Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 647 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

Ner 93

Kraków, Środa

22Kwietnia 1908.

Rocznik LXI.

(Wydanie wieczorne).

Prenumeratę praylmują: Administracya Czasu w Krakowie i urzędy pocztowe. Miejsoową pre

n u m e ra tę księg. S. A. Krzyżanowskiego, handle: St. Karlińskiego, H. Kretschmera, Biuro dzień. Ilopcasa

i Salomonowej, G ł . tr a f i k a . We Lwowie ,,Czas" jest do nabycia w biurach dzień. A. Olszewskiego, S. Sokołowskiego,

K. Bachetaka, no etacyach kolejowych w Tarnowie, Rzeszowie, Jaile, Nowym Sączu na peronie w księgarni kol*

jowej, tudzież na innych główniejszych stacyach u portyerów kolejowych.

Ceny ogłosze ń: od wiersza petitem za pierwszy raz 20 lial., za każdy następny po 10 hal.; układ tabe

laryczny, cyfrowy, skomplikowany, pierwszy raz 40 hal., następny po 10 hal. Nadesłane I N ekrologia

od miejsca wiersza drukiem petitowym 60 halerzy za każdy raz. G łosy publiczności po 2 kor.; wszel

kie prywatne komunikaty po kronice i po dziale ekonomicznym i t, p. po 1 kor. od miejsca wiersza.

Ogłoszenia i prenum eratę przyjmują: we Lw owie biura dzieuników L. Plohna, A. Olszewskiego,

St. Sokołowskiego, K. Buchstaba; w J aros ław iu Biuro dzienników; w Podgórzu Poturalski; w P r z e

myślu A. Juszyński księgarnia,D. Heszeles; w R zeszow ie M. Weintraub; w Stanisław ow ie Jasiel

ski i Sp.; w Tarnowie M. Kockach, O. Haut; w Tarnopolu Komaniewski- w Paryżu wylaczuie

p. W. Kaczkowski, 14 Citć de Trevise; w W iedniu Ilaasenstein Sc Yogler, R. Hossę (także we w’szyst

kich filiach); H. Schalek, M. Dnkes, E. Braun, J . Danneberg, H. Friedl (tylko prenumeratę H. Gold

schmidt i Comp.); w Frankfurcie n. M. G. L. Daube A Comp., w Pradze ozeaklai Fr. Hovorka.

Listy z pieniędzmi i prz e ka z y pieniężne na prenumeratę i ogłoszenia przyjmuje Admini

stmcya Czasu w Krakowie. Reklarnacye nieopieczętowane nie podlega)% opłacie pocztowej. Listów nie

opłaconych nie przyjmuje się. Rękopisów nadsyłanych nie zwraca się.

i f f r Za każdą zmianą adresu dopłaca sią 40 hal.

"NRB

ADRES REDAKCYI: ul. św. Tomasza Nr 32. - Telefon Nr BO.

Konflikt wiosko*turecki.

Dzieje niedługo trwającego zatargu między

fochami a Turcyą przedstawiają się w krótko

;] jak następuje:

Poddani włoscy, osiedli w kiiku miastach tu

tckicb, -domagali się założenia poczt włoskich,

p’aństwa europejskie mają w Turcyi, jak wiado

mo, własne ur.-ędy pocztowe w niektórych mia

stach. Minister spraw ,zagranicznych, Tittoni, za

żądał od Porty, po za.daniu sprawy, aby pozwo

liła na utworzenie poczt włoskich w Konstanty

nopolu, Yalonie, Saloniki, Smyrnie i Jerozolimie

i wystosował odpowiednią notę, w której powie

dziano, żc w najbliższym czasie będą utworzone

urzędy pocztowe włoskie w powyższych miastach.

Odpowiedź Porty brzmiała odmownie. Wówczas,

dn, 9 kwietnia, Włochy wystąpiły z nową notą,

ponawiającą żądanie, lecz Porta odpowiedziała,

źe do dotyczących miast odeszły rozkazy, mające

na celu przeszkodzenie zakładaniu poczt włoskich,

gdyby tego próbowano. Miało to się odbyć w ten

sposób, że przed lokalami nowo otwartych urzę

dów miano ustawić ,.,"działki wojska, które siłą

zbrojną miały wzbronić publiczności przystępu do

wnętrza.

Włochy odpowiedziały na to zapowiedzią, że

natychmiast wyślą na wody tureckie trzy dywi

zye floty. Po przybyciu ich na miejsce przezna

czenia rząd wystosuje do Porty notę z ultimatum

zarówno w sprawie poczt, jak i w innych kwe

styach spornych, a równocześnie, zawiadomi mo

carstwa europejskie o przyczynili swego postę

powania. Od odpowiedzi Porty *będzie zależało

dalsze zachowacie się floty, która w danym razie

demonstracyami poprze żądania dyplomacyi wło

skiej. Rząd położył też nacisk na to, iż" kroki

swoje przedsiębierze w porozumieniu z Niemcami,

które utwierdziło się podczas pobytu w Rzymie

ks. Btllowa.

W przeciągu szesnastu godzin zmobilizowały

Włochy pierwszą dywizję floty i wysiały ją na

wody tureckie. Zanim jednak mogło przyjść do

demonstracyi, Porta zgodziła się na wszystkie

żądania Włoch. Ambasador turecki w Rzymie

udał się do ministra Tittoniego i złożył mu za

pewnienie imieniem su tana, że Turcya godzi się

na ustanowienie urzędów pocztowych włoskich

w wymienionych pięciu miastach. Minister Tittoni

zaznaczył w odpowiedzi, że prócz sprawy poczto

wej istnieją jeszcze inne punkta, co do których

Włochy pragnęłyby otrzymać rychłe wyjaśnienie.

Idzie mianowicie o zachowanie się urzędników

tureckich w niektórych miastach wobec władz

konsularnych włoskich i poddanych państwa wło

skiego, dalej o przeszkody, jakie władze ture

ckie stawiają poddanym włoskim przy nabywaniu

nieruchomości, wreszcie o sprawę zakazu przewo

żenia pasażerów i towarów na pewnym parowcu

włoskim, krążącym między Neapolem a Trypoli

tanią. Rząd włoski przedłoży w tej sprawie oso

bną notę, na razie jednak domaga się, aby decy

zya zapadła jak najrychlej i w duchu żądań wło

skich. Co do owego parowca, to przeszkody, sta

wiane ruchowi pasażerskiemu i towarowemu via

facti muszą być natychmiast usunięte. Poseł tu

recki odpowiedział, że depeszował już swemu rzą

dowi o żądaniach Włoch i zawiadomił Portę o

nocie, jaka do niej będzie wystosowaną.

Tak przedstawia się sprawa w wersyi urzędo

wej, podanej przez Ajencyę Stefauiego. Nie nlega

kwestyi, że konflikt ten przyniósł włoskiej dyplo

macyi zupełne powodzenie, tembardziej, że roz

wiązał się tak gładko w czasie nader krótkim.

Dwie dalsze dywizye floty nie wypłyną już na

wody tureckie, ta zaś, którą wyprawiono, została

wstrzymaną wpół drogi i zarzuciła kotwicę w je

dnym z portów breteńskich. Co do stanowiska

innych mocarstw, stwierdza półorzędowa Tribuna,

że wszystkie pochwalają postępowanie Włoch, nie

wyjmnjąc Rosyi, Anglii i Francyi; co do Austro*

Węgier, wyraża się organ półurzędowy, iż *zgody

Austro-Węgier nie zabraknie z pewnością, ze

względu na zupełne porozumienie, panujące od

czasu rozmowy w Desio i na Semmeringu".

Siedząc to, co w tej sprawie donoszą źródła

nieurzędowe, można dostrzedz między punktami

zatargu jeden, który nie jest pozbawiony interesu

jących momentów, zwłaszcza ze względu na sto

sunek między Niemcami, a Włochami, podkreśla

ny tak serdecznie przez Ajencyę Stefaniego i

Trumnę, Oto rząd włoski domagał się niedawno

zadośćuczynienia za zgon misyonarza włoskiego,

O. Justyna Paciniego, który został zamordowany

przed paru tygodniami w Dernie, w Trypolitanii.

Turcya - jak wiadomo — aby zrzucić ze sie’bie

odpowiedzialność, oskarżyła o zabójstwo... trzech

innych misyonarzy. Sprawa ta jest w związku

z rywalizacyą między Włochami, a Niemcami

w Afryce, zwłaszcza na terenie trypolitańskim

Niemcy powoli, lecz stale praktykują pśnetration

pacifiąue do Trypolitanii, zalewając ją swemi

towarami i ustalając w niej swe wpływy, co wo

bec pozycyi Wilhelma II. na dworze sułtańskim

nie jest trudne do osiągnięcia. Corriere d’Italia

w korespondencyi z Tripolis stanowczo twierdzi,

ie przyczyna zamordowania misyonarzy tkwi

w bucie władz tureckich, poduszczonej przez

wpływy niemieckie. Wpływy te podniecają fana

tyzm muzułmański i kierują go przeciw misyona

rzorn dla tego, że są to misyonarze włoscy, któ

rzy swą działalnością religijną i kulturalną sze

rzą wpływy włoskie w Trypolitanii i ułatwiają

im *penetracyę".

Corriere d ’Italia wzywa rząd włoski, aby czu

wał nad położeniem w Trypolis, gdyż kiedyś

może znaleść się wobec takich samych trudności,

jak Francya w Marokko...

Przed forum opinii.

Z prasy niemieckiej.

Pólurzędowa niemiecka Nordd. Allg. Ztg pisze

o zamordowaniu namiestnika hr. Potockiego co

następuje :

G alicy a stał a się ubiegłej niedzieli widownią po

litycznej zbrodni, która obudzić mnsi głębokie obu

rzenie. Ofiarą fanatyzmu ruskiego studenta padł na

miestnik br. Potocki, w którym sprawca cbciał ugo

dzić przyczynę tego wszystkiego, co Rusini odczu

wają jak o polityczną krzywdę. Cokolwiek się myśli

0 uzasadnieniu skarg ruskich — w każdym jednak

razie czyn taki, jak zamordowanie namiestnika, mn

si się napiętnować, jako zbrodniczy. Morderstwo po

zostanie morderstwem; tu niema żadnego wy

kręt u, ani tłómaczenia. I używanie podobnych

środków gwałtownych jest nietylko zbrodniczo, ale

1 głupie, bo w zasadzie obracają się one na szkodę

narodu, w którego interesie są rzekomo użyte.

Ten najbardziej godny ubolewania w ypadek dał

tu i ówdzie pismom niemie ckim sposobność do u

dzielauia rad rządowi austryackiemu w sprawie po

stępowania z Rusinami. Wobec tego przypominamy,

jak stanowczo odparliśmy jakiekolwiek mieszanie się

zagranicy w naszą kwestyę polską, i żywy poklask

znalazły w parlamencie i kraju kilkakrotne oświad

c zen ia k a n clerz a księcia Blilowa przeciw podobne mu

mieszaniu się. Sadzimy, że zagranica może sobie ro

ścić prawo do zupełnej wzajemności, której odmó

w ienie przyczyniłoby się tylko do istotnego osłabie

nia d oniosłości n aszy ch protestów w podobnych

wypadkach.

Berlińska Die Post, jeden z najpoważniejszych

dzienników w prasie cesarstwa niemieckiego, czy

tany przez świat dyplomatyczny, i dlatego nazywa

ny pospolicie *ambasadorskim", zamieścił artykuł,

w którym z powodu morderstwa zwraca uwagę

na *niebezpieczeństwo ze strony Rusinów gali

cyjskich dla Zachodu europejskiego". Na wstępie,

potępiwszy surowo ohydny zamach ze stanowi

ska etycznego, przechodzi do uwag ogóluo-poli

tycznych i przypomina, że *ruska kwestya w Gra

licyi — jak się oua dziś przedstawia każdemu

bezstronnemu obserwatorowi — jest tylko następ

stwem istniejących stosunków, zatem nie prędko

zniknie z widowni życia politycznego, i jeszcze

niejedno niebezpieczeństwo wywoła".

Podawszy następnie sylwetkę zamordowanego

namiestnika, *który całą swą istotą należał do

rozumnych, szlachetnie myślących polityków", pi

sze Post:

Nie osoby grają dziś wjgóle głów ną rolę w kwe

atyach narodowościowych, nie one są siłą motory

czną, choćby występowały jeszcze dosadniej: dzia

łają tu przedewszystkiem faktyczne stosunki, pod

stawy natu ry so cyaluej i ekonomicznej. Szczególnie

stosuje się to do Rusinów. Ten naród, liczący prze

szło 3 miliony ludności, wcale nie posiada stauu

średniego i szlachty, jest nawskróś chłopskim, a in

teligencya jeg o składa się z niewieln urzędników,

nauczycieli, kupców, z licz ny ch d uchow nych i gdzie

niegdzie wielkich właścicieli ziemi. Język ruski je9t

ma!o w ykształcouy; dopiero mozolnie szuka form i

prawdziwie narodowego d ucha: część rusińskich

dzienników używa języka rosyjskiego, inna część —

małoruskiego, ukraińskiego. N aród ten sam dotąd

nie wie, czy jes t ułamkiem wielk o ro syjskiego , czy

też malorosyjskiego plemienia. Ten wewnętrzny roz

łam osłabia wszystkie dążności i wywołuje rozterki

podczas wyborów i przy wszystkich objawach na

rodowego ducha. Podczas ostatnich wyborów do R a

dy państwa stanęli przeciwko sobie starerusini i

Ukraińcy, a walczyli ze sobą aż n a noże. Między

usposobionymi po ukraińsku przeważają tendencye

anarchiczne i radykalno socyalistyczne, podczas gdy

s taro ru sini są konserwa,tywni. Rozumie się samo

przez się, że przy takim stanie rzeczy wyższy kul

turą, a idący zgodnie naród polski zachowuje prze

wagę.

Nie można porównywać walki polsko-ruskiej z nie

miecko-czeską, bo podczas gdy w tej ostatniej stoją

przeciwko sobie dwa narody wysoko rozwinięte, a

gospodarczo i socyalnie silnie skon solidow ane, to

w owej pierw szej stoją nie upo rządkow an a, dopiero

dobijające się uspołecznienia, przesiąknięte tenden

cyarni radykalnemi masy, przeciwko starej, history

cznie wytworzonej narodowej organizacyi. Z państwo

wego punktu widzenia, ma właśnie naród polaki wo

bec ruskiego cywilizacyjną misyę do spełnienia: mu

si kojąco i wychowawczo oddziaływać na te żywio

ły, nader przystępne dla radykalnych i anarchicznych

tendencyj, które szeroko rozchodzą się po całej Eu

ropie z Rosyi, na te żywioły szczególnie przystępne

dla owych tendencyj z powodu swego szczepowego

pokrewieństwa z Rosyanami. Rusiństwo gali

cyjskie jest bramą, przez którą rosyj ska

terorystyczna propaganda wkracza do

Europy zachodniej, polskość jest powo

łana stanąć jej na drodze. Wszelako nie trze

ba w tym celu używać zarządzeń gwałtownych, lecz

przeciw nie powinno się oddziaływać mądrymi, poli

tycznymi sposobami. Przeto wszystkie kola, którym

musi na tem zależeć, aby rosyjska terorystyczna

trucizna nie rozkładała europejskich państwowych

organizmów, nie powinny przez narodowościowe pod

żegania rozpłomieniać w alki między polskością a ru

siństem, — nie powinny okazywanem dotąd

współczuciem dla ,,uciśnionych** otaczać

aureolą osób, które chcą rewolwerami

torować drogę swym ideałom. Wszystkie

konserwatywne kola w Niemczech, które potępiały

terorystyczne zamachy w Rosyi, powinny tak samo

się zachowywać wobec terorystycznych zamachów

w Galicyi. Terorystyczna propaganda nie stanie się

mniej niegodziwą, ani mniej d!a wszystkich niebez

pieczną przez to, że się rozwija nie tuż obok Nie

miec, lecz nie co dalej.

Głos ,,Przyjaciela ludu".

Dla scharakteryzowania opinii publicznej trzeba

przytoczyć glos Przyjaciela Ludu, silny w potę

pieniu zbrodni i jej chwalców; Przyjaciel pisze:

Słuch ajcie ludzie -

słu ch ajcie i sądźcie sami

Słuchajcie i sądźcie ludzie, zarówno Polacy jak Ru

sini, co p ocząć z objawami takiego zbrodniczego

zdziczenia, ja k i e okaz ał m o rd erca Siczyński i jeg o

wielbiciele ukraińscy.

Akad emik , słu chacz filozofii, więc człowiek świa

domy czynu — syn księdza ruskiego, więc wycho

wany starannie, Siczyński, idzie do namiestnika pod

pozorem prośby i na trzeźwo, z wyrachowaniem

strz ela człowieka. Ra nnego mo rduje dalej, s trzela mu

w ucho. Namiestnik pada w jego oczach, ludzie

przychod zą, mo rd erca stoi spokojnie i chełpi się po

pełnionem mord erstwom. Co za dzicz, co za podłość,

co za zgroza! Koledzy Siczyńskiego, akademicy uk ra

ińscy i panny ukraińskie, zamiast potępić zbrodnia

rza, czczą go jak bohatera, urządzają mu owacy§.

Siostra mordercy, zamężna za posłem Dr Eugeniu

szem Lewickim , szczyci się bratem mo rdercą, a matka

mo rd ercy, wdowa po prob oszczu, z eznaje , że ona

zachęcała syna do mordu! To są straszne rzeczy.

Posłowie D r Trylowski i Budzynowski jawnie

pochw alają morderstwo Siczyńskiego i sta rają się

wmówić w społeczeństwo ruskie , że morderstwo nie

jest zbrodnią, a morderca, to bohater. Oo począć

z takimi barbarzyńcami, nie uznającymi żadnych

przykazań, a ni Boskich, ani lud zkich ? Pomyślcie

nad tem, B ra cia i powiedźcie, co począć z takimi

szaleńcami czy zbrod nia rza mi!

Z takiej roboty z pewnością nic dobrego wynik

nąć nie może. T akich objawów czy zdziczenia, czy

zwyrodnienia cierpieć nie można. Ze złego tylko zło

się zrodzić może. Jeżeli nie ch cemy dopuścić zb ro

dni do rozpanoszenia się, to musimy ją tępić w za

rodku.

Zbrodnicze swoje popędy śmią owi zbrodniarze

nazywać pracą dla narodu ruskiego. Powiadają, że

w taki sposób chcą zbawić !ud ruski. Słychać, że

chcą Siczyńskiemu dobrze zapłacić za jego czyn

morderczy i każą chłopom ruskim zbierać składki

na prezent dla mordercy! To już istny koniec świa

ta. W taki sposób zabawia się adwokat — poseł Dr

Trylowski i jemu podobni i sądzą, że chłop ruski

będzie s,yty i szczęśliwy, gdy zamiast chleba p rzy

będzie mordów, a zamiast prawdy — kłamstwa.

Zaiste, s trasz ne to rzeczy. P adł namiestnik Andrzej

hr. P otocki, osierociwszy dziewięcioro drobnych dzie

ci i ukochaną małżonkę. P adł jak o ofiara zbrodni.

Krew jego woła niejako: patrzcie, do czego prowa

dzi agitacya Budzynowskich i Trylowskich. Taka

agitacya nie może nadal istnieć. To nie jest poli

tyka, to jest zbrodnia, skoro się rodzi z niej mor

derstwo!

Gloryfikacya zbrodni.

Prasa *ukraińska" przeszła istoluie oczekiwa

nia, a zapowiada jeszcze więcej. Ze słów D iła

wynikałoby, że posłowie *ukraińscy" zamierzają

podjąć w parlamencie debatę z powodu morder

stwa lwowskiego... Zdawałoby się, że w interesie

sfer inspirujących Diło, byłoby właśnie unikanie

takiej debaty — radykali i ukraińcy są widać

przeciwnego zdania i pragną przynajmniej wyzy

skać nietykalność cenzuralną mów poselskich do

głoszenia takich rzeczy, które spotkać by się

mogły z represaliami ustawy karnej. Ton pism

ruskich w gloryfikowaniu morderstwa* nie obni

żył się zresztą i doszedł do dalszych pogróżek,

na wypadek, gdyby Rusinom nie dano natychmiast

*pełnego równouprawnienia" (J). Diło stoi dale;

na stanowisku, że mord lwowski mnsi odnieść

skutek zamierzony! Co do kwestyi nominacyi na

miestnika pisze:

...

Wiemy, że na nasz głos, jak i na głos ca

łego na rod u, a ni polskie , ani ogólno-państwow e sfery

miarodajne nigdy nie zwracały uwagi. Ale mimo to

uważamy za nasz obowiązek w tej tak ważnej i de

cydującej dla kraju i obu jego narodowości chwili

podnieść glos p rz estr ogi, żeby z ob sadą namiestni

ctwa nie spieszyć się zanadto, aby przedtem dobrze

i bezstronnie rozważyć tę sprawę, bo od niej w wiel

kiej mierze zależy, czy p olsko -rusk ie stosunki n ad al

rozwijać się będą w tym kierunku, jaki doprowadził

do tragicznej śmierci hr. Potockiego, czy zawrócą na

inny szlak pojednania na zasadzie przyznania naro

dowi uk raińskie m u polnego, n ac yon aln o-politycznego

równouprawnienia.

Gdyby , zaś Polacy nie zrozumieli ołtrzeienia,

jakie mieściła zbrodnia lwowska, to niech się

strzegą:

Jeżeli wy, n ie rozu miejąc teg o, prze cie do coraz

większych represyj (?), to zapamiętajcie zobie, że

cała wina za dalszy rozwój stosunków spadnie wy

łącznie na was.

Jest to zapowiedź wyraźna. Łącsy się z nią

pogróżka pod adresem rządu centralnego, aby nie

decydował o namiestniku, bez uwzględnienia pa

rytatywnie żądań posłów ruskich.

Nasz korespondent lwowski donosił w swoim

czasie o prowokacyach, jakiemi niektórzy agitato

rzy ruscy usiłowali wywołać zaburzenia. Prowo

kacye te były obliczone na nastrój ludności po

morderstwie i na głosy niektórych pism, wydo

bywających na swój sposób chwilowe korzyści

polityczne z najsmutniejszych nawet wypadków.

Próbowano w ten sposób zamącić nawet uroczy

stości pogrzebowe, rzucając myśl obrzucenia ka

mieniami duchowieństwa ruskiego i t. d Wiado

mo, że to ostatnie życzeaie się nie ziściło, zaś

*rozruchy" urządzane przez wyrostków również

zawiodły oczekiwania. Obecnie ogłosiło Diło roz

mowę, rzekomo *podsłuchaną", a zapowiadającą

*zamach na metropolitę Szeptyckiego*. Pismo dla

ludu Swoboda,

zajmuje się rzezią Rusinów *na

ruską Wielkanoc", a znalazłszykompaniona

w socyalistycznym Głosie lwowskim, przytacza

jego znamienne *ostrzeżenie lwowskich Łasz

ków", *aby dali spokój Rusinom, bo po wsiach

gotowi wzburzyć się ruscy chłopi na Lachów".

1*0 zamachu.

Śledztwo.

Dzienniki lwowskie podają szereg zzczegółów,

odnoszących się do zewnętrznej strony śledztwa

prowadzonego przez radcę Bersona. Dziennik

polski pisze między innemi:

Wczoraj (poniedziałek) przed południem odbyła

się jedna z najważniejszych scen dla śledztwa

w sprawie Siczyf(skiego. Radca Berson zarządził

konfrontacyę mordercy z jego matką Ołeną. Pod

czas tej sceny Siczyński zachował się spokojnie.

Oburza! się tylko, że - jak twierdzi — niesłu

sznie uwięziono matkę.

W dalszym ciągu przesłuchał radca Bersou

Procaka, urzędnika w Towarzystwie Kaczkow

skiego, redaktora moskalofilskiego. Wkrótce po

zamachu posłał on swego 10-letniego synka, by

zobaczył, co się stało; wówczas Byn znalazł

pod namiestnictwem małą karteczkę,

otoczoną czarną obwódką i z trupią cza

szką, na której wypisana była jakaś rewolucyjna

pieśń.

Przesłuchano dalej dozorcę miejskiej strzelnicy,

który miał stwierdzić, czy Siczyński wraz z Ce

glińskim Mikołajem ćwiczyli się w strzelania

z brauninga. Dozorca zeznał, że nie przypomina

sobie obu konfrontowanych.

Wczoraj, w poniedziałek, o godzinie 130 po

południu przeprowadziła policya ścisłą rewizyę

w lokalu Towarzystwa ruskich socyalistów *Zemli

i Woli". Komisarz p. Urbanowicz zarządził do

kładne przeszukanie wszystkich papierów, znaj

dujących się w lokalu Towarzystwa, ale nie zna

leziono niczego, coby świadczyło, że tu znajdują

się jakiekolwiek nici spisku. *

Władze sądowe wpadły na sensacyjny plan

zamierzonej ucieczki Siczyńskiego. —

Plan ów zamierzali wykonać jacyś młodzi ludzie,

którzy niby to w charakterze świadków, kręcili

się po korytarzach sądowych. Cłicieli widocznie

skorzystać z tej okoliczności, że więźnia odpro

wadzał z każni tylko jeden dozorca, i to drogą,

nadającą się znakomicie do odbicia więźnia. —

Z każni bowiem do sędziego śledczego prowa

dzono go naprzód przez podwórze, a następni«

przez sień, z której brama prowadzi wprost na

ulicę. Jest to ta wąska, ostatnia brama gmachu

WINCENTY KOSIAKIEWICZ.

ZPOWROTEM.

Pamiętnik współczesnego człowieka.

(47)

(Ciąg dalszy).

CZĘŚĆ ÓSMA.

Pod wpływem dobrej rady.

Uwaga wydawcy. W tem miejscu pamięt

nika Jana Woskiego znajduje się opis spotkania

naszego, nasza rozmowa, moja charakterystyka i

rada, jaką mu dałem — powtarzani - nie kła

dąc na nią nacisku, ani też nie spodziewając się

od niej jakiejś specyalnej użyteczności. Wolałem

aby czytelnicy epizod ten poznali w mojem o

świetleniu, co stanowić musi rodzaj komentarza

do pamiętnika Jana Woskiego i osobę jego po

stawi, choć na chwilę, w jasności dwóch świateł,

z różnych idących źródeł. Przypominam przeto,

że scena naszej rozmowy zapisaną została na po

czątku tego dzieła w przedmowie do niniejszego

pamiętnika. Tu więc ją wykreślam.

I drukuję pamiętnik Jana Woskiego w dalszym

ciągu:

Pascal mówi:

Zaczynajcie od klecenia się wodą świę

coną i chodzenia na nią/,ę Wiara przyjdzie

za tem.

Rada to wprost przeciwna, aniżeli Dnpauloup

dał chwiejącemu się Renanowi.

Co ona właściwie znaczy?

Że praktyka religijna posiada tak olbrzymie

znaczenie w rzeczach wiary, iż zdolna jest uczy

nić cud prawdziwy: wzbudzić wiarę w sercu pu

stem ?...

Teoretykowi, logikowi musiałoby się to wydać

niedorzecznością. Ale ja nie byłem teoretykiem.

Nie ufałem potędze rozumowania. Wiedziałem, że

człowiek jest czemś więcej, ani maszyną do zbie

rania indukcyi i fabrykowania sylogizmów. Pas

cal mógł radę swoją oprzeć na człowieku całym,

aa jego psychologii kompletnej.

W jaki (sposób powstaje wiara w człowieku?

rozmyślałem.

Matka powiada dziecku:

Bóg jest.

Dziecko w to wierzy. Ale co znaczy, iż ono

wierzy? Znaczy, iż *wie bez dowodów bezpośre

dnich, bez oczywistości". W tem jeszcze nie ma

religii.

Matka jednak mówi dziecku jeszcze:

Módl się. Pość. Bój się Boga. Kochaj Boga.

Proś Go. Dziękuj Mu.

Dziecko praktykuje swoją wiarę. To rodzi w mm

uczucia nadziei i obawy, nlgi i radości. Niewąt

pliwie te uczucia przychodzą z praktyką i płyną

praktyką. I integrują się one wkrótce w jedno:

w całość uczucia religijnego. A wiara na niem

si)oczywa, niby na fundamencie najmocniejszym.

Dziecko od bardzo wczesnych lat jest już dosko—

S I retigijnem; od kiedy zcalkowalo w .. b , .

uczucie religijne; wtedy zaś Je8.zcze T

główka mała jego? jakież pojęcie mieć może *o

dowodzie" w ogóle? jaką niebezpieczną ufność

;kładzie we wszystko, co mu wyobraźnia nama—

Iluje?

Wtem własnem mojem rozumowaniu, operowa*

!nem na podstawie dziecię; ej religijności, widziałem

(potwierdzenie teoryi Pascala.

Streszczała się ona dla mnie w ten sposób:

*Praktyka z różnych uczuć ludzkich tworzy

uczucie religijne. To uczucie jest podstawą wiary.

Ona skłania w następstwie rozum do przyjęcia

dowodów istnienia Boga".

Inaczej bowiem skąd byliby ateiści?

Gdyby dowody istnienia Boga były równie prze

konywające, jak dowody równości dwóch trójką

tów" mających dwa kąty i b«k między nimi za

warte równe, możliwiby byli zbrodniarze, co się

nie chcą i pożądliwcy, co się nie mogą do prawa

boskiego nagiąć, ale nie ateiści.

Tak oto więc rozumiałem Pascala na razie, ro

zwijając jedną myśl jego, - zasłyszaną w ka

wiarni od znajomego — w sposób samodzielny i

indywidualny i wcale się nie spiesząc nawet zaj

rzeć do oryginału, zapoznać z niewykończonetni

materyalami do apologii religii francu’skiego fi

lozofa.

Ale bo mi nie szło wcale o Pascala, a tylko o

siebie.

Od owej, pamiętnej dla mnie na zawsze rozmo

wy z literatem polskim, ujrzałem słomkę przerzu

coną przez przepaść straszliwą, nad którą żyłem j

nędznie, nie mając dość stanowczości roztrzaskać’

sobie głowy o jej skały.

Dojrzeć tę słomkę a chwycić się jej - bylo dla

mnie dziełem tego samego momentu.

Oto człowiek genialny, fizyk, geometra, a więc

nie fantasta metafizyczny i nie poeta mistyczny,

powiada:

—

Na tej drodze odzyskasz skarb największy

życia.

W tej chwili samej więc, gdym to usłyszał, już

zrodziło się we mnie, samorzutnie, jakby bez woli

mojej, postanowienie:

Byłbym szaleńcem, gdybym tego nie wypró

bował ! ..

Jednocześnie zadziwiony tą śmiałą ideą Pascala

i wzruszony pierwszym błyskiem nadziei, jaka

mi noc moją rozświeciła — sceptyczny zresztą

bardzo, traktując siebie jako objekt ekspery

mentu, ciekawego i oryginalnego - poszedłem

/ araz do kościoła, zanim zwróciłem się do książki

Pascala.

Było to w miłym, starożytnym kościółku Saint

Gerinain des Prćs.

Podniosłem w górę oczy, drżąc jeszcze od za

dziwienia.

—

Czyżby to było możliwem ? — szepnąłem.

Chłód powiał na mnie ze ścian i okien, od któ

rego zagasł ten płomyczek pierwszej nadziei.

Posmutniałem.

Wydało mi się z kolei szaleństwem, aby w tej

martwej pustce, śród tych zimnych ścian miał

przemówić do mnie głos Boga?!

Nie sposób! Nie sposób!

Ale gdy przygnębienie pierwsze, reakcya pierw

szej, tak bardzo niedoskonałej nadziei, minęły,

powiedziałem sobie, już pod wpływem bolesnej

straty tej nadziei:

A cóż ja mam do stracenia w mojej pozy

cyi ostatecznego bankrnta?

I postanowiłem:

—

Przypomnijmy sobie pacierz...

Jnż lat dwanaście najmniej jak usta moja ni«

szepnęły: *Ojcze nasł!"

Zapomniałem pacierza...

Nazajutrz zacząłem szukać zapomnianego tekstu

modlitwy codziennej.

Nikt, nikt z kolegów ze *Spójni", ani jeden

student, ani jedna studentka, nie mieli książki

do nabożeństwa.

Kupiłem sobie francuską i począłem sobie tłó

maczyć modlitwę Chrystusa.

Upłynął szereg dni, zdaje się, iż tygodni parę

bodaj, zanim w Bibliotece św. Genowefy kazałem

sobie podać *Myśli" Pascala.

Już wtedy postanowienie chodzenia do kościoła

było we mnie zrobionem. I praktykowałem je.

Zachodziłem mniej więcej codziennie do Saint—

Germain des Prćs i odmawiałem, ustami jak lód

zimnemi, *Ojcze Nasz".

Zetknięcie się jednak z tekstem oryginalnym

Pascala na nowo, niespodzianie, wprowadziło nie

pokoje w moją duszę, osłabiając postanowienie,

które już wydawało się męskiem i stanowczem.

Ta rada Pascala: *kropcie się święconą wodą!

dawajcie na mszę!" była, jak się pokazało, kon

kluzyą praktyczną całej analizy sprawy wiary,

analizy tak pozytywnej, tak niemiłosiernie nagiej,

w tak okrutny sposób sięgającej do samego dna

egoizmu ludzkiego, żem się poczuł jakby zdema

skowany, przekonany o najwstrętniejsze rachunki,

poniżony i oplwany. (Ciąg dalecy naetąpi).

,,czas"

wW --jy.gęg,^

oSjeTtti»mrtetete

Numer wieczorny 10 hal., ranny 4 hal 1 zp" °^ką pocztową:

T»«

tvtt

LJ*"U* ^

,,Si!l* I wieczorny 12 hal,, ranny 6 hal.

PBŁMJMERATA WYNOSI:

W Kr ak o w ie w m iejscu ..............................................

n%aatŁrok

^n? ,kwaJ ’łal II’J ° 1 miesiąc

z odnoszeniem do d o m u ...................................

Ir,ron

7}Qr-50h 2kor.50h’al.

Poeztą w państwie Austryackiem

!°oron

9kor-

3kor. -

Z dwukrotną wysyłką pocztową . . . . \

..................

,ro

9,kor-T}_,3 kor—

Pocztą w państwie Niemieckiem . . .

3, koron110 k°r.50 h. 3 kor.50hal.

Do wszystkich państw, należących do związku pocztowego ! 48 koron 112 kor

4W-^

Prenum eratę przyjmuje się tylko od1do ostatniego dnia w miesiącu

*rl,p««*.».8,b.i»...»i.**,4ffsk,rs,nyp ft

Abonament Czasu przyjmują urzędy pocztowe w ołów nvch

’’

oo, a mianowicie: w Petersburgu, Warszawie, Kiiowie Wiinfi

*ra2SyJ-8

Z innych miast i wsi można prenumerować Czas, posyłając poc’ztą należytość d J * « ę d u p o c z to w ej

najbliższego z powyżej wymienionych większych miast

1 of 6 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Pobieranie pliku

Pobieranie pliku

Usuwanie komentarza

Wyszukiwanie zaawansowane

Zgłaszanie błędu