo

w ręce cenzury i policyi. Niemniej nawet w tym

stłumionym tonie można odczuć nie jedno, czego

wprost nie napisano. Można odczuć trwogę nau

czycieli o losy Szkoły ; nacisk rządu, który gra

na tej trwodze, aby ich upokorzyć w narodo

wych uczuciach i doprowadzić do zaprzeczenia

polskości; fałsz układnego Wittego, udającego

życzliwość, ale zasłaniającego się wciąż Peters

burgiem; obłudę hr. Tołstoja, oświad :za]ącego

miłość Polakom Bo ile są Słowianami* ; naiwność

uczonych czeskich i serbskich, zatrzymanych

umyślnie w Wirszawie w drodze na koDgres

moskiewski. Dużo narodowych wydarzeń z osta

tntah lat pięćdziesięciu jest tylko powtórnem

przeżyciem zarysowanego tu nastroju.

Ruisyfikacya Szkoły G!ównej rozpoczęła się

już w lutym 1864. Rozkazano profesorom, aby

podpisali oświadczenia, potępiające powstanie,

zagrażając im w razie przeciwnym natychmia

stawem zniesieniem ,,Szkoły*. Po naradzie u

chwa’ono — podpisać. *Podpisaliśmy* — n otuje

mój ojciec dnia 29 lutego 1864 r.

—

* dsklaracyę

ohydną treśc-ią, za drukowanym rozkazem... S u

mienie mamy czyste. Z początku chcieliśmy od

mówić wszyscy, ale zagrożono nam, iż następ

stwern byłoby zwinięcie instytucyi*.

Było to jednak tylko zwiastunem dalszych

kroków przeciw polskości uniwersytetu. Kurator

jego, Witte, zaczął już w r. 1865 mięszać się

d) wewnętrznego nauczania i występować z za

rzutami, że profesorowie nie idą po myśli rzą

du. Zrazu to a Wittego był delikatny i nibyto

przyjazny, składał bowiem winę na donosy T re

powa i na ministerstwo oświaty, z każdym je

dnak rokiem występował coraz otwarciej i bez

względniej. Podaję szereg zapisek z datami, pod

któremi je zanotowano.

29 kwietnia 1865.

Wit’e wezwsł przed tygodniem Przybórów

skiego i Plebańskiego i przeprosiwszy ich, po

wiedział im delikatnie, że ma denuucyacyę od

T.epowa, z której musi użytek zrobić, to jest

objawić zarzut, iż Plebański acz przeciw anar

chii występuje, mówi za wiele o wolności, zaś

Przyborowski w wykładzie gramatyki polskiej

za mało jest filologiem słowiańskim, a w w y

kładzie literatury polskiej w seminaryum zbyt

objawia uniesienia patryotyczne. Oznajmił im,

że nie podziela zdania tych doniesień, tem przy

krzej więc mu, że nie mógł ich pominąć mil

czeniem.

16 marca 1866.

Tymi dniami nawiedziło mnie, że się tak wy

rażę licho, bo mi ni s ’ąd ni zowąd na żółtej

wstążce dano medal Bza uśmierzenie buntowni

ków"; ale że prezentem tym obdarzono nas

wszystkich (profesorów Szkoły Głównej) przez to

ciężar ten tak, jako i drudzy, przyjmujemy po

cichu. Kto go nie dostanie, nie może zostać w

służbie. Reorgaaizacyę Szkoły Głównej na uni

wersytet nakazano na nowo. Gimnazya już są

*zreorganizowane", Podwyższono place t. j . Ro

syanie biorą wyżej 6000 złp. do 1 0 0 0 0 zip., zaś

Polacy po 6000 złp. Nakazano, aby ustawa Szko

ły była taka sama, jak i petersburskiego uniwer

sytetu.

9 listopada 1866.

Szkoła na3za trzyma się jako tako; o jej re

organizacyi nie słychać, kadry zapełniono mło

dymi kandydatami. Bełcikowski z Krakowa przy

jęty na docenta literatury polskiej, rozpocznie

wykłady w połowie t. m. Ja rozpocząłem dapie

ro 7 t. m., z powcdu, że restauruje się biblio

teka nasza; opóźniłem się. Tego, co Muczkowski

w jednym roku wyłożył, nie mogę ukończyć w

latach trzech — tak się przedmiot rozwinął..

Na pierwszej trzecioletniej lekcyi miałem 80-ciu

słuchaczy.

2 lutego 1867.

Domowe stosunki pomijam, daleko gorsze są

pozadomowe, bo ta reorganizacya ani w części

nie szanuje tego, co rok 1855 u nas w Krako

wie zaszanował. Do wszystkich posad przychodzi

homo novus ; dawniejsi uwalniani są bez eme

rytury, pumimo że na nią płacili 1 0 procent pen

syi. Teraz kolej na oświatę. Chcą i tu zrobić to,

co Krasickiemu król pruski, z różnicą, że i mą

drzejszy od Krasickiego nie umiałby się przy

mówić z powodu obciętego płaszcza. Bo też nie

rna kogo wprowadzać do raju! Przed tygodniem

szło zapytanie z góry do Komisyi o znaczae ob

cięcie persona!u B blioteki. Było niebezpieczeństwo.

Los *darzył, że jednocześnie, kiedy była o tem

narada, zrobiłem szeroko umotywowane przed

stawienie o to, co należy jeszcze zrobta w Bi

bliotece. Przedstawienie io poszło do Wittego i

trafiło właśnie na dzień sesyi Rady administra

cyjnej. Witte, jak mówi, zajął się szczerze do

brem Biblioteki i przeparł, że zaniechano zamie

rzonych oszczędności, ale *nie zaręcza, jak to

w Petersburgu przyjmą* . Tej niedaieli jeszc?e

jedzie do Petersburga z planem reorganizacyi Bi

blioteki i szkół i uniwersytetu... Znowu zdaje

się, że do wiosny los się rozstrzygnie.

17 marca 1867.

W zeszłym tygodniu wrócił Witte, dyrektor

główny, z planami reorganizacyi z Petersburga.

Przywiózł przeobrażenie komisyi oświecenia na

okręg naukowy, z perspektywą usunięcia kilku

nastu urzędników. Szkoła ma być in statu quo

ze względu na oszczędności. Dopiero na rok przy

szły ma być uniwersytet zaprowadzony — czy

sto *ruski*. W tym celu zjedzie minister z Pe

tersburga. Cała dzis’ejsze personale ma być utrzy

mane z obowiązkiem wyuczenia się po rusku

w oznaczonym terminie. Ale to są wszystko o

pow iadania; pozytywnie nic nie wiemy, bo Witte

nie dał się słyszeć z planami Tyle przypuszczal

ne, że pozycya nie jest w tej chwili jeszcze za

grożona, ale ewentualności nikt nie przewidzi.

24 marca 1867.

Około W. Nocy ma zjechać minister Tołstoj

i inaugurować uniwersytet. Dyrektor Witte oświad

czył, że życzeniem rządu jest urządzić u niw ersy

tet *wszechsłowiański", atoli z wyłącznym wy

kładem po rosyjsku. Płace zrównane będą z pła

cami uniwersytetu rosyjskiego. Twarde warunki!

Zagraniczne d oktoraty uznawane nie będą Dla

tego ci, którzy nie są zwyczajnymi profesorami,

będą się musieli poddać naprzód egzaminowi na

magistra, a potem we dwa lata na doktora...

Witte wyraźnie oświadczył, że rząd nie ma za

miaru oddalać sprowadzooych uczonych, ale ow

szem chce ich utrzymać, że jednak ci, którzy

odbywali nauki w kraju, m a ą odrazu wykładać

*pn rusku", zaś zagranicznym zostawia się parę

lat do nauki. Przeczuwam..., żeby rzecz p rzyn a

glić p ędzej, wpaduą na myśl, iż tym, którzy

zaraz zaczną po rusku wykładać, będzie ód razu

wypłacaną wyższa penaya, a zaś ci, którzy pó

z: staną przy polskim wykładzie, pozostaną i przy

dawnej płacy. Ciekawy tylko jestem, co będzie

z Bibliografią?

25 maja 1867.

T)e puU icis nic nowego. Mieliśmy 63 gości,

którzy zwiedzali bibliotekę: Gaj, Gregr, Erben,

Hammernik, Kol!arz, Szafarzyk, same fignry n a

ukowe, ale byli też wyglądający bardzo chudo

pacholsko. Przyjmowały ich władze z wielką

oatentacyą. Były też mowy i toasta, bardzo an

tygermańskie, mianowicie Braunera. Po polsku

mówiących goście nigdzie nie słyszeli, bo mieli

inne towarzystwo.

— Dlatego jeden Kroat z n a

iwnością zapytał urzędnika w bibliotece: czy

mówią jeszcze po polsku na ulicach Warszaw y ?...

Drugą uroczystf ść spodziewamy aię wkrótce mi8 ć

za przyjazdem cesarza Domy odnawiają i budu

ją bramę tryumfalną — z orłem polskim!

1 sierpnia 1867.

Co się tu dzieje, trzeba widzieć i słyszeć.

Jest to systematyczna a forsowna taktyka, jakby

w ciągu wojny. Co dzień coś zwijają, eo dzień

coś usuwają -

a język polski wygaany ze

wszystkich władz. Kiedy ostatnim razem byłem

u Witteg) mówił mi, że źle robię, że zajmuję

się bibliografią polską, bo to powiatowszczy

zia , gdyż język polski jest dyalektem i należy

mu zlać się z *wielką literaturą* Rossyi i jej

wielkim językiem, biorąc przykład z Serbów i

Czechów, którzy chcą zapomnieć *swego żargonu"

i literatury, a zlać się z rossyjską. To i my m u

simy zrobić, a który z nas nie będzie umiał mó

wić i wykładać po rossyjsku do lat dwóch, tego

oddali ze szkoły. To zresztą powtarzają wszyscy,

śpiswając nam, że co obiecał pan Wie... i pan Krzy...

to nie obowiązuje dzisiejszych!

(Dok, n .)

Stanisław Estreicher.

.c"*

wl,Ud"

Numer wieczorny 10 h a l,, ranny 10 ha!.}

Sj-ju

PRENUMERATA WYNOSI:

w ró.w

).»

- ,).).««

n* e**’J rok ** kwarta( !nt 1 miestąt

W Kiakwwlw w s^«j*en . . .

........................

38 ktrt*

7ker. 53h. 2 kor. 18 !u!.

» «°a°»1«» em de d o m » ......................

36 koro»

91tor. -

3kor. _

pa6 s t w i. Axrstr7 . c k 1« » ..........................................

26 koron

9kor_

3kor—

Z dw ukrotną wysyłką p o c z t o w ą .................................. 42

koro»

10kor.50h. 3kor 50h»L

Focztą w państwie N i e m i e c k i e * ...................................

koroa 10k ^ *

3 kor. 50

Do wszystkich państw, należących do związko pocztowego 48 koro«

12 kor. _

4kor. _

W państwie rosyjskiem (abonament przez urzędy pocztowe) 18 rb. 80 k. 4 rb. 70 k. 11 rb. 60 k-m

*agrln4icznych- mających debit w państwie rosyjskiem

Mo»kwiVl O d e ^ zTrmv.h ? TPOC2,ow-: w Petersburgu, Warszawie, Kijowie, Wilni*

M oskwie t Odesie . I innych miast 1 wsi można prenumerować Czas, posyłając Docztą należytośi

do urzędu pocztowego najbliższego z powyżej wymienionych większych miaal

Przyimui4: w W arszaw ie biuro ogłoszeń Uogra, L. i E, Metz! i Syn,

Międzynarodowe Biuro ogłoszeń - w Kijo w ie księgarnia L. Idzikowskiego - w W ilnie biure

_____

dzienników K. Taubera.

1 з 4 • Strona 1

Мірадор - viewer

Czas.

опис

Структура

Схоже

Помилка 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Мірадор - viewer

опис

Структура

Схоже

Помилка 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Завантажити файл

Завантажити файл

Видалення коментаря

Розширений пошук

Повідомити про помилку