Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 686 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

JN"* 107

raków, Środa 25 Kwietnia 1900.

Rocznik L III.

CZAS

(wydanie wieczorne).

Przegląd polityczny.

Kraków 24 Lwietnia.

0 potsiedzei u sejm"owego Koła pol

skiego, Hóre odbędzie się dnia 27 b. m. pisze

Słuwo polskie, nawiązując do faktn, że na to po

siedzenie otrzymali zaproszenie wszyscy członko

w ie Koła polskiego we Wiednin.

,,Aby odraza

’;danie nasze wypowiedzieć — stwierdzamy,

że jest to krok bardzo ważny, który

w dalszym rozwoju wypadków w Wie

dnin i kraju może mieć ważne konse

kwencye. A przedewszystkiem je st to stworze

nie terenu, nt 0.ó«ym porozumienie nie je st wy

klnczonem. Dyskusya w żebranin piątkowem inoze

być bardzo doniosłą, jeśli w niej udział we,

zm ą secesyoniści polscy z klnbów Ind )wegu i

Stojałowszczyków w Wiednin.

—

Korzyść może

być tem w iększą, jeżeli Koło zechce wysłuchać

wszystkiego, co posłowie Indowi i opozycyjni mają

do powiedzenia * jeżeli będzie miało odwagę nie

korzystać z olbrzymiej większośei, jak? ma U nia

konserw atyw na w tem zebraniu piątkowem i nie

zarzuci czapkami mniejszości; wszakże nie nale

ży zapominać i o tem, ze opozycya mogłaby się

-: r ewanżować nie na zebraniu Koła sejmowego,

lec» w kraj u." J ak o przedmiot dyskusyi wymienia

Słowo polskie trzy sprawy: stosunek Koła pol

skiego do czeskiej obstrukcyi, program ekonomi

czny krajn i porozumienie się z opozycyą, do cze

go pierwszym impulsem byłoby zniesienie central

nego komitetu dla Galicyi zachodniej.

—

Dziennik polski w liście z Wiednia tak o

kreśh stanowisko Koła polskiego w obecnej

sytuacyi wewnętrznej.

»Rzuciliśmy na wstępie pytanie. »a my?" 0 -

wóż stanowisko Koła polsb !go z poprzednich

wywodów wypływ a znpeinie jasno. Koło polskie

z pewnością me nstaeie w obronie równunpra

wnienia narodn czeskiego

z pewnością nie pój

d_ie za radą tych, którzy doradzają mn politykę

zdrady, ale Kolo polskie — z tą samą pewnością

twierdzić to można — nietylko nie poprze samo

bójczej, ze stanu: ska państwowego, tak tyki ob

strnkcyjnej, ale z c ałą energią przeciwko niej się

oświadczy. Klnb czeski w tej ciężkiej chwi’l nie

ma absolutnie prawa myśleć o własnej popular

ności. Przewódzcy jego przeciwnie iść powinni

tylko za własnem politycznem przekonaniem i ro

zumem, a nie ulega wątpliwości, że za nim i

przekonanie wskazuje panom K :izlom, Krama

rz om, ?aeakom, Englom i Heroldom inną drogę,

aniżeli obstrukcyę. Koło polskie je s t i będzie ich

sojusznikiem i towarzyszem walki, ale nie będzie

i nie może być trabantem rozagitowanych mas

wyborczych, lecących n a oślep w przepaść. Jak

długo toczyły się rokowania ugodowe, Kołc poi

skie z natury rzeczy odgrywać musiało rolę bier

ną; ale skoro to stadyum będzie ukończone i

wysunie się dla parlamentn kw estya: być albo nie

być, bierność powinni się skończyć i Koło polsiłie

wystąpić powinno w roli czynnej, ażeby, gwaran

tując Czechom czynne, trwale i energiczne po

parcie, z drugiej strony skłonić ich do wyrzecze

nia się raz na zawsze taktyki, którą — kiedy

stosowaną była ze strony przcti ,nei —

.rami i

słusznie— uznali za zbrodniczą. Że takie wyi tą

piecie Koła polskiego liczyć może na sympatyę

także w poważnej prasie czeskiej, uowadzą glosy

dzienników ?ak Ilia ° Naroda, Mo, aoska Orlice i

innych."

Z innych głosów prasy polskiej podnieść nale

ży zapatrywania Gazety Narodow ej, wedle której

gróźb cbstrnkcyi ze strony Czechów nie należy

brać na seryo. Czesi mnszą się liczyć z nap )so

1iem ludności, która ma dosyć parlamentarnych

skandalów i wyczekuje załatwienia ważnych spraw.

Fodobne stanowisko zajmuje także P rz eg ląd .

Tał tyka Młodoczechów zemści się na nich sa

mych, wyborcy bowiem, którym się ustawicznie

vma*ia , że wewnętrzny język jest koniecznym

do ich zbaw ienia, będą musieli stracić zaufanie

do swych posłów, jeżeli ostatecznie czeski język

w urzędowaniu Ywwnętrznem nie Z\ stenie zapio

wadzonytn.

—

Z głosów prasy czeskiej o obecnem

położenia zanotować dalej należy artyknł R a -

dikalnych Listów . Wedle tego dziennika posłowie

czescy nie będą w stanie wykonać swych gróźb;

z jednaj strony bowiem inne stronnictwa prawicy

nię będą ich mogły wtedy popierać, z drugiej zaś

strony w samym klubie młodoczeskim istnieje sil

ny prąd pj zeciwobstrnkcyjny. Tego samego zda

n ń jest C as , wedle którego, utrzymanie prawicy

j ;st koniecznością. P o l i t i k przewiduje, że prezy

dent KOrber będzie zmuszony nop ostu oktr jować

swój projekt .ę/ykowy, jeżeli nie znajdzie dla

niego w ększości.

—

Hlas Naroda podnosi, żo je

dyną drogą uzyskania wewnętrznego języka jest

droga ustawy że w razie Dżycia jej będzie mo

żna projekt KOrbera poprawić. W każdym razie

nie wiedzie do tego obstrukcya.

—

Aby wypełnić obraz upinii o obecnej

sysn?cyi, podajemy jeszcze głos L in z e r Tages -

po s t. Dziennik ten podnosi, że otstrnkcya czeska

doprowadzić mnsi do zerwania sojnszn między

Czechami a konserwatywnymi Niemcami. Szalę

mus» przeważyć ud are m nieni przedłużeń inwe

stycyjnych, które maią przynieść korzyści przede

wszystkiem krajom alpejskim.

—

Jeden z ostatnich swoicb artykułów polity

cznyoh S t Petersb. Wied. kończą następującemi

słowy: »Tylko zbliżenie mięuzy Rosyą, Nieuica

mi F ancyą, może zmniejszyć cięż ; r militaryzmu

europejskiego i zarazem zapewnić pokojowy ruzwó’

pi lityczny trzech wspomnianych mocarstw, nwal

niając je od strasznego i nieprodukcyjnego wytę

żenia wszystkich twuich sił, skierowanych wyłą

czni,: dla obrony wzajemnej. Narudzycielką ogol

no europejskiego pok iju jest niewątpliwie Anglia.

Tylko poskromienie jej egoistycznej polityki może

z^pobiedz wojnie ogólno enropejskiej, której okro

pnośei przewidzieć nawet nie można. Nie zatrzy

mując się nad sposobami, pizy który ch pomocy

n.’uwłaściwiej byłoby przystąpić do tego poskro

mienia, możemy tylko zwrócić nw agę, że lepszej

chwili, jak obecna , dla zała wierna rachunków

z Anglią trudno się spodziewać-"

—

Po długich staraniach powstał nareszcie no

wy gabinet tiszpań iki, jakc następca tego, który

po przełomowej w dziejach Hiszpanii wojnie,

wziął na Siebie trudne zadanie znpelnego zreor

ganizowania całej administracyi kraju, a przede

wszj stkiem sanacyi rozpaczliwego położenia fi ian

sowego. Gabinet poprzedni, ściśle konserwatywny,

odpowiadał znpełnie politycznemu usposobieniu

kraju, nowy nie utracił zatem tejże cechy polity

cznej i zmiana nie była przesileniem, lecz reknn

strnkcyą. Zmiany dokonano zupełnie poza parla

mentem, w czasie, gdy członkowie Izb rozjechali

się ns długie terye Świąteczne, a zatem w R a

dzie Korony zasiedli ludzie reprezentujący ten sam

kierunek, a uznam tylko przez Koronę za posia

dająca cb większe kwahfikaeye do nzdrowienia

stosunków i uratowania kraju od upadku, do któ

rego szybko się zbliżał. |W składzie gabinetu za

szła przytem iedna zasadnicza zmiana, znosząca

t. zw. tekę Fomento, obeimującą dotychczas ra

zem z oświatą handel, przemysł, rolnictwo, ro

boty publiczne, wyznania i sztuki piękne. C u r io

s u m to zniesiono, dzieląc je na dwie teki, jedną

wyzLań i oświaty, drngą przemysłu, band!u i rol

nictwa.

1-ez lyum gabinet" objął iego twórca, Fer

nand Silyela, który dotychczasową tekę spraw

zagranicznych zamienił na tekę marynarki. Mó

wią, że przez to chciał on uciszyć objawy drażli

wośsi ze strony sfer marynarki wojskowej, które

niechętnie widziały na swem szele dotychczaso

wego ministra, cywilnego. Nowy minister spraw

zagranicznych, markiz Aguilar de Campoo, do

tychczas alkad Madrytu, jestto człowiek jeszcze

młody, który z tego też powodu ma wielu prze

ciwników, twierdzą( ych, że nie posiada dostate

cznego doświadczenia. Zarznt to o tyle mało

usprawiedliwi(my, że funkcye »ministra stann"

nie nastręczają większych trudności obecnie, gdy

Hiszpania wskntek ostatniej wojny skazaną jest

ua rolę państwa drugorzędnego. Tekę sprawie

dliwości obiął markiz Vadillo. profesor prawa

w uniwersytecie madryckim. Trzej dalsi ministro

wie zatrzymują swoje dotychczasowe teki: Dato

sprawy wewnętrzne, Villaverde skarb. ien. Azar

raga wojnę. Nowoutworzoną tekę oświaty objął

Garcia Alix, zdecydowany konserwatysta. Miarą,

jak dalece polityczne względy nie wpływały n?

skład gabinetu, jest fakt, że Silvela powołał do

Rady Korony E °,fala Gasseta redaktora liberal

nego Imparuial i powierzył mn kierownictwo

spraw handln, przemyśla i rolm Jw a.

Cesarstwo rosyjscy w Moskwie.

Pobyt Mikołaja II. w Moskwie je st wypełniony

głownie szeregiem uroczystości religijnych i dwor

skich, pełnych wschodniego cokolwiek przepychu

i ceremoniału bar Iz* form? listycznego. zauważono

ii^duak, że podczas nabożeństw wielkotygodnio

wych, cesaiz i cesarrowa stykali się w cerkwiach

niejednokrotnie z m?,sami lisdowemi, bez wojsko

wycb i policyjnych kordonów

Polityc,znych manifestacyj dotychczas nie było

żądny .,h. T rzy reskrypty cesarskie, kt,óre poniżej

p )daj e r ly jakkolwiek n;e pozbawione ogólnych

myśli, m ają przeważnie prywatny charakter. Re

skrypty na imię wielkiego księcia Sergiusza Ale

ksandrowicza mają następujące brzmienie:

l) Wasza Cesarska Wysukośc(! Goi ące pragnie

nie moje i jej cesarskiej mośe i najjaśniejszej pani

*icksaiidry Teodorówny spędzenia z dziećmi na

szemi dni Wielkiego tygodnia, dostąpienia łaski

Sakramentów Świętych i spotkani? święta świąt

w Moskwie wśród największych świątyń narodu

wych, pod osłoną starożytnego Kremla — z łas«d

Bożej spełniło się. Tutaj, gdzie bez skazy 8po

czywąią zasłużeni przed Bogiem święci Pańscy,

między grobowcami koronowanych zbieraczy i twór

ców ziemi rosyjskiej, w kolebce samowładztwa

wznosi aię gorąca modlitwa do Pana nad Pany

i napełnia duszę cicha radość z obcowania z na

pływającymi do świąTyń wiernymi naszego uko

chanego Kościoła. Oby Bog wysłuchał tych mo

dlitw, oby wrmucnił \ orzących, podtrzymał chwiej

nych. przyłączył odszczep’eńców i błcg ,sławił mo

carstwu rosyjskiemu, mocno upartemu na nieza

ehwianei prawdzie prawosławia, święcie przecho

wującemu powszechną prawdę miłości i pokoju.

Ze zjednoczenia w modlitwie z narodem swoim

czerpię aowe siły do służenia Rosyi dla jęi szczę

ścia i sławy, i szczęśliwy jestem, że dziś właśnie

wyrażam w?szej cesarskiej wysokości, a przez

waszą cesarską wysokość drogiej mi Moskwie

uczucia mnie ożywiające. Chrystus zmartwych

wstał! Mikołaj.

2) Wasza Cesarska Wysokości! dziewięć lat te

mu niezapomniany mój rodzic, pr gnąc okazać

nowy dowód swej niezmiennej życzliwości dla

pierwszostołecznej stolicy, powołał waszą cesar°ką

wysokość do objęcia jej głownego zaiządn. Z ro

kn na rok, za każda by tnością moją w Moskwie,

przekonywam się, jak doskonale wasza cesarska

wysokość wykonywa powierzone mn uciążówe

obowiązki, jak stale wa?za cesarska wysokość go

dzi swoją pożyteczną działalność z udzielane mi

przeze mnie wskazówkami i jak wasza cesarska

wysokość stara się z niezachwianą stanowczością

postępować wedłng planów przekazanych przez

błogosławionej pamięci cesarza Aleksandra III.,

świętych dla mnie i, ja k mi dobrze wiadomo, dro

gocennych dla was Wysoko ceniąe. zasłngi wa

sze, na znak mojej szczególnej dla was łaskawo

ści, załączam przy niniejszem waszej cesarskiej

wysokości do noszenia na piersi na wstędze św.

Andrzeja, ozdobiony brylantami mój portret.

—

Szczerze wdzięczny i derdecznie kochający was

synowiec. Mikołaj.

Reskrypt na imię Włodzimierza. metropolity

moskiewskiego i kołomieńfkiege Naiprzewiele—

Lniejszy metropolito moskiewski, Włodzimierza!

Wspaniałość nabożeństwa w niedzielę palmową

w pierwszostołecznej, wsz(chrosyjskiej świątyni

moskiewskiej, wielkim soborze Uspieńskim, pod

niosła piękność starożytnych śpiewów i przeżyte

przez Nas w Kremlu moskiewskim dni Wielkiego

tygudnia, pozostawią w Nas na zawsze niezatartą

po sobie pamięć. Obecnie, biorąc na uwagę waszą

pracę arcypasterską, poczytuję za słaszne zaszczy

cić was szczególnym znakiem mojej łaski monar

szej, najmiłościwiej darząc was załączonym tntaj

krzyżem brylantowy m do noszenia na mitrze. Po

lecając siebie modlitwom waszym, pozostaję dla

was życzliwym. M ikołaj.

Zgodnie z tradycyami święta wielkanocne nie

przeminęły bez licznych awansów w świecie ad

ministracy’jnym i wojskowym, -

i mnóstwa od

znaczeń wLzelkich kategoryj.

I ta k miedzy inn mi: w wydziale mii isteryum

spraw zewnętrznych radcami tajnymi zostali poseł

przy rządzie francuskim książę Urusow, poseł

nad wycząiny przy króln portugalskim Waleryan

Żadowski, ajent dyplomatyczny w Bułgaryi Jerzy

Bachmetiew. —

W wydziale wojskowym awanso

wani z jenerał -lejtnantów na pełnych jenerałów

Hilehen, Brok, Zurow, Krvzanowski, hr, Kuta

sow. Siewers. Adelson, Zet :man Gaaezarow, Pe

truw Htlbbennet, Łobko; z pułkownikuw na ie

nerał-majorów: fligdadjutant pnłkn preobrażeń

skiego książę Jerzy M?ksymilianowicz Romanow

ski, dążę Lem htenbergski, dowódca lejbgwardy’

pułkn nłańskiegc książę Lnawik Napoleon Bo

naparte z zatwierdzeniem w zajmowanej dotąd

godności.

—

Order Aleksandra Newskiego otrzy

mał wileński guberni: lny marszałek szlachty A

dam hr. Plater, order Orla Białego kijowski gu

bernialny marszałek szlachty Mikołaj ks. Repnin.

dyrektor politechniki warszawskiej Lagorio, oraz

profesorowie Somow, Wagner, okręgowy inspek

tor szkół pod zarządem miniorerynm skarbu Ma

linin, zostali tajnymi radcami.

—

Dynktor kau

celaryi kredytowej ministerynm skarbn, Maleszew

ski i prezes dyrekcyi głównej Towarzystwa kre

dytowego ziemskiego w guberniach Królestwa

Polskiego, Arseniew, otrzymali order św. Stani

sława I klasy.

Parcelacya i Bank krajowy.

Pod powyższym tytułem zamieszcza P r z eg ią d

lwowski zajmujące uwagi, które poniżej powta

rzamy :

Iuteres publiczny wymaga, aby pareelacyit. od

bywała się prawidłowo, to jest aby parcelant uzy

skał grunt z uregulowaną hipoteką i nie potrze

bował drugi raz płacić ceny knpna, jak to się

jnż zdarzało. Nadto powinna przy parccLcyi przy

świecać ta myśl przewodnia, ażeby w sta te k niej

tworzono gospodarstwa, odpowiadające potrzebom

racyonalnej gosprdarki rolnej, ażeby zatem przez

parci lacyę popierano organizacyę wzorowych go

spodarstw włościańskich.

Należyta i nmie,ętna akcya parci lauyjna mia

łaby, oprócz widu innyeb, także i tea dodatni

skutek, że nie pozostałaby bez ;?pływu na ruch

emigracy jny, którego pi ważne skutki odcznwa

każdy gospodarz rolny, a również doniosłe mia

łaby znauzenie na polo reform agrarnych, będą

cych obecnie na porządku dziennym w Sejmie

krajowym.

Naszkicowawszy w ogólnych zarysach ekono

miczne zadania parcelacyi, przejdźmy pokrótce

dotychczasowe dzieje jej organizacyi. Konieczność,

prąca do wytworzenia pewnego organa dla tej

sprawy, spowodowała powstanie rozmaitych ustro

jów, jak »Ochrona własności ziemskiej" w Li

manowy i w Wadowicach, smntnej pamięć

»Towarzystwo parcelacyjne" Zalańskiego i t. p ,

które, niestety, oprócz dobrych chęci, lub osnb

stego interesu pewnych jednostek, nie n iły zre

sztą żadnych t aranków egzystencji. O lepszym

nieco zakroju było »Krajowe Towa;zystwo parce

lacyjne", powstałe pr?ed kilku laty we Lwowie.

Niewłaściwe jednak ujęcie rzeczy, a m.anowicie

prowadzenie parcelacyi na własny rachunek bez

zapewnionych parcelantów i bez dostatecznych

kapitałów zgotowało i temn Towarzystwa przed

wczesny koniec

Wreszcie, nlegająo coraz głośniejszym rawoly

waniom i prądowi, pannjącemn w Sejmm, stwo

rzył Bank krajowy u siebie organ parcela.jjny

i wydał do wszystkich Rad powiatowych szumny

okólnik, w którym zapowiada swą pomno przy

parcelacyach. J ak na początek byłoby i to niezłe

może, fcdyby niestety program, okólnikiem tym

zakreślony, nie pozostał tylko na papierze Wpr:

wdzie Bank krajowy corocznie w sprawozdaniach

swoic,h wykazuje szereg parcelacyj, przeprawa

dznnycb wrzekomo przy pomocy tego Banku,

ale zamilcza o tem, że cala ta pomoc polega

tylko na ndzielanin zbiorowych pożyczek hipc

tecznych włościanom w pewnej miejscowości ze

zwykłemi formalnościami i ntrndnieniauii, a jak

,,ZMARTWYCHWSTANir

(2)

Ltca Toł,stoja.

Ci§s dalszy).

Rozwiązanie straszna, wymagające nadludzkiego

poświęcenia i wysiłku! Ale Tołstoj tak subtelnie

przedstawił i

cieniował wszystkie fazy życia

Niechludowa,

; wierzymy w zdolność jego do

bohaterstwa.

iemy przedewszystkiem o vz .,io

slych polotaei jago młodości; wprawdzie nie dość

silny, aby w ,r%jć. ze światem, stał się jednym

z jego bierny *h_ leuDiczych niewolników. Ale co

było, to nie zatarłu się ostatecznie; a wszelakie

idealue uczucia owiewały go jeszcze nawet na

chwilę przed upadki, na Gdy więc pozna! po la

tach skntek swej zbrodni, nie dziw, że nastąpiło

nagłe wstrząsc ierie, ztąd skrucha, wstręi do sie

bie, w stręt strasznie bolesny, upok: ,rzaiący, iecz

zarazem nudzący dobre uczucia młodości. Ztąd

w dalszym ciągu w stręt do całego otoczenia. A po

tem nowa faza, ucŁHW»nie w t i euawiści do

siebie, w tym przeięciu s.e podłością swoją, »cze

goś raduśnego, kojącego." Bo pokora to początek

odrodzenia; w m"arę jaŁ rośnie nienawiść do iwej

nikczemuości, wzmaga się tęskni ta u » dobra, k tj

remn hołdowało się ji1ż niegdyś. To Bóg i ę zbliża.

W końcu nastaje chwila przesilenia, Bóg przy

chodzi, ..człowiek tz i’jc i ietylso wolność, rzeżwuść

i radość życia, ale cała potęgę dobra, czuje się

zdolnym do uczynieni»- uaj wyższego dobra, iakie

nczynionem być może". / wfedy to rozwiązują się.

wątpienia i cierpienia Niechludowa, zy rade ,ci

płyną z oczu, w sercu czuje -on ]Boga. Boga, który

,,jako orła odnowił młt ilość jegou

»Niechludow uczni gorącosć Poszedł do t; i

otworzył je. Okno wychodziło na ;gróu. Noe

była księżycowa, cicha, świeża; na ulic przetur

korał powóz, potem wszvstJiO ucichło. Pod sami io

oknem gałęzie wysokiej, ogołoconej z liści )

poli, rzucały cień wyraźni

wszystkimi wy ręta

sami odbijający się na .ałym, siaranni e wyć? ’

Bzczonym placyku koło schodew. Na lewo by

stajni, który wydawał się białym przy,,askrawem

os w,et!em a księżyca, z przeciwnej strony splatały

się gałęzie drzew, po za któ"eml dawał się_ wi

dzieć czarny cień płotu. Nechludow patrzył i na

ogród oświecony przez księżyc, i na dach, i na

cień topoli, słuchał — i wchłaniał świeże, ize

żwiące powietrze. Jak dobrze, j ak dobrze, Boże

mój, jak dobrze! — Mówił on o tern, co w du

szy jego było".

Ale ten bohaterski zaro a r nie jest uwieńcze

uieiu końcem, lecz tylko początkiem twarde i jego

pracy’ nad sobą. Niechlndów nie widział się jesz

cze osobiście z Masłową, a musi przecie rozmó

wić się z nią, wymodlić jej przebaczenie, opow ie

dzieć o zamiarze swoim.

—

Następuje spotkanie

w więzieniu. I wtedy to rozwiera się przed Nie

chludowem w całym ogromie Swoim łyda jego

zbrodni i przepaść nędzy moralnej, w którą w trą

cił Masłową Ona ani rozumie, ani chce go rozu

mieć, prawie nie pamięta o nim; w błocie i bie

dzie, w rozpuście i wódce zatopiła myśl o d a

wnych dniach jawnych; dopiero w miarę zwierzeń

jego uobecnia się w jej pamięci krzywda , którą

jej wyrządził — i wybucha ona złością niena

wiścią. ,,Precz — krzyczy — ja katorżna, a ty ..

książę; nie masz tu nic do robienia... więc zba

wić siebie chcesz przeżeranie — rozkoszowałeś

się inna, w tem życiu — i ua tamtym świecie j a

mam ciebie zbawiać.1 Obrzydliwy jesteś, wstrętny

i okulary twoje i tłusty, plugawy pysk! Precz,

precz!"

—

Po takich słowach człowiek mniej

szczerze skruszony, więc mniej uparty w pragnie

niu pokuty i poprawy uczułby algę, czując się

zwolnionym od ciężaru, który dobrowolnie na sie

bie nakładał. Jeśli ona jego nie chce, jeśli już

tak nipko upadła, to poco z nią się wiązać, po

co życie własne i wszystek wdzięk życia, przy

szłość calą niweczyć? Dość zdała o niej myśleć,

tnateryalDie wesprzeć i opiece mniszek jakichś po

bożnych ją i jej duszę poruczyć! Ale Niechludow

jest szczery z sobą: Precz z wybiegami. Owszem

tem uiucDiej w postanowieniu swem się utrwala,

ho dopiero wówczas z jasnością całą przejrzał, co

z duszą jej zrobił: dotąd lubował się on w uczu

cin swojem, w szczerości pokuty, w gotowości do

bohaterstwa, »teraz było mn poprostn stra

szno."

Czyli że zbrodnia była iaką , że żadne pokuty

i bohaterstwa nie w ystarczały du jej zrównowa

żenia — więc nie było czego rozrzewniać się nad

sobą, ani było już możliwem wołać: »jak mi do

brze, Boże, j ak dobrze!"

Lecz z drogiej strony i Masłowa po rozn owie

tej zrozumiała, co z n ią, z jej duszą zrobiono:

»Utraciła ona to zapomnienie, w którem żyła do

tąd, żyć z jasną pamięcią tego, co było, aj Io ; ze

1m.

nzą zbyt dręczącą, więc wieczorem kupiła sobie

wódki i napiła się wraz z towarzyszkami wię

zienia... "

III

Od wódki do pokuty i modlitwy droga bardzo

daleka.

—

Przyji żęliśmy się wytycznym fazom

w przeobrażeniu duchowem łbechludowa i sądzę,

że wykazało to dostatecznie głębokość Tołstoja

w rozumieniu i odczuwaniu tragedyi zła i dobra

w duszy zdolnej do dobra w wyższei jego postaci,

t. j . do bohaterstwa — zapał »winty w przejmo

waniu się tem w duszy, co świadczy o iei locie

do Boga — wreszcie mi«trzowst\vo we wtajemni

czaniu czytelnika we wszystkie odcienia żalu i

skruchy w sercu jednostki wyższej. Z równą głę

bokością, zapałem i mistrzowstwcm odtworzył

Tołstoj dzieje zmartwychwst;ania Masłowej.

Słowem przedstawił on dwie dusze w najbar

dziej wstrząsających , a zarazem najwyższych, naj

lepszych chwilach i przejściach, jakie mogą zda

rzyć się w dziejach duszy, bo we wznoszeniu się

od nizin upadkn ku wysokości wyzwolenia.

Już to jedno mogłoby zapewnić niezwykłe zna

czenie dziełu Tołstoja, jako doskonałemu wzorowi

tej npowieści bohaterstwa duszy,"

do której za

czyna wzdychać krytyka w osobach jej najlepszych

przedstawicieli, zrażonych du spustoszeń, jakie

czyni panująca dziś analiza pesymistyczna lub bez

ideowa. *) — Ale po za tem są w Zmartwych

w s ta n i u postaci drngorzędne, iest tło i pud tym

względom powieść ta jest jeszcze donioślejszą,

,ako wyraz procesu, wytoczonego przeciw niespra

wiedliwości stosunków społecznych i politycznych

z tą siłą i prostotą słow a, którą Tołstoj jeden

posicda.

Z początku pociBki jego wymierzone są prze

ciw sądom. Masłowa winną nie jest. Widz,ą to

i sędziowie, i przysięgli Ale sędziowie fc.muluią

pytania tak niedołężnie, że z odp-wiedzi przysię

głych, pragnących zaznaczyć jej niewinność, wy

pada jednak, że jest winną — i zostaje wskutek

tego skazaną na feybir Zawinili tu niedołężni sę

dziowie, niesumienny prokurator, a dw ik at aamc

lubny i mało zajęty sprawą, z której zysku ciągnąć

nie mógł, wresz-oe apatyczni przysięgli, znudzeni

mowami, zeznaniami, dlngiem przesiadywaniem

w sądzie. Słowem ważne tn są przedewszystkiem

t) Por. n. p. La France mtellectueJle (1899)

]Sćjcr^bc.malopolsk

ułomności ludzkie, z powodn których Tołstoj rad

znieść samą inBtytncyę sądów. Chcąc wyrobić

skasowanie niesłusznego w yroku, Nechludow je

dzie do Pftersburga, i to dąie autorowi sposob

ność do przedstawienia wyższych sfer towarzy

skich i ich zepsucia — rzecz zresztą znana %A n n y

Karenin ej — i do skreślenia kilkn zwięzłych a ja

skrawych sylwetek tych dygmtarzy, w których

ręku są losy państw a, i którzy niosą odpowie

dzialność za wszystko złe. I podnieść należy

z uzuaiiem ten nacisk, z jakim autor zaznacza

wpływ, który Da zDieprawienie dnsz tych ludzi

w yaa rł ich udz.ai w uciskaniu narodów podwła

dnych. więc przedewszystkiem Polski. Dawniej

Tołstoj był tak wyłącznie zajęty sprawą osobi

stego doskonalenia się jednostki, źe nie zwracał

uwagi na ścisły związek moralności prywatnej

z moralnością polityczną; tek w Annie Kareninie,

jako przykład pustego gadulstwa salonowego,

przytaczał on rozmowę z powodn »najnowszego

artykułu o rozbiorach Polski" .

Teraz widnokrąg

ego rozszerzył się; »Włodzimierz W asĘ ew icl

Wolf — pisze on — mial siebie nietylko za un

h,mime, trbs comme u faut, ale nawet za czło

wieka uczciwości rycerskiej; uczciwość zaś. zda

niem jego, polegała na tem, aby nie brać łapó

wek od osob prywatnych; gubić zaś, niszczyć,

skazywać na zesłanie i więzić setki lndzi nie

winnych, grzeszących tylko przywiązał i^m do na

rodowości i do wiary ojców, tak jak on to robił

wówczas, gdy zarządzał jedną z gnbernij Króle

stwa Polskiego; tego nie uważał on za nieuczci

wość, przeciwnie, wynosił to jako wielkie dzieło

szlachetności, męstwa, patryotyzmu".

Innego ro

dzaju typem był stary jenerał, z baronów nad

bałtyckich, stojący na czele zarządu więzień; ten

o rycerskości, pairyotyzmie, wzuiosłycL zasadach

myśleć nie potrzebował, bo znał tylko jedną za

sadę : wypełnić to, co rozkazano. Trzymał się też

tego z pedantyzmem Niemca. Więc za młodu,

z pomocą chłopów rosyjsk:ich, »ostrzyżonych,

ubranych w mundury i nzbrojonych" mordował

górali na Kaukazie za to, że bronili wiary swo

jej, wiosek i rodzin; w następstwie tychże sa

mych chłopów rosyjskich zmuszał do spełnienia

tych samych zbrodni w Polsce. Teraz, zarządza

jąc więzieniami, wiedział dobrze o tysiącach gi

nących tam wskutek: cierpień, nędzy, chorób i

obłąkania, ale nie pozwalał sobie nawet myślić

o tem, gdyż to się aie z adzaio z jego obowiąz

kiem żołnierza, gdyż to mogło osłabić ego gor

ci.j_’i

liwość w wypełnianiu ważnych — zdaniem jego —

bo przez najwyższą władzę poruczouyeb mn czyn

ności. Były minister, hi. Iwan Michajłowiez, nie

miał znowu żadnych za sad, ale zato bardzo mo

cne przekonania. Polegały one na tem, że powi

nien on posiadać pałac, konie, pieniądze, wysokie

dostojeństwa i ordery i jak najczęstsze miewać

posłuchania u osób najwyższych; wszystko, co

z tymi dogmatami związku bezpośredniego nie

miało, uważał od za rzeczy marne i nic zasługu

jące na nwagę.

Przymioty posiadał on odpowiednie tym prze

konaniom po pierwsze umiał on jako »ako rozu

mieć sens nkazow, rezolncyj, raportów i układać

.ram projekty i rozporządzenia bez omyłek orto

graficznych; powtóre miał postawę imponującą i,

po trzecie, nie miał żadnych ani osobistych, mo

ralnych, ani też państwowych zasad i stosownie

do własnego interesu nmiał ze wszystkimi zga

dzać się, lub też ze wszystkimi nie zgadzać się.

Przez szereg lat był ministrem, ale edy się po

kazało, że niczego nie dokonał, powstali, na pod

stawie prawa walki o byt, nowi ludzie równie

biegli w układaniu projektów i rozporządzeń i równie

wolni od zasad. Ci go zastąpili, ale to nie za

chwiało jego przekonań co do tego, że pen mień

co rok otrzymywać nowe ordery i nowe sumy

pieniędzy; nikt też nie miał odwagi przeciwko

tym jego przekonaniom w ;stąpić, więc i nadal

otrzymywał co rok nowe odznaczenia. Pewny dy

gnitarz Toporow zajmował nrząd, w istocie któ

rego tkwiła sprzeczność wewnętrzna, powinien

był bowiem wszelkimi środkami, więc i przymu

sem i gwałtem bronić i podtrzymj wać religią ofi

cyalną, która jednak według jej własnych do

gmatów, ustanowioną była przez Boga, więc nie

mogły jej prz :módz ani siły piekielne, ani tem

bardziej siły ludzkie. Nie dostrzedz sprzeczności

tej mógł tylko człowiek tępy. oraz pozbawioną

zmysłn moralnego. Toporow też obdarzony był

obydwoma temi, czysto negacji nenii właściwo

ściami. Wręcz przeciwnie, senator Skoworodnji

kow był o sto mil od religii : był zaciekłym ma

teryalistą i darwinistą i wszelkie wyiawienie j a

ldejkolwit k moralności oderwanej, a t :mbardziej

religijności, poczytywał nietylko za pogard) go

dny obłęd, ale za zniewagę osobiście mu wyrzą

dzoną.

Władysław K arowski.

(Ciąg dalszy nastąpi)

,,CM" »ycMzidziennie

»*W?"" «» «Ijmu u,wzy,t,Lb

dziuni,, a

u..

0 g°dz- 12 w południe i o godz. 67 wirr?nrpm

We Lwowie ,,Cza jest do »abycia w biurach dzienników L. PIoh

0. zewskiego, S . Sokołowi kiego

Prenumerata

wynosi:

WK,akowiewmiejscu. . .

na cały rok na kwartał na 1miesiąc

Pocztą państwie A i ^ r

;;;;;;;;

«^

SIKSS

do Włoch, Francy: A: ;lii, Belgii; S ^ c ^ ryi, Tiwcyi

56*°"*

14kunm 5kor*60**

!,!, ”f ^ Pwn8tW’una?eŻ§tyCil r’ ° zwl9’z t l Pocztowego . . .

64 koron

16 koron 6 kor.

J rtt* " * t S°4.hal’’a wiwzorn-P°20hal-?2Przesyłkąpo:ztowl24 l.al.

prenumeratę przyjmujesiętylko od l do ostatniego unia wmieiacu, _

Linti zni(.—

festSZS7wPa^i"

pTer?;’1 ^

1( "raty) uprasL. i ?ę nadcytć ^ d o

Administracyi CzasM w_Krakowie - Rtkla?,iacye nieooieczętowane ni, podlegają Opacie pocztowej.

^frankowanych me przyjmuj, sfę. Rękopisów uad.yłanych nie zwraca się.

Prennmeratę przyjmuję: Administracya Czasu w Krakowie i urzędypocztowe.

Miejscow ą pre n n m e ra tę księgarniaS.A .Krzyżanowskiego, handle: St. Karlin ,kiego wSukiennicach,

H. Kretschmera Rynek, 10, Biuro dzienników Hopcasa i Salomonowej, Główna trafika, w Rynku głównym.

O g ;ło s z e n ia przyjmnje się za opłatą od wiersza petitem za pierwszy raz 20 hal., za każdy nastlpny

po 10 hal.; układ tabelaryczny, cyfrowy, skomplikowany, pierwszy rai’ po 4o hal., następny po 10 nal.

N a d e s ła n e (na trzeciej stronie) od miejsca wiersza drukiem p.etitowym 60 halerzy za każdy raz.

Ogłoszenia i prennmeratę przyjmnią: we Lwowie bmra dziennikówL.Plohna, A.Olszew

skiego, St. Sokołowskiego; w l ’ a r y i u wyłącznie p. Adam rue de Varenne 38, (prenumeratę p. W . Racz

kowski Courbevoi pod Paryżem rut Je Chernin de fe. 44): w W i e d n iu Haaaenstein fe Vogler (także

w Hamburgu Frankfurcie n. M,, Berlinie, Lipsku, Bazylei i Wrocławiu;. A . Oppelik, R Mdsse (także

w Berlinie, Hamburgu, Monachium i Norymberdze), II . S :Lalek, M. Dutt,a , J, llanneberg, H. Friedl

(tylko prenumeratę H. Goldschmidt feGomp.); w Prunk.urcie n. M . G. L. Daube fe Comp.

, R - Za każdą zmianę adresu dopłaca się 40 hal.

A(lrftfi Rpirtabrtrl* ni ńw Tnni»R7» Nr SM?_ — Tolofnn Nr

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction