Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 703 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

N61 166

Kraków, Sobota 24 Lipca 1909.

Rocznik LXn.

(Wydanie wieczorne)

Kapokipolityczne.

W kolebce despotyzmu. —

Dwa anioły opiekuńc.ze.

—

Konstytucje i despoci.

Podróże cara.

—

Prote

sty i tajna policya.

Upadek tego który obalał. —

Marynarka francuska.

—

Pr/.yszly gabine.t wzięty

z radykalnej oligarchii.

—

P. Clemenceau typ.

—

Po uchwaleniu reformy finansowe,j i upadku ks. Rit *

Iowa. —

Gerbardt Hauptmann, Blilow i Machiavell.

—

Tymczasowość która nikogo nie zadawa!nia.

W dziejowej odwiecznej kolebce despotyzmu

w wielkim stylu, w państwie króla królów, zdu

szonym on został, także nareszcie; i tam on nie

zdoła! się oprzeć tak zwanemu duchowi czasu,

do którego niestety zbyt często przychodzi zasto

sować słowa francuskiego pisarza: On a preciić

le })eup/c, moins pour renouoeler te monde,

(juc po ur le trouhler. Czekać trzeba, czy w-y

padki w Persyi odnowią ją czy też tylko za

wickrzą? A dalej, czy zasłonią j ą przed obecm

panowaniem, co jest tak dobrze perskiej jak tu

reckiej rewolueyi bodźcem i zamiarem może już

spóźnionym. A nglia i Rosya porozumiały się byly

co do ustąpienia szacha Mahomeda A!i Mirzy,

który w końcu jak Abdnl !!amid i tylu tyranów,

rad by! ratować życie i mienie, skoro już nie in

nego uratować nie mógł i — nie umiał.

Znamiennem jest, żc wywroty wschodnie zw ra

cają sic po zwycięstwie w koryto legalności i je

żeli można się tak wyrazić, legitymizmu. Natych*.

miast starszy, dwunastoletni syn zwalczonego sza

cha książę Alimed Mirza, ogłoszony został na

stępcą. Na rejenta tymczasowego powołano Azad

el Muelka, liczącego około dziewięćdziesiąt la t ,1

najstarszego w panującym rodzie Kadszarenów.!

Zdaje się, że dwa anioły opiekuńcze będą miały:

tu cos da powiedzenia, a Anglia od po

czątku popierała wyniesienie jeżeli już nie na

tron, to do godności rejenta ks. Zill es Sułtana,

stryja upadłego szacha, zupełnie konstytucyjnie

usposobionego, który bawi w Wiedniu i czeka

na wskazówki opiekuna, aby następnie podążyć

do Teheranu. Rosyi zdanie dotąd dokładnie nie

znane, ale prawdopodobnie za jej także zgodą

Zill es Snltan powołanym zostanie przez w ybra-t

ny na mocy nowego ]n-awa w-yborczego p arla

ment na rejenta podczas maloletuości szacha,

raczej sułtana, gdyż mówią, że odtąd tę nazwę

przyjmie perski monarcha. Rosya nie wypuści

atutów z rąk; jednym z nich będzie zrzucony

szach Mokamed A!i, jeżeli — co jest corazpraw- (

dopodobniejszeni - zam ieszka w Rosyi tem wię

cej, żc f-rmalnie i wyraźnie nie zrzekł się swo-’

ich praw do tronu, a kiedy rząd tymczasow-y

zażądał, aby przyjął deputacyę, która miała mu

oznajmić zmianę zaszłą w państwie, odpowiedział,

że schronieniem się w poselstwie rosyjskiem ip so

facto abdykow ał i nie chce dopuścić do siebie depu

!aeyi. W razie danym ten dawny szach w rękach

Ro-;yi poslużyćby mógł za nowy środek wichrzenia

w Persyi. Petersburska Ajencya telegraficzna do

nosiła, że podług układu z gabinetem londyńskim,

były szach będzie strzeżonym przez połączone

oddziały Anglii i Rosyi, stojące na usługach ich

poselstw, a że tam, gilzie zamieszka, powiewać

będą flagi angielska i rosyjska i dodała, że to

wcale nie sprzeciwia się poprzedniemu oświad

czeniu, iż Rosya nie wmięsza się w wewnętrzne

sprawy Persyi. Zresztą nowy szach zdaje się być

wychowany w duchu rosyjskim, ma za nauczy

ciela Rosyanina Smirnowa i z obcych języków

włada tylko rosyjskim. Na poczekaniu zwycięski

dowódca rewo!ncyi Sipahdar, a raczej Nasires

Saltaneh, niby drugi Mahtnud Szefket, opanował

ministerstwem

wojny i

zarządem stolicy,

co było najpilniejszcm i najpotrzebniejszem. O ile

sądzić wolno zdaleka, jest on najbardziej znaczą

cym człowiekiem chwili, wraz z drugim wodzem

powstania Ssrd ar - Assadem.

A teraz jakie zajmą stanowisko anioły opie

kuńcze? Wnosić można, żc Rosya i Anglia nie

zamierzają bezpośredniego, brutalnego opanowa

nia Persyi, że wygodniej im i p rzystojniej przy

patrywać się wprowadzeniu konstytucyjnego po

rządku rzeczy, chwiejnego, który w przyszłości

niczemuhy nie przeszkodził, raczej dopomódz mo

że do przeprowadzenia dalszych zamiarów dwóch

mocarstw. Na teraz dosyć, że Rosya wprowadziła

swoje wojska do Persyi, choćby je wyprowadziła,

albowiem stworzyła autecedens. Na teraz dosyć,

iż w Izbie gmin sir Ed. Grey oświadczył, że rząd

angielski poczynił przygotowania, aby w swojej

sferze interesów, to jest na południu, analogiczne

do Rosyi na północy przedsięwziąć w razie po

trzeby wojskowe kroki, albowiem to także ante -

cedens. A nglia zajęłaby Sziras, g łów n e miasto

południa, jak Tebris północy, gdzie już jest woj

sko rosyjskie. Rosya, którą w tej chwili przed

stawia w Teheranie tylko zastępca posła p. Sa

b!in, gdyż nowo mianowany minister pełnomocny

p. Poklewski nie zdołał tam jeszcze przybyć, nie

będzie — wedle półurzędowych zapewnień -

mieszać się we wewnętrzne sprawy Persyi i uznała

rząd przez lud ustanowiony. Pozostanie ona je

dynie bacznym widzem, ab y chronić swoje ma

teryalne interesy. Rząd rosyjski zaniechał posu

nięcia wojsk do Tchcrauu, ale na razie pozosta

wi te, które są już w Persyi. Anioły opiekuńcze

myślą o bardzo, zawsze i wszędzie, zwłaszcza

w Persyi, skutecznej .opiece, bo o wprowadzeniu

rosyjsko-angielskiej kontroli finansowej na w-zór

międzynarodowej w Egipcie. Toczą się w tej mie

rze żywe rokowauia między Londynem i Peters

burgiem. Ałe idzie jeszcze o coś, mianowicie, aby

tym razem, nie dopuścić trzeciego. Jest nim Tur

cya. Wskutku porozumienia ambasadorów angiel

skiego i rosyjskiego, drugi wręczył Porcie p r o

mem oria, w którem zażądał zaniechania wtrąca

nia się Turcyi w sprawy wewnętrzne Persyi, ó

raz propagandy lam żc, a T a n i n już zapewnia,

że żądanie wycofania wojsk tureckich z Persyi

nic zgotuje trudności. Podobno nawet Porta w y

dala już rozkazy odpowiednie życzeniu dwóch

mocarstw.

Konstytucya nie zasiania przed nienawiścią,

która ściga despotów. Pomimo ukazu październi

kowego i Dumy, nietylko socyaliści i robotnicy,

nietylko Gorkij, ale i inni wietrzą wciąż jeszcze

w Mikołaju 11.

Atyrana. Stąd odzywają się li

czne głosy niechęci i protestu przeciw jego przy

byciu do Francyi, Anglii, Włoch. Do niezwykłych

nieprzyjemności zaliczyć p rzy szło , iż lordmajor

Portsmouthu zawiadomił był ambasadora rosyjskie

go hr. Benkendorfa, że zamierza wręczyć carowi

adres powitalny, na co z Petersburga nadeszło

zezwolenie; tymczasem Rada miejska Portsmout!iu

nie chciała adresu uchwalić. Można sobie wyo

brazić kompromitacyę, konfuzyę i kłopot lordma

jora. Z wielką biedą przyszło do reasumcyi lecz

znowu na odnośuem posiedzeniu, galerye taką

wszczęły w rzawę, że rad cy musieli się schronić

do p rzyległego pokoju i tam dopiero, pomimo

gwałtownej opozycyi stronnictwa robotniczego,

uchwalono wreszcie głosami bardziej umiarkowa

nych radców, powitać cara. W Izbie gmin Hen

derson zc stronnictwa robotniczego wniósł w jego

imieniu protest przeciw pobytowi cesarza rosyj

skiego w Anglii.

Jednocześnie w skutku sprawy tajnego rosyj

skiego policyanta-terorysty Hartinga, Clemenceau

zapowiedział zniesienie we Francyi wszelkiej ob

cej policyi, a Izba niemal jednogłośnie przyjęła

do wiadomości, iż nadal żadna obca policya nie

będzie cierpianą. I stało się to pomimo przymie

rza i w przededniu przybycia do Francyi Miko

łaia Ił. Wprawdzie po doświadczeniach z tajną

policya rosyjską, car będzie zapewne bezpiecz

niejszym we Francyi po jej usunięciu. Ale nowy

to dowód b ezprzykładnego rozprzężenia, zepsucia,

nadużyć we wszelkich rosyjskich gałęziach. N a

wet policya nic dopisuie już tam i wystawia się

na pośmiewisko Wtedy kiedy rząd francuski

zdobył się na heroizm wygnauia policyi, sprzy

mierzeńca ukocbauego; nazajutrz po mowie p.

Clemenceau, w której zdruzgotał był opozycyę i

wyzywająco odesłał ją do wyborów, kiedy więc

myślano, iż pokieruje niemi za dziewięć miesięcy;

upad! on, przegłosowany w Izbie, w przededniu

jej odroczenia. Upadł, po niezwykłero, wśród

obecnych wc Francyi stosunków i zwyczajów,

trzecbletniem dzierżeniu władzy. Mowa tryumfal

ua prezesa gabinetu, wygłoszona poprzednio, by

la programem wyborczym, w którym silnie, na

wet gwałtownie wystąpił był przeciw nacyona

listom i socjalistom a zapowiedział przeciw je

dnym i drugim w a lną bitwę przy wyborach.

Mowa ta okazała się zwycięstwem Pyrrhuso

wem. Wyzwaue i zagrożone dwa stronnictwa,

utworzyły koalicj-ę, do której przyłączyli się od

szczepieńcy lewicy pod dowództwem byłego mi

nistra spraw zagranizznych Delcassć i tak po

wstała większość, obaliła tego, który tyle razy

obalał. Do zad ania k!ęski p. Clemenceau użyto

sprawy marynarki i słusznie, albowiem jedną

ż największych ohyd dzisiejszego p orządku rze

czy jest zaprzepaszczenie f!oty, przedtem drugiej

w świecie, dziś, dzięki gospodarce radykałó w

i korrupeyi republikańskiej, dzięki niepoczytal

nym ministrom marynarki, doprowadzonej do

upadku moralnego i materyalueg-o, wtedy, kiedy

liczne wybrzeża, morskie i rozległe kolonie n a

kazują Francyi być uzbrojoną na morzu, jak

pierwszorzędne mocarstwo. Wstydu zaprzepaszcze

nia, dawniej świetnej floty nie zmyją z.e siebie

rządy republikańskie. Częściowe to tylko i najzu

pełniej niedostateczne ani skuteczne zadośćuczy

nienie, iż na rozstroju marynarki upadł gabinet

]). Clemenceau. P . Delcasse miał piękuy dla sie

}bie dzień i zemścił się. J ego mowa potępiająca

1p. Clemenceau dopięła celu, a dla mówcy była

!odwetem, za niesprawiedliwość wyrządzoną mu

’w sprawie marokańskiej.

I W dzisiejszej Francyi trudno przewidzieć, czy

Izmiana wszelka rządu, będzie na gorsze, czy też

’na mniej złe. To pewna, że jeszcze nie sprowa

dzi zwrotu na dobre. Wszystkie stanowiska obsa

dzane są kolejno przez członków tej samej zawsze

radykalnej oligarchii. Prezesa gabinetu, z tą fan

tazj"ą, z tą nielada miną, z tem radykała poczu

ciem autokratycznem, które czyniły z p. Clemen

ceau typ czy figurę, nie łatwo przyjdzie znaleść.

Każdy po nim wydać się może bladym, zwła

szcza nudnym. Ou ani nudnym ani monotonnym

nie był. Mówią, że p. Clemenceau, który tyle

obalił gabinetów’, obalił także własny, a to dlate

go, że zbyt namiętnie i niezręcznie rozegrał ora

torski pojedynek z p. I)elcassć i zarzucił mu

upokorzenie Francyi, wtedy, kiedy właśnie upo

korzono j ą , poświęcając wobec Niemiec p. Del

cassć w sprawie marrokańskiej. Darmo! Do czasu

dzban wodę nosi. A* ozem się wojuje, od tego się

ginie. Może to sobie pow"iedzieć dziś p. Clemen—

Jceau.

i Podczas gdy los ks. Blilowa spotka! niemal

!jednocześnie p. Clćmenceau, ogółnem jest wNiem

’czecli oczekiwanie, jak dopisze nowy kanclerz.

Po idylli rozstania się z dawnym, w ogrodzie ce

sarskim, coram populo, odezwały się głosy po

żegnania publiczności. Daremnie chcieli niektórzy

dać takowemu rozmiary bismarkowskie, nie zdo

łali wycisnąć na niem nawet epigońskiego piętna.

Bismark w niełasce i bezczynności pozostał po

tęgą, którą nie będzie ks. BUIow. Ale do pochwal

dla ustępującego kanclerza dołącza się niezado

wolenie z reformy finansowej, takiej, jak a uchwa

loną została wbrew jego zamiarowi i żal, że od

rzuconym zosta jego podatek spadkowy. W tym

chórze odzywają się nietylko socyaliści, ale także

demokraci i iiberali różnych odcieni. Reforma fi

nansowa poczytaną jest jako wyzyskanie warstw

ludowych i słyszeć się dają z obozu socjalisty

cznego groźby, iż wezwie się je już nie do obro

ny ale do zaczepnego działania. Narodowo libe

ralni ubolewają nad rozbiciem bloku i udare

mnieniem roboty ks. Biilowa a p ałają, nienawiścią

do centrum.

Nie brak uczuciowo-niemieckiej nuty w hymnach

n a cześć byłego kanclerza. Odezwała się donośnie

w telegramie Gerharta Hauptmanna : nOdczuwam

w tej chwili bardzo głęboko, ogólny żal ludu nie

mieckiego z powodu Twojego książę ustąpienia

z n ajwyższego urzędu. Niech Wasza K siążęca

Mość pozwoli mi, stanąć w szeregu tych, którzy

w całej pełni zrozumieją gorzkie znaczenie chwili11.

Odpowiedź brzmiała: ,,Dzięki serdeczne za tele

gram. Jest mi dowodem pańskiego głębokiego

uczucia niemieckiego i przyjaźni dla mnie11. Tru

dno jed nak będzie wyśrubować na herosa idei

niemieckiej zręcznego dyplomatę, eklektyka i za

wodowego oportunistę, któremu nigdy wyższe po

glądy nie wskazywały drogi, lecz który zawsze

szukał wyjścia sztucznemi acz nieraz zgrabnemi

obrotami, który nie nowemi pomysłami lecz spo

tęgowaniem przestarzałych, chciał sobie nadać

znamię silnego i bezwzględnego, żeby nie powie

dzieć bezstuniennego polityka. Kiedy był posłem

w Bukareszcie, razu* jednego spostrzegł go ko

lega w lasach Sinai, a zatopionego na ławce w czy

taniu ; gdy się do niego zbliżył rzucił okiem na

książkę i zobaczył rozdział Machiavella — o ko

lonizacyi. Wcześnie szukał młody Biilow natchnień

do swej antypolskiej polityki, którym zaiste nie

przeniewierzył się, kiedy z drugiej strony strony

uie wzniósł się nigdy do prawdziwie wyższych

koneepcyi, wielkiego Florentczyka. To też w ich

dziedzinie nie zostawił po sobie próżni i będzie

w historyi — kanclerzem wywłaszczenia.

Postanowiona przez mocarstwa opiekuńcze tym

czasowość na Krecie, dzieli los niektórych zarzą

dzeń austryackich: nie zadawał nia nikogo. Po

ogłoszeniu odnośnych dokumentów, pojawiły się

wieści o przesileniu ministeryalnem w Turcyi,

Mlodoturcy bowiem zamierzają zrzucić w. w e

zyra llilmi baszę i jego rząd. Odpowiedź mo

carstw, przesłana Porcie, bardzo zle sprawiła w ra

żenie w Konstantynopolu. Rząd turecki zamierza

zażądać wyjaśnień co do wyrażenia d roits su -

prem es Turcyi, które nie określają, zdaniem je

go, dostatecznie praw zwierzchniczyeh; obstaje on

dalej przy tem, aby okręt turecki miał także

wyznaczone miejsce na wodach kreteńskich i aby

przynajmniej sprawiedliwość nie była wydawaną

na wyspie w imieniu króla greckiego. Wreszcie

żąda rokowań co do przyszłego ustroju Krety.

Przy-bycie do Konstantynopola jenerała Goltza,

człowieka niepospolitego i doskonałego znawcy

BOG USŁ AW A DA MOW1CZ.

W starym dworze.

(26)

—

«**.----

(Ciąg dalszy).

ROZDZIAŁ X.

*^’" ’idę dobrze. Pod wplj’wcm rozmów

z dziadkiem, zwłaszcza ostatniego wieczora, k ie

dy z prawdziwem zachwytem chłonąłem słowa

jego, zdawało mi się, że zewsząd mnie otaczają,

ze wszędzie ich pełno...

interesowałem się jnż tylko duchem i tylko

diunami, poza _których znaczeniem i wpływem

pi zestaly istnieć dla innie wszelkie in ne ,,poli

tycz,ne kwestj"e...

Czułem, że jakby i w moją cielesna skorupę

wstąpiła jakaś osobliwa s;ła lub istota, pokrewna

ńj, ktoia jest ’/.do!na ożywić nawet pustego ma

m fum z żelaza. Wzrok mi sie świecił rad ością

od pragnienia wielkiego i wiary w szeześ,ie, tak

moje własne, jak i ludzkości ealej.

W podobnym stanie umysłu wszedłem któregoś

dnia, wieczorem, do saloniku dziadków. Zdziwi

łem się bardzo usłyszawszy tam jakiś obcy glos.

Zrazu przemknęło mi przez myśl, że to ów nie

znajomy, teu z rękami w kieszeniach i w filco

wym kapeluszu, Któremu zazdrościłem kwiatów

od Łeony, przyszedł nareszcie, by prosić o jej

rękę.

Była to jednak postać całkiem inna.

Mężczyzna blisko czterdziestoletni, średniego

wzrostu i dobrej tuszy, chciałbym powiedzieć

,,szczęśliwej tuszyu, bo tej, od której bije spokój,

powaga i dobrobyt. Twarz czerstwa, okrągława,

o wyrazie swobodnym i bystrych przenikliwych

oczkach. Wiosy n a g!owie miał krótko podcięte,

w ą sy a la Wilhelm H ostro końcami podniesione

do góry.

—

Pan X. Y. Z , przedstawi], podskoczywszy

już do mnie staruszek... pan doktor Menszel...

—

Bardzo mi miło... kiw n ął up rzejmie uczony.

—

Doktor Menszel?... zawołałem.

Jakto?... być że może, by żjrwTy człowiek powstał

z mego kłamstwa?! Wszak ja go wymyśliłem - i ta

kim właśnie przedstawiał się mej wyobraźni, ja

kiego teraz przed sobą widzę żywym, z ciała

krwi i kości?! Podobne refleksye przelatywał)"

mi przez myśl, gdy stałem, zmieszany dziwnem

istotnie spo"tkaniem... Zmieszany byłem tembar

(lziej, że doktor utkwił we mnie wzrok zimny

i ciekawy, jakim spoglądają doświadczeni psy

chiatrzy na osobliwsze okazy waryatów...

Pan jest profesorem ? bąknąłem ochłonąwszy

nieco.

Tak jest, rzekiem uśmiechnąwszy się nie

dwuznacznie, i jeszcze raz obrzucił mnie owem

uieprzyjemnem spojrzeniem.

Pan doktór - pospieszyła wyjaśnić staru

szka - jest tak uprzejmy, że goszcząc u k re

wnych naszych w sąsiedztwie, raczył nas łaskawie

odwiedzić.

Usiadłem w kącie z drugiej strony sali, wsty

dząc się trochę za moją niezręczność. Leona już

tam była, dbając o ogień kominka. Profe_sor zaś

wrócił do przerwanej przez wejście moje roz

mowy.

... Tak, tu klimat nie jest dobry dla natur

wiotkich, anemicznych... powietrze nie je st zbyt

zdrowe (czułem, że mówi to o Leonie, choć, mo

jem zdaniem, nie byla ona bynajmniej anemiczną,

przeciwnie, była świeżą i zdrową). Zwłaszcza lu

dziom nerwowym... nie radziłbym mieszkać w tych

stronach... Krajobraz szary, posępny, pustka -

stosunków, nie jest dla przy.szłości Turcyi i od

rodzenia jej armii obojętnem, może także dla po

lityki i wpływu Niemiec i zapewne król Edward

znowu uskarżać się będzie, że wszędzie cesarz

Wilhelm krzyżuje mu drogę i stara się psuć szy

ki. Przyjęcie stanowiska w Turcyi przez pruskie

go jenerała, tłómaczą na korzyść pokoju, a g d y

by wybuchła wojna, ma on rozkaz opuszczenia

takowego. Rząd angielski miał ::e swej strony

o świad czyć Porcie, że jeżeli Turcy a zaczepi bez

danego jej powodu Grecyę, mocarstwa wymuszą

zaniechanie kroków wojennych.

Zaraz po ogłoszeniu postanowienia mocarstw co

do Krety, grecki gabinet Theotokisa podał się do

dymisyi nie bez związku z tą sprawą, aczkolwiek

bezpośrednim powodem był odkryty spisek mło

dych oficerów. Theotokis chciał icli surowo u ka

rać, król z powodu rozgoryczenia ludności prze

ciw rządowi, nie zgodził się na to i przyjął dy

misyę gabinetu; powierzył zaś utworzenie nowe

go Railisowi. Spisek młodych oficerów, wymierzo

ny przeciw starszym dowód/com i dowództwu

następcy tronu, je st jednym z objawów opłaka

nego stanu armii, znanego zresztą z czasów osta

tniej wojny z Turcya, a który wcale zachęcić nie

może do nowej.

Pod tym tytułem ogłosił w Głosie warszaw

skim b. prezes Ko!a polskiego w Petersburgu,

p. Dmowski, artykuł, w którym twierdził, że ca

łą treścią polityki dawnych r ugodowców"u, a dzi

siejszych realistów było i jest regulowanie, ukła

danie stosunków z rządem rosyjskim, że w pro

gramie swoim nie liczą się z innemi czynnikami,

tylko z rządem, że od rządu jedynie oczekują

rozwiązania sprawy polskiej, czy też tylko po

lepszenia warunków bytu naszego. Artykuł ten

streściliśmy w swoim czasie, d odając do niego

naszą opinię. Obecnie zabiera w tej samej kw e

styi w Słowie głos p. L. Straszewicz, aby w dw,óch

artykułach uczynić obrachunek z narodową de

m okracyą, wykazać, jak bałamuci opinię publicz

n ą , i przypomnieć, jak a jest ,,treść11 realistów i

jaki jest ich program.

Wywody p. Straszewicza należą do tych, które

mają trw ałą wartość, przez siłę swego przekona

nia i przez wytrawność myśli. Należy je też pow

tórzyć i upamiętnić.

Ugodowców, dzisiejszych realistów łączyły,

pisze p. Straszewicz, jedynie wspólne przeświad

czenia polityczne i społeczne, eo do drogi, na ja

ką dziś wejść winien naród polski, ażeby się do

stać do lepszej przyszłości :

Przeświadczenia te bardzo były proste. Widzieliś

my, że nie mamy ani sił, ani środków, ani nawet -

wśród ogółu w danym momencie — ochoty do za

sadniczej walki z państwem. W takich warunkach

wojna, j ak ą toczyliśmy lub usiłowaliśmy toczyć daw

niej, a j ak ą wielu uważało za nieustanną powinność

narodow"ą, mnsi kończyć się klęską, nieszczęściami,

osłabieniem — a więc fałszywie zw"iązana jest z na

dzieją lepszego bytu. Przeciwnie: ona nas wciąż od

tego celu oddala.

Dowodziło tego 100 lat historyi. Dowodził obra

chunek każdy. Ujawniał byle moment rozważnej

myśli.

Ta naczelna prawda polityczna obecnej cli wili

dziejowej stała przed nami w postaci uderzającej

rzeczywistości, od b!asku słonecznego jaśniejsza.

Widzieliśmy, że spisek nie może doprowadzić do

czegokolwiek innego, j ak do zawodu i wycieńczenia.

Zrozumieliśmy, że tajne związki i konspiracyjne m a

chinacje bardzo sprzyjają w’idokom zaciętych wro

gów i prześladowców naszej ojczyzny, wśród binro

kracyi rosyjskiej, nam zaś szkodzą pod każdym

względem: znieprawiają duszę, obdzierają z cnot

obywatelskich, a — co najważniejsza — odwodzą

jednostki i ogół od pracy społecznej, jedynie twór

czej, jedynie zbawczej.

W walce narodów o byt, o pomyślność, o znacze

nie, zwyciężają siły moralne, umysłowe, materyalne.

Dotychczasową politykę n aszą, po tylu decydują

cych, a nawet straszliw"ych doświadczeniach, przy

istniejących warunkach, należało zmienić nietylko

dlatego, że prowadziła do coraz głębszego upadku

politycznego. Ona gubiła nas społecznie. Wytężając

wszystkie siły do prowadzenia walki bez nadz ei,

zaniedbywaliśmy całe obszary pracy życiodajnej,

cofaliśmy się , zajmowaliśmy wśród narodów coraz

dalsze, coraz gorsze miejsce.

Wychylało się śmiertelne niebezpieczeństwo. Po

cieszaliśmy się dytychczas, że wśród wielu groźnych

następst niewoli, broni nas w Rosyi wyższa kultura.

Tymczasem widać już było, że Rosya pod wieloma

względami nas dopędza .. prześciga !

to wszystko żle działa na usposobienie... J a sam

się czuję tutaj przygnębionym... I nic dziwnego —

dookoła bagna, których niezdrowe wyziewy, szko

dząc organizmowi fizycznie, m ogą oczywiście szko

dliwie wpływać i na umysł... n a nerwy... natu

ralnie... Tak panie! dodał zachęcająco i z w er

w ą: wyjechać stąd na knracyę, gdzieś ., paoże

do Karlsbadu...nasamprzód do Karlsbadu... Żołą

dek, panie, je st gospodarzem, główną podstawą

zdrowia; a tutejsza kuchnia, jak mi się zdaje,

jest nieco anarchistyczna... Ćha! cha! cha! śmiał

się, polska kuchnia jest prze wyborna, ale jest

żywem odbiciem politycznego charakteru narodu ..

m a swoje liberum veło w postaci naprzykład

kołdunów, barszczów, et cetern, nie pozwalające

organizmowi trawić... Trawienie, to zbawienie —

dodał zadowolony.

—

Pan doktór ma zupełną słuszność — ode

zwał się dziadek, swym zwykłym, ironicznym

tonem.

—

Bo to może wydać się zmiennem, co po

wiem, ale żołądek jest przecie głową zdrowia:

on myśli o niem, zapobiega i radzi (gdy głowa

często zapomina o tym swoim starszym bracie).

On ma niezmierne znaczenie!... Bardzo często też

bywa źródłem i chorób myśli (gdy funkcjonuje

medobrze), bywa przyczyną przywidzeń, dziwactw..

T ę istotną groźbę, od wielu innych gorszą , wska

zał świeżo narodowi p. Wł. Grabski w ostatniej

swojej broszurce politycznej.

Myśmy, się nią gryźli już dawno.

Więc pragnęliśmy oderwać naród od zakorzenio

nego nałogu i przekonać, że przyszłości szukać na

leży nie w politycznych kombinacyach, nie w pod

ziemnych knowaniach, ale w pracy społecznej przy

jawnern dochodzenia praw, glośnem dopominaniu się

0 zaspokojenie potrzeb.

Ażeby czegoś dokonać — czegokolwiek — trze

ba się przededewszystkiem odrodzić, trzeba przez

pracę uróść w siły.

To była nasza treśi. Taką ideę przynieśliśmy

nŁrodowi. Wzywaliśmy do przyjęcia przez ogół pro

gi amu pracy, i do jasnego, odważnego uznania wy

pływających z nich nieodzownych konsekwencyj.

Więc do uznania, że bez uprzedniego jeśli nie ure

gulowania, to przynajmniej określenia stosunku do

państwa (nie do rządu danego, lecz do państwa)

zaw"szę trudno pracę prowadzić, a przy ówczosnych

warunkach niepodobna nawet o niej myśleć.

Stosunek do państwa nietylko nie wypełniał na

szego programu, alo nawet — ściśle biorąc — nie

wchodził doń. On stał jedynie jako warunek ko

nieczny, umożliwiający przystąpienie do urzeczywi

stnienia tego programu.

Mówiliśmy to i powtarzaliśmy, jak można było

najdobitniej. Ale przeciwnicy nasi nie chcieli o tem

wiedzieć, nie chcieli tego słyszeć. Z wielką gorli

wością wmaw"iali w społeczeństwo nieprawdę, t e

*ugodowcy** chcą za lojalny Btosunek względem pań

stwa, za obrażającą godność narodową korną po

stawę wobec rządu, zdobyć ustępstwa, kupić łaski

1 tyle w nich jest polityki.

P, Dmowski podnosi dziś te stare niedorzeczno

ści, i jest pewny, że mu uwierzą, żo je powtórzą,

bo się doskonale przyjęły wśród opinii.

Następuje szereg cytatów ze Słowa i Kraju,

z których ponad wszelką wątpliwo wynika ść,

że treścią programu ,ugodowców11 jest i była

praca społeczna, że ona jest ich ideą przewodnią

i zasadą naczelną. Wszystko inne z niej jest wy

snute, do niej dostosowaue.

Takim jest tok myśli p. Straszewicza. P . Dmow

ski w odpowiedzi zapowiada w Głosie warszaw

skim osobną broszurę o roli stronnictw. Faktów

jedn ak nie zdoła usunąć ani zatrzeć, a one mó

wią same za siebie.

Omawiając artykuł p. Dmowskiego o ,,Ana

chronizmach*1, zaznaczyliśmy, że dzisiaj mówi już

i p. Dmowski inaczej, szkoda, iż czyni to tak

późno. Stwierdza to samo i p, Straszewicz:

W artykule p. Dmowskiego , Anachronizmyu znaj

dujemy wypisane piękne maksymy, jako wskazówki

polityczne dla nas, realistów.

,,Niezależnie od po

glądów rządu, trzeba każde zjawisko oceniać ze sta

nowiska bezpośrednich interesów społeczeństwa11.

Należy nwiedzieć, że społeczeństwo nasze ma swoje

zadania wewnętrzne, zupełnie niezależne od jego

stosunku do rządn** i t" d.

P. Dmowski nie spostrzegł, czy nie wie, że

w maksymach owych powtarza jedynie to, co my

śmy mówili społeczeństwu od początku naszego

istnienia, aż po dziś dzień. On poucza, iż o tem na

leży wiedzieć po lekcyi 1905 roku. Myśmy na tę

lekcję nie czekali, aby zrozumieć rzeczy tak ele

mentarne. P . Dmowski przyrzeka, że obecnie, kiedy

rozszerzone zostały nieco pola działalności społecz

nej, stronnictwo jego odda się bardziej pracy twór

czej. Narodow"a demokracya bowiem numiala ocenić

jej wartość i zrozumieć, że w niej przedewszyst

kiem przyszłość nasza leży 11.

Bardzo pięknie! Bardzo nawet chwalebnie! Szko

da tylko, że tak późno. Nam się zdawało, że nie

należy nigdy czekać, lecz pracować przy wszelkich

warunkach, starając się jednocześnie o zdobycie

lepszych.

Donosząc o tym zwrocie demokracyi narodowej,

w yraziliśmy życzenie, że, chociaż szkód ponie

sionych już nie da się usunąć, to jednak dla społe

czeństwa będzie wielką wygraną, jeżeli nowe

z tego źródła nie będą mu już grozić.

«,Ognisko galicyjskie44.

Streszczony przez nas onegdaj artykuł Koln,

Ztg, pod tytułem ,,Ognisko galicyjskie11 doczekał

się odpowiedzi w wiedeńskiej Zeit. Dziennik ten,

rozstrząsając pomysł gazety kolońskiej, aby Au

strya położyła kres nagitacyi, która przerzuca

się z Galicyi na Śląsk gó rny11, dotyka kwestyj

polityki wewnętrznej i stanowiska Polaków w Au

stryi wogóle. Główne u stępy artykułu brzmią jak

następuje.

Skargi Kólnische Ztg zmierzają przedewszyst

kiem do tego, że Polacy w G alicyi cieszą się zu

ba, nawet halucynacyj — tu doktór znowu spojrzał

na babkę.

—

A tak, odrzekła, nie odpowiadając na jego

spojrzenie. Chociaż lialucynacye i przywidzenia

nie zawsze zależne są od trawienia... T ak mi się

przynajmniej wydaje.

Po ustach Leony chwilami przebiegał uśmiech

przelotny, zjawiający się przy śmielszych, pew

niejszych siebie twierd zeniach profesora.

—

Kto to jest taki? zapytałem, czy on istotnie

nazywa się Menszel?

—

Tak, doktor Menszel. Jest przysłany przez

krewnych w celu dowiedzenia się o zdrowie

dziadka. D ojeżdża tu co roku. Chociaż, nietyle

im o zdrowie chodzi — w tej pieczołowitości...

wie pan... zresztą nie warto o tem gadać...

Później dowiedziałem się, że rozchodziło się o

jakieś kombinacye spadkowe - jak zwykle krew

nym. Dokładnie nie pamiętam już, o jakie...

(Ciąg dalszy nastąpi).

99C2AStś wycbod« s wyjątkiem dni po niedzieli i świętach uroczystych dwa razy dzienuio, a *uuuiowicit«

o godzinie 6 rano i o godzinie 6 wieczorem.

Nemsr wieczora* 10 hal., ranny 4 hal.} *ąL%n%PZZ?i u.

I*ItKNXJMEUATA WVNOWI:

na całyrok !na ko:artał ]nai miesiąc

W K rak o wi e w miejs c u....................................................................

30kóren I 7 kor. 50 h. 2 kor. 50 bal.

z o d n o s z e ni e m d o d o m a .......................................

36koron j 9 kor.

—

3 kor.

—

Pocztą w p ań st w i e A t i s t r y a c k i e u i ..............................................................

86koron 9 kor.

—

3 ker.

—

7. d w u k r o t n ą wysyłką p o c z t o w ą ...........................................................

42koron 110 kor. 50 h. 3 kor. 50 hal.

Pocztą w państwie Niemieckiem .

............................................

42koron 10 kor. 50 h. 3 kor. 50 bal.

Do wszystkich państw, należących do związku pocztowego .

43 koron 112kor. —

||4kor. —

Prenumeratę przyjmuje się tylko od 1 do ostatniego dnia w miesiącu.

-ł fcdhig urzędowego wykazu na r. 1908 pism zagranicznych, mających debit w państwie rosyjskiem ,

wynosi w tcmże państwie cena prenumeraty »Czasu1*wraz z przesyłką pocztową: rocznie 10 rb.

20 k.; półrocznie 8 rb. 10 k.; za 3 miesiące 4 rb. 05 k ; za 2 miesiące 2 rb. 75 k.; nnesmeznie 1 rb. 45 k.

Abonament Czasu prz;yjmują urzędy pocztowe w głównych miastach państwa rosyjskie*

?o, » mianowicie: w Petersburgu, Warszawie, Kijowie, Wilnie, PAoskwia i Odesie. -

innych miaat i wsi można prenumerować Czas, posyłaj je pocztą na!eżytośó do urzędu poczto *eg*

najbliższego z powyżej wymieniony cu większych miast.

:?:i?iaffiigaKBBigBłitazsrogiiEgEłgBBfisg!BłaEEwgfflBGKggsBEaa^

Prenumeratę przyjmują : AdministracyaCzasu,wKrakowie i urzędy pocztowe. Miejscową pre

n u m e r a t ę księg. 3. A. Krzyżanowskiego, handle: St. Karlińskiego, H.łCretnchmera, Biuro dzień. H opcasa

i Salomonowej, O L trafika . We Lwowie ,,Czas" jest do nabycia w biurach dzień A. Olszewskiego, 8 . Sokołowskiego,

Ł Bscbstaba, na »tacyacb kolejowych w Tarnowie, Rzeszowie, Jaśle, Nowym Sączu na peronie w księgarni kole

_ iowej, tudzież na innych główniejszych stacyach u portyerów kolejowych.

Ceny ogłoszeń : od wiersza petitem zapierwszy raz20hal., za każdy następny po 10hal.- układ tabe

laryczny, cyfrowy, skorr.*!ikowaiiy, pierwszy raz 40”hal,, następny po 10 hal. N a d e sł a n e i Nek rologia

od miejsca wiersza drukiem petitowym 60halerzy zakażdy raz. Głosy publiczn ości po 2 kor.; wszel

kie prywatne komunikaty po kronice i po działo ekonomicznym i t. p. po 1 kor. od miejsca wiersza.

Ogłoszenia i prenumeratę przyjmują: we L-wowie biura dzienników L. I’lobna, A. Olszewskiego,

St. Sokołowskiego, K.Buchstaba; wJarosław iu Biurodzienników; wPodgórzu Poturalski; w Prze*

myslu A. Juszyński księgarnia,D. Iluszeles; w Rzes;zowie M. Weintraub; w Stanisła w o wie Jasiei*

« Sp.; w Tarnasste M. Rockach, O. Hant; w Tarnopolu Komaniewski; w Paryżu wyłączni«

P’.

Raczkowski, 14 Citś de Trevise; w W ie d n iu llaaseustoin A Vogler, R. Mosse (także we wszyst

kic h filiach); n, Schalok, M . Dukes, E. Braun, J. Danueberg, II. Friedl (tylko prenumeratę ł!. Gold

schinidtA Comp.);w Frankfurcie n. M

G.L.l)ąnbeA Comp., w Pradze czeskiej Fr.Ilovorka.

L is t y z pieniądzini i p rz e k a z y pieniężne na prenuuicratc i ogłoszenia przyjmuje Admini

*trsoy» C z a s u w Krakowie. R eklain a cy u nieoinerzętow ane. nie podlegają opłacie pocztowej. L i s t ó w Hts

ępłeaonycA nie przyjmuje się. Rękopisów n:ulsyiauyc)i nie zwraca eię.

fj*ST" Ża każdą zmianę adresu dopłaca ci; 40 hal.

”?SStS

ADRES REDAKCYI: ul. św. Tomasza Nr 32. - Telefon Nr 50.

1 of 6 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Pobieranie pliku

Pobieranie pliku

Usuwanie komentarza

Wyszukiwanie zaawansowane

Zgłaszanie błędu