Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 384 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

tnS. 20.

Kraków I. Lutego — Sobota.

Rok 1851

Wj*liod*i wIirakonte

cod zi en nie , w yjąwszy Nied ziele i Święta.

Cena:

w Krakowie miesięczna 6 zip.

—

kwartalna 1 G złp. polską monetą.

W KRAJU kwartalna razem z przesyłką pocztową 5 zlr. 2 0 kr. m. k.

Przedpłata

przyjmuje się w Księgarni F. Baumgardtena przy Głównym Rynku Nr 458

Pieniądze przesyłają się bezpłatnie pocztą wprost do rióra ex pedycyi czasu

wyraziwszy na kopercie: ,,prenumeracyjne pieniądze.11

fl»ACO

Przyjmują się

ogłoszenia, rozprawy, odezwy wszelkiego rodzaju.

do n ie s ien ia literackie, księgarskie, handlowe, przemysłowe, rolnicze itp.

uw iado mienia tyczące się sprzedaży, kupna, dzierżaw itp.

epłatą

od wiersza p etytowego za j ed nora zow e umieszczenie po 8 groszy, następne po

3 grosze — z dopłatą 10 krajcarów za każdą publikacyą na stępel rządowy.

Biisty

niefrankoiran e niej/rz^ijinijrl sif, wyjąwszy od stałych lub znanych korespondentów

N um e r pojedyńczy kosztuje 10 groszy.

Kraków 31 Stycznia.

Podług wiadomości dotychczasowych ocze

kiwało miasto nasze na dniu dzisiejszym

przybycia zwłok N. Biskupa K arola Skór

kowskiego.

—

Mamy pewną wiadomość, iż

dopiero po uzyskaniu pozwolenia na prze

’wiezienie ciała, którego przepisy policyjno

lekarskie wymagają, takowe do miasta na

szego sprowadzone będzie; zapewne więc

dni kilka wprzódy upłynie. Gdyby wprzó

dy nabożeństwo za Jeg o duszę miało być

odprawione, nieomieszkamy o tem publiczno

ści zawiadomić.

Kw estya nominacyi Biskupów katolickie!’

angielskich przez Papieża, nie przestała do

tąd zajmować umysłów w W . Brytanii. K a

żdy wszakże krok, w celu odporu tego mnie

manego uderzenia przez Stolicę Apostolską

na supremacyą praw korony, przedsięwzięty

czy to ze strony rządu królowej, czy ze

strony duchowieństwa anglikańskiego, tak

przykre w y w o łał skutki, tak niespodziewane

spotyka przeszkody, iż obowiązkiem jest

dziennika znowu się nieco nad tym zasta

nowić przedmiotem.

Widzieliśmy już, do jak energicznej obro

ny posłużyły kardynałowi W iseman nie

rozważnie wyrzeczone przez ludzi stanu sło

wa, do jakich protestacyj doprowadziły prze

śladowania pnzeistótc przez Arcybiskupa

londyńskiego, i na jakie naraziły kościół

anglikański niebezpieczeństwo. Zobaczmy te

i " l z jakie na kraj cały sprowadzić mogłoby

skutki projektowane, jak się zdaje, wymie

rzenie kar na Biskupów angielskich za przy

jęcie tytułów, które mają nadwerężać su

premacyą korony.

Supremacya ta rozciąga się tak dobrzt

na A nglią jak na Irlandyą : kościołem bo

wiem anglikańskim, kościołem państwa, nie

jest tylko kościół angielski, ale kościół zje

dnoczony Anglii i Irlandyi. W szy stko za

tem, cokolwiek dotyczę kościoła ustanowio

nego w Anglii, ohowięzy wać winno kościół

protestancki w Irlandyi: a kroki przedsię

wzięte przez Bząd lub Parlament w obronie

kościoła anglikańskiego powinny tak dobrze

w jednem jak w drugiem królestwie mieć

zastosowanie - inaczej jedność między temi

kościołami, a raczej jedność kościoła angli

kańskiego zerwaną zostanie.

I tu właśnie największa zachodzi trud

ność. Bząd bowiem angielski wychodzi z za

sady, że w Anglii kościół angielski jest ko

ściołem ogromnej większości, jest przeto in

%tytucyą rzeczywiście narodową; a ztąd akl

nominacyi Biskupów, będąc uderzeniem na

instytucye angielskie na politycznem polu,

wymaga ze strony Anglii odparcia i do te

go ją uprawnia. Ależ inaczej rzecz się ma

w Irlandyi. Tam religia rzymsko-katolicka

jest religią narodową, religią całej prawie

ludności. P raw o, które kościół protestanck

w Irlandyi uważa za kościół urzędowy, jes

tak monstrualne, że u Rządu nawet całko

wicie w wykonanie nie weszło. Kościół ka

tolicki ciągle jest uważany jako kościół na

rodowy. W Irlandyi równie jak w Angli

nie wolno Biskupom brać tytułów biskupstw

protestanckich, a jednakowoż wszyscy tako

w’e noszą i Rząd ich uznaje. Są pewne gra

nice zdrowego rozsądku, przed któremi za

trzymuje się wszelka konstytucyjna loika;

żadne konstytucyjne ustawy nie dokażą, ab)

kościół, który na 8 miu milionach mieszkań

ców posiada 800,000 wyznawców, był ko

ściołem narodowym. Kościół protestanck

w Irlandyi zatrzymał w posiadaniu docho

dy, przywileje, monopole; ale kościół kato

licki doszedł do uznania, nawet przez pań

stwo, że jest kościołem narodowym. Uząc

zrobił z nim niejako tranzakcyę : odmówił;

tytułu — ale przyznał fakt.

Zastosować przeto do hierarchii katolickiej

w Irland)ii te kary, które na nowych ka

tolickich Biskupów w Anglii mają być wy

mierzone, byłoby zniszczyć wszystko, co

przez lat dwadzieścia pięć uzyskanem w tym

kraju zostało, byłoby to odwołać emancy

pacyą — a wywołać rewolucyą. Znajduje

się przeto rząd angielski między smutną al

ternatywą wojny cywilnej w Irlandyi, a zer

wania jedności kościoła zjednoczonego A n

glii i Irlandyi. Pozostaw’ienie bowiem Irlan

dyi w prawie wyjątkowem co do Biskupów’

katolickich, czyli opuszczenie tamże kościoła

protestanckiego, złamie ową solidarność, na

mocy której Irlandya była oddawna kolonią

z protestancką załogą. Któż potrafi ocenić

następności tego odosobnienia? Przestraszyli

się też wielce Biskupi anglikańscy w Irlan

d)!, i udali się do Arcybiskupa Kantorbery

z protestacyą przeciw Biskupom angielskim,

którzy w petycyi do królowej już nie prze

mawiali w imieniu kościoła zjednoczonego

(jak tego wymaga urzędowa formuła) ale

angielskieyo. Prymas anglikański wymaw iał

się, że o podobnem oddzieleniu wcale nie

zamyśla. W szakże rozdział między kościo

łem anglikańskim w Anglii i Irlandyi, jest

już prawie dokonanym w opinii publicznej.

Dzienniki uznają go jako fakt, ale nie wi

dzą jeszcze konsekwencyj, albo raczej wi

!dzieć ich niechcą. Najważniejszą jednak jest

ta, że rząd angielski zrywając jedność ko

śrioła w Anglii i Irland)t, protegując tu

większość, opuszczając tam mniejszość, wy

znaje , iż religia w oczach jego jest tylko

instytucyą. Jako zaś instytucyą i to instytu

_ cya, której większość zasadą, religia kato

licka będzie miała słuszne prawo domagać

;się podobnej protekcyi w Irlandyi, jakiej

dzisiaj używa religia anglikańska w Anglii

i presbiteryańska w Szkocyi.

Jest rzeczą pewną, że skoro węzeł łą

czący kościół protestancki Irlandzki z ko

ściołem Angielskim zerwanym zostanie, An

glia mieć będzie więcej łatwości do postę

pow’ania dowolnie we względzie kwestji Bi

skupów katolickich. Ale co jeszcze pewniej

sza, to, że Stolica Apostolska śmiałym kro

kiem , uważanym pod względem strate-»

gicznym, nie mały już otrzymała rezultat.

Otrzymała go zaś i rozdwoiła obóz nie—

Prz)jacielski bez najmniejszego, powtarzamy

zawsze, praw cudzych nadwerężenia, a nie

przekraczając w niczem przysługujących jej

granic.

Prace kongresu celnego, szybko postępu

ją naprzód; dzisiaj znów podajemy dla na

szych czytelników przydłuższy wyciąg z roz

praw tycząc/ych się więcej specyalnie na

szej prowincyi, jako to: względnie bydła, na

sion olejnych i oleju, ostatecznie drzewa.

Z przyjemnością widzimy, iż nasze sto

sunki prowincj-onalne, są z wielką oględno

ścią traktowane, i musimj’ dobrej woli tak

komisyi jak i członków kongresu w tym

względzie oddać sprawiedliwość.

Kwestj-a drzewa jest dla nas lokalnie bar

dzo ważna, bo kiedy u nas w pobliżu zupeł

ny brak drzewa na materyał, w króle.stwie

Polskiem przy samej granicy jest jego ob

fitość, a zatem przy zniesieniu cła, zobopól

na korzyść. Dzisiaj mimo cła większą część

ma(eryału sprowadzać musimy z Pius lub

Polski.

Zresztą odsełamjr czytelników do spra

w’ozdania, zwracając ich uwagę na tę jesz

cze pomyślną okoliczność, iż podług oświad

czenia ministeryalnego, ministeryum zamie

rzyło , dzisiejszy uciążliwy i bard/,o niedo

CIĘŚĆUTEMCKO-Mmncm.

PIOTR SKARGA

I JEGO WIEK,

przez

91.j . A .Jłgchcickiego, (pseudonim)

W Krakowie 1850 r . —

Tom I.

Ciekawość powszechna towarzyszyła zjawieniu się

Igo Tomu dzieła, o którem mówić pragniemy - bo

Skarga jest jednym z znajznakomitszych polskich pi

sarzy, a wiek jego, do najświetniejszych czasów dla

Polski należy. Nhneśmy dzieło samo czytać poczę

l i — taki obraz tego wieku skreśliliśmy dla siebie.

Po dlugo-letniem i nader chwalebnym zawodzie,

Zygmunt stary zstąpił do grobu. Iluż to mężów

pokoju i wojny za jego rządów świetniało 1 Ile dzieł

wielkich i przewag świat nie podziwiał* przez te pól

wieku, którym następne lata nic juź równego wyka

zać niem ogły! Śmierć prawie nagła zaskoczyła le

tniego króla pośród modlitwy. Właśnie wymawiał te

słowa: ,,Credo quod redemptor meus vivita — (wie

rzę, źe mój odkupiciel żyje) - gdy zemdlonego za

niesiono na łoźe śmiertelne. Zostawił on Swemu

następcy państwo spokojne zewnątrz, wewnątrz kwi

tnące dostatkiem, ładem, nauką. Dwie przecież zgu

bne choroby, któremi była Polska dotknięta, musia

ły trapić żywot i zgon mądrego króla, a temi była

swawola szlachty i róźnowierstwo naniesione do Pol

ski z obczyzny. Doświadczył pierwszej nader bole

śnie podczas ta k zwanej wojny kokoszej: druga

podkopywała tajemnie pierwotną wiarę i obyczaje i

siała pomiędzy członków jednej rodziny niezgodę.

Tamta wynikła ze zbytku swobód zdobywanych przez

Szlachtę od zgonu Kazimierza W go; ta znowu ze

zbytku oświaty, co rozum ludzki wyżej wiary sta

wiała. Obiedwie drobne - w początkach, juź wtedy

jak bystre rzeki, groziły Polsce okropnym zatopem.

Pierwsza za wyrobieniem się tego co dziś zowiemy

konstytucyjnym rządem, pod ojcem Zygmunta w ła

dzę królewską zniszczyła. Drugiej pierwiastku, ro z

woju i skutków głębiej zasięgnąć należy.

Za panowania Piastów i pierwszych królów z Ja

giellońskiego pogłowia, i siła Polski i jej oświata,

wyrabiały się z narodowych żywiołów. Niemamy

śladu w dziejach aby Zyndryan Maszkowski, mie

cznik krakowski, ubogi szlachcic na małej wiosce,

uczył się sztuki wojennej u obcych, a przecież

wiemy, że on na bitwie Grunwaldzkiej całemu w oj

sku polskiemu i litewskiemu hetmanił. Słuchać go

musiał i Witold W. Książe Litewski, choć niepośle

dni bohater, bo tak król Jagiełło rozkazał, i polskie

wojsko odniosło w tej bitwie najświetniejsze zw y -

eięztwo. Ale w późniejszych czasach nasze rycer

stwo szukać poczęło nauki i sławy w odległych

krajach, a szkoły nasze ojczyste stały się celem po

gardy. Gdy młodzież polska wywędrowała do Włoch,

Francyi i Niemiec, ław y szkół naszych zasiadali al

bo mieszczanie, lub też synowie Węgrów, Szlęza

ków i Czechów, jak mamy na to piśmienne dowody.

(Zobaczyć Liber promotionum etc. wydania profesora

Muczkowskiego). Cóż ztąd za skutek wyniknął?

Młódź polska za swym powrotem do kraju, oprócz

pogardy dla rzeczy ojczystych, naniosła tysiące błę

dów w przedmiocie wiary, które się jej w obcych

szkołach czepiły. Ztąd poszło pomieszanie mnie

mań i samych nawet języków, gdyby przy budowa

niu Babilońskiej wieżycy. Z tego powodu jedci.

z naszych pisarzy kładzie w usta żyjącej podówczas

osoby następujące wyrazy:

Źle tam, gdzie różnie wierzą jednej matki syny,

Odkąd rodzimein światłem płocho pogardzamy,

I ślemy na nauki młodzież nasze czystą

W Wittembergi, Genewy, w Lipski, w Roterdamy;

Ten wraca aryanem, tamten kalwinistą,

Ow reformy luterskie za wzór głosi światu,

Litwa nam syzmatyków pcha aż do senatu;

A gdy wiar coraz nowszy’ch utwór się niekończy

Polska nasza wygląda nakształt pstrej opończy.

Nie tak było za Piastów —

Zajrza wszy do w nę trza domów naszych panów,

nowe się wykrywało zgorszenie. Inaczej wierzył

mąż jak żona, inaczej syn od ojca. Wypędzani

zkąd-inąd wichrzyciele religijni, jak Stankar łub :?o

cyn, znajdowali w Polsce swobodne schronienie, a

po dworcach i zamkach naszych protekcyą. Skłania

no nawet umysły do zasad, które rozsiewali jak

czyste ziarno—przecież to były chwasty, albo ra

czej zgubna trucizna. Któż wtedy bro nił czystości

katolickiego wyznania, gdy i duchowni polscy poj

mowali żony i niesłuchali biskupów? gdy takie na

wet domy jak Radziwiłłów, Chodkiewiczów, Firle

jów , Zamojskich, powszechnój zarazie uległy. I to

nam z dziejów wiadomo, źe pierwszy Kromer naj

znakomitszy z naszych annalistów, a po nim Hozyusz

kardynał, oba biskupi Warmińscy i oba słynni głę

boką nauką, uderzyli na gw’ałt z powodu tego roz

stroju. Lecz niepiszemy dziejów tych walk pamię

tnych, w których Piotr Skarga wsławił się niepo

spolitem męztwem, a większą jeszcze nauką. Dość

nam powiedzieć, źe róźnowierstwa w Polsce, spło

dziły nawet polityczne stronnictwa, i że te z cza

sem zgubę naszą zrządziły. Dość długo mądry Zy

gmunt I. wstrzymywał hydrę niesnask na wodzy.

Nie miał syn jego ani tylu środków, ani stałości

duszy. W alczył z nią pomyślnie wielki Batory, ale

mu na czasie ku pokonaniu zupełnemu zabrakło,

chociaż go wspierał dzielnie cała potęgą swego ra

mienia i głowy mąż taki, jakim był Jan Zamojski.

Na taki czas i takich ludzi trafił Piotr Skarga:

czas pełen znakomitych w’ypadków — i pełen mę

żów pierwszego rzędu tak w pokoju jak w wojnie

on który wkrótce ich poczet pomnożył. Czy autor

kięgi, którą mamy przed sobą odpowiedział założe

niu swojemu; czy odmalował żyweini farby ten o -

braz czasu i ludzi, na których Skarga poglądał —

z któremi lub przeciw którym miał walczyć i dzia

łać, o tein trudno jest dać zdanie stanowcze, gdy

dzieło nie zupełnie skończone. Dotąd niewidzim

jeszcze tych rysów śmiałych a wraz wydatnych, po

których się mistrzowską rękę poznaje. Lecz mate*

ryały nagromadzone w tym pierwszym Tomie, juź

są do tego stopnia szacowne, iż na n ;ch moźem po

przestać w miłej nadziei, że nam ich jeszcze wię

cej Tom II. dostarczy. Wstęp do Igo Tomu jest

poświęcony tych pism w’spomnieniom, które nam do

tąd żywot Skargi kreśliły: i tu nasz autor wystąpił

śmiało przeciw najznakomitszej w Polsce powadze.

Profesor literatury słowiańskiej w kolegium francu

skićin, nieznał bynajmniej życiorysów Skargi, W ielki

poeta m ógł o nich niewiedzieć — ale profesorowi

powinny one być świadome — tem bardziej, źe nie

chodziło w?cale o wieki odległe. Zkądie to poszło?

z fałszywego stanow’iska, które sam sobie obrał

gdy zszedł ze szczytu swojej wielkości i został ni

ztąd ni zowąd miernym retorem. Cóżbyśmy rzekli,

gdyby Michał A nioł, po zbudowaniu Watykańskićj

świątyni, obrał dla siebie stanowisko prostego mu

larza? Ztąd wypłynęły liczne usterki i błędy - a

gdy zabrakło wątku do wykładu literatury słow’iań

skiej , trzeba się było przerzucić na polityczne pole,

na którem dziś i żaki szermują i zapieczętować

messyanizmem, ideą niezrozumiałą równie dla pro

fesora jak i dla jego słuchaczy. Znane są dalsze

skutki tego niepojętego zjawiska. Bodajby rychły

powrót na dawne pole działania, pocieszył strapio

nych ziomków tą niestosowną wycieczką. Nasz au

tor musiał mieć na uwadze to zdanie; przyjaciel

Arystoteles— przyjaciel I’la to -le c z większych wzglę

dów godną jest prawda.

Pierwsze rozdziały pisma, które mamy przed so

bą, są poświecone dziejom róźno-wierslwa w Pol

sce. Ważny to przedmiot; aczkolwiek więcćj jest

on obrobionym i znanym u nas, nieodrzeczy będzie

przytoczyć jeden piękny ustęp, w którym autor sku

pił niejako rysy i barwy rozkrzewionego u nas ró

źnowierstwa, i zgubny wpływ jego okazał; czytel

nicy osądzą jasny i dobitny sposób wykładu :

»Obyczaje są podstawą życia publicznego, nie mo

źe zatćm bynajmniej zastanawiać, jeżeli róźnowier

stwo, każąc obyczaje, skrzy wiło i charakter naro

dowy i zachwiało stanowczo całym naszym bytem

politycznym. Mało kto wprawdzie nad tem się za

stanawia, przebrzm iały już dawno i poszły w za

pomnienie współczesnych naszych statystów i mo

ralistów w tej mierze postrzeżenia, a dziś, niestety!

zagłuszyły żyjące pokolenia stronnicze pisma prze -

chwalaczów reformacyi, nieprzypuszczających nawet

cienia zdrożności w całej tej robocie.

Ale trafnie uważał niedawno znakomity pisarz

Genc, źe reformacya zaczęła od lego, że odosobniła

ludzi. Rodząc dumę i zarozumiałość, stała się tem

samem matką niezgody; i " r naszym kraju zeszedł

najbujniej plon ten przeklęty. Tak jest, odtąd

dopiero wszczęła się niejedność, niezgoda stała

się jednem ze znamion polskiego charakteru, zawsze

słusznie narodowi naszemu wyrzucanem. Odtąd za

częła Polska stać bez-rządem, a smutna ta prawda

w przysłowie nawet urosła. Cóż mogło bowiem

zakorzenić głębićj w szlachcie (która nieszczęściem

naród stanowiła) pychę, zarozumiałość i ducha nie

zgody jak róźnowierstwo ?

BTen magnat, który dotąd nikogo prócz Boga się

nie obawiał, którego jedynym hamulcem (a wielkim

zaprawdę !)-była religia, na cóż miał się oglądać,

kiedy ta wiara odwieczna z posad swych ruszoną

została? Kiedy upadła wszelka powaga, kiedy owi

biskupi, tyle dotąd szanowni ojcowie w kościele

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction