Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 620 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

N* 24dj—

Kraków, 26 Października — Piątek.

Kok 1888. I

CZAS

Ogłoszenie przedpłaty.

Z przesyłką pocztową w państwie

Austryackiem na Listopad . . . złr. 2-50

Od 1 Listopada do końca Grudnia n 5-—

Z przesyłką pocztową w państwie

Niem ieckiem na Listopad. . . 6 marek

Od 1 Listopada do końca Grudnia 12

2 W Prenumerata łibzy Kię tylko od

pierwszego do ostatniego dnia w mie

siącu.

!Kraków 25 października.

Przegląd Polityczny.

W delegacyi austryaekiej proponowano wierno

konstytucyjnym kompromis, na podstawie którego

mieli zgodzić się na ks. Czartoryskiego, jako pro

zesa, a w zamian za to miała prawica glosować

na hr. Coroniniego, jako wiceprezesa. Kompromis

ten odrzuconym został, skutkiem ozego powołano

na wiceprezesa hr. Hohenwarta, który dziękując

za położone w nim zaufanie, oświadczył, że jeżeli

mu się w ciągu sesyi delegacyjnej wydarzy sposobność

byó czynnym, * starać się będzie o to, aby i gło

sująca przeciw niemu mniejszość była z niego za

dowolona.

. Do komisyi budżetowej powołano wprawdzie

pięciu członków z stronnictwa wierno konstytu

cyjneg°* ale referaty wszystkie rozdane zostały

między członków partyi autonomistycznej, jak nam

o tem już doniósł wczorajszy telegram.

Wnioski rządowe odznaczają się wogóle umiar*

kowanemi żądaniami. Budżet wojskowy jest tylko

o małą kwotę wyższym od przeszłorocznego; kwo

ta na cele okupacyjne jest niższą od przeszłoro*

cznej; a zamknięcie rachunków administracyjnych

zarządu Bośni i Hercegowiny, które dawniej trze

ba było wspierać finansami monarchii, wykazuje

w tym roku przewyżkę dochodów, wynoszącą

56.000 złr.

Delegacya węgierska wybrała prezesem kardy

nała arcybiskupa Haynalda, wiceprezesem Ludwi

ka Tiszę. Najważniejszym wypadkiem dnia pier

wszego było w niej, że trzech członków opozycyi

złożyło swe mandaty do de’egaeyi, motywując

wystąpienie swe tem, że wbrew dotychczasowemu

zwyczajowi, większość tylko trzech, zamiast czte

rech członków ich stronnictwa wybrała. Sprawę

tę załatwiono przez powołanie ich zastępców.

Dawny poseł przy dworze austryackim a dziś

minister serbski Bogicewicz złożył na audyen

cyi u Cesarza listy odwołujące go z posady po

sła, przyczem wręczono mu insygnia orderu że

laznej Korony.

Wczoraj nastąpiło otwarcie Izb francuskich.

Gabinet p. F e rreg o, który wyszedł zwycięzko

z przesilenia wywołanego skandalami ulicznemi,

urządzonemi na cześó króla hiszpańskiego, znaj

dzie się wobec trudnej i naprężonej sytuacyi.

Wprawdzie dymisya smutnej pamięci ministra woj

ny, j ene rała Thibaudin, wzmocniła ministeryum;

wkrótce już j ednak będzie ono musiało rozpocząć

walkę ze wszystkiemi żywiołami dążącemi do o

balenia go i wytworzenia nowego gabinetu. Z P a

ryża donoszą wprawdzie, że jak n a teraz, nie

grozi mu żadne niebezpieczeństwo, bo większość

deputowanych jest zdania, że nie należy tak z po

wodu polityki zagranicznej, jakoteż z wewnętrznej,

wywoływać obecnie kryzys, któraby zaniepokoiła

kraj cały. Minister spraw zagranicznych p. Cballemel

Lacour przedstawił Izbie obszerne expo*6 o sytua

cyi w Azyi. Minister omawia w niem stan rokowań

z Chinami i maluje militarne położenie Francyi

w Tonkinie, które ma być nader korzystnem. Po

dług ea?pość, który podaje cały przebieg history

czny układów dyplomatycznych z Chinami, sto

sunki między Francyą a Chinami, są dosyć na

prężone. Chiny żądają bowiem, aby F raneya po

święciła traktat korzystny zawarty z władcą Aua

mu i wycofała swoje wojska z Tonkinu. Mimo

tego, kończy minister: Franeya pragnie jeszcze

prowadzić dalej przyjacielskie układy (pourparlers),

w nadziei, że fakta dokonane nakłonią Chiny do

sprawiedliwszego i bardziej objektywnego ocenie

nia położenia, stworzonego zwycięstwami francu

skiemu

Komisya, wybrana przez posłów z Kuryi posia

dłości mniejszych, celem rozpatrzenia się w roz

maitych postulatach włościańskich, wzmo

cniona później przez posłów ruskich Lenińskiego

i X. Sieczyńskiego, wygotowała tuż przed odro

czeniem Sejmu drugie uzupełnione wyda

nie swego sprawozdania. Wydanie to, mające 4

stronnice więcej od pierwszego, podanego w swo

im czasie czytelnikom naszym w całej osnowie,

głównie spowodowanem zostało przez nadesłanie

nowych postulatów, zwłaszcza ze strony ruskich

posłów, gdyż narady Koła posłów włościańskich,

które nie doszły dalej, j ak do punktu Iii-go

sprawozdania pierwotnego i z tego punktu obej

mowały tylko postulaty względem ustawy konku

rencyjnej, nie wywołały jeszcze same przez się

potrzeby nowego wydania sprawozdania rzeczo

nego.

Pomiędzy posłami, przytoczonymi w nowem

sprawozdaniu, jako tymi, którzy złożyli postulaty

swoich wyborców, czytamy oprócz wymienionych

w sprawozdaniu poprzedniem, nazwiska X. Sie

czyńskiego, hr. Ja na Stadnickiego i Struszkiewicza.

’W’ punkcie I-szym przybyło żądanie częstszej

rewizyi sądów powiatowych. Komisya po

przestała na przytoczeniu tego żądania, sądząc,

że już samo objawienie takiego, życzenia u wło

ścian, skłoni władze wyższe sądowe do przedsię

wzięcia tego kroku.

W punkcie II-gim podniesiono skargi na wa

dliwą ustawę o należytościach,której sama

niejasność często bywa powodem niesłusznego ich

wymiaru. Z nowego sprawozdania dowiadujemy

się, że komisya prawnicza, zdając sprawę z wnio

sku hr. Tyszkiewicza o zwolnienie mas spadko

wych do wysokości 500 złr. od spłaty należyto

ści, uczyniła ze swojej strony wniosek do Sejmu

wezwania Rządu, iżby tenże jak najrychlej prze

prowadził w drodze konstytucyjnej zupełną refor

mę ustawodawstwa o t. zw. należytościach p r a

wnych.

W tym samym punkcie przybyło także żądanie

aby rzemiosła, sprawowane przez rolnika, jako

uboczny i nieznaczny zarobek w porach roku,

w których niema roboty około roli, wolne były

od podatku zarobkowego. Komisya zwróci

ła jednak uwagę na to, że Sejm już w r. 1877

powziął uchwałę, mającą na celu ochronę prze

mysłu domowego od podatku zarobkowego w gra

nicach obowiązujących przepisów, które w powyż

szych warunkach podatku zarobkowego wcale nie

nakładają. Krajowa Dyrekcya skarbowa, oznaj

miła też wskutek reskryptu Ministerstwa skarbu

z dnia 10 września 1881 okólnikiem swym z d.

17 września 1881 do 1. 47,384 wszystkim władzom

wymiarowym, że ci posiadacze gruntów, którzy

przez krótką część roku, mianowicie po ukończe

niu robót polnych tylko czasowo dla pomnożenia

swych dochodów trudnią się jako ubocznym za

robkiem przewozem osób l,ub rzeczy (węgli, ka

mieni i t, d.), a główne źródło ńtrzymania swego

mają w gospodarstwie grnntowem, nie są obowią

zani do zgłoszenia tego przewoźnictwa. Tym sa

mym władzom przypomniało prezydyum powyż

szej Dyrekcyi reskryptem z dnia 9 października

1881 do l, 880, że w myśl obowiązujących prze

pisów podatkowi zarobkowemu nie podlegają wol

ne zatrudnienia po wsiach (do których nie po

trzeba konsensu), wykonywane przez gospodarzy

gruntowych tylko przez krótką część roku dla za

spokojenia własnych potrzeb, tudzież te, które

przedstawiają się jako czasowy,, nieregularny,

z prowadzeniem gospodarstwa rolnego połączony

uboczny zarobek, jak n, p, tkactw’o, koszykarstwo,

kołodziejstwo, garncarstwo, ciesielstwo i t. p. za

trudnienia, wykonywane bez pomocników i na tak

mały rozmiar, że same lub w połączeniu z inne

mi zarobkowaniami tego rodzaju do samoistnego

utrzymania się nie wystarczają.

W punkcie IY-tym przybyły żądania: l) ści

ślejszego wykonywania a nawet zaostrzenia prze

pisów co do kontroli nad administracyą m a j ą t

kiemgminnym, przez wyższe władze autonomi

czne, 2) większego niż do’ąd ograniczenia prawa

rad gminnych, w nakładaniu do pewnej wysokości

dodatków do podatków, bez potrzeby zatwierdze

nia ze strony rad powiatowych, wreszcie 3) wy

magania od pisarzów gminnnych pewnych kwali

fikacyj i ściślejszego nad nimi nadzoru.

W punkcie V-tym przybyło żądanie przynagle

nia opieszałych r a d powiatowych do pełnie

nia swych obowiązków. Z swojej strony komisya

ubolewa nad tem, — że chociaż wyjątkowe, są

jednak powiaty, które potrzebę takiego żądania

wywołać mogły, bo przecież samo poczucie oby

watelskie powinno być bodźcem dostatecznym

do najściślejszego pełnienia owych obowiązków.

Nowym jest punkt VI-tv, w którym wyrażonem

zostało domaganie się ściślejszego; niż dotąd, prze

strzegania zakazu topien -ia lasów i szybkiego

przeprowadzeniaregulacyi rzek, wszezególności

zaś Dniestru, Dunajca i Swicy. Z tą sprawą połą

czyła Komisya postulat względem należytej obro

ny praw właścicieli gruntów nadbrzeżnych, k tó

rym władze polityczne wzbraniać mają sadzenia

na przymuliskach wikła, przez co narażeni są na

utratę swej własności. Jeden z posłów domaga się,

aby odsypiska, powstałe przy regulacyi rzek wsku

tek zw’ężenia koryta i będące własnością państwa,

za mierną cenę sprzedawane były właścicielom

nadbrzeżnym, którym woda brzegi odrywała. Spra

wozdanie zaleca rozpatrzenie się w tych sprawach

komisyi dla gospodarstwa krajowego.

Ciekawym jest jeden ustęp, umieszczony w no

wem wydaniu sprawozdania w punkcie X-tym, —

obejmującym postulaty co do środków powstrzy

mania pijaństwa. Z jednego bowiem powiatu

włościanie wprost udali się do komisyi włościań

skiej i użalając się na rozdawanie trunków, jako

używany do wyborów środek agitacyjny, żądają

zamknięcia wszystkich szynków w dniu wyborów,

tudzież zakazu raczenia wyborców trunkami.

W punkcie XI-tym, odnoszącym się do kre

dytu, udzielanego włościanom, zwrócono uwagę

na skargi tychże przeciwko bankowi wło

ściańskiemu, którym znów dała wyraz pety

cya, wniesiona do Sejmu przekazana do zbada

nia komisyi prawniczej.

Z nowego wydania sprawozdania komisyi wło

ściańskiej okazuje się także, które sprawy, poru

szone w pierwszem jego wydaniu, w ciągu obe

cnej sesyi sejmowej załatwione zostały. Do nieb

należy przedewszystkiem ważna sprawa reformy

postępowania sądowego tak w sprawach spornych,

jakoteż niespornych, objęta wnioskiem posła Ma

dejskiego; następnie sprawa zmiany ustawy pod

względem odbywania wyborów do rad gminnych

i zwierzchności gminnej, zamiast na trzy lata, na

sześć lat, poruszona wnioskiem posła Romera,

dalej sprawa zmiany ordynacyi wyborczej, poru

szona wnioskiem posła Piłata w tym kierunku,

aby dzisiejsze powiaty polityczne były zarazem

okręgami wyborczemi; potem sprawa zmiany §§

52 i 102 ustawy gminnej, objęta wnioskiem posła

Langiego; następnie sprawa zaprowadzenia pe

wnego ograniczenia w podzielności gruntów wło

ściańskich, poruszona wnioskiem p. Grocholskie

go ; wreszcie ważna nader sprawa żądanej zmia

ny naszych ustaw szkolnych, której, jak sprawo

zdanie mówi, stało się zadość pod wielu wzglę

dami, a to:

1) Przez przyjęcie rezolucyi, wywołanej znanym

projektem Marszalka krajowego, i wzywającej

rząd, aby jaknajrychlej i niewielkim kosztem za

prowadzono szkoły w tych gminach, które ich

dotąd nie mają, zaś podczas tego tylko wyjątko

wo przystępowano do przekształcania szkół istnie

jących;

2 ) przez uchwalenie nowelli do obowiązującej

ustawy szkolnej, wprowadzającej w urządzeniu

szkół naszych kierunek praktyczny;

3) przez podanie polecenia Wydziałowi krajo

wemu, aby wspólnie z kuratoryą dla przemysłu

domowego i drobnego wypracował i na najbliż

szej sesyi przedłożył Sejmowi projekt dla usta

wy krajowej o zakładaniu fachowych szkół prze

mysłowych i urządzeniu nauki uzupełniającej

w kierunku przemysłowym;

4) przez uchwalenie funduszów na założenie

niższych szkół rolniczych w Horodence i Jagiel

nicy.

Dodajmy do tego wszystkiego jeszcze i t o, że

komisya, widać wskutek narad odbytych na pełnem

Kole posłów włościańskich, z swej strony podniosła

ważność postulatu 5go, umieszczonego przy po

stulatach co do zmiany ustawy konkurencyjnej, a

niedotkniętego w sprawozdaniu komisyi konku

rencyjnej, t, j,, aby grunta plebańskie tych pro

bostw, które są dotowane wyżej kongruy, w razie

opróżnienia beneficyi, nie były, jak dotąd, wy

dzierżawiane przez licytacyę najwięcej dającemu,

lecz oddawane w zarząd administratora, przez Or

dynaryat ustanowionego, a będziemy mieli dosyć

wyczerpujący obraz tego, co w nowem wydaniu

sprawozdania komisyi posłów włościańskich przy

było.

Będzie to zarazem najlepszym dowodem, że ko

misya ta nietylko pojęła należycie zadanie, wło

żone na nią przez ogół posłów włościańskich, ale

że i zadanie to, na podstawie materyałów jej do

tąd danych, dokładnie spełniła.

Wszakże Koło posłów włościańskich nie sta

nowi żadnego Klubu, schodzą się w niem członko

wie wszystkich stronnictw, aby przez wzajemną

wymianę myśli dowiedzieć się, co włościan naj

bardziej dotyka i czemby do podniesienia tego

stanu, będącego podwaliną naszego ustroju naro

dowego, przyczynić się można. Że wiele spraw,

przytoczonych w sprawozdaniu komisyi powyższej,

było już dawniej w Sejmie naszym poruszanych,

roztrząsanych, a nawet uchwalanych, jest rzeczą

niewątpliwą i byłoby bardzo źle, gdyby do nich

dopiero obecnie po raz pierwszy przystępywano —

jednakże dawniejsze działania, w tym kierunku

podjęte, były więcej luźne, urywkowe i może dla

tego mniej skuteczne , niżby się po nich spodzie

wać można było. Dzisiaj posłowie włościańscy

ciągle będą w styczności z sobą, za pośredni

ctwem swej komisyi utrzymani będą w ciągłej

informacji pod względem tego, co z ich życzeń

zostało już przeprowadzonem, tudzież tego, co i wja

kiej drodze do przeprowadzenia jeszcze pozostaje.

Mamy też niepłonną nadzieję, iż bilans tej dzia

łalno"ści, po przebiegu sześciu lat okaże się takim,

le nawet ci ludzie, którzy Kołu posłów włościań

skich tego tylko darować nie mogą, iż się zawią

zało z inicyatywy hr. Ludwika Wodziekiego; ko

misyi zaś tego, że jej sprawozdawcą był poseł

Zoll, ostatecznie z rumieńcem wstydu na twarzy

przycichnąć będą musieli.

Sejm.

Sprawozdania sejmowe.

25 te posiedzenie dnia 19 paidziernika 1883.

(Ciąg dalszy’).

W Rubryce II Rada szkolna domaga się na

substytucje kwoty 166,355 złr. W roku szkolnym

1883 4 będzie w szkołach ludowych około 370

klas równorzędnych. Zamknięcie rachunków z r.

1881 wykazuje wprawdzie w tej pozycyi 137,657

złr. W roku 1882 wydatek rzeczywisty wynosił

103,424 złr. Ale ilość klas równorzędnych była

w tych latach większą, niż w bieżącym roku, i

zwracano także w tych latach z tej rubryki fun

duszom okręgowym wydatki, poczynione w po

przednich latach w zastępstwie funduszu krajo

wego. Na rok 1883 uchwalił Sejm w tej pozycyi

75.000 złr. Komisya mniema, iż na rok 1884 wy

starczy 88,000 złr. W następnych pozycjach R a

da szkolna preliminuje po raz pierwszy na wyna

grodzenie nauczycieli za godziny nadobowiązkowe

3.500 złr. i za zastępstwa chwilowe także 3,5C^r^

złr. Komisya nie zaprzecza, że tu i owdzie mogą

być podobne wydatki potrzebne. Alo sumaryusz

preliminarzy okręgowych wykazuje ogół wydatków

w kwocie 1,350,974 złr. Komisya mniema, iż przy

tak wielkich sumach łatwo znaleść się może po

krycie dl« kwot stosunkowo drobnych , które Ra

da szkolna preliminuje na pomienione, a bardzo

niepewne wydatki.

Komisya budżetowa preliminuje zgodnie z R a

dą szkolną:

W Rubryce III na zasiłki dla szkół utrzymy

wanych przez korporacye 3,775 złr., w Rubr. IV

na adjuta 5000 złr., w Rubr. V na remuneraeye

30.000 złr., w Rubr. V I na podatki i daniny 156

złr.,

w Rubr. V H komisya preliminuje zgodnio

z Radą szkolną na koszta podróży dla nauczycieli

przeniesionych ze względów służbowych 500 złr.,

ale nie zgadza się z Radą szkolną co do drugiej

pozycyi tej samej rubryki. W tej pozycyi żąda

Rada szkolna 4,200 złr dla urzędników e. k. Na

miestnictwa, wysłanych celem likwidacji fundu

ozów okręgowych. W edług powołanego już wyżej

Art. 31 ustawy z d. 2 maja 1873 r. Rada szkol

na krajowa obowiązaną jest do nadzoru nad za

rządem funduszami okręgowymi, sprawowanym

przez Rady okręgowe. Koszta więc tej czynności,

Wstępny wykład

przy objęciu katedry historyi polskiej

na Uniwersytecie Jag;iellońskim.

(Dokończenie).

Z pojęcia historyi wydobyliśmy owo kryteryum,

które nam w sądzie o przeszłości narodu służyć

ma za pochodnię. Aby przekonać się o jego war

tości, próbowaliśmy zastosować go do różnych za

gadnień dziejowych w rozmaitych epokach, po

cząwszy od kolebki narodu aż do utraty bytu po

litycznego. Z rozbiorem Polski jednak nie kończy

się jej historya, dzieje narodu płyną dalej pełnem

korytem, a wzniosłe powołanie mistrzyni życia

nigdzie nie uwydatnia się tak jasno, j ak w dzie

jach epoki porozbiorowej. Jeśli więc nasze kryte

ryum ma w istocie wartość umiejętnej zasady, za

chowa ją niezawodnie również i w sądzie o po

rozbiorowych dziejach narodu.

Te same cele, co i przed utratą bytu polity

cznego , przyświe_cają i tu narodowi: praca nad

wspólnym dobytkiem cywilizacyjnym całej ludzko

ści— to cel najwyższy; zachowanie i ubezpieczenie

bytu narodowego — to cel pierwszy, najbliższy, a

zarazem podstawa do pracy dla wyższego celu.

I tutaj w obu tych celach tkwią warunki żywo

tności narodu, i tutaj zachodzi między niemi łą

czność najściślejsza, minio pozornej kolizyi mię

dzy prą dami, zmierzającemi do jednego lub dru

giego celu.

Kolizya taka jest niemożebna, dopóki oba prądy

służą istotnie właściwym swym celom, bo oba dążą

wówczas ku wspólnej mecie. Ale natychmiast przy

chodzi między niemi do ostrego starcia, ilekroć

którykolwiek *z nich sprzeniewierza się swojemu

celowi lub szkodzi mu fałszywym doborem środ

ków: wówczas zamiast razem podążać, staczają

ze sobą w alką, bo prąd szkodliwy, wykolejony

z właściwych torów, hamuje zbawienną dą.nos

zdrowego prądu.

Praca produkcyjna, przysparzająca narodowi za

sług około ludzkości, nie może nigdy wejść w ko

lizyę z pracą nad zachowaniem bytu narodowego;

w niej ten byt czerpie soki swoje żywotne, bez

niej musiałby zamrzeć pomimo wszelkich wysił

ków, pobudzających do życia. Kolizya zatem,

o której mówiliśmy, mogłaby tylko wówczas na

stąpić, gdyby ta pra ca , wykolejając się zupek

nie, zatracała cechę narodowej produkcyi’, gdyby

w fałszywem zrozumieniu swojego celu wcho

dziła na bezdroża kosmopolityzmu; wszelki objaw

taki niezdrowy — to proste sprzeniewierzenie się

wobec właściwego celu narodowej pracy. Na szczę

ście wykolejenie takie może być tylko losem j e

dnostek ; naród na pracy swojej wyciska bezwie

dnie indywidualne piętno, które owocom jej za

pewnia niespożytą wartość dla żywotności narodu.

Ciężkie, zagrożone warunki bytu narodowego

utrudniają te produkcyjną pracę, hamują jej p^d

śmiały, chociaż tem samem podnoszą jej zasługę.

Ztąd "owe rozpaczliwe rzuty ku odzyskaniu nie

podległości, bo w niej jaśnieje. idea! utrwalonego

bezpieczeństwa bytu narodowego. Na tych wysił

kach mści się ten sam radykalizm środków, któ

ry już nieraz przed rozbiorem byl źródłem klęsk

najstraszniejszych: radykalizm, stawiający lekko

myślnie wszystko na karto, zrywający się ku ce

lowi w danej chwili niedościgłemu, budujący za

wsze nie na własnych zasobach, lecz na zawodnej

obcej pomocy. Stawiając zaś wsz.ystko na kartę,

która wygrać nie mogła, _radykalizm_ tea podko

pywał zawsze te warunki bytu,

_które, chociaż

wątłe i zagrożone, dawały narodowi możność speł

niania swych zadań i potęgowania swej żywotno

ści. I tutaj zatem ten sam wzgląd będzie rozstrzy

gał : czem wzmacniały się warunki bytu narodo

wego, to stanowi dodatnią pozycyę; wszystko zaś

w stanie biernym musi być zapisane, na czem

ukażą się owe ujemne dla żywotności narodu zna

miona. Ten wzgląd jedynie dozwoli nam spra

wiedliwie rozsądzić, co zdrowe, a co niezdrowe.

Bacząc przedewszystkiem na tę zasadę kryty

czną, nie będziem się powodowali w sądzie o

dziejach porozbiorowych szablonami tej lub owej

doktryny, a w niebezpieczeństwo to tak łatwo tu

taj popaść, dla ścisłej, bezpośredniej łączności,

która te czasy wiąże z chwilą bieżącą. Nie sta

niemy się adwokatami tego lub owego kierunku,

ale każdemu będziemy mogli wymierzyć sprawie

dliwość, rozpoznając snmiennie, co zdrowe w nim,

a co niezdrowe. Trudno o większą rozbieżność

kierunków, zmierzających odmiennemi drogami do

tego samego celu, nad to, z czem spotykamy się

u samego progu porozbiorowej historyi. A prze

cież i działalność Adama Czartoryskiego przed

kongresem wiedeńskim, i legiony również i krwa

wy udział Polski w wojnach Napoleońskich zapi

szemy bez wahania w stanie czynnym naszej

przeszłości. Oba kierunki pracują wszelkiemi si

łami nad utrwaleniem bytu narodowego, zagrożo

nego do ostatka trzecim rozbiorem; t u widzim

skrzętne i zapobiegliwe wyzyskanie wszelkich da

nych warnnków dla ubezpieczenia i rozwinięcia

tego wszystkiego, co stanowi bytu narodowego

istotę: t a m zapał i poświęcenie dla sprawy na

rodowej chwyta się nie złudnych marzeń, ciągną

cych w przepaść, ale potężnej dźwigni, która ty

taniczną swą silą w całym świecie dokonywa

przewrotu. Źe jedno i drugie bylo zdrowe, to jasno

pokazał skutek,"bo jedno i drugie sowity plon przy

niosło. To też ani rok 1812 nie zniszczył owo

ców pracy Czartoryskiego, ani upadek Napoleona

nie pociągnął za sobą sprawy polskiej, w jego

rydwan wplątanej, a jedno, co zostało po r. 1815

żywym pomnikiem znikomej świetności Cesarza,

to owa armia polska, pod sztandarami jego wsła

wiona. Ani bez Adama Czartoryskiego, ani też

bez Dąbrowskiego i księcia Józefa nie byleby

przyszło do utworzenia Królestwa na kongresie

wiedeńskim.

Tak na wszystko, eo w dziejach porozbiorowych

jasne i świetne, znajdzie się miejsce zasłużone

w stanie czynnym naszej przeszłości. Nie odmó

wimy tego miejsca w’szystkim objawom heroiczne

go poświęcenia dla sprawy narodowej, jakkolwiek

do najdotkliwszych ujemnych pozyeyj zaliczyć m o

żemy rueb ogólny, wśród którego dokonały się te

akta poświęcenia: świetne czyny wojenne "r. 1831

pozostaną zapisane złotemi głoskami w księdze po

rozbiorowych dziejów, ale wybuch listopadowego

powstania uznamy za jedną z klęsk najdotkliw

szych, jakie naród spotkały.

Zawsze bowiem przyświecać będzie sądowi na

szemu ta naczelna zasada, że utrzymanie bytu na

rodowego jest naszym celem pierwszym, ale nie

samo dla siebie; jest celem pierwszym, służącym

tylko do dalszych, właściwych, w’znioślejszych c e

lów’. Dla tych celów nie przestajemy pracować,

mimo utraty bytu politycznego, a epoka porozbio

rowa skarbi sobie wobec ludzkości zasługi, pewno

niemniejsze od tych, jakie zdołaliśmy zebrać w ca

łem paśmie wieków minionych.

To, czego dokonywa naród w pracy nad sobą

samym, lecząc się z wad zagnieżdżonych, a odra

dzając dobre tradycye przeszłości, to wszysłko

staje się zdobyczą moralną, nie naszą tylko, ale

ludzkości całej, bo potęguje silę narodowej pro

dukcyi, której owoce nie do nas tylko należą. O

woce myśli naszej, uczuć i wyobraźni wpływają

do ogólnego spichrza cywilizacyjnej produkcyi, za

opatrzone niezatartem piętnem narodowej indywi

dualności. Ale nietylko na tem rozległem polu

skarbi praca polska zasługi dla narodu. Na prze

ważnym obszarze ziem naszych, niedostępną jest

dla niej wprawdzie sfera polityczna, bo tylko do

wysiłków ku ochronie bytu narodowego ogranicza

sif jej działanie. Tu jednak, w naszym kraju, i

ta.dziedzina stoi otworem dla pracy polskiej, ma

jącej szczytne zadanie w utrwaleniu bytu i potę

gi państwa, które w chwili obecnej tak doniosłe

mu służy posłannictwu. I w tem zadaniu nie po

zbywa się praca polska swego piętna narodowego

którem tak tu, jak i na każdem polu swej dzia

łalności potęguje racyę bytu naszego w systemie

narodowych indywidualności.

Ta racya bytu, to siła nasza, to kotwica lepszej

przyszłości, która zawieść nie może, jeśli jej sami

nie rzueim niebacznie w odmęty zgubnych pory

wów. Słabi i nękani, mamy przed sobą wielkie

zadania, który’ch nam odbiedz nie wolno. Jak

przed wiekami stoimy na rozdrożu dwóch świa

tów, jako posterunek Zachodu, który był, jest i bę

dzie najżywotniejszym działaczem w dziejach lu

dzkości ; dopóki istniejemy i nie zaprzemy się te

go charakteru, nikt go nam nie odbierze. Samym

bytem naszym hamujemy dalszy pochód wrogiej

Zachodowi potęgi, która mu jest obcą genezą i duchem,

a przesiąknięta pierwiastkami destrukcyjnemi, zie

jącemi zagładę wszystkiemu, co on wypieścił i

wyhodował; bytem naszym i pracą ocalamy dla

Zachodu ten cały obszar, któryśmy mu zdobyli,

a który dla niego nie jest stracony, dopóki my

żyjemy. A broniąc bytu naszego wobec drugiej

potęgi, czyhającej na naszą zagładę, spełniamy

pokojową pracą to samo szczytne zadanie, za któ

re przodkowie nasi krew przelewali na mnracb

Głogowa, pod Płowcami i pod Grunwaldem. I ma

my prawo do przeświadczenia, że tą pracą dobrze

się zaslugujem ludzkości, bo jak tamci rycerze

bronimy dzieła Bożego, powołanego do zadań, któ

rych nikt inny nie spełni.

Żyjąc zaś dla tych zadań, a nie dla życia sa

mego, mamy przed sobą wytkniętą drogę, 7, której

zbaczać nie wolno, według słów przykazania Pań

’skiego : lądźcie mądrymi jako wężowie, a prosty

mi iako gołębice.

Mądrość wężowa wskaże nam ścieżki, na k tó

rych praca polska zbiera plon coraz to nowych

zasług dziejowych, mimo ciężkich doświadczeń, j a

kie nas gnębią. Mądrość ta powstrzyma naród od

porywów, które tyle już klęsk sprowadziły; tę je

dnę przynosząc korzyść, że nauczyły nas mądro

ści. Póki przyświecać będą życiu naszemu jasne

i szczytne cele zadań narodowych, nie będziem go

stawiać na kartę w rozpaczliwych wysiłkach, do

których zrywaliśmy się nieraz w tyui obłędzie, że

lepiej zginąć, niżeli takie życie pędzić, jakie nam

się dostało w udziale. Dla człowieka jak i dla

narodu, nieszczęściem przygnębionego, cel życia

jest najsilniejszą dźwignią, potężnym środkiem

ochronnym przeciw samobójczym popędom, na któ

rych dnie zawsze błyszczy złudna punęta lepszej

lub znośniejszej przyszłości.

A prostota gołębia niechaj n a s strzeże od wszel

kich jałowych, sztucznych kombinacyj politycznych,

w które płataliśmy się nieraz z niecierpliwości,

ku własnej szkodzie, a nawet z niebezpieczeństwem

dla dobrej sławy imienia narodowego. Prostota go

łębia każe nam stać przy tych, od których byt na

rodu i zadania jego doznają rzetelnego poparcia;

stać szczerze i z miłością, cierpliwie i z otuchą.

A otuchę tę czerpać nam z przeświadczenia, żeś

my w świecie potrzebni; więc nie zginiemy, nie

dla tego, że nam żyć miło, ale, że nam zginąć -

nie wolno.

Stanisław Smolka.

Oddzielne Nr*

1 J*««1» .

kowie po 10 e,, we Lwowie lab z pnteeylkf pocztowi 18 e.

r**numm9*tm wynosi:

c tj w państwie Anstryackiem

naoałyrok %akwarta-: na 1miesiąc

Niemiecki*o .

24złr.«*fc. 8 zh . 50 c.

do Włooh, Francyi, AngliL RelńiL°BzzaW,^i

M ****

8**

|SŁoTcSlST86a

t**MEtfassssn^re,"81 ^

H ęR O)ln ań w nadsyłanych nie zwraca si?.

Ficaan łrti% przyjmują:

Administraeya ,CZASU« w Hrakawla, tndziei urzędy pooztowe. U ajn o a rą f Faauaral%

ka’ęgarnia 8. A. Krzyiinowikiogo, handel N wakowikiel w Sukiennicach obok fllll pocztowej. -

0**o

* « » « * » (inseraty) przyjmuje się u opłat% od miejsoa wiersza drukiem drobnym (petitowym) u pierw

szy raz 10 ont., za każdy następny raz po 5 ont. -

kadetłaBe (na 3 stronnicy dziennika) od miej

aea wiersza drukiem drobnym po 80 ont. za każdy raz. - llor% ueala do ,Cmm« u(procpekta, oyr

kularze, ogłoszenia i t. p.) przyjmuje się za oenę 1 złr. od 100 egzem, dla zamiejscowych, a 50 oent

od 100 egzem, dli miejscowych prenumeratorów. — Naloiytoiń uprasza się n a p n ó d nadesłać prze

kazem pocztowym." Offfoawenla t prenaoeratę przyjmuj%: wn L w o w ie A,ienoya ,CZASU

w głównym składzie tytoniu Nr. n przy ulicy Trybunalskiej L. 4; w P ary a a wyłącznie p. Adam,

Bue Clóment 4j (prenumeratę p. Winoenty Baozkowski, Faubourg Poissonióre 33); w W ted alw pp.

Haasenstein A Vogler (takie w Hamburgu, Frankfurcie n. BL, Berlinie, Lipsku, Bazylei i Wrooławm),

A. Oppelik, Stubenbastei Nr 2, B. Moese (takie w Berlinie, Hamburgu, Monachium i jNorymberdze).

H. Schalak, M. Duke«, M. Stern, w Frankfuroie u. M. G. L. Daube A Comp.

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction