Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 649 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

n—

Kraków 10 Paździeniika — Sobota.

Rok 1868.

^iraków 9 października*

i Królow(i Izabella ogłosiła protestacyę

przeciw rewolucyi w Hiszpanii. Akt ten, któ

ry püti*»?Asmy wczoraj, pójdzie zwiększyć

archiwa protestów, jakich dostarczyli zło

żeni z tronu panujący od lat pięćdziesiąt.

Naciągnie go w rejestr nowe prawo publi

czne z komentarzem, że wola jednego nie

może przewa,żyć woli ludu. Ale słusznie

pyta jeden z dzienników francuskich: czegóż

chce lud? Depesze są tak sprzeczne, że je

dnego dnia mówią to, drugi raz owo. Cze

muż wierzyć? Jednemu czy drugiemu? Mo

że i jednemu i drugiemu. Jakaż jeBt wola

ludu? Lud hiszpański powołany do wybo

rów powszechnych, byłby wotował przed

m iesiącem ogromną większoócią na korzyść

obalonego rządn. Dziś większość głosów

byłaby mu przeciwna; jutro, gdyby królo

wa weszła do Madrytu na czele zwycięzkiej

armii, wybory powszechne oświadczyłyby

Bię za nią. Gdyby się trzymano szczerze

wyborów powszechnych, nie byłoby złego

rządu na świecie, bo nigdy one panującego

nie potępiły, póki go nie zrzucono z: tronu.

Nie dowodziż to, źe lud pozwala na rewo

lucje, ale nie jest icb sprawcą; a wypadek

wyborów powszechnych dowodzi siły, czy

ona na tronie, czy gdzieindziej.

Nie idzie atoli za tem , aby protestacye

książąt detronizowanych były aktem bez.

znaczenia, tytułem, który historya zapisze,

ale na który polityka nie zważa. Bą one

niezawodnie bezBkutecznemi, nie wymogą

uznania praw pogwałconych; ale też świat

ten nie jeBt królestw em sprawiedliwości.

Można w nim przegrać i najsłuszniejszą

sprawę. Niesprawiedliwość zasłania się naj

częściej przedawnieniem, gubi tytuły, i o

puszcza prawa. A przecież protestacya taka

wszczepia zaród słabości we władzę tego,

który ją jjb niej odzierży, i na dłngi czas

ułatwia’jej upadek. Gdyby wrócić chciano

dó początku niejednego rządn, znaleziono*

by nieraz w samej zasadzie, ua której po

wstał , przyczynę, dla której obalić go ła

two było.

Bądż co bądż, rządy królowej Izabelli o

bałone; cóż teraz naBtąpi w Hiszpanii ? Nie

ma dotąd jasnej skazówki, Bame przypu

szczenia. Stronnictwa są różne, odnoszące

s ię do różnych pretendentów. J est kBiążę

Asturyi syn Izabelli a z nim rejencya, ksią

żę Montpensier orleanista; jeBt potomek

Don Karlosa Karol, Bourbon czyBtej krwi,

a za nim Karliści; jest król Portugalski, a

za nim tak zwane stronnictwo unii iberyj

skiej z jenerałem Primem, jak mówią na

czele. Jak silne są owe stronnictwa, w ja

kim stosunku zostają do tak zwanych progre*

sistów, konstytucyonalistów, zgoła dawniej

szych partyj hiszpańskich, nie wiadomo. Jest

Prenumeratę przyjmują:

W Krakowie: Bióro Admlnigtraeyi ,,Czasu° przy nllcy Różmnnśj w domn pod L. 428,

tndzieł wszystkie Urzęda pocztowe anatiyackie.

OK* o « sen lM (inseraty) wszelkiego rodzaju, przyjmuję się za opłatę: od wiersza drobnego (petit) za

jednorazow e nmieBzczenle po 8 centów, za nastepm po 5 oentów, oraz za opłatę należytości stęp!owej

po 30 oentów o d k ażdorazowego ogłosz enia.

PrennnerałB * Oyłouenia przyimOję: we Lwowie w Ąiencyi bCzabubp.Aleks. Piątkowski

przy placu Katedralnym pod L. 31 . -

W Wiedniu p. A . Oppelik Wollzeile 22. -

Na Francyę i Anglia

w Paryżu W. pnłkuwnik Wincenty Raczkowski, Rue du pont de Lodi Nr. 1 . - Zaś tylko ogłoezenię

w Wiedniu, w Hamburgu, w Frankfurcie n. M., w Berlinie, w Lipskn i Ba zylei (Szwąjcarya) pp. H a a -

senstein d; Vogler — w Berlinie p. A . Retemayer i p. R ud olf Mo*se, Friedrichsstrasse Nr 60 - w Frank

furcie nad Menem p. G . L. Daube d Comp.

w Lipskn p. Henryk Engler — w Wrooławiu p. denke

Bial (Ś Freund.

nareszcie, że tak powiemy, piąty do sukce

syi tronu kandydat, a nim jest Rzeczpospo

lita. C zy posłuży ona za pole do abdykacyi

wszystkich stronnictw, na korzyść formy

nie człowieka, jak to się stało we Francyi

po upadku Ludwika Filipa? Powiedział La

mennais, że rzeczpospolita wtedy dopiero

stanie Bię możliwą w Europie, gdy przesta

nie być dziedzictwem jednego stronnictwa

a okaże się potrzebą ludów. C zy Hiszpania

doszła już do tego punktu? W każdym ra

zie nie zdaje Bię, aby lud hiszpański za

taką potrzebę uznawał rzeczpospolitą nni

tarną, jaką marzy Mazzini. Niektóre pro

nunciamienta, a zwłaszcza w Barcelonie,

przypominają raczej rzeczpospolitą federal

ną, konfederacyę prowincyj i królestw, z któ

rych składała Bię monarchia hiszpańska.

Nie dziwiłoby nas wcale, gdyby swobody

prowincyonalne autonomiczne, jakich przed

wiekami używały Kastylia, Arragonia, No

warra, itd. wyBtąpiły teraz w innej federal

nej formie. Hiszpania przechowała wiele

tradycyj i to ją nie raz ratowało od upadku.

Sądzimy, że i w tych wypadkach nie porzu

ci ich całkiem, a rewolucya przez jaką prze

chodzi, nie będzie samym tylko wywrotem

tego co jest, ale początkiem do powrotu

co było w świetnych dla narodu czaBach,

naturalnie z zastosowaniem do zmian , jakie

koleje w ieków przyniosły i jakich ^obecna

chwila wymaga.

Gazeta Narodowa wytacza Dam proces pod na

pisem: ,,Spór o wyrazy", biorąc pochop z arty

kułu naszego, w którym wyraz nawet* otyty

przeciw nam w Dzienniku Lwowskim, odparliśmy

co do znaczenia,^akie w sobie zawierał. Nie Bpie

ramy się bowiem "ó wyrasy ale o rzecz.

Nie bierzemy wcale za złe Gazecie, ie ją roz

gniewał wyraz ,,słusznych" użyty przez nas

w twierdzeniu Bi e żądania niemotebne a nawet

przesadne osłabiają zawsze silę żądań słusznych.*

Nie ,,wyrwało" nam się wcale to słowo, jak to

Gazeta łaskawie w końcu prtypuszoza, ale wypo

wiedziano było z umysłu i trw am y przy aietn.

Czy żądania niepodległości nie są dla Polaków

najnłuszniejszemi w świecie? Nikt tego w E uro

pie nie zaprzecza. Czemuż icb więc Gazeta nie sta

wia? i dobrze robi, bo polityka jest sferą prakty

czną, gdzie kaidy wyraz ma swoje właściwe zna

czenie. Słuszne żądanie politycznie jest to , które

się odnosi do warunków, w jakich się kraj znaj

duje, do sił, jakiemi rozporządza, do możności,

z jaką się wiąże jego przeprowadzenie. Wie t

każdy, a zatem wie może i Gazeta Narodowa-, na

cóż więc psnó sobie krew niepotrzebnie?

Lecz wolno jej się gniewać; jednakowoż nie go

dziłoby się dla tego przekręcać slów przeciwnika.

Nie mówiliśmy, aby żądanie kanclerza było ,,nie

słuszne", a le mówiliśmy, że na dowód, iż więcej

nam chodzi o rzecz niż o pozór, żądaliśmy Na

miestnika - rodaka, i dotąd to powtarzamy. Nie mó

wiliśmy ,,aby punkta, które Sejm w rezolncyi po

stawił, były niemotebne i przesadne*, bośmy o

tych punktach ani o rezolncyi nie mówili wcale,

bośmy chcieli, aby nie było rez oincyi, aby żąda

nia krają postawione były w adresie. Fałsze to

więc wierutne, które nam kładzie w usta G azeta,

a to, by powiedzieć ,,że Czas przestał być dzien

nikiem polskim i za słniył na pogardę w oczacb

każdego Polaka.* My się tego wcale nie obawia

my, ale radzimy Gazecie, aby pogardą nie szafo

wała. Niebezpiecznie to igrać tym wyrazem, a

zwłaszcza dla Gazety Narodowej.

Nie potrzebowaliśmy bynajmaiej Gazety Naro

dowej, aby wiedzieć, że do zmian w konstytucyi

trzeba wniosku na Badzie państwa, równie jak

do zmiany ustawy wyborczej. Właśnie, żeśmy o

tem wiedzieli, nie uznawaliśmy potrzeby rezolncyi,

bo i tak na wniosku się skończy, a wniosek po

stawić m otna było tak w skutku lądań wyrażo

nych w adre sie ja k w rezolncyi. Przedstawialiśmy

to bardzo w yraź nie , m ając wzgląd na polityczne

wymagania cbwili, do których mniej niż kiedy

powracać mamy dziś ochotę. Zostawiamy spraw ę

tę krajowi, i pewni jesteśmy jego sądu. Co zaś do

kwestyi wyborczej, powiemy tylko mimochodem —

bo z G a zetą dla wiadomego niemieckiego przysło

wia o sałacie z ogórkami vulgo mizeryą zwanej,

polemizować nie będziemy — że właśnie dla tego

pragnęliśmy mieć gminę, aby Öejm na niej opar

ty mógł na Badzie państwa postawić ów wniosek

o ustawie wyborczej. Co trudne, tego jeszcze za

niemotebne nie uważamy. Sama Gazeta w tym sa

mym nnm eise przyznaje, że części o J%a zmiana or

dynacyi wyborczej nie ma w Sejmie zwolenników.

Chcemy więc zmiany radykalnej i demokraty

cznej, a to po Gazeta Narodowa jako ironię po

daje, że nie jest ,,ani takim radykałem, ani tak

zaciekłym dem okratą* ja k Czas, bierzemy bez iro

nii, bo ona nie jest niczem, a w całym krajn jedna

tylko jest o niej opinia, że nie ma ani zasad ani

stałych przekonań.

Żałojemy tylko sejmu, iż takiego m a nieproszo

nego rzecznika, który mn się niewątpliwie na

rzuca. Sejm przeciw nam Die potrzebuje obrony,

bo nie mamy na sumieniu, abyśmy kiedyKolwiek

nie byli utrzymywali jego powagi. Otwarcie wy

powiadamy zdanie o jego postępowania, ale zda

je nam się, że wolność prasy na tem właśnie za

wisł-i, a nawet obowiązek dziennikarski to w ska

zuje. Gazeta N arodow a nazywa nas ,,mentorem

krakowskim," i to jej woloo, jak wolno się gnie

wać. Przyznać tylko musi, że ani ,klepanie pa

cierzy," ani ,słabość nóg" jak się wykwintnie

wyraża, nie przeszkadza nam, ,,z radami" jak po

wiada, to jest ze zdaniem, nie tylko ,zdążyć" a

Ie nawet wyprzedzić czynności sejmowe, jak tego

podobno bardzo wyraźnie dowiedliśmy w tej se

syi. Oaa woli mieć zdanie post feslum, za to am

bioyonnje rolę mentora dzienników krajowych i

wzbudza tylko śmiecb i litość."*

Bo jakże nie patrzeć okiem politowania, gdy

się widzi Gazetę Narodową stawającą w obronie

Dziennika Lwowskiego na to tylko, aby Czasowi

, fałsze" zarzucić mogła? Jakże się nie śmiać, gd;

z owego artykułu wstępnego sama tylko Kalina

chlubę odoieść,może. Pisał ten dziennik jak wspom

nieliśmy w ,kronice," że z Czasu możDa się tylko

dowiedzieć o Otaaiti, Parsgnaj i wyspach Sand

wich. Koncept ten nie dozwolił Bpać Gazecie N a

rodowej, i otóż na jaki się zdobyła: -Czas — pi

sza ona — który codziennie prawie daje tak traf

ne rady lordowi Staniej owi, królowej Izabelli i

kardynałowi Antonellemn, który przyzwyczajony

jest cznwać jednocześnie nad rezultatem wyborów

w Zjednoczonych Stanach Ameryki Północnej i

nad postępami Francuzów w Koebincbinie"... Przy

znać trzeba, że Koch’uchina Gazety Narodow ej

wspaniale zastępuje w tej wycieczce Otahaiti K a

liny ’. U tej żart a u tamtej doktorska nibyto w

złej wierze powaga...

Lecz daiwr venia. Bo wszystkie te miotania się

Garety Narodow ej mają tylko pokryć nicość, ja

ką ostatoiemi czasy w całej nagości ukazała, kie

dy nikt w chwilach tak walnych nie pytał nawet,

co pisze ów dziennik sypiący dziś tak śmiało nau

ki i nawołujący wszystkich do porządku. I do

brze każdy robił, że nie pytał, bo Gazeta N aro

dowa nic nie pisała. Nie powiemy, że zdążyć nie

mogła, ale zdążywszy nie miała co powiedzieć.

Datur venia.

KORESPOHDENCYA GZASD

L w ó w 6 października.

(M . J .) Komisya budżetowa ukończyła bwo pra

co. Zważywszy, iż zadaniem jćj było zbadać każ

dą pozycyę tak preliminarza ogólaego, jak pre

limmarzy specyałnych fandnszów i zakładów, mo

żna śmiało powiedzieć, iż czynność była bardzo

mozolną i ważną zarazem.

Z powodn późnego zwołania Sejmu w roku

bieżącym, Wydział krajowy załatwiał czynności

finansowo-krajowe roku bieżącego, tylko wedle

uajściślejstćj potrzeby, i wstrzymywał się od

większych wydatków, lubo takowe w sporządzo

nym naprzód bndżecie były preliminowane. Tym

sposobem zaoszczędzono w yda tk i: l) Na urządze

nie bióra technicznego 7600 złr.; 2) na zasiłek

do budowy domu obłąkanych w Kulparkowie

30,000 zlr., którą to kwotę komisya z budżetu ja

ko niekonieczną wykreśliła; 3) na budowę pro

jektowanych a aiebudowanych dróg krajowych,

tudzież na zasiłki dróg powiatowych i gminnych

90,879 złr.; 4) z powodu nieobBadzenia posad u

rzędoiczych przy Wydziale krajowym i przy in

oych rubryka ch zarządn zaoszczędzono 25,000 zlr.;

5) po: ostały z roku 1866 zapas kaBowy wynosił

12,037 zlr., a podobny zapas z 1867 roku 189,000

złr. Bazem przeto zaoszczędzono 342,479 złr.,

przez co komisya budżetowa mogła uwzględnić

t na bndżecie roku bieżącego zamieścić niektóre

konieczne pozycye wydatków a mianowicie:

a) Dodatek na pomieszkanie dla urzędników

Wydziału krajowego ua 4ty kwartał 1868 r. 1820

zlr., każdemo wiadomo, iż we Lwowie podwojono

czynsze sa mieszkania w ostatnich trzech latacb,

i zruwnano ceny z wiedeńskiemu Urzędnicy r zą

dowi we Wiedniu, Lwowie, Pradze i Tryeście

mając lepsze płace i widoki awansu, otrzymują

podobne dodatki we wysokośei 25 do 30°/o. Komi

misya budżetowa proponuje daleko skromniejszy

wymiar, bo tylko 20*/0 od płacy.

b) Dla towarzystwu muzycznego podwyższouo

dotychczasowy 500 złr. wynoszący zasiłek na 1000

złr. W ażus ta iostytncya otrzym ała podwyższenie

subwencji, iż światły mąż jak ks. Jerzy Czarto

ryski objął kierunek takowćj. Tuszymy sobie je

dnak, iż dyrekcya artystyczna dołoży starań, a

ie*»y towarzystwo to nabrało cecby polskości,

czego dotąd prawie unikano, sprow adzając nan

czycieli z Niemiec a usuwając rodaków.

c) Dla Rady szkolnćj a właściwie dla 6ciu czloń

ków tejże Rady wyznaczono płacę każdemn po

1200 złr. Nikt nie zaprzeczy, iż członkowie tćj Ra

dy maję zadanie szczytne i najważniejsze w dzie

dzinie oświaty, — czynności wiele i wymagające

wyższego wykształcenia.

d) Na ukończenie odnowy ołtarz a wielkiego w

kościele P. M aryi w Krakowie, dano na ten rok

2000 zlr.

e) Na wsparcie pogorzelców, których liczba na

nieszczęście codzień wzrasta, a szczególnie na pu

gorzelców miasta Stanisławowa i Kilku innycb

miasteczek, wyznaczono 25,000 złr.

f) Na przyjęcie Najjaśniejszych Państwa, za

mieszczono z zawetowanych 25,000 złr. tylko wy

da uo dotąd rzeczywiście wo Lwoirie i w Krako

wie 11,000 zlr.

g) Na podwyższenie płac sekundaryuszom i służ

bie w szpitalu głównym we Lwowie, przyznano na

rok bieżący 1320 *łr. T a pozycya byla gwałto

wnie potrzebną, zwłaszcza, że dotychczas niektó

rzy sckundaryusze pobierali płacy rocznćj po 150

zlr., a zatem moiej aniżeli Stróże we Lwowie po

bierają.

Pomimo tych wszystkich podwyższeń pozosta

nie jeszcze jako nadwyżka niewyczerpana na rok

1869 91,000 złr.. chociaż dodatek pobierany do

tychczas w kwocie 15 centów od każdego reńskie

go podatku nie został podwyższonym.

Budżet, krajowy na rok 1869, sporządzony przez

Wydział krajowy, wykazywał w dochodach tylko

1300 złr. ,

ponieważ była projektowaną Bprzedal

oapierów procentowych imiennej wartości 198,698

złr. jeszcze na rok 1868. Ody jednak Sejm pó

źniej został zwołanym aniżeli się spodziewano,

więc Bprzedaży nie uskuteczniono, a Komisya bu

dżetowa postanowiła zaprojektować Izbie sprzedaż

tych efektów tylko do takiej wysokości, któraby

dochodziła wartości realnej 60,000 złr. Kwota ta

ma być nżytą na budowanie krajowej drogi Dę

bicko-Baranowskiej. Dalej Komisya budżetowa

w dochodzie zamieściła jeszcze odsetki 6634 złr.

od reszty niesprzedanycb efektów powyższych,

więc ca ła suma dochodów wynosić będzie

57,934 słr.

W wydatkach powiększono rubrykę zarządu

dodatkiem na pomieszkania dla urzędników Wy

dm in krajowego; dalej 500 zlr. dla Towarzystwa

muzycznego, 7200 złr. tytułem płac dla członków

Rady szkolaej; wzięto pod rozwagę projekt o w y

znaczeniu nagród dla odszczególniających się nau

czycieli szkół ludowych postawiony przez poBła hr.

Adama Potockiego, który żądał wyznaczenia

35.000 złr. na cele wskazane. Komisya zbadaw

szy wszystkie okoliczności, i zasi%gnąwszy zda

a ia osób doświadczonych, wnosi na ten rok pier

wszy 7400 złr. na takie nagrody. Zważywszy, że

aauczyciele wiejscy pobierają najczęściej wyna

grodzenie od gmin w natnraliach, a w pienią

dzach zaledwie po kilkadziesiąt złotych, sądzimy,

iż kwota przez Komisyę projektowana bę Izie od

powiednią na ten rok, który ma być dla Wy

działu krajowego obserwacyjnym. Dodano n a

reszcie podwyższenie plac dła sekundarynszów i

sług szpitala głównego we Lwowie, tndzież dla

aowo przyjętego *ługi i nadzorcy zasiewów le

śnych przy zakładzie S. Ł a z a rz a w Krakowie.

Wykreślono z budżetu na ten rok: l ) koszta

podróży i dyety lekarzy, wysyłanych do szcze

pienia ospy i leczenia epidemii i zarazy na by

dło 42,000 złr. ,

ponieważ tego rodzaju koBZta

Skarb państwa winien ponosić; 2) snbwencyę na

budowę Domu obłąkanych na Kulparkowie

30.000 złr., ponieważ na zakład ten jest fandasz

gotowy przeszło 300,000 zlr.; 3) dodatki na dro

gi gminue zmniejszono o 40,000 złr, zwłaszcza,

że droga Dembicko-Baranowska jest uznana za

Krajową i istnieje fundusz właściwy na drogi z a

chodniej części Galicyi; 4) wykreślono 500 złr.

dia giełdy lwowskiej. Zaoszczędzenia te w połą

czeniu z pozostałością z budżetu 1868 roku, wy

noszą przeszło 200,000 złr , i na skutek takowych

zmniejszono na 161ja centów dodatek na rok 1869

w wysokości 19 ceutów pierwotnie projektowauy.

Słyszymy zarzuty, iż dodatek krajowy corocznie

się wzmaga, na to należy zauważać, że wydatki

obecnie takie do bndżeta przybyły, które niegdyś

gminy i obszary dworskie bezpośrednio ponosiły,

Część literacko * artystyczna.

ZpodWawelu.

Po chybionych a raczej niedoszłych uroczysto

ściach przyjęcia monarchy w mnrach Krakowa,

miasto nasze na chwilę ożywione przygotow ania

mi, zapadłoby znowu w codzienną sw^ją ciszę,

gdyby nie kilka okoliczności przyjaznych ntrzy

moiąoemo się ożywieniu. I tak, jednych zwabia

wystawa sadownicza w ogrodzie Strzeleckim, peł

na interesujących płodów naszej ziemi, esy to

pięknych owoców i jarzyn, czy nlów pszczelnych,

czy jedwabników, których chów Btaraniem tow a

rzystwa w tym celo zawiązanego, zaczyna rozsze

rzać Bię i udoskonalać, ab y kiedyś mógi tworzyć

dochodną gałąź gospodarstwa krajowego. Innych

ściąga wystawa przemysłowa zebrana i urządzo

na przez Dra Baranieckiego, gdzie jednym rzu

tem oka spotykasz Bię a płodami i wyrobami

wszystkich części znajomego świata, podobnie jak

na wulbiej wystawie paryskiej rokn zeszłego.

—

Bogate to muzeum, jedyne w swoim rodzaju,

nieoceuiooym jest materyałem, do rozbudzenia w

tak Dieprzemyślnym kraju, jak nasz, przemysło

wego d u ch a , jeżeli do tych okazów dołączy się

żywe słowo umiejętnych objaśnień i zestawień.

Dla uczniów technifci i dia młodzieży rzemieślni

czej były jnż takie prelebcye, więcej uczące niż

najwymowniejsza i oajuczeńsza książka— wypa

dał by zrobić je dla większej publiczności, dla

której byłaby to porywająca nowość, zachęta sil

nieisza od wszystkich wyrzekań na brak prze

myslowości. Odkąd nam wyperswadowano, że je

steśmy narodem rolniczym, który ma tylko to

siaćj i zbierać, co siali i zbierali przodkowie za

jagiellońskich lnb piastowskich czasów — tak cią

gle się w tem utrzymujemy z małemi bardzo wy

jątkami, niedającemi jeszcze wielkiej różnicy »

stosunku do ogółu rządzącego się

rotycą.

Przyznam się, źe mię uie nie cieszy i ni_e oburza

zarazem , jak kiedy widzę jaki produkt dzikiej w_y

spy lub lodyauami osiadłego kontynentu, dotknię

ty ręką przemysłowca, przemieniony w misterny

wyrób; — jeżeli dziki kraj dostarcza takich pło

dów koltnry, tem więcej kraj cywilizowany i ży

zny powinien się zdobyć na takowe. Gdy tak nie

jest - widać, że mnóstwo skarbów naszej ziemi,

łe iy odłogiem.

Muzeom przemysłowe, którem D r Baraniecki

obdarzył Kraków, może oddać znakomitą krajo

wi usługę. Najcenniejszy to nabytek, z tych wszy

stkich nabytków, jakie mi się od tylu wieków ży

wimy z zagranicy. Zwykle bowiem braliśmy z tam

tąd same wykwinty mody lnb zbytkn albo pomy

sly, które jak kwas chemiczny działały na rozkład

spółecznego ciała, zam iast coby miały czem ży

wotnem, zgęstniałe humory napraw_ić.

Jnż to można powiedzieć, że o ile sami psuli

śmy się biorąc z zagranicy moralną jej tandetę,

o tyle niewdzięczni cudzoziemcy, nie zadali sobie

nawet tej pracy, żeby bliżej poznać nasz kraj, i

jego lndsi, mających tak przyjacielskie usposo

bienie. To co piszą obce dzieuDiki o nas ilekroć

występujemy na widownią, powinnoby nas na za

wsze wyleczyć z tej uprzejmości i skłonności dla

obczyzny. Co też to drukowane wiedeńskie języ

ki nienabełkotały fałszów i błazeństw w tej chwi

li, gdy Cesarz zamierzał przybyć do Galicyi, a

Sejm w granicach legalności dopominał się dla

kraju o to, co mu się słusznie należy! Zacieslość

niemiecka posunęła się do tego stopnia,_ że Pola

kom w Galicyi zaczęła grozić Sybirem i _knotami,

zupełnie ja k mówi się dziecku: Nie napieraj się

Józiu, bo j a k Bię będziesz napie rał, to kominiarz

cię weźmie!

Groźba ta ojca lnb matki zwykle nie kończy

się tak traiczoie dla dziecka, ale podobna pogróż

ka z ust stołecznego organu _rzucona prowincyi

wchodzącej w skład monarchii, wygląda na bar

dzo niepatryotyczny projekt rozbiorn. Od _stu lat

wygadują na Polskę, że się dała rozebrać, jednak

że nikt nigdy nie śmiał powiedzieć, żeby sami

Polacy kiedykolwiek grozili Rnsi, Litwie, pruskim

prowiocyom, że je rzucą ua pastwę Sybiru i kon

ta Katarzyny, lub kapraiskiego kija Fryderyka.

T ak dalece nigdy nie odważyli się skompromito

wać Blabości Rzeczypospolitej, z czegoby tylko

wnioskować można, że Wiedeńczyk tyle dba o

całość państwa, co każdy z nas o przeszłoroezną

zimę. Piękna podpora monarchii, ten żywioł nie

miecki ! powinszować, ale niezazdrościć. Coby dziś

świąt powiedział, gdyby np. ja k i paryski dzien

nik groził Ałzatom lnb Lotaryńczykom, że ich od

da Prusakom! Maleńka ta próbka, a raczej ten

ton fałszywy niemieckiej piszczałki mogą dać wy

obrażenie, jaki tam duch pannje w tych liberal

nych centralistach, którym o nie nie chodzi tylko

żeby za leb trzymać i wyzyskiwać, jak dotąd wy

zyskiwali kieszeń i krew słowiańską. Co się

z monarchią zrobi ? — mniejsza.

—

Miło nawet

ntonąć w Gesammt Vaterlandzte.

Dziennikarstwo powinno być wyrazem opinii,

ta k zwykle mówią; i niektóre dzienniki prakty

kują tę zasadę z zadziwiającą skrupulatnością, gdy

bywają wyrazem opinii nawet — przekupek.

Zasada na pozór niby słuszna, lecz posunięta

do zbytniej skrupulatności, musi rada nierada spo

tkać się z głupstwem, i wszystkiemi wybrykami

ciemnoty lub zepsucia, i stać się ich organem. Dla

tego wartoby na pierwszym, jaki będzie, kongresie

dziennikarzy zrobić tę małą poprawkę, aby dzień

nikarstwo cbciało być wyrazem zdrowego rozumn,

doświadczeniem stwierdzonej p ra k tyki, miłości

prawdy i dobrej wiary.

Odpowiedzić tym czterem waruokom, ebybaby

ci nie potrzebowali co czują Bię pasowanymi na

dziennikarzy, dla tego, że cierpliwy papier wszy

stko znosi, a i publiczność, która długo dsje się

wodzić po manowcach sofizmatów, zanim się po

strzeże, zwłaszcza, gdy szarlatanizm, ta drabina

zarozumiałej mierności, dosyć popłaca; byle w le

wo i w prawo rąbać krzyżową sztuką.

Tęgo napisał! wołają admirnjące półgłówki;

i już niepotrzebują roztrząsać czy napisał prawdę

lab fałsz, czy światło odkrył, ozy piaskiem oczy

zaprószył.

Dziennikarstwo wiedeńskie może sobie pozwa

lać rozmaitych wybryków: klamaó, potwarzsć,

przekręcać, podejrzywać, nie idzie zatem, żeby na

sze miało je uaśladować. Przeciwnie, należałoby

przyjąć pewne reguły karności, któreby powścią

gały namiętność, lub niewczesny zapał, tak po

trzebny w dyskusyach i naradach, jak dziura w

moście. Do męskiego czynu namiętność wybornym

jest pomocnikiem; w radzie i rozprawie — niepo

winna mieć głosu. Kierować i objaśniać to rzecz

roznmu; rola namiętności w wykonaniu — tego

przynajmniej uczy głębsze wniknięcie w naturę

ludzkich usposobień. T o pewna, że umysł rozumny

patrzy nietylko na terażoiejszośó, lecz i n a prze

szłość i przyszłość, kiedy namiętoości nie niewi

dzą prócz chwili bieżącej, od której biorą wraże

nie. Pierwszy kombionje i oblicza się z wieloma

względami — drngie porwane chwilowym paro

ksyzmem, w krótkiej swej drodze depcą każdy

wzgląd, byle swój cel osiągnąć.. . Mała pociecha,

jeżli na tem szwankaje rzecz publiczna.

Zdarza się czasami, że i bez namiętności i za

pała, całkiem na chłodno, staczają się barce

z przeciwnikiem, którego nie mogąe dobrymi ar

gumentami przekonać i pokonać, drażni się i zuie

waża przekręcaniem jego zdań i wyrażeń, wma

wiająe w csytająeą publiczność, że to on śmiał

coś ta k niedorzecznego otrzymywać. Ten nieu

czoiwy sposób nie wiem za co ochrzczono mianem

taktyki dziennikarskiej, kiedy to prosta bezczel

ność. Wartoby i o tem pomówić na zjeżdzie d*ien

nikarzy; ważniejsza to kwestya od tych wszy

stkicb, jakie dotąd pod roztrząsanie poddano.

Z prawdziwą pociechą wyczytałem, źe sejmu

jący nasi ujęli się za śpiewającemi i pożyteczne

mu mieszkańcami g a jów .. . Wdzięczne słowiki nie

chybnie złożą na cześć ich jaki bymn wiosenny...

Ale niedość na tero, moi panowie —

ujęliście się

za _ptaszsiem, który mając parę skrzydeł, może

sobie poradzić jak o tako, a zapomnieliście o losie

biednej szkapy służącej u fiakra, żyda, lub chłopa

pijanicy, i o tych chndych pieskach, którym jeść

nie d a ją : ofiary te powinnyby wzruszyć wasze

sercs, tem słuszniej, że te biedne istoty nietylko

nie m sją skrzydeł, Ble o p arę nóg więcej, niż ma

Sam człowiek, przykuty do ziemi, i mający tyle

kłopotów — z nogami.

Na pierwszy raz zaczęliście od ptaszków, na

drngi raz przyjdzie kwestya czworonogów — i za

pewne stanie uchwała przeciw dręczenia zwierząt.

Doniosłuść tego prawa większa, niż się wydaje

na pozór, jest to bowiem sama kwintessencya cy

wi!izacyi cbrześciańskiej; znać, że człowiek nie

może jnż gnębić człowieka, ani się pastwić nad

nim, kiedy współczucie rozszerza się do niemych

istot, i w ich obronie przemawia.

Dzisiaj, kiedy raz poraź donoszą dzienniki o

jakim zjeżdzie nstnraiistów, ekonomistów, przyja

ciół pokojn, lekarzy, dziennikarzy i t. p. dziwno

mi, dis czego nie zbierze się kongres ludzi z ludz

kiem uczuciem, któryby podniósł kwestyę dręcze

nia człowieka przez człowieka. Materyału przecież

ł lubrak: od pięciu lat dostarcza go Moskwa

zj,adająca nie żartem cały naród, za to, t e nie

życzył sobie — byó zjedzonym. Operacya ta od

bywa Bię a systeAistyczną regularnością: na

przód katnje się człowieka po cytadelach i ostro

gach, gdzie koniecznie mnsi być za winnego uzna

ny; takiego winowajcę pędzą o pa rę tysięcy mil,

w ciągu której podróży, jeżeli uie padnie z zimna,

trudu i głodu, bywa, stanąwszy na miejscu katu

szy trsym auy w zamknięciu, i wypuszczany tylko

na robotę w podziemia kopalń; jeżeli to jeszcze

wytrzyma, a zdarzy się czasami, że go wypu

szczą do dom,j w takim razie odbywa podróż o

własnym koszcie; gdy zaś prawie zawsze tyle

ina w kie-żeni co nowonarudsone dziecko, nie po

zostaje mn oic innego, jak wracać na koszt skar

bowy — czyli wlec się od etapu do etapu i nie

doszedłszy połowy drogi umrzeć z nędzy i głodn .. .

Statystyka depurtacyj podaje liczbę takich wi

nowajców na 230 tysięcy, ma się rozumieć nieli*

cząo tych kobiet, dzieci, starców, co porwani

i gniazd swoich rodzinnych, i rzuceni na te mę

czarnie, poumierali w drodze...

W Rosyi zniesiona kara śmierci I - krzyczą fi

lantrupy, zacierając ręce z radości.

Dla tego, chowaj nas Boże od filaDtropów! wo

lałbym proste słowo człowieka noszącego serce

oa właściwem miejscu, i mającego oczy bielmem

niezaszłe.

Zawsze to w dziwnych czasach żyjemy! Co nie

)yło krzyku o Mortarę, który i wesół i zdrów

dobrze mu się powodzi; a kiedy jeden naród

zjada drogi - to nic.

Sąd bistoryi nas pomści... zapewne wtedy

gdy będziemy mogli powiedzieć: Solam en miseris

sodot habuisse doloris.

*WV\A/Vv«

(s) digitalizacja: mbc.malopolska.pl

h « wychodzi codziennie wieozór (wyjąwszy niedziele i dnie-świąteczne).

Sumer pojedynczy w Krakowie i we L w ow ie kosztuje 10 centów.

Pfenumerata wynosi:

*Hejsco t» Krakowie. . . . roczniezłr. 20 - kwartalnie złr. 6

miesięoznie złr. 2

L,wowie....

Bn21

o. 25B

rtwie Austryackiśm B

B24

» 2o.25

) - na i Rzeszy niemiec. B tal. 17 sgr. 2

B tal.4 sgr.8

B tal. 1Br.16

B FrancyiiAnglii . . .

fran. 108

B fran. 27

B fran. 10

* Belgii Włoch i Szwajcaryi B 80

B B20

««7

l,lsty z pieniędzmi przesyłane byó winny franco do Administracyi ,C zasu."

—

l,isty reklam acyjne

niezapieczętowane, nie ulegają frankowanin.

—

L la tśw niefrankowanych nie przyjmąje się.

R ę k o p l i m a nadsyłane Redakcyi, nie zwracają się i niszczone będą.

---------

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Pobieranie pliku

Pobieranie pliku

Usuwanie komentarza

Wyszukiwanie zaawansowane

Zgłaszanie błędu