Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 622 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

Net 149.

Kraków 3 Lipca — Środa.

Bok 186l(*

Wychodzi codziennie rano, wyjąwBzy poniedziałki \ dni poświąteczne.

Prenumerata:

W KRAKOWIE

r oc zn ie ............................................... zł. austr. 20

p ó łr o c z n ie .................................... B 8 10

kw a r ta ln ie .................................... n a

miesię cznie ................................................

p o c z t ą (w Państwie Austryackiem).

rocznie ....... zł. anstr. 24

półrocznie

.—

ag 13

kwartalnie ......

m iesię czn ie ..................... »

2 cent. 25

Numer pojedynczy kosztuje 10 centów.

pbbnüm erat? przyjmują:

Bióro Administracyi »Czasu" w Rynku pod L. 29 w domu »Krzysztofory" zwanym,

tudzież wszystkie Urzędy pocztowe austryackie.

CZAS

P»yimum

mi^:

ogłoszenia, odezwt, uwiadómienia, doniesienia wszelkiego rodzaju, r i opłatą:

od wiersza drobnego za jednorazowe umieszczenie 8 centów, za następne po 6 centów

Do każdego obwieszczenia załączyć należy 80 centów na opłatę stęp!ową za każd o r az o w a

umieszczenie.

l i s t y z pieniędzmi przesyłane być winny franko do bióra Administracyi »Czasu*.

l i s t y reklamacyjne niezapieczętowane nie ulegają frankowaniu.

l i s t y niefrankowane nieprzyjmiyą się.

r ę k o p i s m a nadsyłane Redakcyi nie zwracają się i niszczone będą.

Kraków 3 lipca

W waMnćj sprawie węgierskiej, którćj

rozstrzygnięcie wpłynąć musi na dalszą po

litykę wewnętrzną monarchii austryackićj,

a przedewszystkiem na ostateczne oznacze

nie kompetencyi Rady państwa i uchwalenie

budżetu,—

zaszła chw’ila decyzyi. Dotąd

przez długie tygodnie przeciągały się obrady

sejmu węgierskiego nad adresem. Uchwalo

no go jak wiadomo, tą jest przyjęto formę

adresu jak żądał Deak, lecz odebrano temu

adresowi całą jego cechę i podniesiono go

do znaczenia rezolucyi jak chciał Tisza, a

to przez zmianę końcowego ustępu, tudzież

przez opuszczenie napisu tytułowego. Adres

przestał więc być adresem, a stał się pro

stą uchwałą, którą Izby zanoszą do panu

jącego, nieuznanego jeszcze lecz domniema

nego; sejm zaś zwyczajny stał się niejako,

że tu użyjemy przykładu z dziejów polskich,

sejmem konwokacyjnym. Przez kilka dni

toczyły się w Wiedniu narady ministeryalne

pod przewodnictwem Cesarza JMości nad

przyjęciem lub nieprzyjęciem tak zw anego

adresu; nareszcie zapadło, ie N. Pan nie

przyjmie deputacyi mającćj mu ten adres

wręczyć i że adres nieodczytany, znany zre

sztą z dzienników, zwróconym będzie pod

warunkiem zmian jego, tudzież zamieszcze

nia intytulacyi.

Na tym punkcie przesilenia stanęła w tćj

chwili ta sprawa. Niewierny jeszcze dokła

dnie, co zawiera pismo wręczone deputa

cyi 8ejmowćj, które wczoraj odczytano w o

bu Izbach w Peszcie, bo niewierny, czy są

naznaczone zmiany, jakich Cesarz w adre

sie w ym aga, czy tylko żądanie to ogólnie

jest postawionem.

Tem mnićj przewidy

wać można, jaki wypadnie skutek obrad

sejmowych w Peszcie nad tym przedmiotem.

Pozostają zaś trzy drogi: odrzucenie zado

syć uczynienia żądaniom; przyjęcie i zgo

dzenie się na nie; nareszcie kompromis, a

przynajmnićj staranie się o pewne wzajemne

ustępstwa. Niebawem będziemy mogli z obrad

peszteńskich poznać, jak a z tych trzech dróg

będzie miała za sobą najwięcćj widoków.

Jeśli można w tak ważnćj a niepewnćj o

koliczności powziąść z góry jakieś domnie

manie, moglibyśmy przypuścić, że sejm wę

gierski obierze trzecią z powyżćj wskaza

nych dróg, wszakże o ile rząd dozwoli mu

ten wybór. Domysł ten opieramy na tem

prawdopodobieństwie, że układy nikogo je

szcze nie wiążą, a zatem nie zamykają ża

dnćj z dwóch dróg stanowczych, powtóre,

że dozwolą sejmowi przewlec rzecz na dłu

go, poddając ją pod rozciągłe obrady, a

przez to utrudnić stanowisko rządu central

nego, iżby go uczynić skłonniejszym do u

kładów czyli raczćj do pewnych ustąpień.

Przypuszczenie to atoli, jak powiedzieli

śmy, opiera się na tem, jeżeli nie zażądano

z Wiednia stanowczćj i bezzwłocznćj odpo

wiedzi: tak lub nie. Jeśli zaś tój odpowie

dzi zażądano istotnie, natedy kwestya w ę

gierska w ciągu dni kilku rozstrzygnąć się

musi.

KORE8PONDENCYA CZASU.

Lwów 29 czerwca.

(z,) Towarzystwo zamknęło wczorąj swe obra

dy. Najważniejszym przedmiotem dwóch dni osta

tnich były wybory prezesa, wiceprezesa, i sześciu

członków komitetu w miejsce dawniejszych, któ

rzy ustąpili. Na posiedzeniu rannem czwartkowem

hr. Aleksander Dzieduszycki imieniem zgromadze

nia wniórf podziękowanie ustępującemu księciu

prezesów? Towarzystwa, który przed laty był o

raz pierwszym jego twórcą, a w ciężkich czasach

i śród nieprzychylnych wpływów i trudnych oko

liczności, umiarkowaniem swem i wytrwałością,

nieustannie do raz wytkniętego dążącą celu, utrzy

mał byt Towarzystwa, że się mogło rozwinąć i

stanąć na dzisiejszem swem stanowisku. Zgroma

dzenie powstawszy trzechkrotuemi oklaskami za

twierdziło wyrazy mówcy, upraszając zarazem księ

cia aby nie ustępował ze. stanowiska prezesa.

Książe podziękował zgromadzeniu za uznanie chę

ci i prac jego; zapewnił że nie szukał nigdy chlu

by osobistej z czynności swoich, że zajmując po

sady mniemał, iż będzie mógł być użytecznym

krajowi; posad tych unikali inni, bo były one

wówczas połączone z wieloma trudnościami i przy

krościami. Za próżną popularnością nie gonił ni

gdy, i nie zyskał jej, chociaż zna sposoby jej po

zyskania. Krytykować jak możua najgłośniej i

ganić cudzą pracę, a samemu nic nie robić, jest

to sposób najpewniejszy, a zarazem najłatwiej

szy stania się popularnym. Jego zaś chęcią i sta

raniem było przedewszystkiem być użytecznym

krajowi, o ile pozwalały osobiste jego zdolności,

działać co było możua i co się dało śród nieprzy

chyluych okoliczności, i to przenosił nad ubiega

nie się za popularnością. Dodał w końcu, że w

obecnym składzie rzeczy pozostać nadal na sta

nowisku prezesa Towarzystwa stało się dlań nie

możebnem; prosił zatem aby zgromadzenie przy

stąpiło do nowego wyboru. Kilku mówców głos

podnosiło, aby być wyrazem tak uznania jak

uczuć jakiemi w tej chwili przyjęte było zgroma

dzenie. P. Ziemiałkowski wniósł kandydaturę p.

Smolki ua prezesa. Towarzystwu naszemu, rzekł,

potrzeba męża coby miał głos całego kraju za so

bą, umiarkowanego, a przedewszystkiem Polaka

z uczuć i sposobu myślenia. Imie Smolki jest dzi

siaj hasłem całego kraju, umiarkowania dał on

niejednokrotne dowody, a że jest polakiem gdyby

nie mówiła o tem cała jego przeszłość, dostatecz

nem świadectwem byłaby ostatnia jego mowa w ra

dzie państwa.

Przystąpiono do wyborów. Wybrani: prezesem

Towarzystwa p. Smolka, wiceprezesem p. Sewe

ryn Smarzewski, członkami komitetu pp. Tytus

Gregorowicz, Alfred Młocki, Henryk Strzelecki,

Michał Mrozowicki, Kabat P. Kornel Krzeczuno

wicz, który także był zrezygnował, wybrany pono

wnie.

Komisya wysłana do zbadania stanu Dnblan,

przedłożyła swe sprawozdanie. Komisya wytknęła

usterki jakie znalazła tak w szkole, jak w pro

wadzeniu rachunkowości i w gospodarstwie. Spra

wozdanie jej będzie zapewne drukiem ogłoszone.

P. Studziński, dyrektor Zakładu Dnblańskiego zre

zygnował z swej posady. Dublany jako polska

szkoła agronomiczna, są dziś jedną z najważniej

szych instytucyj krajowych, a dokładne ocenienie

stanu ich, i wypracowanie projektu reorganizacyi,

o ile takowej potrzeba, wymaga dłuższego czasu.

Z tego powodu uchwalono na wniosek p. Henry

ka Szmitta, złożyć osobną do tej pracy komisyę,

z dwóch członków mianowanych przez komitet, a

dwóch innych przez p. Szmitta jako wnioskodaw

cę. Komisya ta powinnaby rozpocząć czynności

swe jak najśpieszuiej, jeżeli bowiem okaże się

potrzeba zeprowadzeuia jakowych zmian w szko

le, lub w systemie naukowym, należałoby je u

skutecznić już z początkiem nowego roku szkol

nego.

Sprawozdanie z obrad sekcyjnych odkładam do

osobnego listu.

Wiedeń 1 lipca.

Q O zmianie ministeryum było w tych dniach

niemało mowy. Głoszono z drugićj strony, że bar.

Vay i hr. Szecsen podali się do dymisyi. Pogłoski

te dotąd są bezzasadne. Narady ministeryalne trwa

ły ciągle. Na ostatnićj wczoraj, postanowiono żą

dać od Sejmu w Peszcie zmiany adresu co do rze

czy i formy. Te propozycye powieźli z sobą do

Ptsztu hr. AppoDyi i p. Ghiczy. Co Sejm dalćj po

cznie? Jeśli odrzuci, rozwiązanym zostanie i na

stąpią nowe wybory. Wysłanie jenerała Coronini

do Pesztu, ma się łączyć z tym planem. Jenerał

Coronini uchodzi za energicznego żołnierza. Za dni

dwa lub trzy wybije ostatnia godzina dotychcza

sowćj niepewności. Wielu wszakże muiema, że

Sejm odpowie na propozycye swojemi uwagami

i że się układy przeciągną, a może i dobrze skoń

czą. Dzienniki grożą ciągle. W sferach jednak rzą

dowych niewidać do tego nowych powodów. Baron

Vay był jeszcze dziś u Cesarza.

R sym 24 czerwca.

Ojciec ś. ma się coraz lepiej; róża w lewej no

dze zuika prawie całkowicie, i tak dalece zdro

wszym się czują iż chce koniecznie w dzień ś.

Piotra odprawić uroczyste nabożeństwo w bazylice.

Lekarze sprzeciwiają się temu, ale w ogóle nie

słucha on lekarzy i w ostateczności tylko stosuje

się do ich przepisów. Zalecili mu byli jak naj

zupełniejszą spokojność i spoczynek; ale skoro po

kój jego opuszczali, Papież zaraz wstawał i cho

dzić zaczynał wbrew postępując ich radom. W ro

cznicę koronacyi swojej podczas obiadu danego

przez mgra Mćrode pod oknami Watykanu stal

on na balkonie i nie chciał przyjąć ofiarowanego

sobie krzesła chociaż kardynał Altieri przy nim

się znajdujący usilnie go do tego zachęcał. Po ś.

Piotrze wyjedzie zapewne ua parę miesięcy do

Castelgandolfo, gdzie powietrze jest nierównie

zdrowszem podczas upałów.

Pius IX rozkazał był kardynałowi Barnabo dy

rektorowi propagandy przesłać jego fotografią a

merykańskiemu biskupowi, który o ni% prosił, do

łączył do niej kilka własnoręcznych wierszów ra

zem ze swoim podpisem. Kardynał nie trzymając

się ściśle tego polecenia, fotografią w dzień koro

nacyi posłał jenerałowi i zakonowi jezuitów w imie

niu Papieża. Ojciec ś., który nie miał nigdy oso

bistej skłonności do Towarzystwa Jezusowego, lu

bo jako Głowa Kościoła tę sarnę świadczy mn

przychylność co innym zakonnym zgromadzeniom,

postrofował za to kardynała i zażądał niezwłoczuc

go odesłania fotografii do Ameryki. Kardynał te

dy musiał rad nie rad wyznać, iż dowolnie po

stąpił i upominać się o fotografią.

Nieoszacowany O. Theiner gotuje już trzeci tom

Vetera Monumenta Poloniae et Lithuaniae w któ

rym rozbiór Polski nowem całkiem świątłem za

jaśnieje. Żadne może archiwum w świecie nie za

wiera takich o rozbiorze dokumentów jak waty

kańskie. Wiadomo iż jedynym monarchą chrześci

jańskim, który się temu bezprawiu oparł był Kle

mens XIII i następca jego Klemens XIV. Oprócz

Papieża i Sułtana nikogośmy w ówczas za sobą

nie mieli. Francya trzymała się tej samej prawie

polityki względem nas, co i dzisiaj.

Święte kolegium, w którem wakuje obecnie 12

kapeluszów, poniosło znowu Btratę w osobie je

dnego ze swych członków kardynała Villadicane

arcybiskupa mesyńskiego. Franciszek z Paoli Vil

ladicane z książąt delła Mola urodził się w Mesy

nie r. 1770. Był już biskupem Ortozyi tn partibus

eno

kiedy go Leon XII na konsystorzu z d. 17 listo

pada 1823 r. mianował arcybiskupem rodzinnego

miasta. Na konsystorzu zaś d, 27 stycznia 1843 r.

Grzegórz XVI mianował go kardynałem tytułu Ś.

Aleksego. Kardynał Villadicane przeniósł się do

wieczności d. 14 b. m.

Trwa dotychczas w Rzymie dziwny zabobon.

Lud wierzy iż wszystkie czarownice półwyspu

z Benewentu wypędzone po wycięciu tam dęba

pogańskich gajów sięgającego, przeniosły się na

plac św. Jana Lateraueńskiego i że odbywają tam

corocznie walny jeueralny szabas. Więcćj niż ty

siąc osób całą noc dziś na tym placu przepędziło,

dla przypatrzenia się szabasowi i uzyskania rozma

itych łask i przywilejów sejmujących.

K r a ków 2 lipca. Donosiliśmy o wysiania przez

reprezentacyę miejską miasta Krakowa deputacyi

do Wieduia, w celu zaniesienia do J. C. Mości pro

śby w sprawie oddzielenia majątku miejskiego od

skarbowego w mieście Krakowie. Prośbę tę wrę

czoną J.G. Mości w d. 3 czerwca uchwaliła repre

zeutacya miejska ogłosić dla obeznania mieszkań

ców z pomieuioną sprawą majątkową. Podajemy

przeto rzeczony akt w całości jak następuje:

Najjaśniejszy Panie!

Jeżli w pośród trosk o całość monarchii i w po

śród ważnych zajęć o utrwalenie pomyślności wier

nych Ci ludów, zastępcy wiernego miasta Krako

wa ośmielają się zbliżyć do stopni Twego wspa

niałego tronu z prośbą, jedynie interes materyal

ny ich rodzinnego miasta ua celu mającą, czerpią

do tego otuchę w przekonaniu, że Miłościwy Pa

nie pieczę nad ścisłym wymiarem sprawiedliwości

po uad wszystkie obowiązki Twego wysokiego po

wołania kładziesz, i że upadek choćby jednego

miasta nie pozostaje bez wpływu na rozwój po

myślności całego kraju.

Wiadomem Ci z dziejów Najjaśniejszy Panie, że

miasto nasze, owa kolebka chrześciaństwa ua

wschodzie i dawna siedziba królów rodu naszego,

odpierając często zagony niewiernych i stając nie

jeden raz w obronie praw swych prawowitych pa

nów, nie mogło przyjść nigdy do tój zamożności,

do jakićj doszły inne, szczęśliwiój położone, i je

dynie rozwojowi materyalnćj pomyślności oddane

miasta.

Nieszczęśliwe to nasze położenie godnie ocenił

wiekopomuój pamięci Poprzednik Waszćj Cesar

skićj Mości spoczywający w Bogn Cesarz Franci

szek, bo gdy Kraków przeszedł pod panowanie

świetnego Domu Rakuskiego, rozkazał poczynić

najściślejsze dochodzenia czyli dochody tego mia

sta jego potrzebom odpowiadają, i poczynić wnio

ski o uposażenie go w ten sposób, aby ustanowić

się mająca władza gminna powierzonym jćj obo

wiązkom zarządu odpowiedzieć, i miasto do świe

tności jego dawnemu stanowisku odpowieduićj

przyprowadzić mogła. Jakoż dekreta kancelaryi

nadwornćj z d. HO wr*cAui» ls o o r. do L. a%%8H

i dekret tejże władzy z dnia 14 pażdz. 1802 (przy

reskrypcie gubernium krakowskiego z dnia 3 li

stopada 1802 r. do L. 1879 magistratowi doręczo

ny), które połączone miasta Kraków i Kazimirz

różnemi nadaniami tak uposażyły, iż wypośrodko*

wane przez władze krajowe dochody miejskie

z kwoty złr. 32,958 do złr. 78,261 podniesionemi

zostały, wzniosły w sercach nowych poddanych

pomnik niewygasićj wdzięczności i długo świad

czyć będą o prawdziwój troskliwości ojcowskićj

tego Monarchy, Gdy w skutek wypadków poli

tycznych Kraków w r. 1809 do nowo utworzone

go księstwa warszawskiego przydzielonym został;

sześcio-letnia wojna tak znowu zniszczyła załe

dwie odradzającą się pomyślność, iż rząd ntwo

rzonćj w r. 1815 Rzpltój Krakowskićj długo zwiel

kiemi walczyć musiał przeciwnościami, aby choć

w części zagoić blizny wysileniami i klęskami wo

jenne mi zadane. Z powodu, że miasto z małym

okręgiem za kraik niepodległy uznanem zostało,

dochody miejskie z krajowemi w jedną całość pod

nazwą funduszu krajowego połączonymi zostały,

i z tego bez rozróżnienia wydatki tak krajowe jak

i gminne opędzanemi były. Miasto uie mając wła

snego organu do bronienia swych interesów z bo

leścią przyglądać się musiało, jak w pierwszych

latach bytu Rzpltćj dla opędzenia wydatków kra

jowych jego własność sprzedawaną była i jak pod

upadłe gmachy miejskie bnrzonemi były, a gdy

w późniejszych latach Senat Rządzący po uporząd

kowaniu finansów Rzpltój ze skrzętną gorli

wością zaczął wznosić zakłady ku wygodzie mie

szkańców służące, zaszły znowu wypadki, które

woielenie miasta Krakowa do monarchii anstrya

okiĄj za sobą pociągły. Przez półtora rokn po wcie

leniu Krakowa, dochody miejskie były jeszcze ze

skarbowemi połączone i dopiero w skutek najwyż

szego postanowienia z dnia 30 lipca 1848 i re

skryptu b. gubernatora Galicyi z d. 7go września

1848 r. do L. 51 K. P. utworzoną została prowi

zorycznie władza gminna, która działalność swoją

z dniem 15 października 1848 rozpoczęła. Nowo

utworzonój władzy gminnćj oddanemi zostały pro

wizorycznie do zarządu dochody, które władzom

krajowym niewątpliwie miejskiemi się zdawały, i

rozpoczętem zostało dochodzenie względem wyłą

czenia z funduszu krajowego majątku miejskiego.

B. Rada Miejska biorąc za podstawę stan majątku

miejskiego w r. 1815 przez rząd księstwa war

szawskiego, rządowi Rzpltój zdanego i oceniając na

stępstwa z połączenia w jedno dochodów miejskich

z krajowemi przez cały czas bytu Rzpltój krakow

skiój wynikłe, poczyniła wnioski dokumentami po

parte, aby jój oddanem było wszystko to, co do

czasu zaprowadzenia rządu Rzpltój własność miasta

stanowiło, aby miastu przyznanemi zostały na wła

sność zakłady przez b. rząd na cele miejskie wznie

sione i pobory przez tenże rząd wprowadzone, któ;

re w innych miastach monarchii dochód miejski

stanowią, aby nakoniec za sprzedane przez b. rząd

Rzpltćj realaości i za kapitały miejskie na cele ich

przeznaczeniu przeciwne, obrócone, odpowiednie

wynagrodzenie danem było. Żądanie to tak słu

szne nie znalazło przecież przyjęcia. W. Ministe

r) urn skarbu oznajmiło z góry reskryptem z dnia

18 września 1853 do L. 12,506, że ze stanowiska

zarządu finansowego tylko zasadę co do zwrotu

miastu tych realności, które jnż przy utworzeniu

Rzpltćj własność miasta stanowiły zgodzić się może,

że realności przez rząd Rzpltćj krakowskićj nabyte

o tyle tylko gminie ua własność oddanemi być mo

gą, o ile w skutek kupua zamiany lub erbj»achto

wego urządzenia dawne miejskie realności repre

zentują, że nakoniec pobory miejskie o tyle nadal

pozostawionemi być mogą o ile systemowi poda

tkowemu w Austryi nie są przeciwne. Względem

wynagrodzenia miastu za ubytek w majątku jego,

W. Ministerstwo skarbu początkowo zdania swego

uie otwarło.

Jakkolwiek postawione przez W. Ministerstwo

skarbu zasady , jakich przy oddzieleniu majątku

miejskiego od skarbowego t r z y m a ć się należy,

smutną już dla miasta rokowały przyszłość, i jak

kolwiek miasto słuszną żywiło obawę, i i robione

pod wpływem tycb zasad wnioski, mniój korzyst

nie dlą miasta wypadną, Diżby to przy pozosta

wieniu władzom krajowym samodzielności sądu o

preteusyach miasta nastąpić było mogło; przecież

skutek przeszedł doniosłością swoją najniekorzy

stniejsze przypuszczenia. Reskrypt W. Ministerstwa

spraw wewnętrznych w porozumieniu z W. Mini

sterstwem skarbu i po wysłuchaniu zdania niższo

austryackiój prokuratoryi skarbowćj w dniu 25

października 1856 do L. **°%*a wydany, zrobił

nie możebnem utrzymanie istniejących, zakładów

gminnych i dochody miejskie szczodrobliwością Po

przednika W. Ces. Mości z sumy 32,958 do kwoty

złr. 78,201 rocznego dochodu podniesiono, według

załączonego wykazu do kwoty złr, 25,490 zre—

Część Literacko-Artystyczna.

FANTAZYJNE OBJAWY ZMYSŁOW E

przez Dra W. Szokalskiego

TomI.—

Kraków— u D. E. Friedleina 1861.

Spopularyzowanie nauk, uczynienie ich przystę

tmemi dia profanów, rozrzucenie rezultatów ba

dań pomiędzy massą, która się im specyalnie nie

poświęca jest niezawodnie zadaniem zarówno po

żytecznym jak trudnóm. Zdobycze umysłowe, pro

dukowane w cichój pracowni adeptów nauki mu

szą wcześnUj lub póżnićj przejść w świat niepo

święconych, stać 8ię nową siłą spółeczeństwa, ale

to przejście często bywa niebezpieczną rzeczą, niby

podanie miecza szalonemu. Nie małą przeto ma

zasługę ten, co zniżając się ńo pęjęeia lndzi nieu

czonych, umie rezultata poważnych badań podać

Wprzystępnćj, stósownćj,a me niebezpiecznćj formie.

Na tćm stanowisku popularności, d al ekiói *orA

wno od affektacyi jak od błyskania kaglarstw em

uczoności stoi praca Dra W. Szokalskieg0. p anta.

zyjne objawy zmysłowe. Pisana z całym powabem

wyrobionego i giętkiego stylu, na doświadczeniu

więcćj jak na apriorycznych twierdzeniach opatta,

niechołd njąca kołowaciżnie materyalnćj, która się

także i u nas w pracach nad naukami przyrodni

czemi odbiła, jest ona pięknym nabytkiem pi

śmiennictwa naukowo - popularnego, które u nas

jes t tak nbogióm.

Przedmiot ze wszech miar zajmujący. Któż nie

w ie, jaką w naszćm spółeczeństwie grają rolę fan

tasyjne objawy zmysłowe? Któż niewie, ile stra

chów pokutuje jeszcze w naszćj ziemi i po na

szych głowach? Jak przed kilkoma laty potężnie

pasow ała u nas kołowacizna stolików wirujących

i piszących, ekierek itp. rzeczy? Wyśmiać to wszy

stko jest rzeczą łatwą, ale wyśmianie nie jast je

szcze kuracyą na usposobienia, które poruszyło

tyle uczuó wzniosłych, religijnych, egzaltowanych!

Sprowadzić wszystko w region magnetyzmu zwie

rzęcego i tym podobnych ściśle fizycznych obja

wów , gdy dusze tyle były zainteresowane, także

nie jest kuracyą. Trzeba wyrozumiałości dobrego

lekarza duszy i ciała zarazem, trzeba wniknienia

głębokiego w psychologiczne zarazem jak i fizyo

logiczne przyczyny, aby utorować drogę przekona

niu, jedynemu środkowi kuracyi.

Książka Szokalskiego zamierza właśnie przeko

naniem wpłynąć na usunięcie przesądów z fanta

zyjnych objawów powstałych. Nieszydzi ona z nich,

jak to materyaliści czynią, nierachnje na karb re

ligijnego fanatyzmu, jeżli się tyczą rzeczy wiary,

ale otwierając nam obszerny a wyraźny wgląd

w nas samych, prowadzi nas do ich genezy. Bra

kuje wprawdzie ostatniego słowa w tćj książce,

z lekarskiego przedewszystkiem pisanćj stanowi

ska, brakuje oznaczenia stosunku widzeń do wia

ry i moralności: ale za powstrzymałość autora

w tyra względzie musimy być wdzięczni, bo nieo

braził naukowćm swćm roztrząsaniem w niczćm

granicy, która pomiędzy wiarą i nauką istnieje.

Autor rozpoczyna swoją książkę pogadanką o

strachach, zasłyszaną w jakiemś towarzystwie

w Warszawie, która go do roztoczenia swych wyo

brażeń w sposób popułarny nakłoniła. Grono do

syć różnorodne, w które wchodzą osoby starsze i

*«ödste, egzaltowane i »swego chowu" uczeni i

wiadä ma.tematyk i szambelan niedowiarek opo

*°We różne doświadczenia w życiu, w za

w°hodzące. Autor wyszedł z tego

a- « afr4 u mocn^m przedsięwzięciem z nikim

nnSachniegadać- l zarazem- aby

książkę o nich napisać.

W pierwszym zaraz rozdziale p. n.: Duch, ciało,

mózg i nerwy stawia Szokalski prawdę, która mu

w całóm dziele przewodniczy i odłącza stanowczo

od zgrai materyalistycznych badaczy przyrody i

człowieka, którzy obecnie w Niemczech grasują:

»Jeżeli chcemy dobrze zrozumieć człowieka, mówi

on, uważajmy go za ducha, który utworzył sobie

ciało i nićm się posługuje. Ciało nasze prze-tanie

być wtedy zagadką a dusza mgliatćm przypuszcze

niem, bez którego wielu nieduwarzonych mędrków

obejść się usiłuje." A na karcie 193: »Ludzki duch

zakorzenia się wprawdzie w ciele, tak jak się w zie

mi zakorzenia drzewo ciągnące z niej swe soki;

ale jak owo drzewo wyrosłe nad ziemię w powie

trzu roztacza swe konary, tak i dach ludzki roz

tacza się w niebieskićj atmosferze boskiego na

tchnienia. Doskonalszego uic niema na ziemi, jak

ów duch wydzierający się z objęcia i dążący gdzieś

w nieznane krainy, aby tam zrealizować jakiś mgli

sty ideał swego ziemskiego marzenia."

Sługą zatćm ducha nieśmiertelnego są: ciało,

mózg i nerwy, są owćm larzędziem, przez które

duch odbiera i oddziaływana wrażenia zewnętrzne

go świata, których zniszczenie lub uszkodzenie

wpływa na niego o tyle, le niszczy wszelki zwią

zek między nim a światem zmysłowym. W obec

tego jasnego jak słońce względu, upada naturalnie

wszelka możebność pojawiania się duchów w zmy

słowćj szacie a wszystkie pojawy tego rodzaju na

!eżą do kategoryi fantazyjnych objawów, jako wy

pływu naszego indywidualizmu.

Obeznawszy profanów z ustrojem mózgu i ner

wów przechodzi autor pojedyncze zmysły, owe dro

gi, któremi świat zewnętrzay komunikuje się tnó

zgowi a przez mózg dachowi. Tutaj dowiadujemy

się, że właściwie niema ani światła, ani głosu, aui

smaku, woni lub bryłowatości po za nami, bo te

wszystkie wrażenia tworzy dopiero oko, ucho, zmy

sły węchu, smaku i dotykania. Zmysły wyrabiają

sobie dopiero uczucia a ztąd łatwo pojąć możua

ile to może być różnic między ludźmi w widzeniu’

słyszeniu itp. Jakoż przywodzi autor wielką liczbę

przykładów prostych złudzeń zmysłowych; zdwoje

nia nrzedmiotów, zmiany kolorów, zbytnići drażli

wości nerwu słuchowego. Mówiąc o cudownćj grze

światła poświęca trafny ustęp pejzażowemu ma

larstwn.

»Wiele jest między nami bardzo zadowolnionych

z siebie malarzy, którym się zdaje, że ju ż są pej

zażystami , skoro mogą z gór, drzew i budynków

gropy układać. Niemają oni żadnego o tem poję

cia, że wszystkie te kształty są mizerną z bożego

świata parodyą, jeżeli im się życie odbierze, któ

re w naszem własnem jest oku. Jeżeli więc ma

larz między swoje utwory, niewrznci mass światła,

owym podobnych, jakie Stwórca między swoje

wrzucił; jeżeli niemi z oka naszego niewyludzi

wrażeń, które on z nas swojem słońcem wydoby

wa; jeżeli się przed naszem spojrzeniem obraz nie

ożywi, tak jak się ów świat, wśród którego żyje

my, ożywia; to praca jego będzie zawsze mierno

tą, chociażby nam najdziwaczniejsze zjawiska, ska

ły, przepaście i lasy poprzedstawiał."

Patrząc się

w konwencyonalne, tuzinkowe kolory wielu pejza

żów przypominam sobie słowa pana Szokalskiego,

który widać nietylko fantazyjne ale i artystyczne

złudzenia dobrze rozpoznawać umie. Źyczyćby na

leżało , aby i uasi pejzażyści zapisali sobie złotą

prawdę w słowach naszego autora.

W rozdzielę ,o dowolnych ruchach" tłumaczy

nam autor ów cudowny stosunek, który między

naszą wiedzą, wolą a ruchami fizycznemi z ac b o

dzi, oraz anormalności, które z przerwania stosiin

ku tego pochodzą. Tutaj należy przedewszystkiem

ów stan, który się lunatyzmem czyli somnambuli

zmem zowie, w którym wola wywoly^ä mchy i

czyny niemające świadomości naszego ducha, w któ

rym człowiek widzi, wybiera najlepszą drogę, idz’e

śmiało po stromym dachu, balansuje po huśtającej

się linie, a pomimo tego czyni to bezwiednie i bez

przytomnie.

Widoczny tu ro zb r at między świadomą siebie

wiedzą a wolą i rucha mi. Ale niepotrzeba lunaty

zmu, aby dać przykład takiego rozbratu. W go

rączkach, wśród gwałtownych uderzeń krwi dogłc

wy ruszamy się i rzucamy nieświadomi siebie, tj

wola nasza porusza członkomi, a wiedza nic o tei

niewie. Ruch taki mimo wiedzy naszej się odbj

wający może się udzielać innym, nieorganicznym

martwym ciaiom i na takim ruchu polega tajemni

ca osławionych wiru,jących stolików.

O początku i historyi wirujących sthlików, pa

Szokalski obszerną podaje wiadomość. Znano j

podobno u Rzymian, znano w Chinach, a inne po

gańskic narody, miały sposoby wieszczby zbliżc

ne do nich, wieszczby zapomocą roiczek, pierścic

ni, o których nawet nasze pieśni gminne wspomi

nają. Ale dwuznaczny zaszczyt odkrycia pukaj*

cych w szufladkach duchów przysłaia familii Fo

w Hydesyille niedaleko Nowego Yorku, zaaiczy

który rzeczomj familii niemało przyniósł w zysk

dolarów. Straszyło w doma państwa Fox jakiś czai

póki sama pani nieprzyszła na jenialny pomyi

porozumiewania się z strachem. Pytano go, on od

powiadał wyznaczoną liczbą pukań, później poro

zumiewał się za pomocą alfabetri. Rozgłosiło si

cudo po całej Ameryce, państwo Fox przyszli d

n i e m ał e g o znaczenia i majątku. Pojawiało się tyaią

ce o s ó b , które jako doskonałe »media" były po

sznkiwane, zawiązały się towarzystwa, które w roi

ciągłych rozmowach z duchami, układały nowe re!i

gie i filozofie za pomocą objawień stolikowych. Ko

łowacizna ta ogarnęła niebawem Francyą i Niemcy

a i do nas się dostała.

Czegóż to nieroiły wtenczas rozexltowane urny

sły? Stolikowe dnchy nazwano nowem objawie

niem, zesłaniem Dncha oświeciciela, rozpoczyna

jącem epokę, która m i a ła odsłonić tajemnicę za

świata. Przeglądałem sam książki całe pisane z pod

szeptów duchów w Ameryce i Francyi, mieszcząc

pod płaszczykiem zaświatowego objawienia syst«

mata najostateczuiejszego a płytkiego racyonlizm

i wyuzdanych komunistycznych utopii, książki, kt(

re chciany ,ucho,dzić za podstawy przyszłego roi

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction