Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 629 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

Ner 226.

Kraków, Środa 3 Października 1888.

Rocznik X L I

CZAS

Prenumeratę przyjmują:

Administracya ,CZASU " w Hrakowie i urzędy pocztowe, miejscow(i prenumeratę księgarnia

S. A . Krzyżanowskiego, handel Z. Skalskiego w Sukiennicach, biuro dzienników i ogłoszeń M. Silbersieina

plac Maryacki 1. 9, handel Baj era przy ul. Grodzkiej, trafika Kuklińskiego w Sukiennicach, g!ówna trafika

róg Rynku i ulicy św. Jana.

—

Ogłoszenia (inseraty) przyjmuje się za opłatą od miejsca wiersza

drobnym drukiem (petit.) za pierwszy raz 10 cent, za każdy następny po 5 cent. Nadesłane (na

3 8 ronię) od miejsca wiersza drukiem drobnym po 30 cent. za każdy raz.

«»głoszenia i p re

numeratę przyjmują: w e I,wonie Ajencya ,CZASU" w głównym składzie tytoniu Nr II ulica

Trybunalska L. 4; w Paryżu wyłącznie p. Adam. Rue des Suints-Póres 81, (prenumeratę p. W . Ra

czkowski, Conrbevoi pod Paryżem, Rue du Chemin de fer 4t); wWieilnln pp. Haasenstein St Vogler

(także w Hamburgu, Frankfurcie n. M, Bor inie, Lipsku, Bazylei i Wrocławiu), A. Oppelik, R. Mosse

(także w Berlinie, Hamburgu, Monachium i Norymberdze), II. Sehalek, M. Dukes, J. Danneberg, A. Herndl,

41. Stern, ( ylko prenumeratę pp. H . Goldschmidt a C.): w Frankfurcie u. n . G. K . Daube St C,

W !Nar9 zawie przyjmują ogłoszenia pp, Reichman i Frendler, biuro ogłoszeń przy ul. Senatorskiej,

Przedpłata na ,,CZAS"

od 1 paździe]rnika 1888 r.

Z przesyłką pocztową w państwie

Austryackiem :

na cały rok 24 złr.

na pół roku

na kwartał

na 1 miesiąc

zlr

złr. O

złr. 2 -50

Z przesyłką pocztową do Niem,iec:

na cały rok 56 marek,

na pół roku

na kwartał

na 1 miesiąc

marek

14 marek

6 marek.

Uprasza Bię o wczesne zamawianie i wyraźne

wypisanie nazwiska i miejsca odbioru albo nade

słanie dawnej opaski drukowanej z adresem.

Prenumerata liczy sie tylko

od pierwszeg(o do ostatnie"go dnia

w miesiącu, -%g

H T Reklamaeye prenumeratorów

0 niedoszłe Wra mogą hyc uwzglę

dnlone tylko w przeciągu 3 dni od

daty dotyczącego Ira dziennika. IKu

mera zagnbione mogą być dostar

czone o ile zapas starczy za gotówkę

lub za zaliczką po cenie 13 cent. za

każdylumer.^H l

Prenumeratę, którą przyjmuje Administracya

Czasu w Krakowie i wszystkie urzędy pocztowe,

najdog:odniej i najtaniej przesyłać p r z e k a z e m

poc;ztowym.

Cena ,,CZASU" zagranicą ogłoszona jest w ty

tule każdego Numeru.

W Miejscową prenumeratę przyj

muje Administracya MCzasu,u tu

dzież ajencye pp. K. Sllberstelna

biuro dzienników i ogłoszeń przy

placu Maryacklm 9, handel Z. Skal

skiego w Sukiennicach pod 1. 27,

sprzedaż gazet Win. Kuklińskiego

w hall Sukiennic 1. 6, księgarnia

Stan. A.Krzyżanowskiego w rynku

głównym , handel Majera przy ul.

Grodzkiej, handel Hessa i główna

trafika w rynku głównym.

IMF PP- Prennmeratorowle .,Czasu"*

we Lwowie zechcą składać przed

płatę na miejscu w Biurze dzien

ników przy ulicy Karola Ludwika

PP. Prenumeratorowie Czasu mogą nabywać

w Administracyi Czasu kompletne, ozdobnie opra

wne w angielskie płótno ze złotemi wyciskami

dzieła Juliusza Słowackiego w 6tomach

1 ,,Ramoty" Augusta Wllkońsklego, naj

znakomitszego hnmorysty polskiego, w 6 tomach;

razem za 5 złr.; zaś dzieła Adama Mickie

w ic z a pięknie oprawne w 4 tomach za 2 złr.

i dzieła Wincentego Pola w 10 sporych

tomach za 10 złr. 50 cent.

Przegląd Polityczny,

Kraków 3 października.

Nordd . Allg. Ztg czyni odnośnie do udzielonej

jej w wyciągu telegraficznym mowy, którą angiel

ski sekretarz sfanu Fergusson miał o ogólnem po

łożeniu, następujące uw agi: ,,Jako praktyczny po

lityk, pojmuje bez wątpienia p. Fergusson, komu

w pierwszym rzędzie zawdzięcza się chwalone prze

zeń ukształtowanie się międzynarodowych wido

ków przyszłości. Tylko naprężona konceutracya,

której mocarstwa centralne dla swej obrony z wiel

kiemi ofiarami materyalnemi dokonały, krępuje

zasadniczych przeciwników pokoju. Z ich s,rony

nie można się przeto obawiać żadnego mącącego

pokój zamacha, a że mocarstwa centralne same

nie postawią na grę tak wysoką ceną okupionego

dobra, nie potrzebuje wyraźnego zapewnienia. Po

zostaje więc tylko zakres zajść nieprzewidzianych,

untoward events, nad czem jednak mocarstwa o

strą prowadzą kontrolę, i w każdym razie kładą

tamę zbyt daleko sięgającym dążnościom."

Sprawcą ogłoszenia pamiętnika Fryderyk a III

w Deutsche Rundschau jest, jak jnż było donie

sione m , rzeczywiście p. Geffcken. Wrócił on

w zeszły piątek wieczorem z Helgo!and do Ham

burga, aby się stawić przed sądem i zaraz z dworca

odprowadzonym został do aresztu śledczego. Dniem

wprzód odbyła się w jego domu rew izya, która

pozostała bez rezultatu. 0 człowieku tym, który

»tanie się zapewne przez dłuższy czas przedmio

tem ciekawych przypuszczeń, piszą dzienniki, po

dając jego biografię: Henryk Geffcken urodził się

9go grudnia 1830 r. z dawnej patrycynszowskiej

rodziny w Hambnrgu. Ukończywszy studya i li

czne podróże, został w r. 1854 sekretarzem lega

cyjnym przy poselstwie wolnych miast w Paryżu,

w r. 1855 komisarzem wystawy w Paryżu, w r.

1856 hamburskim charge d ’affaires w Berlinie, a

w roku 1859 hanzeatyckim ministrem rezydentem

tamże. Po utworzeniu półnoeno-niemieckiego związ

ku, w tym samym stopniu wysłanym został do

Londynu Prowadził on tam wielki dom, do któ

rego uczęszczali wszyscy znakomici mężowie sta

nu angielscy i niechętnie tylko wróc,ł , gdy ta

posada w Londynie okaza’a się zbyteczną, do

Hamburga, gdzie był czynnym jako syndyk se

natu. I ta dom jego był ogniskiem zebrań dyplo

matów, uczonych, św.ata literackiego i artysty

cznego. Potem powołany został Geffcken jako pro

fesor prawa narodów do Strasburga, lecz z powo

du słabego zdrowia podał się w r. 1881 do dymisyi.

Następnie otrzymał tytuł tajnego radcy i jako p ry

w atny oddał się cały naukom i autorstwu. Z ce

sarzem Fryd erykiem, gdy był jeszcze następcą

trouu, był w bliskich stosunkach i jak doniesio

nem było w Deutsche Rundschau, otrzymał pa

miętnik z rąk samego autora.

Niektóre dzienniki twierdziły, że królowa serb

ska została wbew danemu jej przez cesarza nie

mieckiego w osobnem piśmie przyrzeczenia naj

wyższej opieki, gwałtem z Wiesbadenu wydaloną

Dla zbicia tego wymysłu, ogłasza N o :dd . Allg.

Ztg w następującym tekście jedyne cesarskie za

patrywanie w tej spraw ie:

1 telegram.

Poczdam 29 czerwca 1888.

Do J. k. Mości królowej Serbii.

Wskutek wręczonego mi właśnie telegramu W.

k. Mości, pospieszam zasięgnąć potrzebnych wy

jaśnień, aby wydać rozporządzenia co do środków,

jakiemi się W. kr. Mość sądzi być zagrożoną.

Proszę W. kr. Mość być pewną, że w krajach

moich doznasz wszelkiej opieki, dającej się po

godzić z prawno - państwowemi zobowiązaniami

wobec Jej dostojnego małżonka i jego rządn.

(podp.) Wilhelm.

2 telegram.

Poczdam 5 lipca.

Do J. k . Mości królowej Serbii w Wiesbadenie.

Po nadejścia do rąk moich rezultatu badań, któ

re sobie zastrzegłem w moim telegramie z d. 29

czerwca, nie moge z ubolewaniem mojem popierać

oporu, jaki W. k. Mość stawiać zdajesz się być zmu

szoną wymaganiom króla Jej małżonka, dotyczą

cym powrotu następcy tronu do swej ojczyzny.

Jego kr. Mość czyni wprost użytek ze swego pra

wa jako panujący i ojciec, wydając rozporządze

nie co do pobytu swego syna, a prawo narcdów

nie dozwala mi sprzeciwiać się temu, lub prze

szkadzać wykonaniu prawnego żądania monarchy

i rządn serbskiego. Mogę tylko W. kr. Mości za

lecić zwrócenie następcy tronn królowi, jego ojca.

(podp.) Wilhelm.

Korespondent z Petersburga do Polit. Corresp.

donosi, że mowa, którą miał w Amiens francuski

minister spraw zagranicznych Goblet, sympaty

cznie została ocenioną przez towarzystwo i prasę

rosyjską. P. Goblet uchodzi wraz z Freycinetem

w kołach rosyjskich za upragnionego męża przy

szłości Francyi, podczas gdy Floąuet nie mógł

dotąd przezwyciężyć panujących przeciw niemu

uprzedzeń. Równie w wysokich kołach rosyjskich

upatrują w wykonaniu udzielonych przez p. Go

bleta rad patryotycznych właściwy środek do pod

niesienia kredytu poi tycznego Francyi w Europie.

Cesarz Wilhelm II przybędzie jutro do

Wiednia, po raz pierwszy, jako monarcha.

Przybędzie on jako sprzymierzeniec naszego

Cesarza i króla, a bytność jego uosobi i

nprzytomni sojusz, na którym oparta jest

dzisiejsza polityka monarchii austro-węgier

skiej. !N’iepodobna nikom u należą cem u do niej

zapoznawać tego; niepodobna również zaprze

czać zobopólnych dla Niemiec i Austro-Wę

gier korzyści, wynikających z ich związku.

Jak dla pierwszych, tak dla drugich jest ten

związek w da nych okolicznościach jedynie

naturalnym i uzasadnionym wobec zadań

przyszłości, a na interesach opartym i u

życzającym obu mocarstwom bezpieczeństwa,

oraz jak doświadczenie uczy, oddalającym wy

buch strasznej wojny i pełnych tajemnie jej

następstw. 1 znowu tylko zaślepienie namię

tnością, mogłoby odmówić ks. Bismarkowi

zasługi, w zrozumieniu pod tym względem po

łożenia i zastosowaniu do niego, zachowania

się i postępowania Niemiec, z godną uznania

stanowczością.

Traktaty i sojusze o tyle są korzystne,

a zwłaszcza o tyle tylko dają rękojmię,

0 ile zobopólnym odpowiadają interesom i

zohopólnie z asła niają przed niebezpieczeń

stwami. Ten warunek zobopólności istnie

je w wielu kierunkach w przymierzu nie

miecko-austryackiem, i dlatego niewątpliwie

dbają o niego w Berlinie, a dlatego także

my w Austryi weń wierzyć możemy i na

niem budować. Gdyby nie to, w samym Ber

linie najpierw dziwionoby się zaufaniu A u

stryi do sojuszu. Podstawa zobopólności obej

muje tu zewnętrzne i wewnętrzne stosunki.

Sojusz zapewnia wobec zewnętrznych wrogów

istnienie Anstryi wytworzonej wypadkami

1859 i 1866 r. a Niemiec wytworzonych wy

padkami 1866 i 1870 r.,

zapewnia on za

tem z jednej strony stan rzeczy po przegranej;

z drugiej po wygranej; co zapewne w Ber

linie, a zwłaszcza ks. Bismark rozumieć mu

si i cenić sobie. W ewnątrz sojusz pozwala

Anstryi rozwijać się normalnie w duchu i

na zasadzie równouprawnienia ludów w skład

jej wchodzących, bez wywołania niebezpie

czeństwa, odśrodkowych dążności nieco donio

ślejszych w groźnym kierunku, oraz w dru

gim mniej ważnym, co znowu zażegnywa

przymierze z Włochami; a tem samem

zwraca jej posłannictwo i spełnić je ułatwia,

w m yśli przeciwstawienia swobody i życia

ludów, niewoli i śmierci, które im niesie są

siedni kolos północy. Niemcom znowu sojusz

nietylko ułatwia wewnątrz umocnienie ich je

dności narodowej i państwowej, ale usuwa jedy

ną możliwą poważniejszą przeszkodę.

Wobec tych ważnych względów i doniosłych

interesów, i jnż nietylko wobec korzyści dla

Anstryi wynikających z sojuszu z Niemcami, ale

wobec samego faktu jego istnienia, musimy

1 my, powodując się przywiązaniem do m o

narchii i do wielkich spraw, które ona przed

stawia, nakazać milczenie słusznej i zupełnie

ludzkiej boleści, którą budzą niezasłużone

krzywdy, oraz trudniejsze może jeszcze do

zapomnienia zniewagi i jak to czynią nasi

reprezentanci w parlamentach, dać i tn w tej

chwili, wyraz naszego słusznego oceniania

przymierza niemiecko - austryackiego, oraz u

przytomniającej go bytności w stolicy mo

narchii, cesarza niemieckiego. Nie my jedni

w takiem znajdujemy się położeniu, a pragnę

libyśmy, aby wszyscy w m onarchii zrozu

m ieli, że to czego dobro państwa wymaga,

należy zawsze spełniać z z upełną szczero

ścią i prawdą.

0 ile zaś sojusz niemiecko-anstryacki za

słania i zasłaniać się okaże zdolnym Europę

i nas, przed niewolą ducha i ciała, przed

gwałtami prawosławia i bezprawiami car

skiej wszechwłądzy, które Rosya dzisiejsza

niosłaby wszędzie ze sobą i o ile po ludzku

sądzić można, nieść jeszcze długo będzie —

przywiązywać będziemy zawsze do tego so

juszu pierwszorzędne znaczenie cywilizacyjne

i światowe.

Sejm krajowy.

(8 me posiedzenie).

Lwów 1 października.

Początek posiedzenia o godz. 11 m. 37 przed

połndniem.

Poseł Dr Euz. Czerkawsk’i otrzymał 14-dniowy

arlop.

Z nowych petycyj zasługuj% na włmiankę: Pe

tycya Wydziału powiatowego w Tarnobrzegu o

zmianę niektórych pos.anowień noweli drogowej;

wyborców m. Stanisławowa o uchwalenie noweli

do nstawy o ordynacyi wyborczej, iż niewiastom

przysłużą prawo głosowania przy wyborach do

Sejmu krajowego; Zakładu sierot X. J . Ziemiań

skiego w Przemyślu i Towarzystwa bursy św. Mi

kołaja w Przemyślu, o subwencye; Towarzystwa

tatrzańskiego o zapomogę na wybudowanie dru

giego domu gościnnego przy Mirskiem Oku i na

naprawę drogi wiodącej do tego jeziora; X. L.

Sroczyńskiego w Jaśle o unormowanie płac dla

katechetów przy szk°łach ludowych i o remune

rscyę dla katechetów w Jaśle.

Powyższe petycye przekazano właściwym komi

syom.

Pos. Zak Skarszewski uczynił wniosek, ażeby

Wydział krajowy w drodze telegraficznej zniósł

się z Wydziałem powiat jwym w Grybowie co do

rozmiarów klęski gradobicia w gminach: Kąśna

górna, K ąśaa dolna, Jastrzębia, Siekierzyna i Cięż

kowice. Wniosek ten będzie regulaminowo trak

towany.

Na wniosek posła St.hr. Bad en i ego przeka

z, ła Izba pstycyę pogorzelców w Kamionce Stra

miłowej — komisyi budżetowej z poleceniem, aby

bez drukowania sprawozdania na następnem po

siedzenia przedłożyła swoje wnioski w sprawie

udzielenia zapomogi pogorzelcom.

To samo nczyniła Izba, na wniosek p. Henzla,

z petycyą pogorzelców m. Medenice, w powiecie

drohobyckim, o zapomogę ; petycyę tę poparł go

rąco poseł Stanisław hr. Tarnowski (junio r) ,

domagając się nagiego załatwienia tej petycyi. —

Przeciw nagłemu traktowania sprawy wystąpił

Wyprawa naukowa do Rzymu.

Kampania r. 1887/8.

(8)

(Dokończenie).

Wogóle porzucając jaż akta J*.na de Tom s,

miło i z korzyścią wielką przejrzy się tych 3i

indeksów do tyluż tomów nuncyatury polskiej

(52-82), które wysłańcy nasi do Rzymu w tym

roku sporządzili. Obejmują one lata 1645—69, a

uderza w nich obfity m ateryał historyczny, zwła

szcza za nuncyatury Y:doniego (1652 - 60). J) —

Widocznie była to natura żywa i ruchiiwa, intere

sowały go spraw y polskie bardziej niż ospałego

Torresa. Część zapasu źródeł, zebranych przez Vi

doniego, odnosi się do dziejów sejmów, sejmików

i konfed .racyj polskich. Uzupełniwszy go tu i ow

dzie, możnaby zyskać systematyczną całość z tych

lat.

—

Dalej znajdujemy tu również liczny zbiór

aktów, tyczących się unii i schizmy, wiele listów

(Maryi Ludwiki do nuncyusza. 1655 itd.), dosyć

opisów, memoryałów, nawet plany bitew. Zasta

naw ia;ą zwłaszcza rzeczy o zakroju literackim,

jak w r. 1655 ,,Projekt ustroju Rzeczypospolitej,"

,,Temata dla kazań świątecznych (pro concionibus),

podane przez J,sna K azimierza," n Dziennik po

dróży Maryi Ludwiki z Warszawy do Łańcuta"

(Vn. 30 - VIII. lO), w roku 1656 ,Dyskurs sena

tora polskiego" itp., w szystko po łacinie lub w tłu

maczeniu włoskiem.

Ale rzeczy takie możemy także w naszych bi

bliotekach napotkać. Wyłączną właściwością aktów

tej nuncyatary będzie, iż one nsm odkrywają bo

gate żróało do działalności zakonów, które na

szali wyobrażeń i życia społeczeństwa polskiego

tak znacząco zaważyły. O ile z tak ego spisu in

deksowego wnosić można, Dominikanie i Karme

lici prowincyi ruskiej i litewskiej byli w owych

czasach nadzwyczaj czynni, bo najwięcej aktów

do nich się odnosi. I rzeczywiście. Jeśli się zważy

na to dziwne podniesienie się kultu Najśw. Panny

ł) Obfite materyały z czasów nuncyatury Vidoniego

i Pi^natellego, dotyczące dziejów pokoju oliwskiego

i wojny moskiewskiej r. 1660, a zawarte w tomach

70 i 71 nuncyatury polskiej, przywieziono również

ako plon ostatniej kampanii archiwalntj w zupełnych

odpisach lub obszernych streszczeniach. Są to mate

ryały wielkiej doniosłości i wypełniają sporą, osobną

tekę, którą do opracowania naukowego uży.zono

Drowi Czermakowi. Dlatego bliższej wiadomości o nich

podać nie możemy.

Maryi w XVH wieku, które dosięga szczytu pod

czas obrony Częstochowy, przypuścić należy ko

niecznie propagandę i pobożne usiłowanie wspom

nianych zakonów, żeby cześć szczególnej ich P a

tronki jak najszerzej po kraju się rozeszła.

W czasie bezmiernej bezczynności i sp atyi, jak a

ogarnęła nasz naród za panowania Wazów, jedy

nym czynnym i przedsiębiorczym żywiołem spo

łecznym były u nas zakony. One między innemi

poroszyły bardzo płodoą myśl misyj na Wschód,

do Wołoszczyzny, nad morze Czarne, do Persyi

i Palestyny (do czego trochę materyałów w nun

cyaturze) i prowadziły ją środkami i sposobami,

na jakie je stać było. Bliżej nas obchodzą zakony

ze względu na misyę wewnętrzną przez kazno

dziejstwo, przykład i szkołę. Czemby była Polska,

gdyby one przynajmniej nie były zastąpiły u nas

choć w małej części tego zatrważającego niedo

statku wszelkiej organizacyi rządowej ? Ztąd cie

kawą być musi dla nas wiadomość ta , iż n. p.

Dominikanie ruscy chcieli po swem oddzieleniu

się założyć w Lublinie własne studyum filozoficzno

teologiczne, do czego jednakowoż nie dopuściła

macierz ich, studyum krakowskie (Dep. Torresa

46. IV. 2). Władysław IV cenił także zakony dla

ich błogiej działalnoś i, a dla Pijarów był patro

nem wyjątkowym. Na przekór zabiegom Jezuitów

w Rzymie nie chciał dopuścić w żaden sposób,

ażeby zniesiono Pijarów w Polsce i rozkazom apo

stolskim , tyczącym się tychże, sprzeciwiał się ze

stanowczością ślep ą, bezwzględną, która graniczy

prawie z uporem. Piękne świadectwo wydał o prze

wodnikach Szkół pobożnych (46. III . 3) w Polsce

nawet taki bezduszny człowiek, jakim był de Tor

res. O,cowie tego zakonu — powiada— żyją tak

ściśle według swoich przepisów, że służą za przy

kład innym zgromadzeniom. Z czystością obycza

jów ty chże idą w parze przepiękne owoce, bo pro

wadząc życie ostre i wprowadzając w czyn zasadę

ubóatwa doprawdy anielskiego, dokazali teg°,

że nawet heretycy porzucają swe sekciarskie do

igmata.

Wpiyw czynnika klasztornego stał się ogromnym

sięgnął tak głęboko, jak żaden inny. Zauważyć

go można wszędzie, lecz przedewszystkiem za na

jazdu szwedzkiego w roku 1656. Pojawia się n a

tenczas wiele ulotnych pisemek, które urodziły się

na tle życia klasztornego i lektury klasztornej, a

miały na c tla rozbudzić n?.ród nasz z apatyi.

Dwa z nich d_ stały się przez pośrednictwo Vido

nieeo do Rzymu t. J . ,,Objawienia jednego eiemity

o Królestwie polakiem" (Col. I . 85), i ,Groźba stra

szna na miasta i królestwo szwedzkie z objawienia

św Brygidy" (1657. Nunc. poi. 66), oba po łaci

nie. Duch owego mistycyzmu ogarnął powszechnie

społeczeństwo polskie. Wśród załączników nuncya

tury istnieją świadki tegoż n. p .: ,Myśl Arcybisku

pa gnieźnieńskiego (Leszczyński?go) o wezwania

pomocy Najśw. Maryi Panny na bieżące potrzeby

Polski" (po włosku 1656), a niżej: ,Związek żoł

nierski wojsk koronnych, pozostających pod do

wództwem Stefana Czarnieckiego, na obronę św.

wiary uczyniony" (po łac. 1662). Zupełnie jak

w średnich wiekach. Z niczego moża lepiej nie

odczyta się owego melancholijno-religijnego uspo

sobienia, jak z listu wspomnianego co dopiero ar

cybiskupa do papieża (56 III. 6). Prosi dla Pol

ski o pomoc pieniężną z Rzymu i w ten sposób

się odzywa: Zaiste, jeżli kto ciekawy gry fortuny

chciałby patrzeć na jej zmiany, nasza Poska (no

stra Polonia) ze swemi obszernemi prowincyami

wystąpi na widowisko. Jeżli ktoś przykład gnie

wu Bożego chce obaczyć, niech sobie tę samą

biedną Polskę, niby w zwierciedle przed oczyma

postawi. Ona jest, którą uważało całe Chrześciań

stwo za najmocniejsze przedmurze przeciwko na

wale barbarzyńców, a teraz bramy jej zburzone,

księża w płaczą, dziewczęta pizerażone, a ona

sama w goryczy jęczy pod trybutem tyranii

h.retyckiej. Śliczne i wymowne wyrazy, które

dźwięczą na tę samą nutę, co Psalmodya Ko

chowskiego.

Jednym z owych zakonników, którzy pracowali

w Polsce jako misyonarze, jest sympatyczny fran

ciszkanin Antoni de Sociis. Wypadki polskie z r.

1656 znalazły w Rzymie powszechne współczucie,

zajęto się niemi nietylko w kołach dyplomatycznych,

łe.z także w zgromadzeniach zakonnych, i zaów

zrodziła się potrzeba informacyi. Któż mógł ją le

piej napisać niż misyonarz? Ojciec Antom był

z urodzenia Włochem, znał Hiszpanię, Francyę

i Niemey, a do Polski zawitał jeszcze za czasów

Władysława IV. Naprzód przebywał u Denhofa,

wojewody sandomirskiego, potem przeszedł do słu

żby (come servitore) ołyckich Radtiwiłłów i nży

wany był tutaj jako doradca w sprawach kościel

nych i egzaminator unickich księży. Ks ążę bo

wiem posiadał prawo patronatu coś w 120 wsiach

i nie chciał się tem osob ście zajmować. De Sociis

kazy wał niezawodnie na dworze po włoska, wypra

wiał tię jako misyonarz w głąb Litwy, na Żmudź

i Białoruś. W podroży swej po Polsce zwiedz: :

dobrze Krakowskie i Sandomiiskie, poznał dokła

dnie całą Litwę, zapędził się nawet do Rygi, po

za Kijów, do Lwowa. Była to osobistość niezmier

nie ruchliwa, wykształcona i ciekawa. Gdy Rygę

obsaczyli Szwedzi, wyjednał sobie od Radziwiłła

przepustkę, ażeby ją zwiedzić. Mnzyka wprawiała

go w zachwyt, zajmowała go wielce sztuka, go

tycyzm czynił na nim mniejsze wrażenie, niż ba

rok, nad którego dziełami nnosił się. Był nieod

rodnym synem swego czasn. Podobały mn się

bardzo meble i urządzenia pokojowe, lnbiał cho

dzić po ogrodach włoskich i przypatrywać się tie

nianym kw.atom i bijącym fontanaooi.

Lecz i natura dzika me była mu obojętną. Zda

rzało się, iż wybierał się do la.ów na zbieraaio

rydzów i poziomek, do myśliwstwa rwał się n a

miętnie. Poznał tym sposobem różne rodzaje po

low*ma, na rysie stępą, na dropie siatką, na głu

szce zasadzką. A co też za wyrobiony zmysł pod

tym wzg’ędeai posiadał. Wspominając bobra, opo

wiada tak dokładnie o jego życiu, o zewnętrznej

postaci, tatrze i łapkach, że widzi się go praw:e,

jak trzyma w ręka zabue zwierzątko i ze wszy

stkich stron ogląda. Głuszce i ci.trzawie bardzo

mu przypadły do gestu, opisuje je tak szczegóło

wo, omal nie piórko za piórkiem: a to białe, a

to czerwone, a to siwe.

Nie ma sprawy, któraby go nie była zajęła.

Chodził po weselach i pogrzebach szlacheckich,

poznał zwyczaje ludowe, nawet nauczył się po ru

ska i dobrze mu jakoś brzmiała ta mowa, bo ją

nazywa liryczną. Natomiast z języka litewskiego

bardzo się naśmiewa, wydaje mu się, że jest dzi

wnie zepsutą łaciną, pomięszaną na poły z hisz

pańskim, włoskim i francuskim, tak , że nawet

konstrukcyi wydobyć zeń nie można B.edził się

nad rozwiązaniem tego zjawiska i wpadł c a starą

bajkę o Falemonie. Historya zajmowała go także,

z rłaszcza Jagiellonowie. Powiada sam: gdy prze

bywałem w tamtych stronach, szczególna cieka

wość zawiodła mnie, iżbym badał tę kwestyę dro

gą historyczną i częścią z manuskryptów, częścią

z różnych autorów i podań wypracowałem o tem

rozprawkę. W owych czasach badania dziejowe

m:ały naturalnie za temat zagadnienia genealogi

czne. Ojciec Antoni ułożył więc drzewo rodowe

Jagiellonów aż do Jan a Kazimierza, a rękopis

tegoż znajdował się w kwietniu 1657 r. w kcn

wencie neapolitańskim, kiedy on sam przebywał

natenczas w Rzy mie.

Takim jest autor ,,Krótkiego opisu królestwa pol

skiego" (Breve raguaglio del Regno di Polonia etc.

Ottob. 2477). Uprzedzać nie potrzeba, że musiał

kochać Polskę i życzyć jej jaknajlepiej, że także

do ziemi rodzinnej był przywiązanym. Rzeczywi

ście ma ją ustawicznie na myśli: w Zamościu

p;zypomiua mu się Pad w a, w Częstochowie Lo

retto. Była to dusza gorąca, do nienawiści nie

skłonna.

Układ dał pracy swojej prosty i przejrzysty.

Zaczął opowieścią zwyczajów polskich jak n. p.

koronacyi królewskiej, wesel i pogrzebów. W te,

części rozrzucił wiele interesujących szczegółów,

okazujących, jak wielce obyczaje szlacheckie były

zbliżone do dzisiejszych ludowych.

Pierwsza połowa części drugiej zajmuje się opi

sem Małopolski i Prus. Zasługuje na szczególniej*

czą uwagę opis Krakowa i Częstochowy, zwłaszcza

sbóm zakonnego u Franciszkanów w Krakowie,

któremu niema równego w Earopie (che a rdisco

dire, nett’Europa non esserui un similej, dalej oł

tarza jasnogórskiego, ratusza Krakowskiego, mostu

toruńskiego i kolumny Zygmunta III. Zadziwia go

śliczna melodya (la piH esauisita m.) hejnałów

krakowskich i donosi, iż podobno w całej Polsce

zcajdowały się przy kościołach wysokie dzwonni

ce z drzewa wyrobionego fantastycznie, o dachach

śpiczastych, pokrywanych żelazną dachówką po

ciekną, na której tle nkładano wzory z da

chówek różnokolorowych. Miało to wyglądać bar

dzo wspaniale i mile. Myśmy jakoś o tem nie

wiedzieli.

Drugą połowę części drugiej poświęcił L twie.

Po wstępie h.storycznym opisuje faunę tego kraju,

następnie opowiada dokładnie o Wilnie i Nieświe

ża. W oba przebywał dosyć długo i zna je de

brze. Przedewszystkiem zwraca jego uwagę kapli

ca św. Kazimierza, kolegium jezuickie w Wilnie

i pałac radziwiłowski w Nieświeżu. Był w ogro

dzie królewskim w Wilnie i książęcym w Nie

świeżu. Reszta opowiadania odnosi się do Rosi.

Najlepiej opisał Białę Radziwiłłowską i Kijów.

Tu i tam wiele wiadomości uwagi godnych i po

żądanych, małe obrazki rodzajowe o targu wileń

skim i kiermaszu raskim. Zastanawia go, a nas

także, sposób dzwonienia używany na Rusi ku

granicy moskiewskiej. Miewano tam jakieś wiel

kie drewniane tablice, na które zakładano długie

i ostre Żelaza, a te uderzano innem żelazem tak,

że powstawał ztąd bardzo przyjemny koncert (un

grazioso concerto). Jeśli porównać relacyę Span

nocchiego z niniejszym opisem, można obaczyć

dokładnie różnice charakterów obu autorów i ró

żnicę zajęć, które na nich samych i prace ich

wpłynęły. Pierwszy sympatyczny, drugi niesma

czny, odpychający; jeden urzędnikiem tylko, diugi

serdecznym misyonarzem.

Tak ą jest wartość pomników przywiezionych

w tym roku ze Rzymu. Pizypominam osoby i rze

czy, które nas zajęły: Listy Hozyusza, informacya

Gioyanniniego, korespondencya Possewina, relacya

Spannocchiego, depesze Torresa, indeksy do nun

cyatury Vidoniego, a wreszcie opis Polski Ojca

Antoniego.

Stanisław Windakiewicz;.

, C z a s" W}’chodzi codziennie wieczór, wyjąwszy niedziele i dni świąteczne.

Oddzielne Nra Czasu, o ile zapas starczy, w Krakowie po 10 c,, we Lwowie lub z przesyłką pocztową 12 c.

Prenumerata

wynosi:

Pocztą w państwie a u st ry a ck i e m ..........................................." a 2 i % ? ° k

”*

||”2 ll?%Ott

n i e m i e c k i e m ...........................................................

oc, 1,

7.’

do Wioch, Francyi, Anglii, Belgii. Szwajcaryi, Turcyi

’

i innych państw, należących do związku pocztowego . .

32 zjr

g zjr

3 zjr

Prenam erate przyjmuje sie tylko ort 1 im a..

,.’

Li,.ty z pieniądzmi i przekazy pieniężne" na prenumeratę i ogłosz’eniu (inlcr"y)"u^raszT sTe”m.dsyłaó

franco do Admiuistracyi Czasu w Krakowie - Li*hi

upseraTj; upras/a się n.ios}łac

opłacie pocztowej.

Listów nieffanknu n Z r ^

nrenF e(W ł?uane me podlegają

n’yransouanych nie przyjmuje sie.

Rękopismów nadsyłanych nie zwraca sie.

1 of 6 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Завантажити файл

Завантажити файл

Видалення коментаря

Розширений пошук

Повідомити про помилку