Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 661 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

NCT160.

%ocznik AL!A.

CZAS

Po wiecu katolickim we Lwowie

ii.

(-| -) Silne biło tętno podniosłych i gorących

uczuć, żywy był ndział w rozprawach, liczne ob

jawy zapala — lecz jak krakowski, tak drugi

wiec katolicki we Lwowie odznacza! się harmonią,

powagą i niezwykłą u nas miarą.

I w tem wyjątkowe znaczenie tego zebrania

i tycb narad, że niewołauo tam o pomoc i ratu

nek, n ’o zzrncano n a oikogo odpowiedzialno^ -i,

nie sunto szerokich dezyderatów do rządu, parła

mentn, sejmn — najw ażn ćjsze rezolucye, choć

dotykały sfery ustawodawczej i politycznej nie

zwracały się oa zewnątrz — lecz wewnątrz spo

łeczeństwa, nieraz z estrem wytknięciem błędów

i win, w kocklu?yach z szerokim programem ety

czno-spcłecznei poprawy, większej gorliwości w do

brem, w iększej czujności wobec złego. Objaw to

wyjątkowy, zwłaszcza n nas — i dlatego rokn

jącv dobre owoce.

Nie było także tej niezdrowej przymieszki, tego

środka podniecającego, jakim są hasła antysemi

tyzmn. Wiec katolicki uchronił się od tej pechy

łości, która wiedzie z drogi cbrześciańskiaj na bez

drożą walki wyznaniowej.

Co dalej — czy na podstawie tych zasad two

rzyć polityczne stronnictwo? T ak a myśl nikomu

nie przesunęła się przez głowę. Stronnictwo jest

zawsze tylko cząstką — a n nas większość, nie

mal ogół jest katolicki. T rzeba tylko obndzić świa

domość i konsekwencyę tycb zasad, do czego one

obowiązują, trzeba pogłębić g rnnt i podnieść atmo

sferę opinii. Słyszeliśmy o zamiarze nabycia dzien

n ik a czy założenia osobnego organu — lecz nie

została ona ncbwaloną w rezolucyi. Lnbo w cza

sacb mnożenia się dzienników, z radością powita

iibyśmy nowe pismo szczerze i gruntownie katolickie;

doświadczenie oczy, jak wiele zmarnowano w krajn

pieniędzy na takie próby pnblicystycznych nabyt

ków lob nowych fnndacy. I znów nowy organ,

gdy się nie ma tworzyć osobnego stronnictwa,

byłby anomalią, a miałby ten skntek, t e istnie

jące dzienniki, o których nie bez krytyki, ale

z uznaniem dobrej woli referent p. Kozłowski się

wyrażał — posunąćby się mogły skntkiem nowego

w spółzawodnictwa na stanowisko odporne, może i

zaczepne; gdy dziś z wyjątkiem kilku pism rady

kalnych — program wiecowy może liczyć na po

parcie większej części krajowej prasy. Co innego

gw ałtow na potrzeba dobrych pism ludowych, i pism

dla warstw robotniczych, o której mówił X. Ba

deni.

—

Tn jes t naglący obowiązek i konieczność

cfiar, aby ratować od zatrucia tych, co się bodzą

do tycia.

Kw estya sccyalna górowała nad wszystkiem.

W zasadach rozwiniętych brzmiało jakby ecbo

balii Rerum novarum. Od świetnej mowy prof.

Milewskiego nowy zwrot nauk społeczno-ekono

micznych naznaczającej — do praktycznie a grun

tow nie rozwiniętych referatów sekcyi rolniczej i

przemysłow ej pp. Stanisława Dąoibskiego i Henry

ba Jordana ta sama występowała dążność, zwró

eona opiekuńczo kn warstwom uboższym i zarob

kującym , dążność równowagi i sprawiedliwości.

W sekcyi życia chrześciańskiego obyczajowa i ety

czna strona kwestyi społecznej, czy o stosunkach

religijnych na wsiach czy w miastach, streszczała

się w pięknej tezie, którą postawił X. Henryk

Jackow ski, ,,że przyczyną dzisiejszej choroby spo

łecznej jes t niepomierna chęć nżywania, a wstręt

do wszystkiego, co choćby zdaleka trąci krzyżem,,.

Słowa te znakomitego zakonnika zwrócone i

w górę i na dół, przypominają możnym i ubogim,

nżywającym i żądnym używania, gdzie zatrute

źródło, z którego wypływa rozkład, waśń i nędza,

a gdzie źródło ożywcze, nad którem wznosi się

krzyż Chrystusowy.

Inne uczucia bad zą, inne szczepią zasady, oi

co się mienią obrońcami ludn, a których nie było

na wiecn katolickim. Żądza cudzego, zawiść i n a

miętność, bnut i niekarność, oto ich hasła i nauki,

z jakimi idą między lud. Jedni nadużywają na

7,wv stronnictwa lodowego - inni kłamliwie osła

niają się tytułem stronnictwa chrześciańsko - so

cyalnego. W darła się niespodzianie ta zaraza do

naszych włości i szerzy się bezkarnie. Wiec kato

licki przynosi bogaty plon wyjaśnionych zasad,

praktycznych rad, jasno wytkniętego programn do

działania obronnego i działania dodatniego na

poln społecznem. Do lodu dojść muszą te prawdy,

które tam znalazły tak świetny wyraz, one od

niosą swój zbawienny skntek, gdy je bezzwłocanie

czynem, słowem i pismem zatwierdzać będziemy.

Wszak jnż na wiecu wiele głosów włościańskich

odzywało się z potępieniem radykałów i socyali

stów, a choć złe szerzy się spiesznie i łatwiej bn

rzyć niż bndować, podniecać namiętności nil je

uśmierzać — zdrowie i sumienie ludu wiejskiego

rozpozna prawdę od fałszu, szczerą miłość od

obłody.

Oświadczenie k apłana w imienin i z upoważnie

nia Związku chłopskiego przyjęto z uznaniem i

dobrą wolą, jak z dobrą wolą było złożone. Poli

tycznie można się zastrzedz przed niektórymi pun

ktami programu tego stronnictwa, można się nskar

żać, iż jest on zawiązkiem pewnego separatyzmu

jednego stann, a może i egoistycznych jego dą

żeń. Mimo tyeb zastrzeżeń nznać n alety , że zwią

zek chłopski nie dal się opanować postronnym

wpływom, że składa się z ludzi wierzących, a tem

samem wolnych od nienawiści, nienlegających d ą

żeniom skrajnym.

Czy wiec będzie miał następstwa, czy wywoła

ciągłość, systematyczność pracy w wytkniętym

kierunku? Wiemy, żb nie każda rezolucya da się

odrazn w czyn wprowadzić, wiele z nich ma tylko

znaczenie zatwierdzonej zasady i drogowskazu.

Czas nagli, złe się wzmaga, epoka inercyi jn t się

skończyć winna. Nad symptomatami zarazy prze

w alają wśród ludu pierwiastki zdrowia, cnoty i

wiary. Z tą nfnością i otnobą w yrażamy nadzieję,

że wiec katolicki stanie się chwilą przełomu i

zwrotn, że stanie on się pnnktem wyjścia dla dal

szych prac i trndnych zadań.

Przegląd polityczny.

Kraków 2lipca.

Odnowienie stosunków dyplomatycznych między

Grecyą a Rumunią należy przypisać, jak oświadcza

Proia, organ prezesa ministrów, Delyanniss, przy

jacielskiej interwencyi Austro Węgier. Jak donosi

wiedeński korespondent MUnch. Allg. Ztg, nie

chtiano wprawdzie w Aostryi mówić o nioicya

tywie° br. Gołuchowskiego w tej kwestyi, wie

dziano jed nakie, ie minister utył stosunków, ja

kie ma z czasu, gdy w Bukareszcie był ambasa

dorem, z miarodajnemi osobistościami rumuńsk-emi,

oraz przyjaznych stosunków do rządu greckiego,

w tym celu, aby pośredniczyć w nawiązaniu oa

nowo dyplomatyczrego połączenia między Rumu

nią a Grecyą, zerwanego wskutek różnic, wyni

kłycb ze sporu spadkowego Zappy. Wymieciony

korespondent dodaje od sieińe uwagę, te widać

s tych pomyślnym skntkiem uwieńczonych usiło

wań hr. Gołnchowskiego, t e monarchia austro*

węgiers^a wcale nie jest przeciwna wzajemoemn

zbliżeniu się państw bałkańskich, ale owszem

także co do stosunków serbsko-czarnogórskich

zbliżenie takie nw ała za pomyślną wrótbę p ik ju.

W Bułgaryi zajmują się obecnie kwestyą przy

jęcia do armii oficerów emigrantów, slutących po

największej części w armii rosyjskiej. Jest to spra

wa poważna, a może mieć znaczące następstwa

polityczne. Dotyczy ona księcia, rządn, armii, a

nawet w pewnym stopniu niezawisłości państwa

bułgarskiego. Według informacyj, otrzymanych

z Zofii przez Polit. Corresp., rzecz ma się, jak

następuje: Amnestyę i przyjęcie do armii oficerów

emigrantów poruszono po raz pierwszy podczas po

bytu bułgarskiej deputacyi w Petersburgu. Potem

miały się toczyć bezowocne układy w tej materyi

między pewnemi politycznemi kolami Bałgaryi a

emigrantami; potem postawiono w Izbie wniosek o

amnestyę, który wówczas miał widoki powodzenia.

Wypadki jed n ak , które wkrótce potem nastąpiły,

usunęły tę kwestyę na drogi plan, nie uchylając

jej zupełnie z porządku dziennego, ponieważ Rosyi

od początku chodziło bardzo o stanowcze jej za

łatwieoie. Gdy pułkownik Petrow bawił w Peters

burgu, podsuwały mu tamtejsze koła pansławisty

czne rozwiązanie kwestyi w myśl iyczeń emigran

tów. Petrow jednakie nie dopnścił wogóle do ż v

dnej dyskusyi na ten temat. Z okazyi pobytu

księcia Ferdynanda w Moskwie prowadzono dalej

układy. Byli tam Grujew i Benderew, i rozma

wiali z oficerami książęcej świty. Podobno sam

prezydent ministrów Sto łow przyjął u siebie Gro

jewa, książę jednak nie chciał go widzieć. Rosyj

ski minister wojny, WanoowsKi, usiłował przeko

nać ks. Ferdynanda o konieczności bezwarunko

wego przyjęcia oficerów do armii bnłgarakiej.

—

W dalszym c’ągn rosyjskie ministerstwo woj

ny miało sporządzić listę wszy.stkich oficerów, po

dającą stopień i stanowisk«, jakiego tądają dla

siebie, i ta lista została podobno przesłana s a po

zwoleniem cesarakiem dyplomatycznemn ajentowi

w Zofii, p. Czarikowowi, dla dalszego jej opra

cowania. Rzeczywiście p. Gzarikow zawiązał

układy z rządem bułgarskim. Podczas gdy jeduak

opozycya twierdzi, t e gabinet rosyjski robi rosz

czenia oficerów przedmiotem dyplomatycznej akcyi.

lepiej poinformowane koła głoszą, źe krok po

wyższy nie ma wyraźnego charakteru urzędowego.

Ponieważ żądania służących wojskowo w Rosyi

oficerów są ogromnie wygórowane, kwestya staje

się nader drażliwą i niebezpieczną. Armia bułgar

ska opiera się jak jeden m ąt tym nrossczeoiom ;

aoła polityczne widzą w żądaniu Rosyi usiłow«—

Dw*Aabyi na w°j"ko bułgarskie decydujący pozy

skać wpły*, a wszyscy w tem się zgadzają, te

byłoby niebezpieczeństwem dla dynastyi i upoko

rżeniem dla państwa bułgarskiego, gdyby żąda

ma obcerów emigrantów zostały rzeczywiście

uwzględnione i gdyby im nadano wyższe stano

wiska w armii.

Korespondencya ,,Czasu^

Petersburg 12lipca.

( Widoki handlowe Rosyi na Wschodzi« po przz

prowadzeniu kolei syberyjskiej. — Handel rosyj

ski na oceanie Wielkim w zestawieniu z ruch i

handlowym ogólnym.

—

Marynarka handlowa

rosyjska na tym oceanie. — Z wystawy m in ii

nowogrodzkiej. — Kwestyonaryusz w sprawie wy

ników ustawy antyżydowskiej z roku 1881).

( + ) Przeprowadienie kolei telazcej syberyj

skiej zwraca ciągle baczną uwagę uczonych spe

cyalistów i prasy rosyjskiej na stosunki na da

lekim Wschodzie. Kwestye polityczne, etnngra

ficzne, ekonomiczne azyatyckich sąsiadów Rosyi

dostarczają obfitego materyału nietylko dla arty

kułów dziennikarskich, ale i dla większych roz

praw, drukowanych po czasopismach lnb wyda

wanych osobno. Literatnra geograficzna i po

dróżopisarska, odnośnie do krajów wschodnich,

ostatnimi czasy bardzo się rozwinęła. Filie ro

syjskiego Towarzystwa geograficznego: wschodnio

syberyjska i nidamurska zaczęły dostarczać w tym

kierunku coraz obfitszego materyałn. Jedną i naj

żywotniejszych kwestyj na Wschodzie, wobec bu

dującej się na kilku naraz pnnktach kolei sybe

ryjskiej, jest ukształtowanie się stosunków ban

dlowycb na oceanie Wielkim, zwłaszcza wzdłuż

jego pobrzety azyatyckich. Dotychczas najwat

uiejszym jest tam import angielski, z którym muiej

więcej skutecznie mogą konkurować tylko Stany

Zjednoczone; Niemcy zajmują trzecie miejsce, lecz

obiecują sobie daleko lepsze warunki w przyszło

ści, wskutek dobrych stosnnków politycznych i

handlowych s Chinami. Stosunkowo bardzo ma

łym, prawie bez znaczenia, jest import wyrobów

przemysłowych rosyjskich, którego wysokość prze

ciętną roczną oznaczają na snmę 2 0 . 0 0 0 rubli.

Wogóle cały obrót handlowy Rosyi na azyaty

:kiem pobrzetu oceann Wielkiego wynosi zale

dwie 4% ogólnego obrotu handlowego. To nie

korzystne położenie Rosyi w handln morskim

wschodnio asyatyckim wynika pnedewszystkiem

ze zbyt słabego rozwojn marynarki handlowej,

która się tam s kłada z 14 parostatków floty ocho

tniczej, z 4 parostatków kupca Szewelewa i kilku

jeszcze statków innych osób prywatnych, co wszyst

ko razem do tego stopnia jest niewystarczającem,

it nawet dla samego eksportu herbaty kupcy ro

syjscy wynajmują 5 parostatków zagranicznych

Kiedy przeprowadzono kolej telazną kanadyjską

do brzegów oceanu Wielkiego, to zarząd tej kolei

postarał się o kilka parostatków, odbywających

w bezpośrednim związku z ruchem na tej kolei

szybkie kur%a po oceanie Wielkim. O czemś po

dobuem powinien pomyśleć i rząd rosyjski s chwilą,

kiedy budowa kolei syberyjskiej będzie na nkoń

ozeoiu. Na przeprowadzenie samej tylko kolei sy

beryjskiej zbyt wiele liczyć nie motna; w celu

zdobycia ryuków handlowych we wschodniej Azyi

Rosya będzie musiała suacanie podnieść i rozwi

nąć swą marynarkę handlową na oceanie Wiel

kim. Stany np. nadatlantyckie Ameryki północnej

w swych stosunkach handlowych na oceanie Wiel

kim nie używają kolei ielainych, lecz posyłają

swe wyroby przez ocean Atlantycki i kanał Sueski.

To powinno być wskazówką i bodłcem dla Ro

syi, aby jak najprędzej zabrała się do powiękste

uia swej marynarki baudlowej, jeteli pragnie od

nieść znaczni ejsae korzyści z budowy kolei sybe

ryjskiej. Ruchliwość w tym kierunku Japonii po

winna być równict bodicem dla uiej.

Na kilka charakterystycznych rysów wystswy

niinienowugrodzkiej pragnę zwrócić uwagę czy

telników polskich. W pawilonie, przetną« nony m

dla szkół uzupełniających niedzielnych, pojawiły

się o k aty wystawowe nowego typu niedzielnej

szkoły uzupełniającej, nieinanego dotyebczas w Ro

syi, to jest szkoły więziennej. Dotychczas nade

słano eksponaty i sprawozdania o stanie tej ka

tegoryi szkól z Borowska, w gubernii kałuiskiej,

i z Charkowa, gdzie założycielką szkoły uzupeł

niającej więziennej była jedna z nauczycielek ta

mecznej szkoły uzupełniającej dla kobiet Ze spra

wozdań okazuje się, it szkoły te znajdują wielkie

uznanie u więźniów. Przy szkole więziennej uzu

pełniającej w Charkowie istnieje ju t biblioteka

z 300 dzieł, s których każde było w rękach

więżaiów przynajmniej raz jeden w ciągu pierw

szych pięciu miesięcy od jej załntcnia.

W pawilonie, a raczej grupie pawilonów środ

kowo azyatyckich, aą bardzo ciekawe obrazy z ko

lonizacyjuej działalności Rosyau wśród stepów i

pustyń kirgizkicb. Jeden z nieb przedstawia wcie

lenie do pułków kozackich jeńców z wielkiej ar

mii Napoleona, a drugi nosi nazwę ,,przybycie

żonek.° Otóż ten ostatni jest wiernem odbiciem

rzeczywistości, która dziś jn t do przeszłości na

lety. Kozaków stepowych sam rząd zaopatrywał

w iouy, poniewai wśród stepów kirgiekich dawał

się odczuwać wielki brak kobiet. Brano je zwy

kle z liczby dziewcząt i mężatek, skazanych do

ciężkich robót w Syberyi, a liczących od 1 8 -2 2

lat wieku. Caiy taki transport wywożono na stepy

i obwożono po stanicach kozackich, zanim nie ro

zebrano je co do jednej. Każdy kozak wybierał

z pośród nich żonę z własnej woli, bes przymusu,

nawet matki z dziećmi znajdowały amatorów. J e

żeli zaś które s nich nie znalazły mętów, to zwra

cano je ponownie do ciężkich robót lob na osie

dlenie. Kozacy podobno w swyeb _żonkach skar

bowych° znajdowali dobre gospodynie i wierne

towarzysiki tycia. W każdym razie by) to jeden

z charakterystycznych rysów obyczajowych nieda

wno minionej przeszłości rosyjskiej.

Towarzystwo azersenia oświaty pomiędzy żyda

mi rosyjskimi wystawiło osobny pawilon na wy

stawie nitnie nowogrodzkiej. Towarzystwo to po

stanowiło rozszerzyć oświatę wśród łydów i uoby

watelić ich przez naukę języka rosyjskiego i

w duchu rosyjskim. Istnieje j u t ono od trzydzie*

Nasze uchybienia i zadania

w życiu religijnem.

Mowa hr. Stanisława Tarnowskiego, wypowiedziana na

oeólnem zgromadzeniu Wiecu katolickiego we Lwowie

dnia 8 lipca 189G r.

(Dokończenie).

Czy tej praw dy mamy w sobie dosyć? Obruszy

się, obrazi się mote na takie pytanie każdy.

Jakto? on nie miałby być katolikiem naprawdę?

On się za takiego w dobrej wierze m a, ale czy

jest takim, leżeli naprzykład nie praktykuje t Je

żeli nie zachownje choćby tylko przepisów takich,

jak posty, albo opuszcza niedzielne nabożeństwa.

Ludzie to widzą, i w rzetelność jego katolicyzmu

już nie bardzo wierzą. Albo taki, któremn na ró

żne wydatki i potrzeby, nieraz na fantazye i zbytki

wystarcza, a nie wystarcza na potrzeby własnego

parafialnego i powszechnego, rzymskiego Kościoła?

Albo taki, o swoim patryotyzmie i katolicyzmie

niewątpiący, który majątek swój pnszcza w ży

dowską dzierżawę, i wpływom religijnie złym,

*moralnie często szkodliwym, otwiera przystęp do

wiejskich serc i umysłów? Albo ten, co na dwócb

stołkach siedzi, i o swoim katolicyzmie głośno

mówi, pokazuje go na zewnątrz, nieraz nawet co

dobrego zrobi, ale zarazem i złe, mechrześcianskie

dążności głaszcze nmizgiem, wyznaje mową, nawet

pieniędzmi wspiera, a własne snroienie n8pokaa

wybiegiem, że nie należy do żadnego stronnictwa_

Zwykle naw et tacy nie są obłudni, bo drug’ch

łudzić nie chcą, tylko łudzą siebie: ale są

jętoi, albo z sobą sprzeczni, niezdolni zgodzić postę

powania z uczuciem, a tak czy tak prawdziwie rze

telni w swoim katolicyzmie nie są. Ale z srzają

eię i obłudni. Taki naprzykład, eo o swojej wierze

i gorliwości trąbi po wszystkich nlicach i placacn,

» może myśli, że ją ma: ale nienawiścią wo; uj c,

*l° ją szerzy, ale ludzi jednych na drogich jątrzyi

’ psuje. Może kto powie, że takiego u nas niemar

Istotnie, nie widzę go dotąd. Ale niedaleko_ po za

naszym krajem, bywają tacy: i strzeżmy się bar

dzo, żeby do nas swojego wpływu nie wprowa

dzili, żeby nas swojem złem nie zarazili. A do

pieroż taki, co wywiesza na sobie katolioyzm jak

szyld, albo jak przynętę, w nadziei, że zrobi na

ni_m dobry interes. Wiele haseł już się zażyło,

W1ele straciło kredyt. Trzeba spróbować z innego

topu. Nowość rozciekawia, przyciąga, nęci. I czło

^tok, który nczuć i przekonań nie ma żadnych,

ogłasza się katolikiem, obrońcą K ościoły aposto J

łem prawdy i występuje na scenę jako rycerz

świętej sprawy, Godfryd albo Sobieski. A my wie

rzymy, choć wiemy, że on nawet brzydkim uczyń

kiem splamiony, wierzymy, klaskamy, ściskamy

za rękę, w rękę nawet wpychamy banknoty -

aż do chwili, kiedy rycerz wszem wobec okaże

s’ę w swojej prawdziwej postaci. Czy i tak nie

byw a? Czy kilka lat terno, w Krakowie, nie po

wierzyliśmy takiemu podejrzanemu człowiekowi

broni tak obosiecznej, a która tak świętą być może,

jak dziennik. A jak się to skończyło, to może na

wet niektórzy z tu obecnych pocznli i pamiętają.

Poganie nie pozwalali zbliżać się do swoich świę

tości illotis pedibus. A my katolicy pozwalamy

przystępować do rzeczy tak świętej, jak służba

Boga i ojczyzny z brudnemi rękom a? Od prasy

katolickiej przynajmniej moglibyśmy żądać rąk

czystych, serc prawych i prawdy.

My o to winniśmy się s ta rać, żeby wszystko

u nas było na wskróś prawdziwem. Podstępem i

wykrętem nieprzyjaciela nie zwyciężymy, bo on

tą bronią włada jak mistrz, i zrównać mu nie

zdołamy, choćbyśmy próbować chcieli. Na odwrót

prawdą zwyciężyć go możemy i musimy, bo on

ani tą bronią walczyć, ani na tem polu poruszać

się nie umie. Pozorem tet ani Paua Boga nie

oszukamy, ani ludzi nawet na dłngo, ani sprawie

żadnej skotecznje pie usłużymy, Ta rzetelność zaś

powinna być wę wszystkiem; w naszem życia

prywatnem i publicznem, w naszem urzędowaniu,

gospodarowaniu, handlowaniu, w naszych książ

kacb, w naszych dziennikach, w naszych Btosnn

kach z ludźmi, i w naszej opinii o ludziach. Niech

wszyscy widzą, że robimy tak , jak mówimy, a

będą nam wierzyć dobrzy, źli będą nas się bali.

Ta prawda da nam dwie onoty wielkie, a u nas

rzadkie. Odwagę, która nie boi się narazić ani na

walkę, ani na prześladowanie: i opinię, która strzeże

czystości i honoru ludzi, domów, stronnictw, spraw

i narodów. My podwójnie, bo jako katolicy i jako

Polacy jesteśmy obowiązani do wielkiej wysoko

ści moralnej, a do tej dojść, na niej utrzymać się

możemy tylko przez rzetelność nczuć, rzetelność

nrzekonnń, rzetelność woli. J ako katolicy mamy

fen obowiązek pospojn i równo ze wszystk,mi m

nymi katolikami na świecie, ale jałio Po acy,

mamy go dlatego, że dopiero kiedy będziemy lepsi

niż wszyscy, możemy stać się tak s.inym., jak

niektórzy. To jedyna wyższość, jaką dziś w na

wi««,»

JJT ,,% dsisiejraycb

piękne, tak.wz°108’

t marnem, to straco

się podnosi i mówi. nie, to

nem, to bezskntecznem być nie mote,

znaczyć i ccś sprawić. Nie w dncbowuem nawet,

w świeckiem tycio, są między nami takie fakta

bndujące i podnoszące na duchu. W której na

przykład literaturze świata, i to w tej zwykle je

dnodniowej, bieżącej, najpłytszej zwykle i naj

zfpsntszej, która się romansem nazywa, znajdzie

mi kto i wskaże dzieło o celu i charakterze tak

szlachetnym, o skntku możliwie tak zdrowym i

uzdrawiającym, jak Ogniem i Mieczemf Czy te Sien

kiewicza powieści, wszystkie jak są, uie pytają na

rodu : Quo vadie, i nie mówią mn: Idźmy za Nimi

Która sztuka na świecie pokaże artystę, któryby

jak Matejko pojmował swoją sztukę jako służbę

Boga i ojczyzny, i tą podwójną miłością gorzał

cale życie bez jednej chwili osłabienia, choćby

tylko wytchnienia w trudzie i w ofierze? Która

nauka tak z tych dwóch miłości poczęta, niemi

rozpłomieniona, jak nauka Szujskiego i Kalinki?

która zdolna tak sobą być w znpelności i dosko

nale, a ponad sobą nzoawać, miłować i pełnić

przykazania wyższych jeszcze praw i celów ? Szu

kajmy zjawisk podobnych wśród szczęśliwszych

narodów: kwestya czybyśmy je znaleźli. Nad te

mi wzniosłoóciami i zasługami dopiero, wylej od

nieb, wznoszą się te ofiary, cierpienia, bohaterstwa,

prześladowania znoszone bei żadnego już ziem

skiego widoku czy celn, czyste i wprost za wiarę

i dla Boga ; żywoty biskupów i kapłanów takich

jak Feliński, w wspaniałym orszaku wielu sobie

podobnych, i te dopiero nieznane bezimienne ofia

ry, te podarte, podlaskie sukmany, które w niebie

kiedyś świecić będą królewskim szkarłatem mę

czeństwa i białością lilii przez czystość zamiarn

i ofiary. Czy to wszystko mogłoby być daremnem?

Nie, z samego doa serca podnosi się nadzieja: to

musi wydać plon a odnieść skutek.

Przecież, kiedy s tych sfer wysokich spuścić

wzrok niżej, to strach bierze, i wątpienie przy

wala otuchę. Ziemia nam się z pod nóg usuwa.

Gdzie indziej nabywać jej zakaz a pozbywać przy

mus: tu bez przymnsu, z naszej wolnej, lecz nie

dobrej woli, wiele jej przeszło w ręce ludzi obcej

krwi, obcego ducha, obcej wiary? Wiele zanie

dbania dobrych sposobności? wiele złego niytbu

z wolności ? wiele niewiadomości i obojętności

w sprawach czy kościoła czy narodu? I wiele

przez to wszystko jnż dokonanego, gotowego, sze

rżącego się zepsucia i zgorszenia?

Dla czego tak ? Dla czego tyle mądrości i cno

ty wzniosłej, a wpływu z niej i skutku tak mało?

Dla tego, że pomiędzy wzniosłą myślą i zasługą

najwyższych, a prostą wrodzoną uczciwością i roz

sądkiem prostodusznych, niema tych ogniw, któreby

jedno z drugiem łączyły, i rozprowadzały wszędzie

po całym krajn, tę myśl, tę radę, tę iwiadomośćj

obowiązku względem Boga i ojczyzny, która w wy

branych duszach i umysłach określają się doako

nale, a dojść powinny do wszystkich, jeteli icb

podnieść mają. Tych ogniw, tych drutów, po których

święta iskra miłości i cuoty dostać się ma wszę

dzie i każde serce elektrycznie wstrząsnąć, tycb

oam brak. Druty mogłyby być; ale iskry przej

mują i odwracają złe przewodniki, namiętności

i uprzedzeń, niewiadomości i zarozumiałości, tał

szywycb pojęć i fałszywych zasad, opieszałości,

lekkomyślności, lękliwoici, czasem nawet patryo

tycznej i religijnej obłudy. A gdzie tych spojeń

brak, gdzie ciągłość przerwana, gdzie między

ogniwami uczepionemi wysoko o samo niebo, a

temi, które dotykają ziemi, niema średnich, tam

jedne nie apuazczą na ziemię tej siły jak a w nieb

jest, a drugie nic podnoszone do góry opadną.

nI geniusze marnieją, gdy medium dla uich z i

braknie°, mówi Szujski. Nie geninsze tylko: i cno

ty. i zasiągi zmarnieć mogą, jeteli ich to właści

we środowisko nie otoczy i z nich nie skorzysta.

Nasze dzieje niestety s ą pasmem takich wielkich

zbawczych myśli, takich wielkich dzieł podjętych,

a zmarnowanych, bezskutecznych, bo im szerokiej

podstawy, bo im tego środowiska zabrakło, które

rozumie, przyjmuje i ,,wciela pomałn w kształt

dotyka!ny \ Od Batorego i Skargi do Trzeciego

Msja, a od tego do Krasińskiego i Kajsiewicza

.widziałem rój myśli świętych rozwieszonych nad

Dolską ziemią ale na ziemię nie zstępowały°, bo

im brakło tego środka, tego łańcucha, co łączy

wzniosły szczyt z szeroką podstawą.

Sam ten rok, czy nie przywodzi nam na pamięć

takiej myśli zbawczej, takiego dzieła wielkiego,

takiej chwały i zasługi w niebie i na ziemi,

a osłabłej, sparaliżowanej i dziś zagrożonej za

zagładą, a dlatego tylko, t e nie znalazła tego

środka, któryby zrozumiał, przejął się nią i pilcie,

ściśle, gorliwie, wcielił w kształt dotykalny!

Dziewięćdziesiąty szósty! Wielkie, święte dzieło,

które mogło temu narodowi bramy niebieskie

otworzyć, a na ziemi wiecznie trwałą siłę zape

wn ć: a dziś wspomnienie gorzkie i npoka.zające,

bo środka nie byłol Bo w samym początkn sta

nęła na wspak, zwichnęła, podkopała, przepoło

wiła wściekła pycha jednego wielkiego pana, bo

później w ciągn wieków nie rozumiała lekko

myślność, nie pielęgnowała opieszałość, nie szano

wała zarozumiałości — i tem, czem być mogła,

nie stała się Uoia ani dla Kościoła, ani dla Rze

czypospolitej.

Czy przeto stracona? czy smarnowana zupełnie

i niepłodna dlatego, ie przei niektórych ca śmierć

skazana i za umarłą ogłoszona? O nie! Jest

w dobrem, jest w zasłudze, moc tajemnicza, przez

Boga aamego nadana i atrzeżona, która trwa

i działa niezawsze widzialnie, ale zawaze sku

tecznie My uie widzimy związkn między wielką

myślą i zasłogą Zygmunta III, Buckiego, Pocieja,

między męczeńską śmiercią Jozafata, a tem mę

czeństwem ze krwi i z prześladowania, tą wier

nością i cnotą, jaką świecą dziś praprawnuki tych,

których oni z Kościołem połączyli. Ale czy tego

związkn niema? czy zasługa dzisiejsza nie jest

skutkiem i nagrodą dawnej? A z czasem, czy ona

tak te skutków c e wyda i nagrody swojej nie od

niesie, czy przyszłość nie dojrzy związku między

dzisiejazem prześladowaniem, a tem odrodzeniem,

ua które, da Bóg, mote patrzeć hędzie?

Z zasiewu, przed trzema wiekami rzuconego,

dzii zdeptanego i zaoranego, został się korzeń tu

w tej ziemi, w tem mieście, a w naszych oczach

soków żywotnych nabiera, liście paszcza i zakwitł

świeżo wielką w Kościele Bożym ozdobą i chwalą.

0 niechże go Bóg błogosławi i strzeże, niech go

mocą swoją wspiera, żeby się rozrósł, konary

nowe roztocaył tam, gdzie jego przeznaczenie

1 prawo: a ludzie niech go czczą i miłością i sta

raniem otoczą, żeby go przechodzący szkodoik nie

obrywał i nie łamał. Nam zaś niech to będzie

przypomnieniem i przykładem, że najlepsze myśli

i zamiary mogą skutku swego nie wydać, jeteli

się ich pilcie nie strzeże, i niech nam Bóg da

w dzisiejszym mniejszym zakresie, nic już nie za

niedbać, wszystko spełnić, co sobie postanowimy

i przyrzeczemy.

To piękne słowo Unia przypomina najwyższą,

najświętszą ze wszystkich modlitw, tę, którą Zba

wiciel, zanim wyazedł do oliwnego Ogrojca, modlił

się do Ojca swego, nie za Apostołami tylko, ale

i za tymi, którzy przez nich uwierzyć mieli: Rogo,

ut omnss unum *iuf. Nie w różnych językach

tylko, lub obrządkach, ale w każdym zosobna ję

zykn czy obrządkn, żeby ci, co nwierzyli, byli

unum i żeby byli sanctificati in oeritate. Tej modlitwy

Bóg nie może nie wysłuchać, jeżeli tylko ludzie ch ć

troc bę dopomódz j ej zecbcą. Za nami ona prosi, za sy -

nami Kościoła, za katolikami. Możemy stać się

jednem, jeżeli nświęcimy się w prawdzie, w pra

wdzie wiary naprzód, a przez tę w prawdzie nczn

cia, przekonania i woli.

To nasze zadanie, to zadośćnczynienie za nasze

uchybienia, to ,,wśród burz niepokoju° droga do

tego pokoju, o który wszyscy prosimy: ut corda

,.ostra mandatis Tuis dedita, et hostium sublata

formidine, tempora sint protectione Tua tranquilla

y »ZEVE2Zo’lSS?iSHtNrgłówny0godz-6wi—

Oddzielne Nra Czasu, o ile zap. s starczv w Krnkowi* ;L iń

We Lwowie Czas" jezl d . nab,cia w biurze dziennikdw!

3°Ł

Prenumerata wraz * dodatkiem wynosi:

«V m i e j s e n .................................................

na całyrok\\nakwartał nalmienąc

Poostą w państwie auatryaokiem ...’ i ... .. ... .. .. ... .. .

s2 Tw’

ci’

1słr.80et

niemieokiem ....................................

* *f’

S słr. 60 et.

do W\och, Franoyi, Anglii, Belgii, Szwajowi, Tnrl

2złr’*°ct

innych państw, należących do związku pocztowego ; 32 słr.

8 sir

u _v_

%ZS?ZZTZ*»*W«

1aa.Lule«.d

l.. mies,^n.

Li.t,zDi,

Ań inv’;"

/-ty P,enl9 żne na prenumeratę i ogłossenia (inseraty) nprasza się nadsyłać frana

icstowei - i l s t ó w ° T f ’ ^5*kow,*- - _Listy reklamacyjne nieopieczetowane nie podlegają opłacie

T_!L

I _ _ n l łrank°wonych nie przyjmnje aię. -

Kękopusmów nadsyłanych nie zwraoaaią.

fcoSŚl^l ^T

Kłf0lŁ

1 ». centralnebiuro oglomeń ulira

aopernlka1.11, w P .r ,! , ».yłąosn sp.AdamruedeVsienne38,(prenumeratęp.W .Kaoskowsk

Oowbevoi pod Paryżem rue dn Ćbemln de fer Ż4)- w

W i.d

...

jjf

*Yo^%^U

(ankfnroie . . U

Berlinie, Lipsko, Wleii Wrooławin), A. Oppelik, B . Moer (także

w Berlinie, Hamburgu, Monacbiam i Morymberdse), H Bchalek,U.Dnkae, J. Danneberg,H.Friedl

(tylkoprenumeratę no. H .GoldsohmldAComp.); w Pra.fcf.r .1

m.O.LDanbeAComp

Pojedyncse Nra (12 et,) i dodatki (4 ot,) sprsedaje w Bochul handei A. Ziętkiewicz*.

1 of 6 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Pobieranie pliku

Pobieranie pliku

Usuwanie komentarza

Wyszukiwanie zaawansowane

Zgłaszanie błędu