Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 693 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

yfer 236.

Kraków, Niedziela 13 Października 1 8 9 5 .

Rocznik XLV11I.

CZAS

Prenumeratę przyj rnnją;

Administraoya Czasu w Hrakowi* i urzędypooztowe. Hlejatową preaaaeraif księgarnia

3. A . Krzyżanowskiego, handel Niemojewskiego w Sukiennicach, biuro dzienników Herza, handel Ba

jora, główna trafika, handel Kretschmera, biuro dzienn. Hopoasa i Salom onowej, biuro Mańkowskiej

(Sukien nice).

O g ło c ie a l a (inseraty) przyjmuje się za opłatą od miejsca wiersza drobnym dru

kiem (petitem) sa pierwszy ras 10 cnt., sa każdy następny po 6 ont. —

Wodeołone (na3 stronie)

od miejsca wiersza drukiem drobnym po 30 ont. za każdy raz. —

Ofłoueala1preoauenią

przyjmują; w e L w o w ie biuro dzienników uliea Karola Ludwika 1. 9, oentralne biuro ogłoszeń ulica

Kopernika 1. li; w P m ryśo wyłącznie p. Adam rue de Varenne 38, (prenumeratę p. W . Kaczkowski

CourbeToi pod Paryżem rue du Chemin de fer 44); w W ie d n i a pp. Haaseustein 4 Vogler (takie

w Hamburgu, Frankfurcie u. M,, Berlinie, Lipsku, Bazylei i Wrooławiu), A. Oppelik, K. Mosse (takie

w Berlinie, Hamburgu, Monachium i Norymberdze), H. Sohalek, M. Dukes, J. Danneberg, H. Friedl

(tylko prenumeratę pp. H. Goldsohmid 4 Comp.); w rrankfarelo a. * . G.L.Daube 4 Comp

12 października.

Nie z obrad dopiero nowo-sądeckiego wiecu so

cjalistycznego dowiedzieliśmy się o znaczeniu, ja

, kie demokracya socyalua przywiązuje do pozy

skania sobie polskiego chłopa, o usiłowaniach,

jakie w tym celu przedsiębierze od lat kilku.

—

Wiadome nam to oddawna, a niektóre objawy

w ostatniej kampanii wyborczej sejmowej pouczyły

wszystkich, że właśnie to stronnictwo społecznego

jwrotu stoi po za radykalistami, którzy tu dzia

’

łzli jako straż przednia i że ono właśnie z dzia

° ! !łania ich korzyści ostateczne i stanowcze wycią

gnąć zamierza i spodziewa się. Związek między

Ynchem ,,ludowym1* a tym odłamem międzynaro

dowej partyi socyalistycznej, którego sztab znaj

""duje się w Wiedniu, związek dalej z galicyjskim

odłamkiem owego odłamu, zaznaczył się w osta

tnich czasach bardzo wyraźnie i bez osłon. Prze

mówienie ,,polskich towarzyszy" na zgromadzeniu

socyali8tycznem w Praterze wiedeńskim, obecność

posła włościańskiego ruskiego Nowakowskiego na

wiecu w Nowym Sączu — uwydatniły już tylko

na zewnątrz ten związek z wielką otwartością.

Jeżeli dziś zwracamy awagę na tę stronę obrać

nowo sądeckich, które dotyczą działania demokra

tyi socyalnej między naszym ludem wiejskim, to

i dlatego, że dziwnym zbiegiem okoliczności, pra

y wie równocześnie gdzieindziej odbywał się akt,

rzucający jaskrawe światło na ową agrarną czyn

ność obozu socyalistycznego. Chcemy mówić o

obecnym kongresie socyalistów niemieckich we

Wrocławiu i o dyskusyi przeprowadzonej tam nac

t. zw . programem agrarnym.

Wniesiony został ten program przez oficyalny

(dłam demokracyi socyalnej, popierany przez urzę

dowych przywódców partyi z Beblem na czele

Niedawno mieliśmy sposobność mówić na tem

m iejsca o właściwościach politycznych niemiec

kiego socyalizmu i scharakteryzować przezorny

oportnrizm , któremn hołduje frakcya jego oficy

alna, wspomnieć też o oporze, jaki w tym wzglę

dzie napotyka u ,,towarzyszy" gorętszych i,,

c^czerszych. Nie zdziwi się więc czytelnik wcale

°,

gdy się dowie, że ów nprogram agrarny," stre

szczony przez nas wczi raj pokrótce, stoi w rażą

cej sprzeczności z istotą i celami demokracyi so

cyalnej, że zdąża on do ratowania własności wio

ściańskiej i że w ogóle nosi na sobie socyalno

polityczne piętno stronnictwa społecznej reformy,

nie zaś społecznego wywrotu. Drastycznie stwier

dził to jeden z przeciwników programu, ,,towa

rzysz" Schippel, oświadczając, że program agrarny

jest plagiatem ze znanych projektów organiza

cyjnych hr. Falkenhayna, b. ministra rolnictwa

w Austryi.

Należałoby się więc chyba cieszyć, że socyali

śei niemieccy opuszczają drogę utopij i schodzą

na grunt obecnego systemu społecznego; że za

miast zniszczenia, domagają się utrzymania i ra

towania indywidualnej własności najpotężniejszego

środk a prodnkcyi, jakim jest ziemia. Należałoby

aię cieszyć, że socyalizm w ten sposób oficyalnie

ogłasza swoje bankructwo, bo istotnie program

jego agrarny, taki, jakim go poznaliśmy z obrad

wrocławskiego kongresu, jest zupełnem obaleniem

zasad, zupełnem wyrzeczeniem się ,,ideałów" so

cyalnej demokracyi. Niestety jed nak — a raczej

na szczęście — nie wszyscy ,,towarzyszeu są tak

przezorni, jak August Bebel. Już Schippel odkrył

całą obłudę, tkwiącą w projekcie, a mówca opo

zycyi Kautsky wykazał dosadnie istotne cele so

cyalistów w kwestyi agrarnej. Nie poprawienia

losu chłopów chcemy — wołał — ale potęgi pro

letaryatu; drobni właściciele gruntów są właśnie

najgorszymi wyzyskiwaczami; nie wolno nam po

pierać chłopskiej namiętności posiadania.

Szczerość tego enfant terrible partyi popsuć

m usiała szyki zarządowi i oficyalnej frakcyi so

cyalizmu. Niewątpliwie bowiem Kautsky ze stano

wiska programu stronnictwa ma najzupełniejszą

słuszność, a mowa jego oświetliła właściwe cele

owego nieszczęsnego »programu agrarnego".

Nie

było jego celem wiązanie socyalistycznego sumie

niapro foro interno,

aletylko pro foro externo

ułatwienie agitacyi na wsi, uspokojenie chłopa

w tem, co jest najdroższem jego dobrem i naj

większą troską: w ntrzymaniu ziemi. Z prawdzi

wym programem socyalizmu w ręku, z »unarodo

wieniem" ziemi, niebezpiecznie byłoby zbliżać się

do włościanina: pan — przepraszamy, towarzysz

z takiemi ideałami mógłby ze zgromadzenia wło

ściańskiego wynieść wrażenie bardzo silne i wspo

mnienia bardzo dotykalne. Dyplomaci socyalisty

czni sfabrykowali więc dla uniknięcia przykrości

program dla nżytku swych apostołów po wsiach,

program ułożonypodhasłem: rustica natura ha

bet sua iura.

A że tu chodziło o skodj iikowanie

programu, któryby trafił do przekonania rolnika,

a więc odpowiadał na prawdę jego potrzebom;

że dalej w książkach i katechizmach socyalisty

cznych o tych potrzebach dośćgłncho; że i z do

świadczenia fabrycznego trudno wynieść jakieś

pojęcia o warunkach bytu i aspiracyach społecz

nych chłopa — więc p. Bebel, nieuznający, jak

wiadomo, innej własności, jak tylko powszechną,

wspólną, wziął gotowy projekt cndzy, projekt w y

chodzący od śmiertelnych socyalizmu wrogów i

uznał go swoim. P . Bebel pogardza przesądami

Zapomuiał tylko, że uie jest dyktatorem i że

przed swoimi przyjdzie mu bronić tego świeżo na

bytego programu. To też obrona, którą wypowie

dział we środę we Wrocławia, jest monumentem

obłndy, cynizmu i złej wiary. Wystarczy powie

dzieć, że w mowie tej stoją parami obok siebie

takie twierdzenia: »Należy dążyć do polepszenia

bytn małej własności"; »należy dążyć do npań

stwowienia grantów"; »należy popierać tych, któ

rzy, m ając ziemię, m ają moc"; »należy dążyć do

zniszczenia obecnego systemu społecznego!"

»Towarzyszom" Schipplowi i Kautsky’emu

wdzięczność się należy za dwie rzeczy: naprzód,

że powiedzieli szczerze, iż celem socyalizmu jest

odebranie chłopom gruntu, a następnie, że wywo

łali replikę Bebla. W tej ostatniej widać jasno,

że kiedy socyalizm chce być sknteczny na wsi

kłamać musi. Rząd niemiecki powinien protokóły

z wrocławskiego kongresu wydrukować własnym

kosztem i rozesłać po wsiach — bez komentarzy

Lndność włościańska nie jest tak ciemną, jak się

wydaje p. Beblowi i »towarzyszom" 1 A my pra

gniemy gorąco, by na następnym wiecu »polskiej"

partyi socyalistycznej zarząd stronnictwa wystąpił

także — z »programem agrarnym ".

Nasz chło;;

odcznje znaczenie jego łatwiej jeszcze, niż nie

miecki, bo jest biedniejszy!

Korespondencya ,,Czasu’!

Prag;a 10 pażdziernika.

(Wybory do Sejmu).

(P.) Wybory do nowego Sejmu czeskiego roz

pisane. O dbędą się one w ostatnich dniach listo

pada. Kadencya roku 1889—1895 w stosunkach

krajowych sprowadziła stanowcze zmiany. W wy

borach, przeprowadzonych w czerwcn 1889 rokn,

stronnictwo młodoczeskie, reprezentowane dawniej

przez tuzin posłów, zasiadających w wspólnym

klnbie posłów czeskich (miast, Izb handlowych

i gmin włościańskich), nag;le zdobyło niemal po

łowę mandatów. Rzecz ciekawa, że największe

sukcesa Młodoczesi odnieśli wówczas w gminach

włościańskich, w których odrazo zdobyli 29 man

datów, gdy Śtaroczesi utrzymali się tylko przy

17-tu. Moiej niekorzystnie dla Staroczecbów wy

jadły wybory w kuryi miejskiej, w której prze

prowadzili 31 kandydatów, gdy Młodoczecbom

przypadło tylko 9 mandatów. Bądż co bądż od

ra?u stronnictwo młodoczeskie otrzymało 38 man

datów, gdy Staroczechom pozostało jnż tylko 48.

rzy późniejszych wyborach ściślejszych i uzupeł

niających zwycięstwo zawsze przechylało się na

stronę Młodoczechów, a nadto kilk a posłów sta

roczeskich przeszło na stronę młodych. Pod ko

niec kaden cyi Młodoczesi rozporządzali około 50

mandatami.

Pierwszą konsekwencyą owego zwycięstwa Mło

doczechów było powstanie dwóch klubów cze

skich posłów ludowych, z których staroczeski sta

rał się przez całą kadeucyę utrzymać dawne przy

jazne związki z klubem posłów kuryi wielkiej

posiadłości (liczącym 70 członków), gdy młodo

czeski występował jako opozycya. Tym sposobem

znacznie się zmieniły Btosunki, które istniały

w Sejmie podczas kadencyi r. 1883 -1889, gdy

solidarny klub czeski postępował zawsze w po

rozumieniu z klabem posłów wielkiej posiadłości.

Dalszą zmiauę sprowadził powrót posłów niemie

ckich do Sejmu. Posłowie ci w grudniu 1886 r.

po odrzuceniu wniosku p. Plenera, dotyczącego

rozgraniczenia okręgów niemieckich od czeskich,

opuścili Sejm, a powrócili do niego dopiero na

wiosnę 1890 rokn wskutek zuauej ugody uiemie

cko czeskiej. Wreszcie ostatnia kadeocya sejmowa

określa zarazem rządy namiestnika br. Franciszka

Tbuua, powołanego na tę godność 4 września

1889 roku w miejsce jenerała Kraus§a, którego

słabości w znacznej mierze przypisywano nie

pomyślny rezultat wyborów sejmowych w 1889 r.

Co się tyczy nowych wyborów, trzeba przede

wszystkiem pamiętać i o tem, że w Czechach

okręgi włościańskie i miejskie d e f a c t o są roz

graniczone według narodowości tak, że wyjąwszy

kilka okręgów mieszanych, nie toczy się walka

w yborcza pomiędzy Niemcami a Czechami, lecz

w czeskich pomiędzy stronnictwami czeskiemi,

w niemieckicń pomiędzy niemieckiemi. Wedłng

rozpowszechnionej opinii w okręgach czeskich

przy zapowiedzianych wyborach przeważną część

mandatów zdobędą Młodoczesi. Ostatnimi dniami

zapowiedział to Dr Herold w mowie, wygłoszo

nej przed wyborcami, ale też w staroczeskicb ko

łach w tej mierze nie oddają się żadnym ilnzyom.

Pesymiści w tym obozie przypuszczają nawet, że

może tylko tnzin kandydaxóv; staroczeskich otrzy

ma m andaty. W ciągn ostatniego sześciolecia Sta

roczesi raz tylko przy wyborach uzupełniających

wystąpili z własnym kandydatem i to z najpo

ważniejszym, bo był nim znany profesor wszech

nicy czeskiej i członek Izby panów, radca Randa,

a jednak przepadł on i to w okręgn, uważanym

dawniej za na wskróś staroczeski. Po tej nieuda

nej próbie nie dziw, że Śtaroczesi z pewnym

sceptycyzmem spoglądają na nowe wybory, zwła

szcza, że w szerokich kołach jest rozpowszech

nioną opinia, iż zdobywszy wreszcie także man

daty do Sejmn krajowego, Młodoczesi ze stron

nictwa systematycznie opozycyjnego zamienią się

w stronnictwo pozytywniejszej pracy.

Ze strony tak zwanych realistów nie grozi im

niebezpieczeństwo, chociaż b. poseł prof. Masaryk

za pomocą tygodnika C a s u , a kolega jego Kaizl

nawet na zebraniach młodoczeskicb usiłują zazna

czyć pew ną odrębność swej frakcyi. Ale »realiści

w szerszych kołach lndności nie są popularni. P.

Kaizl dawniej otrzymał mandat poselski jako kan

dydat staroczeski, później został wybrany na po

lecenie komiteta młodoczeskiego, tak samo jak

Masaryk i Krauiar. Na otworzenie osobnej, równie

niezależnej od Staroczecbów jak Młodoczechów

frakcyi, dotąd »realiści" nie posiadają dostate

cznego wpływa.

Co do najmłodszej frakcyi radykalnej, nąjbar

dziej zbliżonej do »Ómladiny", to w r. 1889 wła

śnie radykalni studenci na ochotnika największe

oddaw ali nsłngi Młodoczechom, agitując z mło

dzieńczą werwą na korzyść kandydatów młodo

czeskich, a przeciwko Staroczechom. W ostatnich

czasach wprawdzie to kółko nieraz zdradzało cbęć

samodzielnego wystąpienia, zdaje się jednak, że

przy przyszłych wyborach nie zwróci się stanow

czo przeciwko Młodoczecbom.

Pewne niebezpieczeństwo grozi im od rncbn

włościańskiego, zwłaszcza od znanego »filozofa

chłopskiego", Stastnego. W r. 1889 przyczynił on

się głównie do snkcesn kandydatów młodoczeskicb

w gminach włościańskich. Najgłośniej wmawiał

we włościan, że Śtaroczesi nie dbają o ich los,

a wybór Młodoczechów natychmiast zmieni sytaa

cyę na korzyść włościan. Kandydaci też młodo*

czescy byli bardzo hojni w obietnicach. Ale im

przesadniejsze daw ali obietnice, tem łatwiej teraz

przekonywać włościan, że owe obietnice nie zo

stały spełnione. P. Stastny od kilku lat oienstan

nie przekonywa o tem włościan i nawołuje do od

w rócenia się od Młodoczechów. Nie łatwo prze

widzieć skutki tej agitacyi, ale zdaje się, że, gdy

by w kilkuuastu okręgach nastała wspólna akcya

Staroczecbów, stronnictwa katolickiego tudzież wło

ściańskiego, to Młodoczesi mogliby stracić zna

czną ilość mandatów, które już uważają za zape

wnione dla siebie.

Co się tyczy stronnictwa niemieckiego w r. 1889

otrzym?lo odo w miastach, Izbach handlowych

(Cbebu i Liberca) i gminach włościańskich, 69

m andatów i przy tych się utrzym ało (doliczyć trze

ba głos wirylny rektora wszechnicy niemieckiej).

Wówczas udało się p. Schmeykałowi utrzymać

solidarność stronnictwa niemieckiego. W okręgach,

w których przeważało stronniotwo niemiecko - na

rodowe, nie sprzeciwiał się wyborowi kandydatów

tego stronnictwa, ale uzyskał od nieb przyrzecze

nie, źe wstąpią do wspólnego klnbu niemieckiego

w sejmie.

Tymczasem jednak dokonywała się ważna zmia

na w usposobieniu lndności niemieckiej. P rąd nie

miecko narodowy, łączący się dość ściśle z anty

semickim (w pojęcia rasowem), wzmógł się w nie

mieckicb okręgach Czech, zwłaszcza północnych

Na odwrót śmierć p. Schmeykala pozbawiła stron

nictwo liberalne wcdza, który z niepospolitą zdol

nością dyplomatyczną umiał łagodzić antagonizmy

i swym osobistym wpływem utrzymać solidarność

stronnictwa niemieckiego w Czechach. Nadto usu

nięcie się p. Plenera z areny parlamentarnej po

zbawiło stronnictwo niemieckie najwybitniejszego

rzecznika. Obecnie stronnictwem kieruje dyrekto

ryat, z którego członków ani jeden nie posiada

osobistej powagi i znaczenia Scbmeykala i Plenera.

To też natychmiast po rozpisania nowych wy

borów, pięciu posłów nieuiiecko-narodowych, znany

z Rady państwa Dr Barenther, Dr Kindermann,

Legler, Prade i Dr Scbtlcker, ogłosili odrębną

odezwę wyborczą. Oskarżają oni niemiecką lewicę

0 brak energii w sprawie cylejskiej, domagają się

odrębnej administracyi dla czeskich i niemieckich

części krajn, zalecają reformy na poln swobód

publicznych, interesów ekonomicznych i socyalnycb,

domagają się opieki dla stano rolniczego prze

ciwko »nadnżyciom spekulacyi i kapitalizmu,"

zalecają wybór takich posłów,

»którzy dnszą

1 ciałem należą do narodu naszego i posiadają

dosyć uzdolnienia i samodzielności, aby się bez

interesownie poświęcali służbie naszego narodu

i okazali się nieprzystępnymi wszelkim wpływom

nieniemieckim." Wprawdzie odezwa nie powiada,

że ci posłowie niemiecko-narodowi ntworzą w Sej

mie oBobny klub, ale gdyby wstąpili do Sejmu

w znaczniejszej liczbie, secesya tak a stałaby się

nieuniknioną, skoro program niemiecko-narodowy

w wielu ważnych punktach sprzeciwia się sta

nowczo programowi stronnictwa liberalnego. O ile

jednak zanosi się na wybór znaczniejszej liczby

kandydatów niemiecko-narodowych? — trndno

z góry ocenić. W kołach liberalnych twierdzą, że

z drobnymi wyjątkami zwyciężą kandydaci komi

teta liberalnego. Z rów ną stanowczością stron

nictwo niemiecko-narodowe, wskazując na zwy

cięztwa antysemitów w Wiednin, liczy na świetne

snkcesa. Dopiero jednak zebrania wyborcze wy

jaśnią tę sytuacyę nieco dokładniej.

Jak zawsze dotąd, decydującą rolę w Sejmie

czeskim odgrywać będą posłowie z knryi wielkich

posiadłości — razem 70 (16 tu z kuryi majoratów,

54 z innych wielkich posiadłości). W Sejmie, li

czącym 242 członków, grnpa ta może zawsze

przechylić szalę zwycięztwa to na tę, to na dragą

stronę. W roku 1889 knry a wielkich posiadłości

wybrała samych kandydatów komitetu konserwa*

ty wno-autonomicznego. Wprawdzie jnż wtedy to

czyły się okłady, celem zawarcia kompromisu

z trakcyą niemiecko-»liberalną," (liczącą około

170 głosów na 450 wyborców tej knryi), ale roz

biły się podobno głównie w skntek opora ks. K a

rola Schwarzenberga starszego.

Obecnie znowu często słychać o takim kompro

misie. Gdyby w ten sposób z 70 mandatów przy

znano partyi niemiecko*»liberalnej" 20, lnb 25

mandatów, zachodziłoby jeszcze pytanie, czy ci

posłowie niemieccy powinni zasiąść w klnbie po

słów wielkiej własności, czy też mogliby wstąpić

do kluba posłów niemieckich i innych knryj ? Na

prawdę i tak w klnbie wielkich posiadłości z a

siadało dotąd wielu posłów konserwatywnych, ale

więcej zbliżonych do narodowości niemieckiej, niż

czeskiej, jak ks. Windiscbgrktz, br. Ledebnr, hr.

Zedwitz i t. d. Bądż co bądż, decydnjący głos

w Sejmie i nadal pozostanie przy knryi posłów

w ielkich posiadłości.

Przegląd polityczny.

W tych dniach ukazać się ma manifest wybor

czy partyi młodoczeskiej; będzie to doknment

większych rozmiarów i obejmie postanowienia i

nchwały ostatniego wiecn partyi. Manifest pod

niesie na nowo postulaty prawnopaństwowe, ró

wnocześnie jednak zaznaczy, że ngodę z Niem

cami w Czechach, stronnictwo nw aża za pożą

daną. W sprawie rokowań co do kompromisu wy

borczego pomiędzy oboma obozami większej wła

sności, nie ma na razie pozytywnych wiadomości.

Koła czeskiej szlachty fendałnej zajmują ciągle

stanowisko odporne, zwłaszcza zaś to grono szla

chty, na którego czele stoi marszałek krajowy

książę Jerzy Lobkowic. Rokowania odnośne roz

poczną się zapewne zaraz po powrocie namiest

nika hr. Thnna do Pragi.

Berlińska Kreuz Ztg doniosłatymidniami wko

respondencyi z Wiednia, że zaraz z początkiem

sesyi parlamentarnej, w klnbie konserwatystów

zajdą znaczne zmiany. »Hr. Hohenwart — pisał

korespondent K r e u z - Z t g — złoży mandat poselski

i zostanie powołany do Izby panów. Stanowisko

prezydenta austryackiej najwyższej Izby obrachun

kowej, br. Hohenwart zatrzyma naturalnie nadal.

W miejsce hr. Hohenwarta, przewodniczącym klnbn

konserwatywnego zostanie tyrolski deputowany bar.

Di Panli, który niezawodnie jest najwybitniejszym

członkiem stronnictwa. Baron Di Panli jest przy

tem bardzo dobrym mówcą i dotychczas dotrzy

wQUO YADIS".

Powieść z czasów Nerona.

(72)

przez

Henryka Sienkiewicza.

(Ciąg dalszy).

ROZDZIAŁ V.

Nero grał i śpiewał hymn na cześć »Pani Cy

pru," do którego sam ułożył wiersze i muzykę.

Był tego dnia przy głosie i czuł, że muzyka jego

naprawdę porywa obecnych, a poczucie to tyle

dodało siły dźwiękom, które z siebie wydobywał

i tak rozkołysało jego własną dnszę, że wydawał

się być natchniony. W końcn pobladł sam ze

szczerego wzruszenia. Pierwszy też zapewne raz

w życiu m e chciał słuchać pochwał obecnych.

Przez chwilę siedział z rękoma wspartemi na cy

trze i z pochyloną głową, poczem powstał nagłe

i rzekł.

Zmęczony jestem i potrzeba mi powietrza.

Nastrójcie tymczasem cytry.

To powiedziawszy, obwinął gardło jedwabną

chu stką.

Wy pójdźcie zemną — rzekł, zwracając się

do Petroniusa i Viniciusa, siedzących w kącie

sali. —

Ty, Vinicinsie, podaj mi rękę, bo mi sił

brak... Petronins zaś będzie mi mówił o muzyce.

Poczem wyszli razem na wyłożony alabastrem

1 posypany szafranem taras pałacowy.

To się oddycha swobodniej — rzekł Nero.

Daszę mam wzruszoną i smutną, choć widzę, że

2 tem, co wam na próbę zaśpiewałem, mogę wy

stąpić publicznie, i że to będzie tryumf, jakiego

nigdy jeszcze żaden Rzymianin nie odniósł.

Możesz wystąpić tn, w Rzymie i w Achai.

Podziwiałem cię całem sercem i umysłem , boski!

—

odpowiedział Petronius.

Wiem. Jesteś zbyt leniwy, byś się miał zmu

szać do pochwał. I szczery jesteś, jak Talius Se

necio, ale się lepiej znasz od niego. Powiedz mi,

co ty sądzisz o muzyce?

—

Gdy słucham poezyi, gdy patrzę na kwa

drygę, którą powozisz w cyrkn, na piękny po

sąg, piękną świątynię lnb obraz, czuję, że ogar

niam to, co widzę, w całości, i że w moim za

chwycie mieści się wszystko, co te rzeczy dać

mogą. Ale gdy słucham muzyki, zwłaszcza two

jej , otwierają się przedemną coraz nowe piękno

ści i rozkosze. Biegnę za niemi, chwytam je, lecz

zanim przyjmę je w siebie, napływają znów no

we i nowe, zupełnie jak fale morskie, które idą

z nieskończoności. Więc oto powiem ci, że m u

zyka jest jak morze. Stoimy na jednym brzegn

i widzimy d al, ale drogiego brzegu dojrzeć nie

podobna.

—

Ach, jakim ty jesteś głębokim znawcą! -

rzekł Nero.

I przez chwilę chodzili w milczeniu, tylko sza

fran szeleścił cicho pod icb stopami.

—

Wypowiedziałeś moją myśl — rzekł wresz

cie Nero — i dlatego powtarzam zawsze, że w ca

łym Rzymie ty jeden potrafisz mnie zrozumieć.

Tak jest. To samo i ja sądzę o muzyce. Gdy

gram i śpiewam, widzę takie rzeczy, o których

nie wiedziałem, że istnieją w państwie mojem,

lnb na świecie. Oto jestem cezarem i świat na

leży do mnie, mogę wszystko. A jednak muzyka

odkrywa mi nowe królestwa, nowe góry i morza

i nowe rozkosze, których nie zaznałem dotąd...

Najczęściej nie nmiem icb nazw ać, ni pojąć umy

słem , czuję je tylko. Czuję bogów, widzę Olimp.

Jakiś wiatr zaziemski wieje na m nie; spostrze

gam , jak we mgle jakieś wielkości niezmierzone,

a spokojne i tak jasne, jak wschód słońca... Sfe

ros cała gra wokół mnie — i powiem ci... (tu

głos Nerona zadrgał rzeczywistem zdziwieniem),

że ja, cezar i bóg, cznję się wówczas małym,

jak proch. Dasz temu wiarę?

—

Tak. Tylko wielcy artyści mogą się cznć

wobec sztnki małymi...

—

Dziś jest noc szczerości, więc otwieram przed

tobą duszę, jak przed przyjacielem, i powiem ci

więcej... Czy sądzisz, że jestem ślepy lnb pozba

wiony rozumu? Czy myślisz, że me wiem, iż

w Rzymie wypisują na murach obelgi na mnie, że

zwą mnie matkobójcą i żonobójcą... że mają mnie

za potwora i okrutmka, dlatego, że Tigellinns

uzyskał odemnie kilka wyroków śmierci na moich

nieprzyjaciół... T ak, drogi, mają mnie za potwora

i ja wiem o tem... Wmówili we mnie okrucieństwo

do tego stopnia, iż ja sam zadaję sobie czasem

pytanie, czy nie jestem okrntnikiem... Ale oni nie

rozumieją tego, że czyny człowieka mogą być cza

sem okrutne, a człowiek może nie być okrntni

kiem. Ach, nikt nie uwierzy, a może i ty, mój

drogi, nie uwierzysz, że chwilami, gdy mnzyka

kołysze moją duszę, ja czaję się tak dobry, jak

dziecię w kolebce. Przysięgam ci na te gwiazdy,

które nad nami świecą, że mówię szczerą praw

dę : lodzie nie wied zą, ile dobroci leży w tem

serca i jakie ja sam spostrzegam w niem skarby,

gdy muzyka drzwi do nich otworzy.

Petronins, który nie miał najmniejszej wątpli

wości, że Nero mówi w tej chwili szczerze i że

muzyka istotnie może wydobywać na jaw różne

szlachetniejsze skłonności jego dnszy, zawalone

górami egoizmn, rozpusty i zbrodni, rzekł:

—

Ciebie trzeba znać tak blisko, jak ja. Rzym

nie umiał cię nigdy ocenić.

Cezar zaś wsparł się silniej na ramienia Vini

cinsa, jakby się ngiął pod brzemieniem niespra

wiedliwości, i odpowiedział:

—

Tigellin mówił mi, iż w senacie szepcą so

bie do nszn, że Diodor i Terpnos lepiej grają

odemnie na cytrach. Odmawiają mi nawet i tego!

Ale ty, który mówisz zawsze prawdę, powiedz mi

szczerze: czy oni grają lepiej odemnie, albo ró

wnie dobrze, jak ja?

—

Bynajmniej. Ty masz słodsze dotknięcie, a

zarazem więcej siły. W tobie znać artystę, w nich

biegłych rzemieślników. Owszem! słysząc poprze

dnio ich muzykę, lepiej się rozumie, czem ty jesteś.

—

Jeśli tak , to niech sobie żyją. Nie domyślą

się nigdy, jaką im oddałeś w tej chwili usługę.

Zresztą, gdybym ich skazał, musiałbym wziąć na

ich miejsce innych.

—

I ludzie mówiliby w dodatku, że z miłości

dla muzyki tępisz w państwie muzykę. Nie zabijaj

nigdy sztnki dla sztnki, boski.

—

Jakiś ty różny od Tigellina — odpowiedział

Nero.

—

Ale, widzisz, ja właśnie we wszystkiem

jestem artystą — i ponieważ mnzyka otwiera

przedemną przestwory, których nie domyślałem

się istnienia, krainy, któremi nie władam , rozkosz

i szczęście, których nie zaznałem, więc ja nie

mogę żyć życiem zwyczajnem. Ona mi mówi, że

nadzwyczajność istnieje, przeto jej szukam całą

potęgą władzy, którą bogowie złożyli w moje

ręce. Czasem wydaje mi się, że aby się dostać

do tych olimpijskich światów , trzeba zrobić coś

takiego, czego żaden człowiek dotąd nigdy nie

uczynił — trzeba przewyższyć ludzkie pogłowie

w dobrem lnb w złem. Wiem także, iż ladzie po

sądzają mnie, iż szaleję. Ale ja nie szaleję —

tylko szukam! — a jeśli szaleję to z nudy i nie

cierpliwości, że znaleźć nie mogę. Ja szukam!

rozumiesz mnie — i dlatego chcę być większym,

niż człowiek, bo tylko w ten sposób mogę być

największy, jako artysta.

Tn zniżył głos, tak, aby Vinicins nie mógł go

słyszeć i, przyłożywszy usta do ucha Petroniusa,

począł szeptać:

—

Czy wiesz, że ja głównie dlatego skazałem

na śmierć matkę i żonę? — U bram nieznanego

świata chciałem złożyć największą ofiarę, jaką

człowiek mógł złożyć. Mniemałem , że się potem

coś stanie i że jakieś drzwi się otworzą, za któ

remi dojrzę coś nieznanego. Niechby to było cu

dniejsze lub straszliwsze nad ludzkie pojęcie, —

byle było niezwyczajne i wielkie... Ale tej ofiary

me było dość. Dla otwarcia empirejskich drzwi

potrzeba widocznie większej — i niech się tak

stanie, jak chcą wyroki.

—

Co zamierzasz uczynić?

—

Zobaczysz, zobaczysz prędzej, niż myślisz.

Tymczasem wiedz, że jest dwóch Neronów, jeden

taki, jakim go ludzie znają, -

drugi artysta, któ

rego znasz tylko ty jeden - i który, jeśli zabija

jak śmierć, lub szaleje jak Bachus, to właśnie

dlatego, że go dławi płaskość i lichota zwykłego

życia -

i chciałby je wyplenić, choćby przyszło

użyć ognia lub żelaza... O! jaki ten świat będzie

plaski, gdy mnie nie stanie L Nikt się jeszcze nie

domyśla, nawet ty, drogi, jakim ja jestem arty

stą. Ale właśnie dlatego cierpię — i szczerze ci

mówię, że dusza bywa we mnie czasami tak smu

tna, jak te cyprysy, które tam czernią się przed

nami. Ciężko człowiekowi dźwigać naraz brzemię

najwyższej władzy i największego talentu...

Współczuję ci cezarze z całego serca, a ze

mną ziemia i morze, — nie licząc Viniciusa, który

cię w dnszy ubóstwia.

Był mi też i on zawsze miłym — rzekł

Nero — choć służy Marsowi, nie muzom.

On przedewszystkiem służy Afrodycie — od

rzekł Petronius.

I nagle postanowił za jednym zamachem zała

twić sprawę siostrzeńca, a zarazem nsnnąć wszel

kie niebezpieczeństwa, jakie mogłyby mu grozić.

On jest zakochany, jak Troilus w Kressy

dzie, — rzekł.

—

Pozwól mu, panie, odjechać do

Rzymn, bo mi uschnie. Czy wiesz, że owa zakła

dniczka lygijska, którą mn podarowałeś, odnalazła

się i Vinicins, wyjeżdżając do Antinm, zostawił ją

pod opieką niejakiego Linnnsa? Nie wspominałem

ci o tem, gdyż układałeś swój bymn, a to jest

rzecz ważniejsza od wszystkiego. Vinicins chciał

z niej mieć kochankę, lecz, gdy okazała się cno

tliwą, jak Lnkrecya, rozkochał się w jej cnocie i

teraz pragnie ją poślubić. Jestto królewska córka,

więc ujmy mu nie przyniesie, ale on, to prawdzi

wy żołnierz: wzdycha, schnie, jęczy, lecz czeka

na pozwolenie swego imperatora.

Imperator nie wybiera żon żołnierzom. Po co

mu moje pozwolenie?

Mówiłem ci, panie, że on cię ubóstwia.

-—

Tem bardziej może być pewny pozwolenia.

Io ładna dziewczyna, ale zawąska w biodrach.

Augusta Poppea skarżyła się na nią przedemną,

że urzekła nasze dziecko w ogrodach Palatynu....

Ale ja powiedziałem Tigellinowi, że bóstwa

me podlegają złym urokom. Pamiętasz, boski, jak

się zmieszał i jak sam krzyczałeś: ha b et.

Pamiętam.

wychodzi codziennie wieozór, wyjąwszy niedziele i dni świąteczne,

o Idzielne Nr* Czasu, o ile zapas starczy, w Krakowie po lu ont., z przesyłką pooztową 12 centów:

ws Lwowls po IB cssttw da sahycla w bisrzs dzisnniktw, przy sllcy Karoli Lidwlks I B.

8*wesaumeirmts: wynosi:

W m i e j s c u .............................................................................................." % A " ° *

"*?ST*1* ",% ’"

Po c z tą w p a ń s t w ie a u s t r y a o k i e m .....................................................

ę lłr"

2 lłr"60 ot

n i e m i e e k i e m ...................................................

28 zh

7 złr

a,h

ti do Włoch,Francyi, Anglii, Belgii, Szwajcaryi, Tur

syi t innyoh państw, naleźąoyeh do związku pocztowego

32 zh

8zh

3 *Ir

P"?W."9

«»«* 1 «»o ostatniego dnin w miesiącu.

Li.t,’z pie

nJL Plenl§2Be na. prenumeratę i ogłoszenia (inseraty) uprasza się nadsyłać france

f? Czasu w Krakowie.

Listy reklamacyjne nieopieczętowane nie podlegają opłacie

poc ;owe). - Listów mefrankowanych me pnyjmije się. -

Kękopismów nadsyłanych nie zwraca się.

1 of 6 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction