Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 665 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

Ner 285.

Kraków, Niedziela 13 Grudnia 1891.

Rocznik XLIV.

GZAS

Prenumeratę przyjmują:

Administracya -CZASU*1 w linko w(e j urzędy pocztowe. Sle]icswę prennmerntę księ

garnia S. A . K rzyżanowskiego, handel Śmidowicza w Sukiennicach, biuro dzienników i ogłoszeń

Ignacego Herza przy placu Maryackim 1. 9 , handel Bajera przy ulicy Grodzkiej, główna trafika róg

Rynku i ulicy św. Jana.

—

Ogłoszenia (inseraty) przyjmuje się za opłatę od miejsca wierszu

drobnym drukiem (petity za pierwszy raz 10 c t , za każdy następny po 5 ct. - Nadesłane (na 3 stronie)

od miejsca wiersza drukiem drobnym po 30 ct. za każdy raz. —Ogłoszenia I prenameratę przyj

muję: we Lwowie Biuro dzienników ulica Karola Ludwika 1. 9; w Paryża wyłęcznie p. Adam,

105 bis Boulevard Raspail, (prenumeratę p. W . Raczkowski, Courbevoi pod Paryżem , rue du Chemin

de fer 44); w Wiednia pp. Haasenstein 4 Vogler (także w Hamburgu, Frankfurcie n. M,, Berlinie,

Lipsku, Bazylei i Wrocławiu), A. Oppelik, R. Mosse (także w Berlinie, H amburgu, Monachium i No

rymberdze), H. Schalek, M. Dukss, J. Danneberg, H. Friedl, (tylko prenumeratę pp. H. Gold

schmidt 4 C.),w Pranlifnrele n. W

G. L . Daube 4 Co. )W ^%Warszawie przyjmuję ogło

szenia pp. Reiohmar i Freidler, biuro ogłoszeń przy ul. Senatorskiej.

Stosunki węgierskie.

Kraków 12 grudnia.

Fatamorgana! Zowem dziwnem, a często nie

bezpiecznem dla podróżników na pustyniach afry

kańskich zjawiskiem wymowny minister Szila

gyi temi dniami w mowie, wygłoszonej w klubie

obywatelskim w Preszburgn, porównał halueyn*

cye nowego ,,stronnictwa narodowego" w Wę

Najnowsza, obliczona głównie na przyszłe wy

bory faza czynności tego stronnictwa, rozpoczęła

się wielką mową hr. Apponyi’ego, wygłoszoną 29

listopada w Miskolczu. Przywódca stronnictwa n a

rodowego wystąpił tam przeciwko powszechnej

kornpcyi. W Węgrzech - oświadczył - złączyły

się nadużycia amerykańskie z nadużyciami syste

mu Napoleona III; zasada, że stronnicy większo

ści parlamentarnej dzielą się łupem - to the victor

the spoił - i że prefekci - les prejets d, poigne!

—

utrzymują okazały dwór i przeprowadzają wy

bór posłów. W każdym komitacie nadżupan oto

czony jest dworem. Pominąwszy różnicę manier,

na wzór Ludwika XIV — le roi-soleil — każdy

nadżupan jest słońcem, roztaczającem dokoła pro

mienie łaski. Jeżeli odnośne szczegóły zasługują

na opis drugiego Moliera, to ich straszne oddzia

ływanie na naród, aby być należycie opisanem,

wymaga pióra Tacyta...

P. Szilagyi odpowiedział swemu dawnemu ko

ledze z klubu opozycyi umiarkowanej, że w tym

razie możua istotnie odwołać s;ę na jedno z arcy

dzieł Moliera: Le malade im aginairey tylko że tu

taj nie pacyent cierpi na wymarzoną chorobę, lecz

sam... lekarz. W kilka dni przedtem, także w Presz

burgu, nadżupan hr. Jó zef Zichy, były minister

z pewnem oburzeniem zaprotestował w imienin

swych kolegów przeciwko oskarżeniom hr. Appo

nyi’ego, zarzucając mu, że nie walczy bronią ry

cerską: ,,Gdyby marszałek Moltke, zamiast kula

mi armatniemi, obrzucał był Francuzów beczkami

rozpalonej smoły, byłby to sposób podobnej walki,

jak ta, którą toczy hr. Apponyi." Nam się zdaje,

że ani humor Szilagyi’ego, ani patos br. Zichy’ego

niecalkiem odpowiadają sytuacyi. Mówcy opozy

cyjni zawsze i wszędzie na stosunki istniejące

spoglądają przez pryzmat pesymizmu, zwłaszcza,

kiedy zmuszeni są spoglądać na nie z wzrastają

cą niecierpliwością od lat blisko 20. To dostate

cznie tłumaczy, że hr. Apponyi dostrzega różnych

rzeczy bardzo ponurych.

Ale czy to sama tylko fa ta morgana łudzi jego

zmysły? Niewątpliwie w administracyi węgierskiej

i trzeźwem okiem można się dopatrzeć różnych

niedostatków. Właśnie dlatego hr. Szapary zapro

ponował znaną reformę administracyi, która upań

stwowieniem władz miejscowych miała uczynić je

więcej niezależnemi od różnych wpływów postron

nych. Reformę tę zwichnęła skrajna lewica, ta

sama, z którą hr. Apponyi teraz łączy się ze

względu na przyszłe wybory. Z tego zatem po

wodu k rytyka hr. Apponyiego, chociaż może nie

jest pozbawiona wszelkiej podstawy, traci bardzo

dużo na realnej wartości.

Oprócz korupeyi, stronnictwo narodowe oskarża

gabinet Szaparego o porozumiewanie się z naro

dowościami niemadziarskiemi, mianowicie z Sasa

mi, Rumuńczykami i Serbami. Główny organ

stronnictwa narodowego P e sti Naplo temi dniami

ogłosił formalny ak t oskarżenia o zdradę intere

sów madziarskich. Oparł go przedewszystkiem na

okoliczności, że serbski dziennik B r a m k wezwą

swych czytelników, aby wszędzie głosowali raczej

za kandydatami rządowymi, aniżeli za kandyda

tami stronnictwa narodowego. Tego wymieniony

dziennik serbski nie byłby uczynił,

*?r—

Szap ary ... nie zdradzał interesów madziarskich!

Tymczasem B r a m k przed kiikunasta aty pow^

stał jako organ konserwatywny, aby osłabić

wpływ radykalnej Zastaw y i od samego początku

przemawiał za zgodą z Madziarami. Ze teraz ten

umiarkowany organ serbski gotów raczę] p P

kandydatów rządowych, aniżeli kan y

nictwa, które występuje pod sztandarem

go szowinizmu madziarskiego, jest to rzecz natu

ralna, która nie może żadną miarą skompromito

wać hr Szaparego. Jakoż, jak w dotychczasowych

wyborach, tak też niezawodnie w przyszłych,

właśnie w okręgach mięszanych, stronictwo rzą

dowe zdobędzie najwięcej mandatów, gdy frakcye

opozycyjne utrzymają się w okręgach czysto

madziarskich. W każdym razie, ta wrzekoma,

zbytnia przyjaźń rządn peszteń^kiego dla Serbhw,

lumuńczyków i t. d.

—

to fata morgana!

Wymysłem także chorobliwie opozycyjnej wyo

iraźai, aibo poprostu pretekstem są owe krzywdy,

jakich Madziarzy nibyto doznają ze strony wspól

nych władz wojskowych i które reprezentanci

n8tronnictwa narodowego" wytoczyli ostatecznie

irzed forum delegacyi węgierskiej. Wprawdzie

)p. Apponyi’emu i Beoethy’emn nie udał się za

mach na niewątpliwe prawo Korony co do dyslo

kacyi pułków. Wniosek ich, domagający się prze

niesieni 79 pułku imienia Jellaczyca z Rieki do

innego garnizonu, przeciwko któremu przemawiali

stanowczo: b. minister Tisza, w. marszałek dworu

ir. Szecsen, wreszcie prezes gabinetu hr. Szapary,

na posiedzeniu 2 grndnia, upadł. Natomiast wię

kszość delegacyi przyjęła drugi wniosek Kornela

Abranyi’ego, naczelnego redaktora P esti Naplo, aby

ministerynm wojny w korespondencyi z władzami

węgierskiemi używało języka madziarskiego. Była

to nchwała wręcz opozycyjna, skoro przedtem

w imieniu ministra wojny pnłkownik Barkassy

wyraźnie oświadczył, że nie może się zobowiązać

do takiej korespondencyi. Gdy prezydent delega

cyi skonstatował przyjęcie rezolucyi Abranyi’ego,

ten z teatralnym patosem zawołał: ,,Niech żyje

delegacya węgierska!"

My do tej rezolucyi nie przywięzujemy wiel

kiego znaczenia; mniejsza o to, czy spocznie za

pomniana w archiwach delegacyi, czy też zosta

nie przeprowadzona. Ale jest to zawsze sympto

matem niepomyślnym, jeżeli większość parlamen

t a m a, która utrzymuje przyjazne związki z rzą

dem, ulegająe inicyatywie opozycji, uchwala wnio

sk», przeciwko którym się rząd oświadczył. Wię

ksTCŚć ministery»lna posiada dosyć innych śród

ków przeprowadzenia słusznych życzeń, a nie po

winna n gdy wchodzić na drogę demonstracyi

Zamiast uchwalać rezolucyę Abranyi’ego, należah

jeszcze dobitaiej, niż to uczynili pp.: Palszky,

Tisza i Szapary, zgromić ciągle poruszanie nawet

w delegacyi załatwionych jnż w sejmie spraw

wojskowych, i wykazać, że pp. Apponyi, Beoethy,

Bolgar i Abranyi wymyślają tylko wrzekome

krzywdy i bezprawia wspólnego miuisteryam woj

ny, które na prawdę najsumienniej uwzględnia

wszystkie słuszne życzenia Madziarów i w danym

razie nie odmawia im zadośćuczynienia, jak to

się stało w sprawie kapitana Uzelacza.

Wreszcie także wysławiana solidarność frakcyj

opozycyjnych nie jest niczem innem, jak — f a t a

m organa. Na zjazd w Miskolczu nie przybył ża

den z przywódców skrajnej lewicy. Przywódca

jej Iranyi oświadczył niedawno w manifeście,

że lewica obstawać będzie przy swych własnych

kandydatach. Na domiar nieszczęścia, właśnie te

raz p. Ugron i 17 towarzyszy wystąpili z klubu

stronnictwa niepodległości, aby utworzyć odrębne

,,stronnictwo r. 1848."

Jako powód secesyi, ma

nifest posła Ugrona przytacza, że stronnictwo nie

podległości nie uznaje wyraźnie sankcyi pragma

tycznej, poprzestaje na opozycyi biernej i wzbra

nia się wstąpić do delegacyi. P. Ugron , dążący

także do ,,unii personalnej" oczywiście potępia

in8tytncyę delegacyi wspólnych, sądzi jed nak , że

,,dopóki istnieją, powinni w niej zasiadać gorliwi

obrońcy praw ojczyzny."

Dopóki delegacya nie

będzie zniesiona, ,,chcemy brać ndział w jej pra

cach, jak w obradach każdej innej komisyi sej

mowej. Tego wymaga zasada parlamentarna. Przy

utworzenia nowych instytucyi, trzeba postępować

stopniowo, aby bezpieczeństwo krajn ani na chwi

lę nie było na szwank narażone." Dalej p. Ugron

domaga się przywrócenia węgierskich dostojników

dwora, używania języka madziarskiego przez am

basady i konsulaty austryacko-węgierskie w zno

szenin się z obywatelami Węgier, komendy i oznak

węgierskich dla pułków węgierskich, warunku,

aby godność oficerów w tych pułkach otrzymy

wali tylko obywatele korony św. Szczepana, zu

pełnych swobód religijnych i politycznych, które

zadówo !nią także narodowości.

Mniejsza zresztą o programowe ideały p. Ugrona.

Urzeczywistnienia one tak samo nie doznają, jak

ideały Iranyi’ego, bo w Węgrzech, pomimo wszel

lich deklamacyj polityków opozycyjnych, wcale

się nie wzmaga prąd separatystyczny. Ważnem

tylko w przededniu ogólnych wyborów jest odłą

czenie się frakcyi Ugrona od stronnictwa niepod

ległości. Bo właśnie tacy dawni przyjaciele i to

warzysze, gdy się rozstaną, najnamiętniej się po

tem nienawidzą i walczą ze sobą. W Węgrzech

sprawdza się to na dawnych kolegach Appooyi’m

i Stilagyi’m, a prawdopodobnie sprawdzi się tak

że na Ugronie i lranyi’m. Wspólna akcya wybór

cza stronnictw opozycyjnych nie rozpoczyna się

zatem pod świetnemi dla nich anspicyami. Ale też

jnż najwyższy czas, aby naród węgierski, który

w rokn przyszłym obchodzić będzie 25tą rocznicę

koronacyi króla Franciszka Józefa, a za 3 lata

100 0 czną rocznicę założenia państwa węgierskie

go, wjtrzeźwiał znpełnie z wszelkich zachcianek

pnstego radykalizmu.

Przegląd polityczny.

Rzadko kiedy uroczystość w pałacn Richelien’go

staje się wypadkiem politycznego znaczenia. Kon

wencyonalne ceremonie ,,nieśmiertelnych" przemi

jają zwykle bez wrażenia; nawet sfery, któreby

się niemi najbardziej interesować powinny, zapo

minają o nich jnż nazajntrz. We czwartek jednak

cały świat polityczny Paryża zjawił się na nie

zwykłym obchodzie w Akademii, która przyjmo

wała w swoje progi, wbrew tradycyi, nie uczonego

historyka, sławnego powieścioptsarza albo wy

kwintnego poetę, ale polityka i ministra, prezy

denta dzisiejszego gabinetu, p. de Freycinet. Na

kilka godzin przed południem t!umy zebrały się

przed instytutem. Wszyscy wyb tni reprezentanci

polityki, sztuki i nanki, prawie wszyscy ministro

wie, wieln deputowanych i senatorów zajęło miej

sca pomiędzy widzami. Na czele pań widziano

małżonkę prezvdenta panią Carnot. Mowa, jaką

wypowiedział Freycinet na cześć swego poprze

dnika na akademickiem krześle, Angiera, była

zręczna i opracowana, ale mało świetna. Prezy

dent ministrów pobieżnie tylko mówił o polity

cznej działalności Angiera. Przedstawił początki

jego karyery, mówił o jego pracy, szlachetaości

i geniuszu, poczem przystąpił do rozbiorą dzieł i

podniósł ich stronę moraliznjącą. Obszerniej mówił

minister o socyalno-politycznych komedyach i o

patryotycznym dramacie J ean de Thommerey

który się kończy słowami: Vive la F rance! ,,Było

to najszczytniejsze uczncie Angiera; on nauczał

tego, co jest dobre, a więc czegoś świętszego nad

to, co jest piękne." Wspomniał także Freycinet

o przyjaźni Angiera dla księcia Aumale, który

dowiódł Instytutowi swojej wielkoduszności; przy

nstępie tym zerwały się oklaski na cześć obecne

go w sali księcia. Minister zakończył przemówie

nie nwagą, iż widzi uśmiech przyjazny na ustach

członków Akademii, wywołany usiłowaniami czło

wieka, któremn złośliwy przypadek kazał mówić

o niezwykłym temacie.

Mowa dyrektora Akademii Grćarda, który witał

Freycineta, słuchana była z daleko większą uwa

gą i daleko obfitsze wywołała oklaski. *Augier

powiedział o sobie — mówił Greard — że jest

rzadkim Francuzem, ponieważ nie lubi polityki;

nważał ją za najmniej godną szacnnkn i za naj

niedokładniejszą nankę; dawał jej miejsce w po

środku astrologii i alchemii." Po przeprowadzenin

delikatnej analizy charakteru i dzieł Angiera zwró

cił się Gićard do Freycineta, kreśląc jego dowci

pną, chociaż nieco ironiczną sylwetkę. Z pewnym

odcieniem złośliwości mówił o jego pracach lite

rackich i jego rozporządzeniach administracyjnych.

nFreycmet przeczytał podobno od początku do

końca cały dykeyonarz Akademii; jakże nie mie

liśmy go powołać do naszej wspólnej pracy jako

jednego z trzech albo czterech czytelników, któ

rych ten słownik miał kiedykolwiek?" Zakończe

nie mowy było dopiero poważne. Greard oceniał

słowami pełnemi uznania ndział Freycineta w woj

nie 1870 rokn, chwalił jego polityczne, admini- 1

stracyjne i oratorskie zasługi oraz starania około

powagi i znaczenia Francyi. Kulminacyjnym pun

ktem przemówienia była apoteoza Gambetty, o

którym nie należy przy Freycłnecłe zapominać.

Ostatni ustęp mowy Grćarda brzmiał: nJeżeli

przyjdzie kiedyś dzień, w którym będziesz pan

miał poza parlamentem na czele arm i określić

wobec Europy nową sytuacyę, wówczas słowa

pańskie, podyktowane panowaniem nad sobą, sta

ną się historyczne. Czcimy dzisiaj pańską pracę.

Pokazałeś pan nam i świata całema, że równo

waga Enropy jest przywrócona, że nasze siły są

od odzone, że Francya odzyskała swoje stanowi

sko i że ufna jest w swoją przyszłość."

Owo panowanie nad sobą, owa powściągliwość,

którą chwalił p. Grćard, nie cechowała wcale

środowego przemówienia prezydenta ministrów o

polityce kościelnej. Mowę tę gwałtowną i bez

względną uchwalił senat na posiedzenia tego sa

mego dnia, kiedy się odbywała akademicka uro

czystość, ogłosić drukiem i w formie plakatów

rozrzucić we wszystkich gminach francuskich wraz

zrezolncyą, p)wziętą bezpośrednio po przemówie

niu ministra. Nawet słowa, jakie wypowiedział

p. Fallińres, nie brzmiały tak ostro; to też z tego

powoda Temps wyprowadza wniosek, że w łonie

rządu jest pewne rozdwojenie w zakresie progra

mu polityki kościelnej; Fallićres reprezentuje sy

stem dotychczasowy, Freycinet przyszły. Wczoraj

sza dysknsya w Izbie poselskiej, o której jeszcze

nie mamy wiadomości, będzie pod tym względem

rozstrzygająca; w każdym razie niezwykła u

chwała senatu dostatecznie charakteryznje sy

tnacyę. Próba jednak przedsięwzięta przez partyę

radykalną, ażeby pod bas!em zjednoczenia się

wszystkich republikanów przeciwko obozowi kle

rykalnemu, wywołać wspólną presyę na rząd, Die

ndała się wcale. Zaledwie trzecia część rcpnbli

kańskich depntowanych zjawiła się na nmyślnie

zwołanem zgromadzenia; oprócz samychże rady

kalnych zaledwie czterdziesta posłów z innych

frakcyj wzięło udział w obradach. Krążą pogło

ski, że bezpośrednio p i wielkiej dv«knsyi ko

ścielnej w parlamencie minister Fali ćres złożyć

ma swoją tekę; dymisya ta jednak me pociągnie

za sobą wcale dalszych zmian w gabinecie.

Z Belgradu doniesiono wczoraj o nowem prze

sileniu. Minister wojny Praporcetovicz, minister

spraw zagranicznych Georgievicz i minister spra

wiedliwości Gersicz wręczyli podania o dymisyę.

Praporcet ,vicz nie chce się zgodzić na skreślenia

w bndżecie wojskowym, na jakie nalega Pasicz;

Georgievicz i Gersicz chcą skorzystać z pomyślnej

sposobności i nsnnąć się, zanim wybnchnie prze

widywana bnrza w sknpczynie. Rekonstrnkcya ga

binetu stanie się prawdopodobnie i tak nieodzo

wnie konieczną po otwarcia nowej parlamentarnej

sesyi; rejenci nie chcą zatem się zgodzić na uwol

nienie ministrów i powoływanie nowych na tak

krótki przeciąg czasn. Sprawa na razie pozostaje

w zawieszeniu.

L is ty o Kole polskiem.

Wiedeń w grndnin 1891 r.

Dawno jnż po dziennikach naszych nie o

biegało tyle błędnych wiadomości o Kole polskiem,

ile ich obiega od rozpoczęcia wiosennej sesyi par

lamentu. Zjawisko to samo z siebie da się łatwo

zrozumieć. Nowy skład Izby poselskiej powołał

wiele świeżych sił. Kto nie zna Koła polskiego

z jego przeszłości, ten i teraźniejszość jego czę

stokroć mylnie ocenić może. Następnie nowy par

lament znalazł się odraza na przełomie. Zgrupo

wanie stronnictw, które trwało lat dwanaście i

wyrobiło sobie jnż pewne stałe dyrektywy polity

czne i taktyczne, naraz przerwało się. Anie było

innego, któreby odrazu mogło zająć jego miejsce

i znów odpowiednie dla siebie rzncić dyrektywy.

Ztąd wynikła niejasność sytnacyi, a wraz z nią

ten stan niepewności, który natnrę ludzką wogóle

zawsze drażni. Zaś rozdrażnienie dlntej trwające

zamąca jasność wzroku, i wskutek tego niejedno

zdarzenie widzi się inaczej i ocenia się inaczej,

aniżeliby się to uczyniło w stanie zupełnego spo

koju umysłu. Nareszcie wiele z tych błędnych in

fcrmacyj uznać potrzeba jako nieuchronne następ

stwo nieodzownej dzisiaj polityki wolnej ręki.

Mianowicie co innego jest polityka wolnej ręki,

jako stała norma na dłuższy przeciąg czasn, a

znów co innego, jeżeli ona jest tylko taktycznym

wynikiem polityki wyczekiwania, która z pojęcia

swojego jest tylko chwilową i przejściową.

—

Stała polityka wolnej ręki mogłaby być dla

Koła może wcale pożyteczną. Ale cóż, kiedy nie

od Koła zależy stworzyć te waraoki, których dla

takiej polityki nieodzownie potrzeba. Takiemi wa

runkami są , ażeby b e z Koła istniała w parla

mencie bardzo słaba i niepewna większość

rządowa tak, ażeby sprawy zwykłe mógł rząd za

łatwiać i bez Koła, ażeby zaś napewno liczyć mo

żna, że w sprawach większych a nieodzownych

rząd bez Koła się nie obejdzie. Tymczasem w dzi

siejszym składzie Izby, i tak jak dotąd rzeczy

się rozwinęły, jest inaczej. Bez Koła niema dotąd

większości dla żadnych spraw, zatem, jeżeli się

nic nie zmieniło, albo Koło wejdzie w. skład wię

kszości, albo większości żadnej nie będzie. Po

nieważ jednak odraza można było na wiosnę się

przekonać, że jakabądź większość nie nłoży

się rychło i łatwo, zatem wypadło czekać, a to

czekanie nazywa się ,,wolną ręką" -

jest jednak

z natury swojej polityką nie stalą, lecz przejścio

wą. Gdyby było rzeczą możliwą, a zwłaszcza po

żyteczną proklamować już na wiosnę kiernnek

tej większości, która w przyszłości może się zor

ganizować, wtenczas wolna ręka miałaby i tak

na czas swojego istnienia pewną stanowczą dy

rektywę. Lecz stosunki tak się na wiosnę nlożyły,

że dyrektywy nie można było dawać. A wskntek

tego ,,wolna ręka" w brakn jednolitego kiernnkn

mogła na razie wyłonić wśród Koła kiernnki ró

żne, stosownie do tego, co kto nważał za prawdo

podobną ewentualność przyszłości. Z tego powoda

w rozumowaniach politycznych hipotezy zajęły

miejsce faktów. Rzecz więc oczywista, że gdy

odbywały się w Kole rozprawy polityczne, poro

zumienie się wzajemne wszystkich członków Koła

nie szło łatwo, bo brakowało jednego dla wszyst

kich tła, bo tłem nie były fakta, lecz domysły i

przypuszczenia, a te nie są nigdy n wszystkich

jednakie, bo quot capita, tot sensus.

Jakkolwiek tedy można zrozumieć i wytłuma

czyć obfitość błędnych o Kole informacyj dzien

nikarskich, przecież trndno pozwolić, ażeby kraj

utrzymywał się w nieświadomości, że one są błę

dne. Bo dobro służby pnblicznej wymaga tego,

ażeby przynajmniej ladzie poważniej myślący i

dobrej wiary w kraju mieli zawsze o Kole pol

skiem ile można prawdziwe wyobrażenie i zdanie.

Dlatego listy moje niechaj poslnżą do wyjaśnienia

stanu rzeczy.

Niepodobna szperać za wszystkiemi wiado

mostkami o Kole, których po dziennikach pełno.

Ale dwie takie wiadomości, które wyczytałem

w dziennikach lwowskich, wydają mi się tak wa

żne, że ich pominąć nie mogę. Obiedwie odnoszą

się do tych dwóch posiedzeń Kola, na których to

czyły się obrady nad położeniem politycznem

w Kole, a które zakończyły się jednomyślnem

niemal przyjęciem dyrektywy politycznej pod

względem organizacyi przyszłej większości, tak

jak tę dyrektywę prezes Koła, wskutek jedno

myślnej uchwały komisyi parlamentarnej, Koła

zaprojektował.

Jedna z tych wiadomości donosi, że wśród

owych obrad Koła zarysowały się jasno stron

nictwa Koła, że mianowicie nantonomiści" i ,,le

wica" znaleźli się w jednym obozie politycznym -

nie powiedziano tam tylko: przeciw komn?

Druga wiadomość donosi, że komisya parla

mentarna Kola mnsiała przed Kołem kapitulować.

Więc najprzód parę słów o wiadomości pier

wszej.

Faktem jes t, że od początku wiosennej sesyi

pewna grnpa posłów schodzi się niekiedy na po

nfae koleżeńskie narady w sprawach Koła i w in

nych sprawach politycznych, ale wiadomo takie,

Listy z podroży

przez Henryka Sienkiewicza.

XIV.

(Ciąg dalszy).

Prawdziwą plagą

"%”Ś lą ’wyToUe

SwTo^Sęw!O-mJW;

droga od zarośniętej. Dla nas, przy Zi.aw;aj0 to

wiki i skórzane nagolenniki, me P ;?^ąw ^ o to

wielkiej trudności, ale murzyni nasi, ćwiczeń p

bosych nogach, wyprawiali jjakie s

8» tu

szympans mógłby im pozazdrościć.

drzewa,

wszędzie, wnikają wszędzie, gryzą, ud i , drzew*

domy, trawy, objadają z mięsa zabite lub zdecnie

stworzenia, wojują z kaz ą y ^ ^ 3.

r(jw.

«iai« sie same między sobą. Maleńka, biała mrów

ka draży ściany; wielka czerwona kąsa j ak pies,

nozostawiając nadto bolesne, długo niegojące się

S,b)e; wielka czarna w.ptaw^dmczyz mąw ką

samu. Obiewa ą

n a kształt siarczystego

tym ich zwyczaj^u

J? stanleya, i miło mi, że

LsrSowŁW»

na c”dze- Die

własne świadectwo.

Dla wszelkiego rodzaju zapasów żywności naj

niebezpieczniejsze są małe, czarne mrówki. Bu

dząc się rano pod namiotem, znajdowaliśmy szyjki

naszych butelek z winem i manierek całkowicie

przez nie oblepione. Miałki cukier, mimo iż za

mykaliśmy go nader starannie w blaszanej puszce,

stał się w końcu, jak mówią Anglicy, h a lf and

h a lf (pół na pół). Z początku staraliśmy się wy

garniać mrówki, słodząc kawę lub herbatę, pó

źniej stało się to zupełnem niepodobieństwem.

Gryzły one nasze suchary, ze szczególniejszą zaś

zaciekłością cisnęły się do ekstraktu mleczuego

Liebiga. Musieliśmy przy otwarciu puszki przele

wać mozolnie zawartość do butelek i korkować

szczelnie, mimo tego na każdym korku zbierały

się góry tych owadów.

Kąpiąc się w kałużach przy wsiach murzyńskich,

spostrzegałem często na liściach nadwodnych, lub

na brzegu, rodzaj liszek, długich jak wskazujący

palec z wierzchu całkiem czarnych, spodem opa

trzonych mnóstwem nóg żółtej barwy. Napełniały

mnie one wstrętem i obawą, brałem je bowiem

za stonogi, o których jadowitości opowiadano mi

po misyacb. Później jednak widziałem, jak nasi

ladzie zgarniali ręką z karku te robaki i ciskali

je w wodę bez jakiejkolwiek dla siebie szkody.

Co do much tse-tse, te zabójcze są tylko dla

zwierząt. Mówiono mi, że woły, usłyszawszy ich

brzęczenie, wpadają w popłoch. Ludziom ukąsze

nie ich nie szkodzi więcej od ukąszenia komara.

Za rzeką Wami liczba ich powiększa się. Często

widywałem tse-tse, siadające na naszych kapelu

szach , gdy zabezpieczeni cieniem drzew, kładliśmy

je na ziemi obok nas. Jednę zabiłem i starałem się

zachować, ale mi się pokruszyła w drodze. Sły

szałem , że gdzie kraj staje się uprawnym , tam

mucha tse tse zuika zupełnie.

Rozkoszą świata owadów są motyle. Towarzysz

mój zbierał je i przywiózł do Europy zapas zna

czny. Nad trawami, w lasach, w wioskach mu

rzyńskich, w pobliżu wód i na wzgórzach, poro

słych mimozami, jest ich pełno. Niektóre docho

dzą do znacznych rozmiarów, inne są tak dro

bniuchne, że gdy unoszą się nad trawami, wyra

żenie : ,,jasna mgła motylów" da się ściśle do nieb

zastosować. Barwy żółte, szafir, fiolet i purpura

mienią się na ich skrzydłach , zahamowanych prócz

tego w arabeski białe, złote lub perłowe. Często,

gdy siedzą na źdźbłach, lub między liśćmi, można

je poczytać za kwiaty, i dopiero, gdy się wycią

gnie rękę, kwiat ulatuje nagle w jasność po

wietrzną, jakby był od samego powietrza lżejszy.

W państwie gadów królem jest krokodyl. Za

mieszkuje on w znacznej liczbie rzeki i utrudnia

bardzo przeprawy. Za mego pobytu nie słyszałem

o wypadkach z ludźmi, jednakże, przy nieopatrz

Dości murzynów, muszą się one często przytra

fiać. Na spokojnych wodach możua napatrzeć się

do woli krokodylom: dość jest stauąć cicho nad

brzegiem, by po niejakim czasie ujrzeć nad gład

ką powierzchnią trzy puukta, posuwające się

zwolna naprzód. Te punkta są to wyniosłości nad

oczami i wyniosłość na końcu paszczy. W rzece

Kiugani nie zdarzyło mi się widzieć dokładnie

krokodylów, ale nad Wami napatrzyłem im się

ilem chciał. Często też wyłażą one z wody i leżą

po całych dniach na ławicach piaszczystych, lub

w błocie, same biotem umazane, do zgniłych pni

podobne. Można czekać cały dzień, nim się do

strzeże jakiś ruch : leniwe poruszenie głowy, łap

lub ogona. Jest w tem lenistwie coś złowrogiego,

zwłaszcza że w razie przestrachu, lub gdy po

twór ujrzy zdobycz, zmienia się ono w ruchy

tak błyskawicowe, że niepodobna oprzeć się zdu

mieniu. Kształty tych olbrzymich płazów elemen

tarne, jakby przynależne do jakiejś innej przed

potopowej epoki, zdają się uosabiać plugawe

i ślepe okrucieństwo. Zresztą bezmyślność ich

jest równie pozorną, jak lenistwo, często bowiem

urządzają one na inne zwierzęta zasadzki, dowo

dzące, że w tych spłaszczonych czaszkach, obok

okrucieństwa, mieszka cbytrość i rozwaga.

Węży w Afryce jest mniej, niż w Nowym świę

cie. Po prawdzie, przez całą podróż spotkałem

jednego, cbociaż na polowaniach często zbacza

liśmy z wydeptanych ścieżek i przedzierali się

przez wysokie trawy i zarośla. W zaroślach je

dnak znajdują się gatunki bardzo jadowite, a o

bok nich pytony, dochodzące czasem do tak ol

brzymich wymiarów, że opowiadania o nich, jak

kolwiek pochodzące z ust wiarogodnych, wyda

wały mi się fantastyczne.

O dużych jaszczurach, zwanych legwamami,

dość pospolitych w Egipcie, nie słyszałem w tu

tejszych stronach. Małe jaszczurki, salamandry,

kameleony i tym podobny drobiazg, rad trzyma

się mieszkań ludzkich. Pełno ich w Zanzibarze,

Bagamoyo i po wszystkich misyach i to nietylko

na zewnętrznych, prażonych słońcem murach, ale

i w pokojach tak, że wszędzie stanowią koniecz

ny ornament pułapu. Może są nawet pożyteczne,

przez to, że niszczą owady, w żadnym zaś razie

nie są szkodliwe i poufałości w pożyciu z ludźmi

nie posuwają aż do wchodzenia do łóżek.

W ciepłem błocie, w oczeretach, w kałużach

i jeziorkach rozkoszują się miliony żab. Rzechocą

tn one inaczej, jak n nas, nie łączą się bowiem

w wielkie chóry, podnoszące jakby gwarną mo

dlitwę do księżyca, ale odzywają się nie

rytmicznie. Gdy mnóstwo takich głosów zbiega

się, słychać, jakby taką niespokojną rozmowę,

0 jakiej wspominałem przy opisie M’toni. Liczne

gatunki zamieszkują na drzewach, odmierzając

monotonnem kumkaniem godziny nocy. Pod na

miotem znajdowaliśmy często ropuchy poiyolne,

pełne melancholii, rzekłbyś, zmartwione własną

brzydotą. Nad Kingani jedna zachodziła do na

szego namiotu tak uporczywie, jakby nam chciała

zwierzyć po nocy jakąś smntną tajemnicę, lab

uczynić jakowe! wyznanie, — może, że niegdyś

była boginką tych wód, nim za liczne psoty i

grzechy została zaklęta w kształt tak szpetny. Ale,

ponieważ bezwzględna brzydota nie budzi współ

czucia, wyrzucaliśmy ją bez ceremonii i bez litości.

Ptaków moc wszędzie nieprzebrana. Rzeczpo

spolita to bardzo niespokojna, wrzaskliwa, ale

najmilsza dla oczu. Aby oddać każdemn, co mn

się należy, muszę począć od strusiów. Na pomo

rzu odznaczają się one tem, czem polskie mosty,

to jest, że ich niema. Niegdyś było inaczej, przed

niedawnym jednak czasem, Diewyrozumiałym tym

ptakom widocznie nie podobał się handel ich pió

rami, wskutek czego przeniosły się na suchsze,

pnstsze i obszerniej sze wyżyny, ciągnące się

z tamtej strony gór Usagara. Być może także,

że samo pobrzeże było dla nich za wilgotne. Po

dobno nieco w głębi, na północ od rzeki Wami,

można jeszcze czasem spotkać małe stadka, ale

1 tam nie widzieliśmy, nietylko stadek, ale nawet

ich śladów .

Oddzielne Nra. Czasu, o de zapas starczy°w Krakowie

njedziel.e * dni świąteczne.

WeLwowiepo!O ..do nabyciawBinraedaieMikiri

*»

Prenumerata wynosi:

Wmiejscu

............................................

na cały rok na kwartał na 1 miesiąc

yoatią w państwie austryackiem

zlr’

5 złr

1 złr- 80 ct—

niemieckiem .

24złr.

6 złr.

2 złr. 50 ct.

do Włoch, Francyi, Anglii, Belgii’ Szwajcaryi Turcvi

7 złr

3 złr

i ,,,nych państw, należących do związku pocztowego

32 zh

Prenumeratę przyjmuje sie t Ik

u’

8 z*r

8 *h.

Listy z pieniądzmi i przekazy nienieżnc n! r,,!nl.. *Ig0.do, » »tatnlego dnia w miesiącu,

do Administracyi Czasu w K rakowie - T/isU,

^ -1 °^ ° .8zenia uprasza się nadsyłać franco

pocztowej. Listów niefrankowanych nie Drzv,mnie

ntf (yPie9z i towane nie podlegają opłacie

________

1 v- *»ęnoplimow nadsyłanych nie zwraca się.

1 of 6 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Завантажити файл

Завантажити файл

Видалення коментаря

Розширений пошук

Повідомити про помилку