Czas.

Мірадор - viewer

Czas.

Примітка

Відображення 670 примітки

Додавання приміток лише для зареєстрованих користувачів

Опції

]sl

tana 10tial

Kraków% Poniedziałek 29 Maja 1910,

RocznikL\1X.

Wydanie wteezorne.

Ceny ogłoszeń: od wierwa p*lU»m za plerwwrTraz 20hal, ca katdr następnT po15hal.: układ fało

te ^ 7,.CLuTry’5

yT?40hlLł nlul?Pnyp° 16haLNadesłane INekrologia

t * \k?tdy raŁ °*0SYpubliczności po2bor,;komunikatyLamllowa

pokro nlc el po daialookonomaMaym;kansalkali pryw atno, *luby, *aręcryny itp.po !koc. od miejsca wieraza.

Ogłoozenla i prenumerat« payjmuią: we Lwowie biura dzienników S t Sokołowskiego, A.

Olszewskiego, K. Buchatabu; w Jarosław iu Biuro dzienników; w Podgórzu Poturalakl? w Prze

2hY! u«

2^ ,1\

T **««°w ie M.Weintraub; wStanisławowie J*siel—

Lj°P-’" *°rn°w*r

Rofclfach, O. Haut; w Tarnopolu Komauiewsld; w Paryżu wyłączni«

Pi y- , Bacz.k,°’TIaki1,W,Ci W1?enTf!lvlMi,w W lc ° n ,u Haasenstein A Vogicr, R. Mosse (takt« we wszyst

kich filiach): IŁ Schalck. M. Duke«, E. Braun, J . Danneberg, Bock A Herzfeld, EL Friedl (tylko pre

numeratę H.GoldschnuedtA Comp.),M.Perlea; w Frankfurcie n. M. O, L. Daube A Comp., w Pradze

czeskiej Fr. Hovorka. Listy z pleniądtmi i przekazy pleniętne naprenumeratę i ogłoszenia przyj,

*sujo Admimatracya Czasu w Krakowi«. RekLamacy niaopleczętowane nie podlegają o pijcie pocztowo^

Listów nieopłaconych a i s przyjmuj« sl«. Rękopisów aadaytanych nie z i m c a aię.

p r Zakażdąisluj afrau dopłacat!|40bal. H fl

ADRES RĘDAKCYI: uL iw . Tomasza Nr 32. -

Tsiefon Nr 09.

Rozprawy o pokoju.

Rozprawy o pokoju, przeprowadzono w parla

mencie angielskim, dają dość wierny obraz na

strojów, panujących obecnie wśród polityków

i parlamentarzystów Wielkiej Brytanii, a są one

tego rodzaju, że odbijają wyraźnie chęć zakoń

czenia wojny.

Z mowy Greya, będącej odpowiedzią na znany

interview kanclerza z amerykańskim dziennika

rzem, podnieść należy ustęp, skierowany do Fran

cyi: ,,Jeżeli który ze przymierzonych — mówił

minister spraw zagranicznych

m a szcze

gólne prawo r’ozprawiać o pokoju, to niezawodnie

rząd Francyi, przeciwko której zwrócił się przed

kilku miesiącami, bez powodzeniu, głów ny atak

niemiecki. W aleczność francuskiego w ojska w dłu

gie,j bitwie pod Verdun ocaliła Francyę i koalicyę.

Czy możemy uczynić co innego, jak wznowić na

sze postanowienie, aby ternu sprzymierzeńcowi

przynieść skuteczną pomoc według najlepszych sił

naszych. Pierw szy minister Francyi-już przemówił.

Powiedział on między innemi: ,,Coby rzekły przy

szłe pokolenia, gdybyśmy nie skorzystali ze spo

sobności, aby zawrzeć prawdziwy i stały pokój ?"

To samo i my czujemy i razem z naszymi sprzy

mierzeńcami pragniemy pokoju nic takiego, któ

ryby trwał kilka lat, choćby przez dwa pokole

nia - ale pokoju, któryby usunął możliwość ka

tastrofy podobnej, jak obec.na".

Wywody sir Greya zrozumiano powszechnie ja

ko dyskretny apel, wystosowany do Francyi, aby

wystąpiła z propozycyami pokojoweiui. K raj len

jako najsilniej zainteresowany i najbardziej do

tknięty wojną, ma zarówno prawo jak obowiązek

pierwszy dać hasło jej zakończenia. D opóki Frau

cyu ełiee walczyć, sprzymierzeńcy nie odstąpią

od niej, ale skoro od niej wyjdzie jakakolwiek

iuicyatywa układów pokojowych, Anglia bez wa

hauia pójdzie tą samą drogą.

Takie znaczenie przypisano mowie Greya we

Francy!, a to przesunięcie odpowiedzialności za

dnlsze prowadzanie wojny, wywołało nawet wy

ra?źne niezadowolenie w prasie francuskiej, która

przemówienia angielskiego ministra dość cierpko

komentuje.

Również m ow y kilku członków Izb z za?znaczyły

się pokojową tendeneyą. Sir Pousonby powie

dział np.;

ile mogę przejrzeć sytuacyę, nic

istniejew zay:dryWaniach stron prowadzących wojnę

różnica tak zasadnicza, aby usprawidliwiala dalsze

!rwanie wojny. Jakież są przeszkody, wstrzymujące

zawarcie pokoju? Czy Niemcy wzbraniają się

ustąpić z Francyi, Belgii i Serbii, utworzyć nie

zaw?isłe Królestw?o Polskie i w?spółdziałać przy

utworzeniu międzynarodowej komisyi dla utrzy

mania europejskiego pokoju? Nie wiemy tego

Wio zapytano o to nigdy Niemiec; ale lud angielski

m usi wiedzieć, ezy Niemcy odrzuciły to żą

dania, czy też istnieją jakieś tajne umowy, nie

pozw?alające Angliina rozpoczęcie narad pokojowych.

Podobną myśl wyraził Ramsay Macdonald:

,Anglia nie może zawrzeć pokoju, któryby «po

wodował utratę niezawisłości belgijskiej. Grey za

tem inusi Niemcy zapytać, czy ustąpią z Belgii

natychmiast po rozpoczęciu układów pokojowych.

Musi także ustać niepokój narodów, które czują

się nieszczęśliwomi w obcera jarzmie i dlatego

proszę ministra, aby zaprzeczył pogłosce, j«ko

byśniy zawarli z Rosyą umow?ę, która przeszka

dza uznaniu zasady narodow ościowej. Jestem da

lej zdaniu, że lud niemiecki sam się upora z mi

litaryzmem, ale musimy oświadczyć, że jesteśmy

golowi przyczynić się do tego, aby położyć ko

niec militaryzm owi w Anglii. Wkońcu żądał Mac

donald, aby minister nie pominął najmniejszej na

darzającej się sposobności do nawiązania ukła

dów pokojow?ych.

Pragnienie przyspieszenia końca w ojny przebi

ja się nie-zawodnie w tych publicznie wypowie

dzianych, w?ięc do oddziaływania na ogół prze

znaczonych myśli. Pontonby i Macdonald nie re

prezentują zapew ne większości parlam entu, ;de

są zbyt wybitnymi politykami, aby wygłaszali

podobne zdania jedynie dla oratorskiego efektu.

Czują oni za sobą poparcie znacznej części spo

łeczeństwa i dlatego dom agają się śmiało rozpo

częcia pokojowych pertraktacyj. Można też z ich

wyw’odów wyrozumieć zarys warunków, któreby

Anglia przyjęła za podstawę pokoju. Opróżnienie

Belgii i Serbii nie wyklucza przecież sprostowa

nia granic i wszelkich innych konibinacyj tervto

ryalnyoh.

a przeszkody

do zawarcia pokoju nie może stanowić spór o

pytanie, kto ponosi winę w ojny? Gdyby więc

głos obu posłów miał wpływ decydujący, już te

raz możnaby przerwać kroki w’ojenne. Ale w ko

łach rządowych po części panują jeszcze złudze

nia co do możliwości zwycięstwa, po części ocze

kują aż państwa bardziej zainteresowane, jak

Francya i lłosya, objawią gotowość dyskutowa

nia o pokoju. Trzeba także dodać, że prasa an

gielska i to nietylko organy Northcliffa, przyjęła

opinie Ponsonby’ego i Ramsaya bardzo niechęt

nie lub ironicznie, co nie jest dobrą wróżbą dla

rychłego zakończenia w ojny.

W każdym razie odgłosy pokojow e zaczynają

odzywać się coraz częściej w obozie entente, a

chociaż nio doprowadzą odrnzu do zawieszenia

broni, przyczynią się w znacznej mierze do skry

stalizowania pokojowych możliwości.

0 paragraf językowy

Berlin 27 m aja.

Komisya parlam entu niemieckiego powzięła sta

nowcze uchwały co do noweli do ustaw?y o «to

warzyszeniach, nowela uw alnia stowarzyszenia za

wodowo od politycznego dozoru i zezwala na

udział małoletnich w związkach zawodowych. Koło

polskie zażądało przy tej sposobności uchylenia

paragrafu zakazującego używ?ania polskiego języka

na publicznych zebraniach, w niektórych okręgach.

W ciągu (lyskusyi pos. Seyda uzasadniał w?nio

sek Koła Polskiego o zniesienie paragrafów anty

polskich. Przy usunięciu tego stanu wyjątkowego

idzie o jedno z najświętszych dla ludności polskiej

zagadnień polityki. W Polsce kongresowej, gdzie

administracja więcej uwydatnia właściwości na

rodow e, nie rozumie się w?ręcz stanowiska rządu

wobec przynależnych do Rzeszy niemieckiej Po

laków, Rodzaj i kierunek nowej oryentacyi po

wojennej, zapowiedziany przez kanclerza, tonie

jeszcze w m rokach niezgłębionych. Skoro się teraz

nadarza sposobność, należy sprawę załatwić w

sposób prawny. Mówca przytoczył szereg przy

kładów nadużyć, których dopuściły się w?ładze

policyjne na tle ustaw y o stow?arzyszeniach, Pew ąa

władza policyjna zakazała już podczas wojny wy

kładu o Dnntem w języku polskim; zakazano

także wykładu o zw?alc?zaniu eholery, ponieważ

mówca chciał używać języka polskiego. Kilka ko

biet, chcących pod krzyżem przy drodze modlić

się za mężów, znajdujących się w polu, rozpędził

żandarm, powołując się na paragraf językowy.

Ustaw a przedłożona przez rząd niewiele pomo?że,

ponieważ polskie związki zawodowe już dla tego

uważa się za polityczne, że należą do nich Polacy

i że na ich zebraniach mówi Bię po polsku.

Dyrektor ministeryalny Lewa!d oświadczył,

że wypadki, przedstawiono przez p. Scydę zadzi

wiły go i zaskoczyły. Wykład o Dantem już dla

tego nie mógł być zakazany, że naukow?e wykła

dy nic podlegają ustawie o zebraniach i stow a

rzyszeniach. Także żandarm postąpił nieprawnie.

Nie można też związku zawodowego uznać za po

lityczny dla tego, że członkami są Polacy i że

na zebraniach używa się języka polskiego. W dal

szym ciągu przemówienia zaziiaczył Dr Lewald,

że przedewszystkiem należy przystąpić do dal

szych przerw anych skutkiem w?ojny prac wstę

pnych, zm ierzających do uregulowania prawa ro

botników państw?owych. Przez przyjęcie wniosku

Koła polskiego obaliłoby się tę. ustawę. Rząd

w czasach obecnych nie może dopuścić do walki

0 kwestye narodowościowe i językowe.

Poseł Dr Oertel (kons,) radził przeciwnikom

paragrafu językowego, by uchwalili jego zniesie

nie; dał zarazem do zrozumienia, że znacznie

prędzej i chętniej golów jest dyskutować nad

zniesieniem tego paragrafu, niż nad treścią no

weli. Także i przywódca konserwatystów Heyde

brand oświadczył, że życzenia Polaków będą przy

nowej oryentacyi przychylnie zbadane.

Poseł Dr Laszewski (Koło polskie) przytaczał

szereg nowych faktów, w jaki sposób stosuje się

paragraf językow,’y . Tak n. p . zamierzał poseł

do parlam entu niemieckiego X. prałat Kłos wy

głosić w Poznaniu odczyt w języku polskim o

papieżu Benedykcie. Odczytu tego zakazano. Trzy

dni potem, otrzyma! z ministerstwa spraw wew

nętrznych, dokąd zwrócił sio z zażaleniem, uwia

domienie, że zakaz nie byt uzasadniony. Poseł

Laszewski chciał potem wygłosić ten sam odczyt

w Gnieźnie, gdzie ponownie na odczyt nie po

zwolono. W Towarzystwie zdrowia dla ruatek

w’ Poznaniu chciał pewien lekarz Polak mówić

po polsku o chorobach zaraźliwych; na to jednak

nie pozwolono.

P. Gruber postawił imieniem centrum następu

jący w niosek: Komisya zechce uchwalić przedło

żyć parlamentowi do przyjęcia oprócz projektu

prawa, przedłożonego przez Radę związkową, jesz

cze następujący drugi w niosek: ,M y Wilhelm

1l.d. rozporządzany, § 12, 14 nr 1i6, 19 nr

3 ustawy o stowarzyszeniach znosi się* (są to

przepisy dotyczą ograniczeń językowych). W nio

sek ten iniał na c*lu *apewnienie wejścia w ży

cie noweli w każdym wypadku, a zarazem danie

pewnego zadośćuczynienia Polakom. P . Grober,

motywują* Bwój wniosek, powiedział między in

nymi :

Po stanowczych oświadczeniach przedstawiciela

rządu parlam ent Btanął przed wyborom: pogrze

bania ustaw y przez obciążenie jej innemi kwe

styami, jak sprawą językową lub przyjęcia usta

wy z zastrzeżeniem zasadniczego atanowiska stron

nictw. W tych warunkach stronnictwo centrowe

proponuje projekt ustawy, przewidujący zniesie

nie paragrafu antypolskiego, względnie paragrafu

językowego. Rada związkowa w ten sposób znaj

dzie się w położeniu zajęcia stsnowiska wobec

tyeh żądań. Niema powodu do odroczenia no

wej oryentacyi w polityce antypolskiej do czasu

powojennego; wobec odroczenia tego trzeba za

chowywać się sceptycznie. Z chwilą, gdy pewne

wyjaśnienie nastąpiło w celach wojennych, a

kanclerz oświadczył, że okupowanych krajów pol

skich uie można wypuścić z ręki, nie da się utrzy

mać zasadniczo nierówne prawne ukształtowanie

stosunków w Królestwie Kongresowem i tutaj w

kraju.

Koło polskie oświadczyło, że musi obstawać

przy wnioskach z zasadniczych powodów, mimo

że ze strony postępowej czynią im poważne przed

stawienia, iż narażają ustawę i szkodzą własnej

sprawie. Przy głosowaniu wszystkie wnioski ze

zmianami i dodatkami odrzucono i przyjęto usta

wę rządową bez zmian 19 głosami przeciw 8.

(Polacy socyaliśei i 2 konserw atystów).

Przyjęty został wniosek posła Grópern, by znieść

paragraf językowy zapomocą osobnego projektu

ustawy. Przeciw wnioskowi padło sześć głosów

(konserwatystów, nar . liberałów i frakcyi niemie

ckiej). W głosowaniu nad rezolueyami odrzucone

zostały rezolucye, występujące przeciw mięszaniu

się do ustawy o stowarzyszeniach przez władze kra

jowe państw związkowych, wszystkiemi przeciw

11 głosom (socya!istów i Polaków); rezolucye,

domagające się usunięcia paragrafu o młodocia

nych, odrzucono 15 głosami przeciw 12 głosom

(socya]istów, Polaków i postępowca W eiuhausena)

Inne rezolucye socyalistyczne zostały przyjęte

m ianowicie: rezolucya, żądająca usunięcia przepi

sów wyjątkowych przeciw robotnikom rolnym i

służbie (14 głosami socyalistów, Polaków i postę

powców przeciw 12 głosom innych partyj); rezo

lucyę, dom agającą się innego określenia pojęcia

tow arzystwa politycznego przyjęto 15 głosami so

cyalistów, Polaków i postępowców przeciw 11

głosom innych partyj. Komisya przystąpiła na

tychmiast do drugiego czytan’a projektu i po

wtórzyła powyższe uchwały.

O drogi wodne.

Wiadomości gospodarne, organ krak. Izby hau

dlowej i przemysł.,

podają następujące inform a

cye:

Dolno-austryacki Związek przemysłowy w Wie

dniu, mając zamiar podjąć starania o przyspiesze

nie budowy kanału Dunaj-Odra w poł. z t. zw.

kanałem galicyjskim, zwrócił się do gminy m.

Krakowa oraz do Izby handlowej i przemysłowej

w Krakowie z prośbą o przyłączenie się do tej

akcyi. W odpowiedzi swej zaznaczyła Izba prze

dewszystkiem, iż obstaje przy wykonaniu ustawy

kanałowej z d. 11 czerwca 1901 w całej roz

ciągłości. Równocześnie uczyniła Izba swe

przystąpienie do wspólnej akcyi zawisłem od

zmiany petyeyi w tym kierunku, *żeby przed

miotem starań nie była budows kanału Dunaj—

Odra w połączeniu z kanałem galicyjskim, lecz

budowa kanału Dunaj - Odra -Wisła (Wiedeń—

Kraków) z odnogami do Berna morawskiego i do

sieci kanałów niemieckich, a to zgodnie z rezolu

cyą, uchwaloną jodnogłośnio w obecności delegatów

gminy Krakowa, jakoteż i delegatów krakowskiej i

lwowskiej Izby handl. i przem. na zjeździe w Wie

dniu d. 13 grudnia 1911.

Podniesione ze strony Izby żądanie jest tylko

na pozór mało znaczące. Pomijając już bowiem

okoliczuość, iż dotychczas, mimo podjętej z takim

rozgłosem dn. 27 grudnia 1911 budowy kanału

galicyjskiego, jeszcze nie zostały rozpisane roboty

na część kanału od granicy śląskiej do Zatora i

ze Samborka do Wisły pod Krakowem, to i bu

dowa częściJtanału od Zatora do Samborka od

bywa się w takiem tempie, że roboty te raczej

wskazują na odwleczenie, a nie na jakikolwiek

postęp w budowie kanału galicyjskiego. Pozatem

samą nazwą ,,galicyjski kanał* podsuwa się mnie

manie, jakoby rozchodziło się o budowę jakiegoś

odrębnego kanału, dla Gaiicyi, a nie o budowę

części sieci kanałowej, przewidzianej

w ustawie z d. 11 czerwca 1901. Przytem zapo

mina się, że budowa tej części, położonej w Ga

iicyi, podjętą została tylko z tego powodu, że

zastępcy Gaiicyi żądali konsekwe tnie wykonania

ustawy kanałowej, odrzucając myśl jakiejkolwiek

kompensaty za zaniechanie tej budowy, a to

w przeświadczeniu, iż prędzej czy później szer

szy ogół przyjdzie do przekonania, że wybudowa

nie dróg wodnych jest nieodzowną potrzebą go

spodarczą dla całego państwa.

Szczególnie co do ważności budowy części ka

nału od granicy śląskiej do Krakowa m ogły przed

wojną zdania być podzielone. Dzisiaj muszą jed

nak nawet przeciwnicy galicyjskiego kanału zda

nie Bwoje co do tej sprawy zmienić. Z chwilą bo

wiem, gdy Wisła przestanie tworzyć granicę mię

dzy Austryą a Rosyą a cały kraj przerżnięty przez

Wisłę pozostanie w związku gospodarczym z pań

stwami sprzymierzonemi, kanał tak t. zw. galicyjski

od śląskiej granicy do K-akowa wzgl. do Wisły,

nabędzie pierwszorzędnego znaczenia ekonomicz

nego. Kanał ten stworzy bowiem połączenie mię

dzy siecią austryacką Dunaj-Odra a Wisłą, a przez

tę rzekę i kanał Bydgoski także drugie połączę

nie z Odrą, a tem samem i z całą siecią niemiec

kich dróg wodnych i po’żarni w Gdańsku

Szczecinie.

Jakkolwiek wolna dyspozycya i lewym brzegiem

Wisły daje możność połączenia Wisły z Dniestrem

także w inny sposób niż w ustawie kanałowej

zapowiedziano, to jednak Izba, obstając przy wy

konaniu ustawy kanałowej w całej rozciągłości,

zażądała budowy kanału od Krakowa aż do

spławnego połączenia z Dniestrem. W tym wzglę

dzie miała Izba handlowa i przemysłowa w Kra

kowie nietylko interes G alicji na oku. Budowa

tego kanału leży w interesie ogólno-pańetwowym

a naw et i w interesie państw środka. Jakkolwiek

bowiem wypadnie zamierzona dalsza regulacya

Dunaju kolo Żelaznej Bramy, drugie połączenie

z Czamem morzem przez Dniestr pozostanie

zawsze bardzo pożądanem i nader cennem zabez

pieczeniem wolnego od wszelkiej przeszkody ru

chu wodnego od Bałtyku aż do morza Czarnego.

Osiągnąwszy przed przystąpieniem do akcyi

porozumienie z Izbami lwowską i hrodzką co do

powyższych zmian petyeyi, jakoteż zgodę Dolno*

austryackiego Związku przemysłowego, wydele

gowała Izba wiceprezydenta Epsteina i referenta

sprawy inspektora Bunda do YViedni«, którzy po

odbytej konferencj’i z czynnikami interesowany

mi, przyłączyli się do deputaeyi do P. ministra

handlu. Minister handlu Dr. Spitzmuller przyjął

d. 17 b. m . deputacyę, prowadzoną przez bur

mistrza m. Wiednia Dra W eisskirchnera i prezy

denta Centr. Tow. dla żeglugi rzecznej i kana

łowej Dra Russa. Deputacya wręczyła wyczerpu

jący memoryał, zawierający żądanie, by rząd wszel

kimi stojącymi mu do dyspozycyi środkami ze

chciał poprzeć budow ę kanału Dunaj-Odra-Wisła

z kanałem bocznym do Berna i połączeniem ka

nału do sieci dróg wodnych niemieckich. Wicepr.

Epstein podkreślił w przemowie swojej imieniem

krakowskiej Izby znaczenie połączenia kanało

wego między granicą śląską i Krakowem, podno

sząc zarazem, że tak samo ważnem jest prze

prowadzenie dalszej budowy kanału aż do Dnie

stru i przyspieszenie podjętych już prac na ob

szarze m iasta Krakowa. Minister handlu przyjąw

szy wywody poszczególnych mówców do wiado

mości oświadczył, że kwestya powyższa stanowiła

już kilkakrotnie przedmiot szczegółowych obrad

rządu, a mianowicie także w ezassch wojennych.

Ostatecznego stanowiska w tej kwestyi rząd nie

może zająć. Konieczne jeszcze praco przygoto

wawcze dla budowy kanału Dunaj-Odra-Wlsła z

odgałęzieniem do Berna, nie przesądzają* kwestyi

głównej, będą na czas przeprowadzone. Minister

handlu omawiał następnia szczegółowo kwestye,

poruszone przez deputacyę i zaznaczył, że na o

gół po wojnie wszelka rzeczywiście produktywna

akcya liczyć może na pełne uwzględnienie rządu;

naturalnie budżet państwa będzie musiał byó za

stosowany do jak najdalej idących oszczędności.

Ziemie polskie.

Natli«*st’ik bar. Oill .r a postulaty kraju.

Lwowska Gaz. wieczorna zamieszcza informa

cye, udzielone przez nam. bar. Dillera o stauie

spraw krajowych od chwili objęcia przezeń urzę

dowania. Na zapytanie, o ile postulaty gospodar

cze, przedstawione przez Koło polskie, m ają w i

doki urzeczjrwistnienis, względnie czy można li

czyć na wydatne poparcie centralnego rządu dla

nieodzownych potrzeb naszego kraj u, od

powiedział p. namiestnik:

Minęło już kilka tygodni od chwili objęcia

przezemnie steru spraw krajowych, miałem więc

sposobność zetknąć się i z rcprezentacyą togo

kraju i z przedstawicielami wszystkich warstw

ludności, której życzenia i polrzebj’ starałem się

dokładnie poznać. Konferowałem też niejednokro

tnie z poszczególnymi członkami rządu central

nego ł dziś, zdaje mi się, wyrobiłem sobie już

pewne zdanie, co uczynić i czego w najbliższej

przj’szłości spodziewać się należy. W licznych

podróżach koleją i samochodem zwiedzałem pra

wie wszystkie połacie kraju, powierzonego mej

pieczy. Zdołałem też stwierdzić, że w części pół

nocnej, położonej przy kolei transwersalnej, zni

szczenie jest nader wielkie: brak bydła, koni, ob

| siewy niedostateczne; natomiast w południowej

Iczęści, którą zwiedziłem autem, a w szczególno

ści ua przestrzeni Sanoka, Sambora, Drohobycza

prawie nie znać śladów straszliwych bojów; tu

rany nie występują już tale boleśnie, rola jest

należj’cie obrobiona, zasiewy w pełnym rozkwi

cie i nie widać rażącego braku bydła, koni i sił

WŁADYSŁAW ORKAN.

Chorąży IV p. p. Leg. polskich.

Z DROGI CZWARTAKÓW.

Y, ; or.wolenicm wojennej

kWB?cry prasowej.

Wymarsz z Ostrowca.

Długo pamiętnym dla Piotrkowiau zostanie dzień

15 lipca 1915 r.,

gdy uformowany właśnie pułk

czwarty Legionów wyruszał w pole. A zwłaszcza

moment len, dla wielu przez łzy wzruszenia na

zawsze upamiętniony, gdy po niszy polowcj, na

Moniu, wobec jasnego nieba, wobec zebranej

licznie publiczności i władz wojskowych, dcfi!o

wały widziały pułkowe przy dźwiękach ,marsza

czwartaków"... Jechał poprzód pułkow’nik, o głoś

netn już, zdobyłem w bojach karpackich imieniu

jechali za nim inni oficerow’ie pułku, w’iodąc ba

taliony swoje, kompanie. Szły równo, równo, sprę

żone mocne szeregi, a gdy mijali oczy żegnające,

salutując., dreszczem przysiężnej powagi uderzały

światła ócz żołnierskich i światła wzniesionych

szabel o berca ostających.

Rozkazem Komendy Legionów w ostatniej chwili

do pułku czwartego przydzielony, zdążyłem jesz

cze w nocy do pociągu, którym odjeżdżał bata

lion trzeci. Pierwszy i drugi już były odjechały.

Kolej odchodziła do Ostrow’ca, gdzie też nazna

czona była pierw’sza kwatera pułku. Po ulewrie

nocnej dzień nastał 17 lipca pogodny, świeży.

Wczcsnen» ranem w’yruszył pułk z Ostrowca, szo

są, w kierunku n:t Ożarów.

Pochód odbywał się dla ćw’iczenia marszem

ubezpieczonym. To znaczy: naprzód patrol prze

dnia, t. zw. szpica; za nią w odstępach pew’nych,

pojedynką, widzące Bię jako słupy telegraficzne,

łączniki; po obu stronach drogi w oddaleniuzna

czneni, patrole boczne; za ostatnim łącznikiem

kompauia wysunięta, ubezpieczająca; zaezeni ba

taliony w odstępach krótkich od siebie, z oddzia

łami karabinów maszynowych, w bojowym po

rządku ; na końcu treny.

Postępował tak pułk rozw’inięty szosą, drzewami

ieniouą, wół się nazakrętach, przcginałjcię w zgibach

nibj’ ruchliwe zwoje spojonj’ch dość luźno ogniw,

to spiętrzał się w nurt ciemny, łjskliwy, gdy szo

sa wycinała prosta.

Oczy spotykały po obu stronach szosy łany

zbóż przejrzałych, gdzieniegdzie wzdłuż jakby stru

mieniami powodzi stłoczone. Przepłynęło tu wi

dać przed nami sporo wojsk, którym nie starczy

ło łnw’j’ drogi.

Ścieliły się też łąki o w tórnej, przygasłej tra

wie i wyświecały się tu ówdzie łachy ściernisk.

Uderzały wzrok napół zebrane pola, częścią w

kopach, częścią na pokosach, jak gdyby ktoś prze

możny robotników od polnych żniw odwołał. I to

ziemia świętuje. Żywej duszy — jak zagony dłu

gie — nie widać. Gdzie ten naród-właścicicl, któ

ry nadewrszystko cenioną ziemią rodną w takiem

opuszczeniu ostaw ia? — Odpowiedź na lo miała

nam wyjść naprzeciw po wielu wiorstach drogi.

Słońce wytoczone nad Bpory okraj nieba, zale

wało, padając z ukosa, ściernie, łąki, zboża, z ro

sy deszczu nocnego jeszcze nie obeschłe, kładło

się w poprzek maszerującym kolumnom.

Pułk święcił w tym pochodzie pierwszy dzień

swego wystąpienia w pole. Ta świadomość, po—

Ipierana świeżością wonną pogodnego rana, napa

| wała żołnierza zrozumiałą dumą i podnosiła krzep

ką tężyznę oddziałów. Szły raźnie szeregi młode,

pełne poazucia swojej wartości bojowej i spodzie

wanych w krótkim czasie niezwyczajnych czynów.

Komendant pułku, ów głoćny ze swoich prze

wag karpackich Bolesław J. Roja, jadący poprzód

ze sztabem swym, zatrzymał Bię u wylotu drogi

bocznej i iustrow at zaostrzonym wzrokiem nad

pływające oddziały.

Pierwszy szedł batalion kapitana Andrzeja Ga

licy. Mimo, że był to pierwszy m ateryał świeży,

przeważnie z Królestwa w ostatnich miesiącach

zwerbowany, szeregi niosły się sprężyście, posta

wnie — znać było w ich postawieniu wojskowem

szkołę dobrą.

Jadący na czele kap. Galica, l»yły komendant

batalionu uzupełniającego, mimo źe po raz pier

wszy ud«wa7 się na front, wyglądał, jakby żoł

nierzem już się był urodził: tak w nim się zje

dnolieił gest junacki z postawą. Pobok jechał je

go adjularit, równio postaw nej formy, chorąży

Relidziński. Pierwszą kompanię prowadził doświad

czony i dzielny oficer, por. Bończa-Uzdowski.

Oddziałem pierwszym karabinów maszynowych,

wchodzących w skład batalionu, kierował mło

dziutki chorąży Ajdukiewicz, któremu aż oczy

śmiały się na myśl, że wkrótce swoich grzecho

cących maszynek spróbuje.

Batalion drugi wiódł kapitan Sikorski, człowiek

młody, a już w kampanii karpackiej dobrze za

służony. Batalion jego składał się też przew ażnie

z Karpatczyków.

—

Oddział drugi karabinów

maszynowych wiódł chorąży Wasung.

Trzeci batalion prowadził podeszły w leciech

a krzopki jeszcze porucznik Szeranc, który rów

nież kampanię zimową w Karpatach przebywazy,

od szeregowca do rangi tej trudem zasług doszedł.

Zdobił zaś batalion, jak m ak zboże, adjutant jego

chorąży Brzozowski.

—

Tren prowadzi! chorąży

Gwiżdż,

Pułkownik, zrobiwszy przegląd, poprawiwszy

to i owo w pochodzie, ruszył koniem i w’krótce

znalazł się znów z gromadką oficerów swych na

przedzie pułku.

Pułk maszeruje dalej, brnąc piersią, ochoty

pełną, w powietrzu czystem, bezpylnem, w kie

runku wschodnim.

Wdzięcznie przyjmują oczy — w miarę mija

nych wiorst — kraj nowy, nowe, odkrywające się

obszary radomskiej ziemi o znacznych fatistosciach.

Po długo opatrzonej monotonii równiny piotrkow

skiej, wzrok z lubością zatrzym uje się na wzgó

rzach, nierzadko wieńcami lasów ocienionych.

A myśli wybiegają naprzód, ku niewiadomemu

końcu drogi. Tają, jak ptaki w niedojrzy powie

trznej — i nikną. Rzeczywistość bogata drobnych

spraw pochodu pułku i rzeczywistość dookulua

zapanowują w umyśle nad wszystkiem To jest,

co jest. Idee gdzieś lam sobie fruwają nad gło

wą... Klęski? Nadzieje? — Jest tylko pewność

drogiwzrok wybystrzoi)y — uwaga, i serce

jakieś pizyjazne wszystkiemu.

—

Gdzieś — mó

wią — wojna — i my ponoć na wojnę jedzie*

my. Nawet gdzieś blizko. Dziwne.

Słońce zaczyn» przygrzewać. Kompanie przynu*

żone marszem i wstającem już gorącem przedpo

łudnia, aby sobie dodać ochoty, poczynają w przy

osłabły rytm szeregów śpiewać. Z razu nieśmiało,

próbnie, aż wreszcie z kompanii przodującej wy

bija się chełpliwość piosenki czw artackiej:

»Przyszliśmy napoić nosze konie,

Przyszliśmy n apoić nasze konie,

Za nami piechoty pełne błonic,

Za nami piechoty pełne błonie«...

Huknęło mocniej - kompania następna poparła;

-O

Jezu! a cóż to za wojacy?

O Jozu! a cóż to za wojacy?

(Uwieraj, nie bój się, lo czwartacy

Otwieraj, nie bój się, lo czwartacy .

I już cały batalion śpiewa:

*0 Jezul dokądże Bóg prowadzić

O Jezu! dokądże Bóg prowadzi?

Warszawę odwiedzić byśmy radzi,

Warszawę odwiedzić byśmy radzi«.

Gdy mocniej nad inno wygrziniały ostatui«

słowa, czuło się, że prawdę tęsknoty legionowej

wyrażają. To pragnienie istotnie tkwiło w pier

siach wszys tkich — od kom endanta, do ostatniego

w szeregach.

Okolice, gdyśmy dalej załamali się w ziemię

radomską, zachodziły przed nas pagórami, coraz

bardziej pofałdowane. Dawały się też zauważyć

drogi żółte rozrzuty rowów, a pod wyniesieniami,

gdzie niegdzie rwane linie okopów; świadectwo

niedawno minionych tu w alk.

Zachodzi przed myśl drog:i pierw szej Brygady,

gdzieś tu niżej ku południowi krwawiące Bię:

Opatów, Konary, — ciężkie tamże przeprawy. Tędy

droga ta musiała przechodzić, prowadząc w kie

runku północno-wschodnim.

Czoło pułku doszło uchyłości szosy, która się

zwolna wynosiła na rozległy płaskowyż. Dążąc

pod górę, mogliśmy z bliska oglądać rowy strze

leckie, po obu stronach co pewien czas w róż

nych odstępach spotykane. Widać było nerw owość

w ich *«zm ieszczeniu i robocie. Stąd atak szedł

ku górze. Na wzniesieniu, pod lasem i na otwartej

przestrzeni wyznaczały się puste łuki okopów ro

syjskich. Również za przechyleniem w kiłku od

stępach - rowy rosyjskie lezcrw. Łau zboża stło

czonego a dalej wieniec ciemny lasu. (C. d. u).

*CZAS- w/ehodd iwa razy ćzletmlą, a ml*aawiała, » |0 arfn!« I m , ! , CoJZ!ai« »

Numer wieczorny 10 hal., ranny 10 hal.

PRENUMERATA WYNOSI(

,r,.» .»,. » «,i.««..,

oatałg rok na kwartał na 1 mlsstęa

W KrizewU w tnle]sen .

26 ker«*

Ikar. _

3kar. _

* a...... *u°.7.n°S/^n^ *

d°n:a

42 koro«

10 kor. 60

3 kor. 60

pocztą w Atistro-Y/ ęgrr« ch .

42 koro«

10kor.60h. 3 kor. 66

Poeztą « dwukrotną wysyłką

48 koro«

12kor. _ h . 4kot_hu

w pańetwle Rienuaoiaea

48 koro»

12kor. _

4kor. _ hS

W huiyeh państwach

.................. .... ............................................

koro»

15 kor. _

6kor. _

Adm^fr*«y« CzasuwKraków!*1urzędy pocztowe. Miejscową pr«.

num eratą księg. K A Krzyłan°wakieg°, handio; S t Karlińeidego. trafik* w Sukiennicach, Biuro chi««.

Rfipcasa i Salomonowej, Hupczyc ulica Jagiellońska, Gł. Trafika, Bracia Hildowie ul. Kaannclicka,

We Lwowie ,,Czai je*t oo iibyclaw Merach ćzian. 8. Sokołowskiego, «. Olszewskiego, K. Buchstaba, aa stseysch

k* «)owychiw Tarnowie, Rzeszowie, Jaśle, Nowym Sączu ua peronie w księgarni kolejowej, todzłoż aa Innych

Ctownar l(

^*lęOarnla Podiialaśska Zakopane, ks’ągarnla Chodakowskich

iMdgmierz, Głownac. k. trafika Lublin, Błbwua c. k. trafika Radom, Ageacyu dzlsanlkśw Maryi Kitbabczy Ulice.

księgarni» J. Masłowskich Młacbbw.

1 з 4 • Strona 1

Мірадор - viewer

Czas.

опис

Структура

Схоже

Помилка 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Мірадор - viewer

опис

Структура

Схоже

Помилка 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Pobieranie pliku

Pobieranie pliku

Usuwanie komentarza

Wyszukiwanie zaawansowane

Zgłaszanie błędu