Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 675 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

N* 32.

Kranów, 10 Lutego - Środa,

Rok 1875.

CZAS

Kraków 9 lutego.

J,On nestłrahirqneparlessiens".

Przysło

*.!fj° Przyszło nam Da myśl po odczytaniu

wtykułu wstępnego w ostatnim numerzeN .fr.

Presse, organie stronnictwa stojącego u wla

agjr. Jestże to rokosz, zdrada, albo nAreszde

nawróceni* się? Sądzimy, że żadna z tych

przyczyn nie gra ta roli, Domyślamy się tyl

ko manewru. Nie przeciw systemowi odzywa

się nWięrnokonstytacyjny" dziennik, lecz tylko

przeciw niektórym jego piastunotf; jak gdyby

owi członkowie rządn sami jedni mieli odpo

wiadać za cały rząd, za głównych jego kie

rowników, za system, w imienin którego i

którego interesie

opłakany

stan

monarchii

Austro-Węgierskiej skreślony jest w tym dzien

nika. Jeżeli więc idzie o usunięcie jednej albo

dwóch tylko osób,lekko wN.fr. Prem na

cechowanych, zatem inny jest powód niezado

wolenia z nich, czy też zwalenia na nich ca

łej winy za wszystkie polityczne, finansowe i

handlowe niepowodzenia, za kryzys giełdową,

zą zastój przemysłowy, za upadek handln, za

ubożenie się obywateli, za które to grzechy"

ma, czy też mająodpowiadaćjeden albo dwóch

m inistrów .

Mniemamy więc ze słów organa wiernokon

stytncyjnego p a r eoccellence, a przeto jeśli nie

urzędowego, to przynajmniej rządowego, że

zanosi się w Wiedniu na zmianę nie minister

stwa, lecz ministrów, może jednego, może

dwóch. Idzie tylko o to, aby zmianie tej za

wczasu przygotować taki pozór, któryby osło

nił prawdziwą przyczynę, może w bieżących

sprawach leżącą.

Gdyby bowiem szło na prawdę o usunięcie

przyczyn, których skutki tak złemi się okaza

ły, jakich nawet nie przewidywali przeciwnicy

panującego systemu, chociaż wiele w nim złe

go widzieli, natedy nie sznkanoby tych przy

czyn z pomocą doradzanego przez N . fr .

Prem

»Diabła kulawego" w osobach, i to

niektórych, ale musianoby przyznać się, że tą

drogą, jaką siędotąd idzie, nie dojdzie się do

celu, lecz coraz więcej od niego zbaczać się

będzie.

System obecny nic też stworzyć już

nie może, coby nie było szablonem pruskim,

bó nawet nstawy wyznaniowe są w zmniejszo

nym formacie i w złagodzonych barwach od

biciem wzorów z nad Sprewy.

Czy ustąpienie p. Banhansa albo p.Pretisa,

jeśli do nich pije rzeczony dziennik, spro

wadzi jaką zmianę na lepsze? czy nawet p.

Stremayr, gdyby ustąpił miejsca jakiemu ra

cyonaliście, otworzy drogęnowemu systemowi?

Ten lnb ów minister może być zdolniejszym,

bieglejszym, pracowitszym, ale żaden osobno

wzięty nie stworzy nowego rządu, nie tchnie

innego ducha w rząd stary, nie podsunie mn

nowych zasad.

System więc a nie Indzie w jego ramach

trzymający się, jest szkodliwy, skoro tyle złe

go zdziałał, ile mu wyrzuca wyznawca jego

najgorliwszy. Ale nie idzie w tych wyrzutach

o znalezienie lekarstwa na chorobę, jako ra

czej o zwalenie wszystkiego złego na osoby,

dla pokrycia prawdziwej przyczyny, która im

usunąć się w bliskim czasie nakazuje. Że zaś

na takie usunięcie zanosi się, to aż nadto wi

doczna z nagłego zwrotu N.fr, Presse prze

ciw niektórym ministrom.

W spran)ie organizacyi archiwów krajowych.

Na posiedzeniu d. 12 stycznia 1874 r. powziął

Sejm uchwałę następującej treści: Poleca się Wy

działowi krajowemu, by na najbliższej sesyi sej

mowej przedłożył wniosek oó do przyszłego utrzy

mania i odpowiedniego zachowania akt grodzkich

i ziemskich w Krakowie i We Lwowie.

Wydział krajowy stosownie do polecenia, wy

pracował projekt, który prócz odpowiednich wnio

skdw, poprzedzony wstępem o dotychczasowym sta

nie tych archiwów i ilości ksiąg, miał niejako na

lelu bliższe obznajcmienie posłów, z bcgsctwami

historycznemi zawartemi w powyższych archiwach,

jak również zwrócenie nwagi, na prawdziwą i na

gią 1 potrzebę przeprowadzenia tejże orgaoizacyi.

Atoli projekt powyższy był wprawdzie na po

rządku dziennym podczas ostatniego sejmn, i ode

słany został do ocenienia komisyi prawniczej; ale

zbyt krótka kadencya sejmowa, mnóstwo spraw na

glących, jak również niedostateczna znajomość ca

łej sprawy ze strony znacznej liczby posłów spra

wiły, iż projekt ’a raczej rychłe przeprowadzenie

orgaoizacyi, posnn;ęte zostało z pewną cbojętno

ś:ią, wynikają? ą z przekonanie, że cała sprawa nie

iest a s i tak ważaą ani raglącą. Gały więc projekt

opadł tymczasowo; ale nie npadł bynajmiej ne

skutek wyczerpującej dyskusyi lnb przeciwnych

wniosków, ale na skutek pewnego lekceważenia cr

ł-j sprawy ze strony tych. którzy nie znają dosta

tecznie jej doniosłości. Że organizacya archiwów

krajowych jest potrzebną, na to każdy chętnie eię

god ził, choćby nawet niemiał najmniejszego poję

cia o archiwach, a wyraz organizacya więcej tu

może przemawiał do dnszy nidznających całej rze

czy, niż same archiwa; ale kiedy to ma nastąpić

w jakich warunkach, i ile kraj ma na to wydać?

to inna, ale główna kwestya, a ta właśnie została

sefbko i nieznacznie pominiętą. Argument, który

usłyszeli posłowie wnoszący tę sprawę, że »mogły

archiwa spoczywać dotąd, a nio się im nie stało,

to mogą poczekać jeszcze jakiś czas" był jednym

z tych argumentów, ktćre wytrącają z ręki wszel

ką broń, bo wymagają szeregu prelekcyj o potrze

bie, ważności i przeznaczeniu archiwów.

Takiemu obrotowi rzeczy dziwić się jednak nie

mo* w , gdyż dokładne pojęcie i przeświadczenie o

niezbędnej potrzebie wprowadzenia ładu do zbio

rów historycznych krajowych, mieć mogą oi, któ

rzy się tego własną dotknęli ręką, lnb oi, którzy

mieli sposobność osłuchania się z tem wszystkiem;

publiczność zaś nasza posiada o tem nawet w sfe

rach inteligent aych nader niedostateczne lnb fał

szywe wyobrażenie.

Gdy jednak jest prawdopodobnem, że Sejm ga

licyjski zbierze eię z początkiem wiosny, nczynimy

przeto w tej sprawie kilka uwag.

Zbiory arobiwalne tak w całej Polsce, jak i w

Galicyi, przechodziły w skntek wstraąśnień polity

cznych rozmaite koleje, pewna część ich zaginali,

raz na zawsze, znaozna część przeszła do archi

wów obcych krajów, ale znaczna również część po

z ostała w kraju. Z pozostałych zajmnją tn pier

wsze miejsce archiwa Lwowskie i Krakowske, pier

wsze posiadają przeszło piętnaście tysięoy, drugie

około trzech tysięoy k siąg rękopiśmiennych. Księ

gi te, stanowiące pierwszorzędny materyał, dla hi

stiryi, dla prawa publicznego i prywatnego w Pol

?ue, dla historyi rodzin, etncgrafij, statystyki, hi«

storyi języka i t. p. , leżały w Znacznej części,

przed Dieaawnemi jeszcze czasami, szczególnie w

w Krakowie na kapie, wśród pyłn, wszelkiego ro

dzaju śmieci i grzybów; nikt się wtedy o nie nie

troszczył, a jeźli od czasn do czasn pornszyła je

obojętna i nieumiejętna ręka, to raczej dla tego,

sby je znown z lekceważeniem pozostawić w tym

samym nieporządku. Zdarzało Bię czasem, że do

tych ojczystych skarbów, zaglądali ladzie dobrej

woli i nauki, ale usiłowania ich rozbijały się wkrót

ce o nieprzełamane trudności wśród chaosn, gdzie

wprawne nawet oko badacza nie prędko mogło Bię

zoiyentować. Nie dów więc, że ladzie z prawdzi*

wem zamiłowaniem coftęli się przed ogromem tru

dności i coraz to mniej zapuszczali się w te zbio

ry, zwłaszcza gdy ubolewania ich nad macoszą o

pieką, przebrzmiały wśiód wzruszeń ramionami ze

strony tych, w których ręlro spoczywał wówczas

los archiwów. To też ślady tych czasów widoozne

są na wieln ktięguSl. W wielu miejscach teksty

uszkodzone, podziurawione przez robaki, lnb zni

szczone w skutek nieostrożności; okładki, na któ

rych wypisane s ą bardzo często ważne wspomnie

nia historyczne, połamane lub podarte; w wieln

najdawniejszych księgach papier znpełnie wiotki i

drący się za lada dotknięciem.

Od lat dopiero kilko nastąpił w archiwie kra

kowskim lepszy porządek, który zawdzięczyć nale

ży nie jakiejś nowej organizacji, ale raczej osobi

stym z »biegom i dobiym chęciom obecnego archi

wisty. Ale to wszystko przedsięwzięte przez jedne

go człowieka, dalekiem jest oczywiście od zado

wolnićnia wszelkich wymagań, zwłaszcza, że chcąc

tn wprowadzić rzeczywisty ład, należy przedsię*

wziąść długoletnią pracę. Urzędnik rozrywany r

czynnościach swoich na wszystkie strony, nie był

w etanie ani w części podołać temn, a to, co do

tychczas nczynił, Blużyć tylko może za dowód jego

osobistej pilności, jak również niezbęduej potrzeby

zreorganizowania dotychczasowego pc rządku.

Tej właśnie potrzeby nie c? r ! kraj, a w kołach

uczonych zwrócił pierwszą nwagę na nieocenione

materyały zawarte w archiwie krakowskiem, śi p.

Zygmunt Helcel, który wydawszy zwoje zorkomite

zapiski, wprawił w edamienie nie tylko świat u

°zony polski, ale szczególnie niemiecki, t»k dalece,

że Niemcy oceniwszy należycie tę pomnikową pra

cę, dowiedzieli się dopiero z niej o tych Rkarbacb

histerycznych jakie posiadsmy w naszym krajn.

Drugim z rzędu był Dr Dndik, który w osobnem

dziele przedstawił obraz materyałów archiwalnych

w Galicyi. Z tego to dzieła napisanego przez Niem

ca, nabrali dopiero Polacy wyobrażenia o swoicb

archiwach, gdyż żaden z Polaków nie pomyślał o

podjęciu takiej praoy. — Obecnie jednak, gdy za

wpływem Akademii Umiejętności poczęto energi

czniej się krzątać oktło wydawnictwa zabytków

znajdujących się w krajowych archiwach; gdy prace

te poczynają coraz to* więcej interesować Bzersze

koła publicznośoi; gdy kraj jeat w _możności roz

toczenia prawdziwej opieki nad temi skarbami oj

czystej historyi, obojęf /ość i lekceważenie tej spra

wy nie znalazłyby żadnego uniewinnienia, szcze

gólnie w obec zagranicy, która nieraz więcej cie-?

kawośd okazuje w poznaniu naszych pamiątek ki«

storyczayoh, niż my aami.

Każda organizacya archiwów, powinna Kmieć

na celn, otrzymanie w całości i w dobrym Btanief

zbiorów archiwalnych, wypracowanie dokładnych im

wentarzy i wyczerpujących indeksów, a to w celu

nmożebnienia stronom interesowanym odszukania

naizwisk przywilejów lnb miejscowości w księgach

zawartych, jak również wydobycie cennych *nate

ryałów na wierzch, i zużytkowanie takowych d li

nauki za pomocą wydawnictwa najważniejszych

ksiąg lnb też pojedyńćzycb aktów. Te dwa nieja

ko cele, stanowić powinny główną podstawę w or

ganizacji, gdyż eą one ze sobą ściśle połączone.

Uporządkowanie ksiąg f praca około indeksów,

prowadzi przedewszystkiem do należytego pozna

nia materyałów historycznych w księgach zawar

tych i daje sposobność do zoryentowania się wśród

niezmiernej liozby faktów i dokumentów, do od

krycia Ink istniejących pod względem czasn lnb

fiktów, jednem słowem ogarnia cały materyał i

służy za wskazówkę, jakie materyały powinny być

na pierwszym planie wydawnictwa, czy to re wzglę

du na ważność lnb też całość, jaką przedstawiają.

Możnaby tn wprawdzie odpowiedzieć, że kwestya

wydawnictwo, powinna pozostać w tyj jeszcze chwili

na drogim planie, zwłaszcza, że przyprowadzenie

archiwów do porządku, wymagać będzie dłuższego

i " IMtnl

czasu, że obarczy budżet krajowy i t. p. Ale zi

względu, że pominięcie tej tak ważnej kwestyi, i

nieprzyjęcie jej w zasadzie, wykluczy ją tem sa

mem na dłogie nzasy, że we wszystkich archiwach

ucywilizowanej Europy, strona naukowa ściśle złą

czoną jest z organizacją archiwalną, że materyały

zawarte w naszych archiwach posiadają pierwszo

rzędną wartość, a niektóre z nich i to najcenniej

sze przedstawiają opłakany stan i wymagają tem

samem szybkiego wydania, a nakoniec, że mając

sposobność zaopiekowania aię skarbami naazej prze

szłości, powinniśmy sposobność tę wyczerpnąć do

dna i o ile możności zadosyćuczynić nietylko uezu

ein patryotyzmo, ale i dzisiejszym wymaganiom

świata ucywilizowanego, kwestya wydawnictwa jest

również ważną i nagłą, jak kwestya otrzymania i

uporządkowania zbiorów archiwalnych.

Tę to kwestyę pominął zupełnie w projekcie

swoim Wydział krajowy. Okoliczność tę wytłómą

czyćby można tem, że celem Wydziału krajowego

było przedewBzyBtkiem przedstawienie plann, ns

zasadzie którego wprowa?dzić można ład do archi

wów, ż e kwestye d alsze i wypływające niejako z

uporządkowania archiwów, pominął Wydział kra

jowy milczeniem z obawy, alty ogromem przedsię

wzięcia nie przerażać Sejmn i nie opóźnić całej

sprawy, ale pominięcie w zupełności tyj kwestyi,

bezwątpienia więcej szkody przyniesie nauce, niż

korzyści skarbowi z zaoszczędzonych nie znacznych

funduszów.

Wydział krajowy, stawiając swe wnioski doty

czące organizacji archiwów, czyniłby zadosyć dzi

siejszym wymaganiom, gdyby nie to, że w pojęciu

a kwalifikacjach nrzędników i w określeniu ich

atrybucyi, nie pozostawił zbyt daleko za sobą po

jęcia, jakie wyjątkowo dotychczas w całej Galicyi

Dod tym względem istniały. — Na nrzędników ar

chiwalnych używano n nas dotychczas, lodzi obe

znanych zaledwie z manipu!acyą kancelaryjną, bez

żadne)go zresztą gruntownego wykształcenia, bez

pojęcia o prawdziwej wartości teg o , co spoczywa

ło w ich rękn; a jeźli który z nich, wyjątkowo i

z własnej pilności nauczył się poprawnie czytać

stare p isma, to i tn brak był wszelkiej krytyki i

wyobrażenia o historyi lnb o prawie i innych nau

kach pomocniczych. Wynagrodzenie tyoh urzędni

ków równie mizerne, jak ich kwalifikacje, stawało się

tn powodem rychłego zniechęcenia i zbywania swe

go urzędu, ograniczając go na niezbędnych i me

chanicznych czysto czynnościach. Urzędnik taki

widział w każdej księdze zwego wroga, wroga je

go wzroku, jego piersi i wroga odsłaniającego s a

każdym kroku jego nipwiadomoćó. Młoda nawet

generacja żyt?u ma jeszcze w pamięci owa osobi

stości, które dziś jnż w większej części *aikly z

horyzontu Galicyi, a w których rękn spoczywały

nieraz ważne sprawy krajowe, a między innemi i

opieka nad krajowemi archiwami. Osobistości te

nastręczyłyby każdemu niewyczerpany temat do hu-?

moryetycznych uwag, gdyby nie oburzały do żywe

go swoją ignorancyą i złą wolą. Urzędnicy oi strze

gli archiwów jako oka w głowie — ale przed kim?

Oto przed każdym, który tam przychodził w c ela

robienia odpisów. A urażając każdego takiego za

nieprzyjaciela ich kieszeni, gdyż czyniący osobiście

odpisy, nie opłacał archiwiście taksy przepisanej)

nie pytali się, w jakim pnyobodzi celn, bo każdy

był w ich oczach godny potępienia, ale stawiali

nieustanne trudności, narażali na ciągłe szykany i

przykrości, a uozony, zamierzający korzystać choć

by chwilowo ze zbiorów archiwalnych, musiał nie

raz starać aię o osobne pozwolenie n ministerstwa

a potem zdobywać krok za krokiem wstęp do ar

chiwa. Stoaaoek ten zmienił się od lat kilkn zu

pełnie w Krakowie, czy jednak również we Lwo

wie — o tem nie śmiemy twierdzić.

Należy przeto przy organizacji archiwów zwró

cić nie tylko szczególną nwagę na kwalifikacje n

rzędników, ale również jasno je określić i uczynić

niezbędnemi warunkami dla otrzymania posad przy

archiwach. Należy więc postawić przedewszystkiem

jako warunek, nkońcsenie stndyów uniwersyteckich,

w prawie lnb w historyi, wykazanie odpowiednich

dyplomćw; a prace oryginalne, ich ilość i jakość

powinny tu być wyłączną skazówką. Wszelkie in

ne warunki, jako to : znajomość paleografij, śre

dniowiecznej łaciny, historyi i _t. p . warunki nie

jasne i nie obejmujące wszystkiego, tem samem

opadają, gdyż samo przez s ię rozumie się, że

prawnik lnb historyk, przedstawiający swój dy

plom i prace źródłowe archiwalne, s i e mógł tego

dokonać bez należytej znajomośoi całego szeregu

nauk głównych i pomocniczych.

(Dokoóctmi* nastąpi).

KORESPONDENCYA »CZASU*1.

W iedeń 8 lutego.

Wiadomości z Pesztu s ą tok niepewne, jak nie

pewną jest c ała sytuaoya polityczna w Peszcie.

Żadna kombinacja nie zdolna przetrwać doby. Dla

tego proroctwa na nio nie zdadzą s ię — niewątpli

wym je6t tylko npadek gabinetu Bitty-Ghyozy—

Bartal. Nazwiska ich następców, dopiero wylęgać

się poczną, gdy przybędzie do Wiednia prezes ga

binetu p. Bitto, aby zdać sprawę NPanu o poło

żenia rzeszy w Węgrzech. Traf (ięf orzekliście, że

aactęp iy gabinet węgierski będzie miał cechę prze

ważnie ,,fiaansową".

Niemniej trafaem je st inne

powiedzenie, iż przyszłe ministeryum węgierskie

złoży »minister niedoboru", t. j . minister skarbu.

Ostatni list pasterski kardynała Baoscbera od

znacza s ię nadzwyczajnym spokojem i wielką po

wzgą, cechującą tego znakomitego dostojnika o

śoielnfgi. Deutsche Z tg uznając cenne przymioty

kardynała Ranachera, wolałaby, aby jego listy p«

sterskia brzmiały wojennie, gdyż pokój piejący z

nieb diwodzi, iż anstryacka polityka wyznaniowa

nie je st bynajmniej niebezpieczną kościołowi kato

lickiemu. Kardynał Bnoscher piętnuje w liście pa

sterskim nadużycia świata finansowego, które spro

wadziły »Krach" i inną nieszczęścia, i wzywa do

modłów, aby odwróoić te klęski. Deutsch* Z tg

podzielająca w tej mierze zapatrywania kardynała

Ransohera, utrzymuje, że gdyby modły zdołały

przywrócić świata finansowemu dawną świetność,

*atedra Ś. Szczepana nie pomieściłaby tłumu po

bożnych giełdzistćw.

Teraz dopiero jeden z dzienników salzburskich,

ogłasza list ś. p. Mallinorodta, znanego przywódz *

cy środka w parlamencie niemieckim, pisany przed

dwoma prawie Uty do jednego z austryackicn de

putowanych katolickich. List tan stanowczo odra

dza katolikom anstryaokim drem opoąycyi biernej,

jako do cehi ni’e wiodąoej. MalUncrodt był tego

tdania, że na drodze opozycyi czynnej i ndziałn

w parlamencie w zmc cliłyby aię i wzrosłyby siły

stronnictwa katolickiego w Anstryi, opatycya z aś

bierna uszczupla jego szeregi.

Brpszura wojskowa o artyleryi austryaokięj, któ

rej autorem ma byó arcyksiążę Jan Salwator, spra

wiła tn niezwykłe wrażenie dopiero ostatnieąu dnia

mi, lubo -nr oi ile mi wiadomo — istnieje jnż parę

tygodni i doczekała się nawet drogiego wydania.

Arcyksiążę Jan Salwator (e linii tyakańslnej) u

chodzi w armii anstryackiej za jednego z najzdol

niejszych ofioerów artyleryi, posiadających zarazem

i głębokie wykształcenie teoretyczne» "W broszurze

jego nie tyle uderzyła strooa wojskowa, ile poli

tyczna. Autor jeat zwolennikiem przymierza au_

stro-rosyjskiego i przewiduje wojnę z Prusami.

Wshwili największego spokoju europejskiego?i naj

większej przyjaźni — przynajmniej formalnej mię

dzy dworami półnoouemi, zdaniem niektórych sfer

tutejszych, nie bardzo było na czasie, wystąpić z

podobnem politycznem credo. Berlińska N a tion a l

Z tg jeat jnż na tropie tej broaznry, której treść

podała bez nwag.

Prezes sądn przysięgłych w procesie Ofenheima

p. Witman przesłał duś biegłym w sztnoe 42 py

tań, z ktćrycfi 40 dotyczy bndowy kolei łwowsko

czerniowieckięj, a 2 ilości i jakości wagonów, ma—

Część Uteraoko - artystyczna.

Pamiptnik o wojska polskim w fapaaii

od 1808-1812 r.

(Dalszy eiąg).

Nojś*i«taiej udało aię opanowanie klasztoru Sta

Eagracia; co było do zawdzięczenia pułkowników]

Chłopickit nu. Za ten czyn bohaterski mianował gc

dowodżca korpusu Junot komendantem klasztoru.

Wprawdzie i tu nieobeszło eię bez błędów, z po

wodu zuchwałej odwagi kilku oficerów, którzy prze!

to stracili wielu żołnierzy, niepotrzebnie; ale pu

szozono to płazem, kiedy główna rzeoz się udała

Hiszpanie ponieśli ogromne straty; zabrańo im l ,

czy 18 armaty nbito ze szefiÓBet ludzi, i zajęto je

den puakt w obrębie miasta.

-W ieczorem - mówi B. -

znowu, choć na krót

ko opanowaliśmy Coeę de Gonzalez i znaleźliśmj

tam jedynaście naszych trupów, niemiłosiernie pu

kaleczonych. Jedni mieli poucinane ręce, drugin

tytki poprzebijano rozpalonymi lasztokaini. Leka^

oglądający te rany, powiedział, ż e były zadawani

żyjącym. N a takie okrucieństwo natura siy wzdry—

A Nsetępnych doi usiłowano usadowić się w zdo

fytych Sejloowościach. W kilka dni petem zdb

byt i klasztór Sw Moniki, który wiele krwi ko

*^Im głębiej wchodzono w miasto tem walka et»

wała się upartszą i grcźaiejszą. Była to wojna ba

rykadowa; strzały padały z boku, z góry, z doni

z dachów, z piwnic, z okien. Kiedy było niepodo

bna posuwać się ulicami, burzono domy, i zajmo

wano zwaliska; gdy jednak kosztowało to rnżp żoł

nierzy, f odsądzono słabe miny, tak, aby tylko ścia

oa usnnęła się, co ułatwiało wstęp do domn; tam

raz usadowiwszy aię przebijano ścianę mającą zwią

zek z sąsiednim domem. Zdarzało się, że kiedy za

jęto pierwsze piętro, to z drngiego przez podłogę,

lub z dachu, padały strzały, lub ciskano granaty.

Pełne zakątków staroświeckie kamienice wybornie

nadawały się do tego rodzaju walki. Szczególniej

niebezpiecznymi dla oblegających były dachy. Lek

ki Arragończyk w chodakach plecionych z e sznnr

ków jak kot biegał po daoha; nieraz zdarzało się,

że w takim już opanowanym i zabezpieczonym do

mn, żołnierze siedzący przy ledwo tlejąoem ogni

sku, padali od strzałów. Śmierć tu czatowała na

człowieka wszędzie i na każdem miejscu. Była to

zatem niemała sztnka umieć się przemykać przez

ten lhbirynt poburzonych domów, aby niewpaść w

zasadzkę zastawioną na każdym )troku.

Największe pole odznaozenia się mieli tu sape

ry i miniery i rzeczywiście ich to_ była zasługa *

zdobycia Sbragossy. Gdzie niebezpieczeństwo g r o o

ło znalazłeś ioh wszędzie, fczy to na czele kolniqn

idących do szturmu, czy w lochach, gdzie się pod

kopywali Hiszpanie, czy na dachach, czy w domach

gdzie walili ściany, otwierali komunikacje. Id a -

r zało się nieraz, że kiedy dom jaki zajęli żołnie

rze, zastali tam w bocznych ścianach przytykają

cych do innych domów porobione strzelnice z któ

rych wyglądały lufy — wojsko cofało się — aż tu

naraz ściana taka opada, bo juź miniery przewi

dzieli to, i podi sili minę Niebyło _takich prze

szkód i trudności, którycbby nienmieli zwyciężyć.

Jeżeli zdarzyło się, że żołnierze stanęli nod gru

bym morem, za którym znajdowali się Hiszpanie,

zaraz mioiery i sspery brali się do roboty i roz

bierali i okrzesywali takowy, aż zostało tylko cien

kie przepierzenie, które podsadziwszy się obalano

oa łpowy Hiszpanów, i wpadano na niob_ hurmem.

Nieprzyjaciel przekonawszy się, l e miniery wysa

dzą go z każdego stanowiska, użył innego środka

do powstrzymania postępu oblegających. Jakoż wiąz

ki chróstu oblano smołą zawieszał na drzwiach, o

kiennicacb, balkonach i te ustępując zf pałał; opó

źniało to zdobywanie domów, i narażało na stratę

drogiego czasn - ale, i o domy były po większe?

części z kamienia, więo posuwanie się zdobywców

odbywało eię dalej.

Do pierwszych dni lntego, zrobiono znaczne po

stępy; jednakże w pobliża domn sierót panującego

nad Cosso, główną nlicą Saragosy, nieprzyjaciel

stawił zacięty opór. Dzień 5 lntego niemniej był

krwawy; lubo zdobyto kilka ważnych stanowisk;

najT(.§l szą stratę poniósł trzem pułk nadwiślański

w osobie podpułkownika Bilińskiego, który zginął

Całe brzemię tego boju spoczywało na barkach

słabych dwóch dywizji Graudjean i M uuie r, które

razem nie miały jak 10 do 11 tysięcy żołnierza;

a z tych zawsze tylko trzecia cz ęść użytą była do

walki w tak ogromnem mieście. Żołnierz był bar

dzo wycieńczony trudami; i gdyby jeszoze cztery

tygodnie miało potrwać oblężenie, kto wie, czy Sa

ragossa byłaby zdobytą.

«m

7my lutego — pisze Pamiętnik — był dla mnie

najokropniejszym z całego oblężenia. Hiszpanie

opuścili szpital domn sierót, z * -wy, aby ich nie

wysadzono w powietrze. Zajęliśmy zatem te mu

r y — ale jakiż widok się przedstawił! Na każdem

łóżku leżało po dwa lub trzy trapy; na podłodze

także trupy — wszystko to ofiary grasującego ty

fusu. Zaledwo rozbiegliśmy się po tym gmachu,

kiedy z jednego skrzydła buchnął ogień i osły bu

dynek stanął w płomienie oh — trzeba go opuścić.

Mnie rozkazano z dwudziestoma ludźmi zasłaniać

lewe skrzydło kolumny — sierżant od saperów pro

wadził nas na przeznaczone miejsce. Nie wiem,

ozy nasz przewodnik pomylił s ię , ozy nie zrozu

m iał rozkazu, dość, żeśmy naraz znaleźli się śród

dymu i płomieni, nie wiedząc, w którą stronę się

laiOpUibr

udać, by wyjść z tego piekła. Na szczęście przy

szło komuś do głowy wysadzić okienicę — przez

ton otwór weszło świeże powietrze, mogliśmy już

oddycheć i nasi przewodnik był w stanie zoryen*

tować się, i zaprowadzić odział na miejsce prze

z naczynia. — Straszny teu moment na zawsze po

z ostał mi w pamięci.

ósmy lutego trwała zacięta bitwa, w której

brały udział wszystkie pułk’ należące do dywizyi.

Uderzenie na Cosso nierozstrzygnięte przez wiele

godzin, bo je brano i odbierano, tem się skoń

czyło, że Hiszpanie zatoczyli armaty i bili z nich

w budynek opanowany przez nas, w skutek czego

padło wielu oficerów i żołnierzy. Walka ta przy

n iosła tę jedyną korzyść, że nasze wojsko zdobyło

jeden ważny pnnkt po drugiej stronie rzeki, to jest

kisB ztor Jezuitów.

Niepodobna prawie opowiedzieć dokładnie tej

bitwy — śród dymn, strzałów ręcznej broni, huka

dział i pękających min, człowiek nio nie widział

ani słyszał. Tn i owdzie wybuchały płomienie;

wszędzie na drogach komnnikaoyjnych spotykałeś

rannych żołnierzy — jednakże wszystko przekony

wało, że uderzenie nasze nie było te z skutku; nasi

wzięli jnż górę nad Hiszpanami. Gdy się to działo,

stałem w pobUskości Cosso z piędziesięcioma ludź

mi; wznosiliśmy barykadę, aby zrobić koxnnniks

oyę między jednym rzędem domów ulicy, a drugim.

Zasłaniali na* grenadyery zasadzeni we wszystkiah

oknach. Wtem ujrzeliśmy dym, huk i gwizd kar

taczowego naboju; Hiszpanie bowiem wysadziwszy

w powietrze kamienicę naprzeciw będącą, - odkryli

armaty i zasypywali nas kartaczami. Żołnierze

pierzchli; tylko kapitan kompanii grenadyerskiej

nazwiskiem B sl, rodem z Wołynia, człowiek bez

wielkiego wykształcenia, ale dobrze wychowany i

znany powszechnie jako wyborny oficer, nie ruszył

sie z miejsoa i ciągle ze mną rozmawiał:

—

A widzisz ich! — zawołał— jak to zmyka;

nawet panowie grenadyery stchórzyli" — i p)owie

dziawszy to, najspokojniej, jakby nio nie było, po

euoąl się wprost do otworu wychodzącego na ulicę.

Gdyśmy się doń zbliżyli, rzekł: »Jest to komenda

de fatigue, a ta zawsze cd do)n się zaczyna; ru

szaj więo naprzód" i popchnął mnie w ten otwór

w murze; sam zaś obejrzał się raz jeszcze i p)o

szedł za mną. Poczem uBtawił żołnierzy, wyrzu

cając im, że bez komendy pierzohnęli z placu.

Osobliwym cndem mieliśmy ty]ko trzech zabitych

a żadnego rannego, aczkolwiek nlica, na którejśmy

stali, p)ełna była Hiszpanów. Żadnej nie przywią

zywałem wagi do tego zdarzenia, bo spełniałem

tylko moją powinność; a jadnak na dobre mi to

wyszło, albowiem kapitan Brl bardzo mię za to

chwalił praed pułkownikiem Cbłopickim, u którego

miał ogromne względy...

Kiedyśmy tąk posuwali się na prawem skrzydle,

na lewem równe robiono postępy, zajmąjąc nader

ważne pnnkta w p)obliża ulicy Cosso,. O tuczem

tam nie mówiono, jak o pułkowniku Chłopickim,

który tak n ..Polaków jak i Francszów wielkiego

ożywał mira, Niektórzy oficerowie z jągo pałka

zachwycali się jego męstwem i zimną krwią, inni

znown zarzncaji mn gwałtoirność w obchodzenia

*ię z podwładnymi i wymaganie od pi eh rzeczy

do wykonania niepodobnych. Widywałem go w

ognia bitwy; żołnierce cieszyli się?nę jego *fidok

pozdrawiali życzliwie; oficerowie z aś , osobliwie

starzy, krzywo na niego patrzali.

Opanowania niektórych punktów w bliskości Cosso

kosz( ralo jeszcze wiele mozołr i krwL Klasztor

ś._ Moniki, Aogugtyanów i . kilka przytykających

ulic dostało się w nasze ręce. W porobionych tam

Przechodach palono *t nocy ogniska, tak, że można

się było oryentować jak w ź le ośwtytlonem mieście.

Z dniem 12 lutego op)ór mieszkańców zaczął

słabnąć. Atak jednak na. gmach uniwersytecki,

przypuszczony przez 3ci pułk nadwiślański, s i ę

Oddzielne

***********ł«

«wląhcBa

8 °2^ * Krakorós po 10 c., z przesyłką pocztową 13 e

*’^nnn,er,i, wynoals

W K rak e w i e.........................................

n» *okIna kwartał Ina 2 miesiąoel na 1 miesiąc

A »«*tąw państwie Austryaokiem"............

*łr. 20

dr. 5

dr. 4

dr. 2

do Niemieo i Włoch . .

»24

260

a Francyi i Anglii. .

»32

»8

»6

?oj

Szwajcarji i

;;;* "

.60

PwwiDaerił* przyjmuje 8ia tylko od ni

’

»48

*12

»8

»4

Fiemgżnt, na prenumeratę i orf0R,anfDle! ^ zeg? ? ° 08tatnieK° dnia w miesiąca. -

Listy zpieniędzmiiprtełasy

»ow ie. —

Litty reiiam aouinei num ?? (mseraty) uprasza się nadsyłać/canto do Administracyi ,Czasu" w Kra

pnyjmuje sie.

niepodlegają opłacie pocztowej.

Lutów niefraniowanyeh nie

s w o p i s m ą nadsyłane Bedakcyi niezwracają sig, leoz bywają niszczone.

ricaunerąlą ptzyjuiuląi

W k H h o i r t e i Administracja ,CZASU,« kiigg. p. B. A . Krzyłanowtkiego, handle Dwónkiero, WW

rzuohowskiego tudzież urzgdy pocztowe. O g t o u e u e (inieraty) przyjmują sig sa opłatą oa nrifjtea

ffiorsza drukiem drobnym (petitowym) *a pierwszy raz 10, za każdy następny raz pe 6 c nt K a d e f l a a «

(na 3 stronnicy dziennika) od miejsca wiersza drukiem drobnym po 30 cnt. za każdy raz. D atącisnla

s i o , C z m u " (proepekta, cyrkulane, ogłoezenia i tp.) przyjmuje sig za cenę 1 złr. od 100 egzempl. dla

zamiejscowych, a 50 c nt od 100 egz. dla miejscowych prenumeratorów. Przypiddącą naleiytoćó uprasza

sig naprzód nadesłać przekazem pocztowym. Prenumeraty t eglesien le przyjmują: w« ie »

d n i u p. A. Oppelik, Wollzeile 29 i w Pradze Fordiuandstrasse Nr. 38. Na Praneyę_i A n g lię

w Paryżu p. W . Raczkowski, Faubourg Poissonióre Nr. 33 . O g ło s z e n i a zaś: w Wiedniu WallflschgssM

Nr 10. w Hcmbrrgu, Frankfurcie n. M , Berlinie. Linek Baeylet (Szwąjcarya) i Wrotlaurtu pp. Haaseostem

i Vogler-, w Wiedniu F. Lób, Reichsrathsplatz N. 2 i R, Mosse Bei)erstStte N. 2, Rotter A Com. Rimerg. 13;

W Berlinie, Hamburgu, Monachium i Norymberdtt p. R. Mosse; w Frankfurcie n. M. p. G. L. Danbe *Com.

1 of 6 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction