Wiadomości

Мірадор - viewer

Wiadomości Literackie :

Примітка

Відображення 375 примітки

Додавання приміток лише для зареєстрованих користувачів

Опції

Cena 80 grotzy

PARAHDOWSKI: WIEDZA TŁUMACZONA — WflSYLEWSKI: LOLA WA KRĘCONYCH SŁUPACH

Dziś 8 stron

WIADOMOŚCI

LITERACKI E

Prenumerata kwartalna zł. 9.—

z przesyłką pacilowq.

Kanio w P.K.O. nr. 8.515

Poczłowe konło

rozrachunkowe nr. 73

Adminlstrac|a

Warszawa, Królewska 13

W Warszawie prenumeratę

można zgłaszać

telefonicznie nr. 223—0 4

Nr. 26 (712)

T Y G O D N I

Warszawa, Niedziela 20 czerwca 1937 r.

Rok XIV

LEOPOLD STAFF

Choćbym z głębi wyśpiewał do dna, co śnię, marzę.

Czuję — słowem najczystszem, najbielszem, łabędziem,

Wiem, że nigdy swej całej treści nie wyrażę.

Możebym wypowiedział się innem narzędziem?

Utajone w mej duszy miody i piołuny,

Jej wzloty i upadki, jej dreszcze t żary,

Może umiałby w pełni wygrać swemi struny

Jakiś rzadki Amati albo Stradiyari.

Acz w nieudolnej ręce mej milczą żałośnie,

Widzę na skrzypiec wieku wycięte i zbliska

Z obu stron pochylone ku sobie miłośnie,

Dwie ostatnie litery mojego nazwiska.

Leopold Stall.

KONKURS NA WSPOMNIENIE

1. „Wiadomości Literackie" ogłaszają konkurs na najładniejsze wspomnienie związane ze staro

świeckim sklepem E. Wedla w Warszawie przy ul. Szpitalnej 8 (por. listy Antoniego Sobańskiego, K. W.

Zawodzińskiego i Marji Kuncewiczowej w nr. nr. 703, 704 i 705 oraz list Jana Wedla w nr. 709 „Wiadomo

ści Literackich").

2. Formę wspomnienia pozostawia się do uznania uczestników konkursu. Może to być wiersz, opo

wiadanie, autentyczne przeżycie i t. d. Podobnie objętość utworu nie gra roli.

Zasadniczo przyznane będą trzy nagrody: I — zł. 1.000, II — zł, 300.—, III —■ zł. 200. — Jury

ma jednak prawo w granicach ogólnej sumy (zł, 1.500.—) łączyć i dzielić nagrody według własnego uznania,

t. zn. np. zarówno przyznać jedną nagrodę w wysokości zł. 1.500. — jak trzy nagrody po zł. 500. — i t. d.

W razie nieprzyznania lub miewyczerpania sumy nagród, całość lub pozostałość sumy będzie przekazana

do dyspozycji Polskiego Klubu Literackiego Nagrodę ufundowała firma E. Wedel.

4. Poza nagrodami pieniężnemi jury przysługuje prawo do odznaczenia poszczególnych utworów.

5. Utwory nagrodzone będą wydrukowane w „Wiadomościach Literackich".

6. W skład jury wchodzą: Marja Kuncewiczowa, Antoni Sobański i Juljan Tuwim.

7. Utwory (pożądane maszynopisy) należy nadsyłać do dn. 1 września b. r. pod adresem wydawnic

twa „Wiadomości Literackich" (Warszawa, Królewska 13) w kopercie z napisem „Konkurs literacki".

Każdy utwór powinien być oznaczony godłem. Do każdego utworu należy dołączyć zapieczętowaną koper

tę, zaopatrzoną w godło i zawierającą w środku nazwisko i adres autora. Koperta ta będzie otwarta jedy

nic w wypadku nagrodzenia lub odznaczenia utworu.

ELIZA ORZESZKOWA

O ciężkiej starości w Polsce

Do drugiego tomu korespondencji Eli

zy Orzeszkowej wejdzie, z dwudziestoma

innemi listami do proi. Aurelego Drogo

szewskiego, jeden bardzo charaktery

styczny, bo ukazujący w całej pełni róż

nice dzielące pozytywizm i neoroman

tyzm.

Chociaż w liście tym Orzeszkowa mia

ła przedewszystkiem na celu przedsta

wienie swego stosunku do pracy pisar

skiej, zdanie sobie i młodemu krytykowi

sprawy, jak wielką rolę odgrywa ta pra

ca w samotnem i pełnem trosk życiu pi

sarki, rozszerzają się zakreślone na po

czątku przez nią ramy, i Orzeszkowa da

je nadto kilka rysów nadchodzącej epo

ki, nowego pokolenia i nowych prądów

literackich.

Najsilniej podkreśla Orzeszkowa swo

ją obcość i odrębność w nowej rzeczy

wistości. Z goryczą stwierdza, że od kil

ku lat „popadła" w niełaskę „u krytyki

i prasy". Gorycz ta nie płynie z miłości

własnej, lecz z troski, powstałej wobec

surowych sądów młodych, czy droga któ

rą „długo i pracowicie" szła, jest dobra,

czy życia przez to

nie zmarnowała, że

pięła się ku szczytom, „gdy siły tylko do

chodzenia po równinach starczyć mogły",

czy dobrze służyła idei. W okresie cię

żkich zwątpień studjum młodego Drogo

szewskiego przyniosło

Orzeszkowej

„chwilę dobrą wśród szeregu złych, jak

długiego — o tern nikt nie wie". Orzesz

kowa, z' natury skryta, stawała się bez

względnie szczera wobec tych, którzy o

kazali jej choć odrobinę serca. Toteż na

„dobre" i „miłe" dla niej słowa Drogo

szewskiego zapytuje zrazu nieśmiało: „O

mojem stanowisku w literaturze Pan pi

sze. Czy ja mam jakie?

Nic o tern nie

wiem, i wszystko zdaje się przekonywać

mię, że jeżeli mam, to wielce wątpliwe i

nieokreślone". Zachęcona życzliwym do

niej stosunkiem Drogoszewskiego, wypo

wiada w liście datowanym z Grodna dn.

22 marca 1903 r. swoje troski i radości

związane z twórczością.

Iza Kuźmińska.

Ulegam pod tym względem bardzo po

spolitemu nieszczęściu ludzi piszących,

którem jest niewiadomość, czy siejba ich

przyniosła jakie żniwa i czy w żniwie są

jakie plenne i piękne kłosy. Bywają wy

jątki — które wiedzą. Sienkiewicz i Ko

nopnicka wiedzą, bo powiedział im o tern

naród którego serce bijące pod dłońmi

swemi czują. Wiedzą o tern niektórzy z

tych nawet, którzy odniedawna jeszcze

sieją, np. Żeromski, Wyspiański, bo upe

wniaią ich o tern przeróżne poruszenia

umysłu i serca publicznego Ja do wy

jątków tych nie należę i nie wiem, nie

widzę, nie czuję, owszem, czuję raczej

coś zupełnie przeciwnego — ale o tern

później. A teraz: dlaczego mię to doty

ka więcej nawet niż powinno, więcej niż

dotykałoby wielu innych? Dwie przyczy

ny: naprzód, że mam z natury ogromne

potrzebowanie atmosfery ciepłej, a po

tem, że praca pisarska była mi daleko

wyłączniej niż wielu innym celem życia,

jego podporą, oporą, światłem, ciepłem,

wszystkiem. Długoby trzeba mówić aby

to wytłumaczyć. Trochę tylko powiem.

Od 20—go roku życia nie miałam ogniska

domowego, od 25—go osiedliłam się stale

że patrząc na las zaniemeński z upragnie

niem myślałam, jakby dobrze było we|ść

w ten las, położyć się w głębi jego pod

wysoką sosną i umrzeć — chęć tę przy

gaszał widok zagród drobnoszlacheckich,

dźwięk pieśni polskiej na polu, dźwięk

ELIZA ORZESZKOWA

(za zbiorów Tow. im. Elizy Orzeszkowej)

w malem, prowincjonalnem mieście tej

części kraju, nad którą najsrożej ciężyła

ręka wrogiej przemocy. Okoliczności pry

watne złożyły mi się w ten sposób, że z

tego zakątka wydalałam się bardzo rzad

ko i na bardzo krótko, letnie miesiące

tylko spędzając na wsi, — również u

stronnej i cichej, — gdzie zapoznałam się

z ludem i naturą. W mieście, czy raczej

miasteczku, tylko cztery ściany i parę

osób domowych -- przez szeregi długich

wieczorów zimowych dwie świece na

biurku, książka i pióro. Ani rodziny, ani

świata. Dlaczego bez rodziny? Bo w tym

samym czasie, co praca pisarska, weszło

mi w życie uczucie ’) na którem ogniska

rodzinnego zbudować nie mogłam. Było

wiernem jak życie i śmierć, trwało przez

cale życie i zgasło — w pamięci nie zga

sło z zaszłą przed 6 laty śmiercią czło

wieka kochanego. Dlaczego bez świata?

Nie tylko dlatego że miasteczko było ma

łe, lecz że nie było w niem nic prawie

polskiego: ani towarzystwa, ani zebrań,

ani sztuki polskiej, a rzecz prosta, że ze

źródeł towarzyskich i innych nie pol

skich nikt z nas nie czerpał, a ja mniej

od innych miałam do czerpania chęci i

prawa. Więc upływały szeregi lat, w któ

rych nie widywałam ani teatrów, ani ob

razów, nie słyszałam muzyki, nie znajdo

wałam się w towarzystwach liczniejszych

rad 5 — 6 osób, nie rozmawiałam o rze

czach umysłowych z nikim, prócz domo

wych. którzy o nich bardzo mało rozma

wiali. W dodatku, ogromnie dotkliwe,

ogromnie bolesne nieraz wrażenia z ze

wnątrz, od coraz nowych druzgocących

praw, raczej bezprawi, od otaczającego,

błyszczącego, hucznego, tryumfującego

żywiołu, który dokoła jeździł, szumnie

grał śpiewał, tańczył, łokciami spychał

nas w najciemniejsze rozdoły życia i z

tych rozdołów wiejące tchnienie poniże

nia, gnicia, rozkładu w apatji, w strachu,

w stojącej wodzie niewolnictwa i terro

ru, Wśród tego odmętu nieszczęść i groz

publicznych, smutków przepastnych, nocy

czarnych narodu, moje osobiste życie

płynęło po samotnym rozłogu, tylko dwo

ma strumieniami: uczucia, które mi da

wało daleko więcej cierpień niż szczę

ścia, i — pracy pisarskiej. Nic więcej nie

miałam, ale w tem trwałam jak skala; w

jednem i w drugiej. Gdyby nie ta druga,

nie wytrwałyby wśród innych składni

ków życia ani duchowe, ani zapewne fi

zyczne siły. Ona mi była kastalskim

zdrojem męstwa i zdrowia. Kiedy byłam

tak silnie tknięta przez wielki ból życia,

1) Stanisław Nahorski (przyp. wyd.).

mowy polskiej w ustach oracza — szłam

do Bohatyrowiczów, zawiązałam z nimi

stosunki jak najlepsze i pisałam „Nad

Niemnem". Po nocy niespanej i w części

przepłakane) przypominałam sobie zna

nego na wsi chłopa, jego dziwne koleje,

cierpienia, zawody, jego wielką duszę, i

siadałam do pisania „Chama". Po prze

chadzkach, w których drżałam z żalu,

może z gniewu pomiwolnego — ocierając

się o ludność żydowską mówiącą języ

kiem nam wrogim, o dzieci żydowskie

poubierane w jarmiaki i pawie pióra, u

siłowałam wpatrywać się z wytężeniem

w dzieje i duszę tego plemienia, w natu

rę tego składnika naszego narodu, w te

i owe zasłyszane czy dostrzeżone jego

historje — i w głowie powstawał mi i u

kładał się „Meir Ezofowicz". A wszyst

ko to razem tworzyło mi tarczę, i miecz,

i pożywienie w głodzie, i krynicę w pra

gnieniu, i ten promień słoneczny, pod któ

rego pocałunkiem odkwita więdnąca ro

ślina. W czemże głównie zawierała się

dla mnie ta moc czarodziejska pracy pi

sarskiej? W nadziei lub posiadaniu sła

wy? Zapewne w części, ale w drobnej.

Jak każdy człowiek, miałam tę miłość

własną, dla której sława jest słodką pie

szczotą, i cieszyłam się nią niekiedy, ale

rzadko i nie bezwzględnie Rzadkie mie

walam sposobności cieszenia się tym nie

jakim rozgłosem, którego nabierało imię

moje, bardzo nieczęsto stykając się ze

światem, i uciechę tę mąciło mi zawsze

mnóstwo wątpień w szczerość ludzką i

w zasługę własną. Więcej już znaczył in

stynkt artystyczny, który znajdował uj

ście i zadowolenie napełniając mnie czę

sto wielką rozkoszą, po której zresztą —

tak jak z innymi bywa często — nastę

powała rozpacz samokrytyki, rozpacz,

która jednak nie przeszkadzała wracać i

wracać ciągle do źródła rozkoszy, z my

ślą: teraz zrobię lepiej! teraz zrobię cóś

bardzo pięknego! i t. d. Panującym je

dnak nad wszystkiemi innemi motywem,

który mnie na tej drodze nieubłaganie

trzymał i wciąż naprzód iść i iść rozka

zywał, była fanatyczna miłość dla ide:

dla różnych idei, których królową była

idea sprawiedliwości. Zdaje się, że nie

kochałabym tak bardzo ojczyzny, gdyby

w niej sprawiedliwość tak okrutnie

gwałcona nie była. A potem współczucie

dla cierpienia ludzkiego. Przed tem, w

czem sprawiedliwość pogwałcona łączy

ła się z siedmioma mieczami krwawych

boleści, padałam na klęczki, i z duszy

mojej wyrywał się jeden tylko krzyk pra

gnienia i błagania: służyć! służyć! czem i

iak mogę, służyć, pomagać ratować, choć

źdźbło słomy, choć małą cegiełkę nieść

do budowy ratunkowego mostu nad o

tchłanią zguby!

A czemże mogłam służyć? Tylko my

ślą i słowem, bo to tylko miałam. Może

być, że myśl o tej służbie, piekąca i nieu

stanna, psuła nieraz artyzm pism moich,

ale odpędzać jej od pióra nie mogłam i

nie chciałam. A kiedy wnikałam, jak tyl

ko wzrok sięgał, w głębie społecznej Psy

chy, kiedy wskazywałam, jak tylko ręka

starczyła, na widnokręgu społecznym

różne gwiazdy i pożogi, róże i rany, kie

dy najwyżej jak tylko zdołałam — i naj

śmielej — wznosiłam sztandar polskiego

słowa tam, gdzie ono najsroższemi roz

kazami było zmuszane do milczenia, czu

łam dumę wewnętrzną, czułam radość ży

cia, mniemałam, że jestem robotnicą taką,

jaką u krosien rzeczy wiekuistych ma

być dusza każdego człowieka. Było w tem

wiele zapewne egzaltacji i egzageracji,

mało pozytywnej trzeźwości i równowa

gi, mnóstwo leż złudzeń — ale tak było.

Niechże Pan z tego szkicu wnosi o tem,

czem musi być dla mnie wynik pracy.

Zupełnie wszystkiem. Całą racją bytu,

który się kończy i którego ona była pra

wie jedyną osnową, a z pewnością jedy

nem słońcem wśród chmur.

A jakim jest ten wynik dla mnie oso

biście, tego Panu opowiadać nie będę,

„nie chcąc być katarynką". Zastrzec tyl

ko muszę, że tak zwana sława gra tu

znowu rolę podrzędną i że w tej dziedzi

nie żadnych zmartwień nie doświadczam

1 jedno tylko słowo powiem: marznę. W

społeczeństwie naszem wogóle panuje,

wedle wyrażenia mego współautora

Astr®): „lodownia stosunków ludzkich".

Pochodzi to z różnych przyczyn, które,

zdaje się, że rozumiem. Nie jestem wy

jątkiem od tej reguły; mieszkam na ocea

nie Lodowatym. Szczegółów nie trzeba;

jeżeli Pan w fakt uwierzy, zrozumie Pan,

że rozpływa się z niego smutek na całą

przestrzeń życia, z jego przeszłością i te

raźniejszością, i że jest on dla sił już

zmęczonych niezdrowym. Ale jest rzecz

ważniejsza, bo nieosobista. Jakim jest ten

wynik dla ogółu? Czy ja wiem? Nie

wiem, wszyscy i wszędzie teraz piszą i

mówią, że to pokolenie, do którego na

leżę, zatraciło było w sobie wszelkie po

jęcie i poczucie ideału bohaterstwa,

cnoty publicznej, że zmarnowało cały o

kres czasu, że ani w dziedzinie spraw

publicznych ani w dziedzinie sztuki nic

po sobie nie zostawia. Czytałam o tem

świeżo w literaturze Feldmana, zarzuto

wi czy potępieniu temu uległ nawet naj

większy z nas, Sienkiewicz, w świeżej

polemice z piszącą młodzieżą. Przyby

szewski grzmi przeciw wszystkiemu co

jest według niego sztuką—patrjotyzmem.

sztuką—moralnością, sztuką—ideą.

Przed rokiem prawie pewien młodzie

niec powiedział mi wręcz, w oczy, że po

kolenie pisarzy z ostatniego okresu cza

su „nie miało duszy i powstrzymało roz

wój polskiej i myśli i sztuki". Że jest to

przekonaniem całego teraźniejszego po

kolenia, dowód w tem, że żaden odgłos

sympatyczny dla nas od niego do nas ni

gdy nie dochodzi. Co do mnie, nikogo, a

nikogo z tego pokolenia nie znam, nikt a

nikt z niego półsłowem półspojrzeniem

w moją stronę nie rzucił A stronnictwo

demokratyczno—narodowe w organie swo

im, „Przegl. (ądzie) Wszechpolskim", na

daje nam nazwę półpolaków, za to żeśmy

namiętności i złych instynktów ogółu nie

szczuli przeciw Żydom, Rusinom i wszy

stkim wogóle obcoplemieńcom. Mój Meir

był Żydem, mój Cham Białorusinem, więc

jestem półpolką, ja która, jak słynny w

starożytności Klaudjusz Etruscus, który

przeżył siedmiu krwiożerczych cezarów,

przeżyłam dziesięciu jenerał—gubernato

rów, tuż pod ich okiem prowadząc dom

głośnopolski i nigdy, w żadnej okazji, je

dnego słowa po rosyjsku nie wymówiw

szy. I t. d. i t. d., bez końca. Skądżeby

w okolicznościach takich brać przekona

nie, że praca na cokolwiek się przydała.

Dawno juz przed kilkunastu laty, pewien

człowiek poważny, na polu nauki i dzia

łań społecznych, według naszego na rze

czy poglądu, zasłużony, a już niemłody,

ale jeszcze sił do pracy pełen, mówił mi

ze smutkiem że „starość w Polsce jest

bardzo ciężką". Ze zdziwieniem popa

trzałam na niego nie rozumiejąc. Teraz

rozumiem.

Eliza Orzeszkowa.

®) prof. Tadeusz Garbowski (przyp.

wyd.).

1 з 8 • Strona 1

Мірадор - viewer

Wiadomości Literackie :

опис

Структура

Схоже

Помилка 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Мірадор - viewer

опис

Структура

Схоже

Помилка 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Завантажити файл

Завантажити файл

Видалення коментаря

Розширений пошук

Повідомити про помилку