Czas.

Mirador - viewer

Czas.

Adnotacje

Wyświetlanie 617 adnotacji

Dodawanie notatek tylko dla użytkowników zalogowanych

Opcje

N" 24.

Kraków, Sobota 3 0 Stycznia 1892.

Rocznik XLV.

CZAS

Czas odnowić przedpłatę,

która wynosi:

W miejscu na L u ty ..............złr.

1*80

Od1Lutegodo31Marca ....

3.60

(Na żądanie odsyłanym będzie dziennik do domu

za odpowiednią dopłatą).

Z przesyłkę pocztową w państwie

Austryackiem na L uty..........złr.

250

Od 1 Lutego do 31 Marca

....

5’—

Z przesyłką pocztową w państwie

Niemieckiem na L u ty ...................... marek 6

Od 1 Lutego do 31 Marca ....

»12

M " Prenumerata ltczy się tylko

od pierwszego do ostatniego dnia

w miesiącu.

Kraków 29 stycznia.

Jedno z angielskich pism ilustrowanych

podjęło i przeprowadza w tej chwili myśl

bardzo oryginalną: wydaje ono dokładny opis

wojny. . . przyszłej, z ilustracyami, przedsta

wiającemi pierwsze starcie armii niemieckiej

i rosyjskiej pod Aleksandrowem, wylądowanie

Rosyan w Warnie i t. p. Oczywiście nie za

pomniał pełen fantazyi autor tej historyi przy

szłej i o bezpośrednim powodzie wybuchu

wojny. Je st nim — łatwo się domyśleć, zkąd

pochodzący — zamach na księcia Ferdynanda

bułgarskiego i ogłoszenie dyktatury Stambu*

łowa w Zofii.

Dziwnym zbiegiem okoliczności, równocze

śnie prawie z pojawieniem się tego najnow

szego pomysłu publicystycznego, Stambnłowa

właśnie, a nie jego władcę spotkał przykry

wypadek, który na szczęście dla Bułgaryi nie

pociągnie za sobą, zdaje się, żadnych powa

żniejszych następstw. Tylko że tym razem

na prawdę o wypadek jedynie, a nie o za

mach chodzi. Nawet w rosyjskich dziennikach

nie spotkaliśmy się z twierdzeniem, jakoby

rana Stambnłowa spowodowana była przez

jakiegoś bułgarskiego »patryotę" «nstyla Ri

zowa i jakoby tu chodziło o przywrócenie

w Bułgaryi tego, co prasa rosyjska nazywa

nrzędownie ,,stanem prawnego porządkn".

To też nie chodzi nam w tej chwili o cho

robę bułgarskiego męża stanu, a jeśli zacy

towaliśmy angielską kronikę przyszłej wojny,

to dlatego, że mieści ona jeden punkt bar

dzo charakterystyczny: powód wojny europej

skiej wychodzi z wewnętrznego zaburzenia

w Bułgaryi. W trafnym tym pomyśle mieści

się zarazem odpowiedź na pytanie, dlaczego

każda, na pozór najdrobniejsza sprawa lab

zajście, dotyczące Bułgaryi, obchudzi tak żywo

całą Earopę, dlaczego każde, najlżejsze drgnię

cie w życiu publicznem tego państewka wpro

wadza w gwałtowny ruch wszystkie dyploma

tyczne seismografy Europy.

Wystąpiło to bardzo wyraźnie przy sposo

bności zajścia, w gruncie rzeczy tak bardzo

mało znaczącego, jak wydalenie z Bułgaryi

korespondenta paryskiej ajencyi Havasa. Więc

też wiadomość, iż sprawa ta jest już stano

wczo i pomyślnie załatwioną, przyjętą będzie

z wielkiem zadowoleniem wszędzie, gdzie ży

czenie utrzymania pokoju jest głębokie i szcze

re. Jeśli raz jeszcze do tej sprawy powraca

my, to dlatego, aby zwrócić uwagę na sposób

jej załatwienia. Je st on bardzo pouczający i,

dodajmy, pocieszający.

Streszczając niedawno wytrawne studyum

0 Bułgaryi, drukowane w odcinku Koln. Ztg,

stwierdziliśmy, że w tej chwili Stambułów,

który z początkiem rządów ks. Ferdynanda był

tylko wybornym znawcą wewnętrznych sto

sunków bułgarskich, znakomitym kierowni

kiem wewnętrznej polityki księstwa, dziś stał

się także dyplomatą pierwszorzędnym. Znać

to w każdym zwrocie noty, którą rząd buł

garski wręczyć ma w tych dniach reprezen

tantowi Francyi w Zofii, a która jest zam

knięciem epizodu Chadonrne’a.

Suaviter in modo, fortiter in re — mo

żnaby napisać jako motto tej dyplomatycznej

ennncyacyi bułgarskiej. Nie brak tam wyra

zów ubolewania, »żywego" nawet ubolewania

z powodn zajścia; rząd bułgarski czyni na

wet Francyi ustępstwo formalne, obiecu

jąc w przyszłości zawiadamiać na piśmie jej

ajenta dyplomatycznego o każdym przypadku,

w którym miałby niewymowną przykrość znów

wydalić z granic państwa któregoś z jej nie

spokojnych obywateli. Ale za to in meńto

nie ustąpiła Bnłgarya ani na włos z zajmo

wanego od początsu i konsekwentnie stano

wiska, iż ma bezwarunkowe prawo wydala

nia cudzoziemców z k raju, gdyby to uznała

za konieczne. A więc p. L anel, lub któryś

z jego następców będzie punktualnie uwia

damianym o wydalenin każdego Francuza

z Bułgaryi, »ale gdyby osoba, do której od

nosi się rozkaz wydalenia, nie opuściła tery

torjum bułgarskiego w terminie zakreślonym

w rozporządzeniu wydalającem ją z kraju,

wówczas książęce władze przystąpią do jej

wydalenia."

Zwracamy uwagę na to, że w nocie niema

ani słówka o tem, żeby ewentualny jakiś pro

test konsula przeciw wydaleniu powstrzymać

miał wykonanie rozporządzenia. Przeciwnie,

egzekucja rozporządzenia nastąpi bez względu

na wszelkie protesty i zażalenia. W ten spo

sób cały akt komunikowania rozkazu wyda

lenia konsulowi, jest bardzo uprzejmą for

m alnością, ale tylko formalnością i niczem

więcej. Nie wiąże on w niczem rąk rządu buł

garskiego. Śmiało więc stwierdzić można naj

zupełniejsze w sprawie tej zwycięstwo B uł

garyi.

Rozumie to doskonale rząd Rzeczypospo

litej francuskiej, a jeśli po pełnych energii

1 groźby słowach pana Ribot w Izbie zga

dza się na taki succls d’estime swej dyplo

macyi wobec B ułgaryi, to dlatego tylko, że

R isya w tej chwili nie miała ochoty bezpo

średnio zapuszczać się w awanturę między

narodową i po kilku słowach oburzenia z po

wodn krzywdy ekskelnera francuskiego, dy

skretne w tej sprawie zachowywała milczenie.

Jeśli już sam fakt załagodzenia zajścia

tego podziała uspokajająco w Europie, to

w wyższym jeszcze stopniu sposób zała

twienia sprawy. Nie osłabił on bowiem w n i

czem władzy rządu bułgarskiego wobec wi

chrzycieli wewnątrz państwa. Jestto rzecz

nadzwyczaj ważna: jak długo spiski i kno

wania wewnętrzne w Bułgaryi natrafiać będą

na energię władz, jak długo żelazna dłoń

Stambnłowa nie będzie z zewnątrz związana

wobec wichrzeń wewnętrznych, tak długo dzi

siejszy, prawnie nieuregulowany, ale fakty-,

cznie spokojny stan rzeczy w Bułgaryi liczyć

może na trwałość, a więc sama Bnłgarya na

spokój, bezpieczeństwo i rozkwit.

W dzisiejszej sytuacji niepewnej i nieja

snej nikt me wymaga od mocarstw trój przy

mierzą, aby poruszały gniazdo osie przez wy

toczenie na porządek dłieuny kwestyi uzna

nia ks. Ferdynanda i sankcjonowania unii

z Rnmelią wschodnią. Wiemy zresztą, że

Bnłgarya za tą formalnością dyplomatyczną

niezbyt tęskni. Ale właśnie we wskazanym

powyżej kierunku, w kierunku poparcia Buł

garyi i dopomożenia jej do utrzymania we

wnętrznego porządkn, mogą i powinny pań

stwa trójprzy mierzą uczynić bardzo wiele.

Mogą, bo do tego me potrzeba dotykać kwe

styj drażliwych, powinny, bo — jak wyka

zaliśmy — cd tego zawisł spokój w Europie.

I dlatego uważamy za fakt bardzo doda

tni ową mterwencyę trójprzymierza w BA

gradzie w sprawie ugrywających się w Serbu

emigrantów bułgarskich. Nie wiemy, czy

prawdziwym jest fakt drugi, telegrafowany

wczoraj z Belgradu do jednego z pism wie

deńskich , a mianowicie, że rząd bułgarski

ponownie żądał od Serbii wydania, albo przy

najmniej wydalenia Rizowa, i że w tem

żądaniu doznał poparcia od austro-węgier

SKiego konsula w Belgradzie. W każdym

razie byłby to objaw pocieszający, bo wska

zywałby, że państwa trójprzymierza, w gra

nicach ostrożności dyplomatycznej, uznają i

wykonywają swój obowiązek na półwyspie

bałkańskim, a w szczególności, iż Austryą

wiernie trzym a się programu swego wscho

dniego, t. j . polityki zabezpieczającej każde

mu z państw bałkańskich swobodny i spo

kojny rozwój wewnętrzny.

Przegląd polityczny.

Z okazyi dnia swoich nrodzin, nadał cesarz

Wilhelm przedwczoraj wysokie ordery trzem pra

skim ministrom. Najwyższe odznaczenie przypadło

w ndziale hr. Zedlitzowi, antorowi ustawy

szkolnej, którego jaż dawniej nazywano »mężem

przyszłości," a który teraz występuje na pierwszy

plan widowni politycznej w Niemczech. Demon

stracyjna dekoracya Zedlitza, i to w chwili,

gdy liberalne stronnictwa tak gwałtownie rzu

ciły się na niego w sejmie, musi być tłómaczona,

jako pochwała dotychczasowej działalności mini

stra i ona też zdaje się wyraźnie manifestować

usposobienie cesarza dla przedłożonego sejmowi

praskiemn projektu szkolnego. Nadanie ordern

ministrowi Thielenowi wskazuje tylko, że obóz

liberalny nie może go liczyć za jednego ze swo

ich reprezentantów w gabinecie; wiedziały o tem

dobrze liberalne dzienniki i tylko bardzo nieśmiało

zaliczały Thielena do opozycyjnej grapy w Ra

dzie gabinetowej. Freisinnige Ztg jeszcze ooe

gdaj, omawiając ewentualne przesilenie, wymie

niała w owej grapie Miqaela, Herrfartha, Botti

chera i ,,prawdopodobnie" Thielena; obecnie nie

ma jnż wątpliwości, że minister robót publicz

nych w sprawie ustawy szkolnej głcsował razem

z Zedlitzem, Berlepscbem, Heydenem i Schellin

giem.

Go do pogłosek o dy misyi Miąuela, przedsta

wiają się one zupełnie niejasno ; faktem jest nie

zaprzeczonym, że podpis ministra znajduje się

na projekcie szkolnym i że zatem br. Zedlitz

miał prawo oświadczyć w Izbie, iż ,jakkolwiek

pod niektóremi względami zachodzić może różnica

zdania, od chwili przedłożenia projekta do za

twierdzenia najwyższej instancyi, ministerstwo

występnje solidarnie." Dzienniki, które zapewniają

o bliskiem ustąpieniu ministra finansów, opierają

się na słowach jego, wypowiedzianych przy dys

knsyi nad etatem dnia 21 stycznia, że będzie

konferował w pewnej sprawie z ministrem dróg

żelaznych, ,jeżeli jeszcze zoajdzie do tego spo

sobność." Niezawodnie z chwilą, w której projekt

nzyska aprobatę sejmu, stanowisko Dra Mkjaela

byłoby zachwiane; prawdopodobnie utrzymuje go

dotychczas w gabinecie albo nadzieja, że opozy

c ji powiedzie się obalić ustawę, albo, co prawdo

podooniejsze, wyraźna wola cesarska.

Jest rzeczą pew ną, że cesarz Wilhelm nie po

wiedział przypisywanych ma słów, i i »nie chce

ustawy szkolnej, ncbwalonej wbrew woli stronni

ctwa narodowo-liberalnego"; inna jest j eln ak spra

wa, czy w obecnych stosunkach parlamentarnych

zdecydować sie może monarcha na stałe rządzenie

bez współdziałania jednej z frakcyj liberalnych,

które, zjednoczone w systematyczną opozycye, ta

mować mogą normalny bieg spraw państwa. W tem

właśnie leży obawa, że istotnie rząd poczynić

może pewne nstępstwa podczas obrad w komisyi,

jak to zresztą zapowiedział jnż poniekąd minister

Zedlitz; byłaby to przecież kap:tnlacya, nielicn

jąca z charakterem dotychczasowej polityki cesa

rza Wilhelma. Dlatego daleko prawdopodobniejszą

mają cechę przypuszczenia, jakie się w ostatniej

chwili pojawiły w konserwatywnej prasie niemie

ckiej, te rząd chwyci się radykalnego środka i

zarządzi jeszcze przed ostatecznem załatwieniem

nstawy szkclaej, albo bezpośrednio po jej nchwa

lenin, rozwiązanie Sejmn praskiego. Wy

nik głosowania, zarządzonego pod hasłem nowej

nstawy szkolnej, zwiększy może szeregi katoli

ckiej i konserwatywnej większości i nłatwi cesa

rzowi rządy w raz wytkniętym i konsekwentnie

przestrzeganym kiernnkn.

Sprawa manifestu kardynałów francuskich zaj

maje ciągle opinię pnbliczną we Francyi: w pier

wszej chwili jeszcze podnosiły z naciskiem repu

blikańskie dzienniki, że pod odezwą brak pod

pisu kardynała Lavigerie i wysnuwały z tego

jako konsekwencyę, że arcybiskup Algieru nie

podziela poglądów tam wyrażonych. Obecnie kar

dycał Layigerie ogłasza w katolickich dzienni

kach list mniej więcej następujący:

»Gazety dzisiaj nadeszłe przynoszą mi tekst o

świadczenia, podpisanego przez pięcia kardynałów

francuskich. Pospieszam z zawiadomieniem, że

przyłączam się do wyrażonych w odezwie zapa

trywań zgodnie z dachem życzeń Sto)icy św. Kar

dynałowie tak samo jak i Ojciec św. doradzają

katolikom zaniechania sporów politycznych i po

stawienia się wyraźnego na grancie konstytacyi,

ażeby chronić zagrożoną wiarę. Dodają do tego,

że nie chcą wywołać bynajmniej zerwania po

między Kiściolem a Rzecząpospolitą, że jedaak

wobec swoich kapłańskich obowiązków nie mogą

znosić prześladowań, wymierzonych przeciwko ich

osobom i przeciwko ich dziełom przez tych, któ

rzy, ażeby módz wywierać wpływ na bieg spraw

(pnblicznycb, posłngnją się nimi, żeby religię le

piej zwalczać, a o ile możności znpełnie przytła

mić. Poglądy te, jak to już kilkakrotnie oświad

czyłem, są także mojemi. Podziwiam siłę i roz

tropność, z jaką kardynałowie francuscy oświad

czają to otwarcie dzisiaj, właśnie w chwili, kiedy

jest kouieczność okazania, że my wbrew wszel

kim fałszywie podnoszonym oskarżeniom niet}lko

bynajmniej nie chcemy zwalczać istniejącej we

Francyi formy rządn, lecz że my raczej wszyst

kim naszym wiernym polecamy ten rząd w. każ

dym razie szanować, o ile on sam prawa Boga

i jego Kościoła szanuje. Nie można lepiej i spra

wiedliwiej uzasadnić tych tak ważnych kwestyj,

jak to uczynili kardynałowie francuscy. Dlatego

zależy mi na tem, żeby wiedziano, iż pomimo od

dalenia i pomimo różnicy pozycyi, podzielam zu

pełnie ich poglądy."

Korespondencya ,,Czasu’i

Poznań 27 stycznia.

(*) Dziś cesarskie urodziny. Pogoda nie sprzy

jała, więc pompa zewnętrzna, mianowicie wojsko

wa, nie bardzo się udała. W wielkiej sali zoolo

gicznego ogrodu odbywał się obiad urzędowy,

w którym po raz pierwszy wzięła udział stosun

kowo znaczna liczba Polaków, zostających w j a

kimkolwiek stosunku do sfer urzędowych. Wąt

pliwą było rzeczą, czy wieczorem będzie »po

wszechna" ilnmioacya, nie mogło więc pod tym

względem przyjść do stanowczego porozumienia.

Dlatego też oświetlenie miasta wypadło nadzwy

czaj skąpo. Gmachy pnbliczne nie )laminowały,

ani naczelna komenda, ani stany prowincyonaioe,

ani poczta i t. d. I tam widać nie było porożu -

mienia, bo iluminował komendant fortecy, biblioteka

Raczyńskich, ratusz; teatr miejski, ciemny od frontu

świecił tyłami i bokami po troBzę. Publiczność

niemiecka bardzo skąpo iluminowała. Gdyby część

Polaków nie była w ostatniej chwili zd,ecydowała

się na zapalenie świeczek, byłoby fiasco zupełne.

U Polaków iluminował pałac arcybiskupi, kurye

wszystkich kanoników, kilkanaście domów na

Ghwaliszewie, głównie procedernicy, zresztą tylko

Bazar, Bank ziemski, Bank włościański i znów

kilku procederzystów. Orędownik onegdaj pioru

nował na serwilistów; wczoraj zalecał najmocniej,

trochę za późno, ilnminacyę i wznosił wiwaty na

cesarza; dziś sam nie iluminował.

Udział Polaków w iluminacyi, który nie jest

ani błędem, ani zasłngą, wykazał znów, że na

dobrej woli nam nie zbywa. Że nie był ogólniejszym,

dziwić się nie można. Nie opozycya przeciwko rzą

dowi zniewoliła wielo do powstrzymania się w o b -

jawach radosnych, lecz widok tej zaciętości wro

giej, jak a się świeżo przeciwko nam objawi)a

w sejmie i mowach, wygłoszonych podczas obrad

nad prawem szkolnem. Czuje się dobrze, że na

wet ci, którzy pochwalają nową politykę polską

rząda, czynią to półgębkiem, żeby nie urazie

sfer najwyższych, ale w duszy noszą zawziętość,

która tylko czyha na chwilę sposobną, żeby nas

ponownie przyprzeć do mara. Mianowicie też

podczas uroczystości z powodn ingresu arcybisku

piego, objawiła się i tu w Poznaniu, obok grze

cznej konwencyjności, lub biernej zupełnie obę

jętności, dla nas niechęć widoczna. Niepodobna

więc, abyśmy się tu narzucali gwałtem tym,

którzy nas nie cierpią. Wszak to niedawno nawet

jeden z wysoko postawionych mówców powie

dział, że rząd nie może nam się przecież rzucać

na szyję za kilka deklaracyj ugodowych. Więc

z godnością zaznaczyliśmy i w tym wypadku na

sze najlepsze chęci, a nie »narzucaliśmy się" ni

komu.

W sejmie walka o szkołę przerwana została

uroczystym dniem urodzin cesarskich. Zdaje się ,

że prawo szkolne przejdzie, a my, jak zwykle

słabi, zapłacimy koszta. X. Jażdżewski słusznie

dopominał się uwzględnienia polskiego języka,

jako wykładowego, ale pewnie głos jego będz:e

Pogadanki literackie.

(Ciąs; dalszy).

Autor trzechtomowego dzieła o Rosyi p. Ana

tol Leroy-Beaulieu wzbudzał uprzedzenia wśród

polskich czytelników, jako jeden z chwalców ca

ratu, a tem samem dla nas niechętny. Uprzedze

nie nie było uzasadnione. Znaną jest gościnność

urzędowego świata rosyjskiego dla ludzi pióra,

przebywających z zachodu granice o zielonych

słupach i zdolność roztaczania potemkinowskich

miast wśród puszczy.

—

Tej gościnności dozna

w ali niegdyś Humboldt, Custine, Józef de Maistre

jako poseł sardyński przy Aleksandrze I. A któż

głębiej przejrzał duszę rosyjską, jak ten wielki

m yśliciel, któż mniej pozorami dał się złudzić jak

Custine ?

W ostatnich czasach, gdy zaczęła jaśnieć na

horyzoncie politycznym owa gwiazda, którą od

dawna przepowiadał Julian Klaczko — gwiazda

przymierza francusko-rosyjskiego -

turyści - lite

raci, uczeni, dyplomaci poprzedzili całym zastę

pem pielgrzymów francuskich, spieszących do Pe

tersburga i Moskwy nietylko koleją, ale nawet

wierzchem, na welocypedach i na szczudłach, za

nim przemysłowcy francuscy rozbili swe namioty

na wystawie w Moskwie, a p. Gervais zawinął

na okrętach do Kronstadtu.

Ciekawym byłby przegląd stosunków literackich

Francyi z Rosyą. W Paryżu zapanowała moda ro

mansopisarzy rosyjskich, która zaczyna trochę mi

jać. P . Rambaud pisze o Rosyi obszerne dzieło

illustrowane, bezwzględnie pochwalne. Ożeniony

Z Rosyanką jeden z najwykwintniejszych pisarzy

francuskich Melchior de Vogue, umiejętnie i kry

tycznie korzysta z zebranych informacyj, a może

naw’et otwartych archiwów dyplomatycznych, lecz

zachodnich idei i przekonań się nie pozbywa.

—

W swem studyum o dwóch braciach Milutynach

(bardzo dla nas ze względu na margrabiego Wie

lopolskiego interesującem) autor ten okazał, że

nie umie odróżnić europejskiego od rosyjskiego

liberalizmu, podszytego nihilizmem — natomiast

naszkicował bardzo charakterystyczny portret Lo

ris Melikowa, który miał odegrać rolę liberalnego

reformatora, bez wiedzy o tem i zamiaru.

Dzieło p. Leroy-Beaulieu nie razi nas wcale

tonem uniesienia i zachwytu, a nauczyć nas wiele

może, bo jest to najgruntowniejsze studyum o sto

sunkach etnograficznych, administracyjnych, spo

łecznych i cywilizacyjnych państwa Carów, które

stanowi świat odrębny. Trzeci tom, poświęcony

sprawom religijnym, poszedł pod cenzurę i z niej

nie wyszedł. Jest tam historyą prawosławia, jego

przetwarzania się, jego sekt, rozbiór organizacyi

iform - a nadto, co dla nas ważniejsze, jest tam

kronika prześladowań Unitów na Podlasiu i ucis

ku Kościoła łacińskiego -

bez rozrzewnienia i

protestu -

ale opowiedziana prawdziwie i do

kładnie. Dla równowagi o wiele rzewniejszy ua

końcu rozdział o prześladowaniu żydów w Rosyi.

Wogóle p. Leroy-Beaulieu objawia szczególną

predylekcyą w tym kierunku, gdy niedawno wy

stąpił przeciw antisemityzmowi z obroną nieco

zbyt gorącą.

Z tych prac i pism bardzo gruntownego bada

cza, a pisarza di primo cartello trudno przyszło

by oznaczyć stopień jego przekonań religijnych.

O erudycyi w rzeczach teologicznych i liturgi

cznych świadczy trzeci tom dzieła o Rosyi. Lecz

znać a wyznawać, to dwie rzeczy bardzo różne.

Niepewność barwy wyznaniowej autora zaostrzyła

jeszcze ciekawość ogółu, gdy pojawił się w Revue

des deux mondes arty k uł La papaute, le socialisme

et la dómocratie.

Mamy przed sobą dopiero pierw szą częśc tego

studyum ’) — a już te czterdzieści kilka stronnic

|ileż pobudza myśli i problematów. Tytuł szczegó

jłowy używa modnego wyrażenia: O ewolucyi Sto

licy św. i nauce społecznej Leona XIII. Z a taką

ewolucyę bierze autor ostatnią Encyklikę Rerum

novarum o socyalizniie.

Do czego się mięsza Kościół? pyta autor ua

wstępie — wszak liberalizm wieku przeprowadził

wszędzie rozdział i rozgraniczenie rzeczy tego

świata od rzeczy tamtego świata, spraw duchow

nych od spraw świeckich — i tylko pod tym wa

runkiem, do śpiewania psalmów, odprawiania na

bożeństw przyznaje Kościołowi tolerancyę w obrę

bie jego murów. Tymczasem Papież, jak gdyby

w’ epoce Grzegorza VII lub Sykstusa V, mówi

o rzeczach ludzkich, a świat go słucha. Zdawało

by się, że patrzymy na powrót jednego z wiel

kich działaczy w historyi, który był wypędzony

z widowni spraw świeckich.

Autor świetnie z odcieniem ironii a zapałem

przekonania odtrąca teoryę nowoczesną interno

wania wiary w murach Kościoła i tego rozdziału

spraw duchownych od świeckich — i wita z unie

sieniem i. radością powrót Papiestw a na widownię

dziejów, tę rzekomą ewolucyę w stosunku do społe

czeństwa nowożytngo, przeciw któremu poprzed

nio padały gromy z wzgórza Watykańskiego.

Otóż w tem założeniu, z którego cały dalszy

artykuł z ścisłą loiką a świetnością poglądów się

rozwija -

są rzeczy, na które bezwzględna zgo

da, bo są zrozumieniem ducha i natury uniwer

salnej Kościoła i są rzeczy, budzące wątpliwości

co do stanowiska autora.

Główna wartość dalszych autora wywodów po

lega ua zrozumieniu i uzuaniu posłannictwa pa

piestwa i istoty Kościoła P. Leroy-Beaulieu poj

muje szeroko, szczerze i po katolicku wszech

’) S!owa te pisane są przed pojawieniem się dru

giej części w zeszycie z 15 b. cd.

stronność, powszechność nauki Kościoła i nau-j

czycielstwa Papieży dla wszystkich czasów i

wszystkich potrzeb ludzkości. W jednym z n aj- ’

świetniejszych ustępów zbija teoryę mieszczan* j

skiego konserwatyzmu, który wyznaczał w ustroju

państwowym Kościołowi miejsce dodatkowej po

licyi, duchowieństwu rolę żandarmów w sutannie

według wyrażenia Ludwika Veuillota, dla zabez

pieczenia spokoju i strzeżenia skarbów kapitali

stom, którzy swych bogactw używają uie w du

chu chrześciauskim, a o Kościół, broniący’ ich za

chowania wcale się nie troszczą.

Teorya ta, bardzo rozpowszechniona wśród świe

ckiego konserwatyzmu pochodzi wprost od tej

teoryi, którą nawet Voltaire przyjmował, że religia

jest tylko potrzebna dla gminu, niedość oświeco

nego, aby sobą kierować; a ileż razy u nas jeszcze

słyszeć można zdanie, że Kościół i wiara wyma

ga o tyle uszanowania, o ile jest niezbędną dla

prostaczków, jako niańka dla niemowląt.

Ów niski utylitaryzm filozofów i polityków, od

trącających powagę Kościoła jako wielkiego re

gulatora spraw ludzkości, a chcący zachować re

ligię, jako pomocniczą siłę, hamulec namiętności

ludowych — nie wytrzymuje już krytyki. Zaró

wno ze stanowiska wiary, jak ze stanowiska ro

zumowego trzeba albo prawdę przyjąć całkowitą,

z wszystkiemi jej podstawami i następstwami,

albo ją odtrącić i zwalczać.

Błędnem nam się wydaje w dowodzeniach au

tora to zadziwienie wobec nowej jakoby ewolucyi,

której znakiem jest Encyklika Leona XIII Rerum

norarum. Wprawdzie on czyni zastrzeżenie, że

nikt nie zdoła w naukach papieży ex cathedra

wyśledzić jakiejkolwiek sprzeczności, gdyż sam

Duch św. przemawia przez usta Następcy Piotro*

wego — mimo to jednak, bądż to dla podniesie

nia stylistycznego efektu, bądż też wskutek opinii

katolicko-liberaluych, kilkakratnie podnosi on ró

żnice dwóch ostatnich pontyfikatów, przecenia je,

w wystąpieniu Leona XIII upatruje ową ewolu

cyę, zbliżającą ku prądom nowożytnym, ))otępia

nym przez Piusa IX, ewolucyę, którą przypisuje

poniekąd zwolnieniu papiestwa z pęt władzy do

czesnej.

My także rozumiemy różnice dwóch pontyfika

tów, ale one, zdaniem naszem, nie są ewolncyą

w łonie Kościoła lnb w w arunkach papiestw’a

lecz pochodzą ze zmienionych potrzeb i prądów7

czasu.

Jeśli kto przemawiał, jak za czasów Grzegorza

VII i Sykstusa V, to właśnie Pius IX. Encyklika

z 1863 r. i syllabus, kilkakrotnie przez autora

wspomniany jako grom przeciw duchowi wieku,

potępia liberalizm, materyalizm w polityce, zgoła

potępia doktryny, stawiające się wyżej lub wy

stępujące sprzecznie z nauką Kościoła; a występu

jące jako prawda bezwzględna, jako al)sólutum. Syl

labus nie potępił atoli demokracyi, bo ona nie jest

zasadą, ale tylko nową formą społeczeństwa. Ko

ściół zaś przez swoją wiekuistość i powszechność

do każdej formy zstąpić, każdą uświęcić jest go

tów i gotów iść z krzyżem w ręku naprzeciw hord

nowego barbarzyństwa, jakiem grozi zastęp anar

chistów i próba komuny.

Pius IX szedł tym samym torem w roku 1846

i 1848 naprzeciw nowym prądom , dążącym pod

sztandarem narodowości, a znamieniem jego rzą

dów jest właśnie gromadzenie ludów. Ten duch

narodowościowy, współcześnie w całej Europie

się rozwijający, wz.budzał tak silne echo w sercu

wielkiego Papieża, rzecznika i obrońcy narodów,

często wbrew państwowej i zaborczej polityce

rządów. Dziś inne prądy nadciągają i nowe wy

stępują na widowni dziejowej problemata.

L. Dębicki.

(Dokończenie n astąpi).

OddzielneNraC W , rfl^zapMTt^izy°w B ^ó trie ^ loT wntedliele ! *ni Awi^teczne—

W.LwowieP.,O..iimhjJi

" f enumerata

wynosi:

W miejBCU ....

* ° cały rok na kwartał na 1 miesiąc

Poczt, wP^twie’a^ackiem’ *.

!!*.*

gJ;

}J;

2zh.501

d° Włoch, Francyi, Anglii, Belgii’ siwajciiryi, Turoyi

28 **

1 innych państw, należących do związku pocztowego . .

32złr

8złr.

3 złr.

Prenumeretę przyj moje się tylko od 1-go do 01*0111108-0 dnia w miesiącu.

!i aaZ

1 przekazy pieniężne na prenumeratę i ogłoszenia uprasza się nadsyłać franco

o Administracyi Czasu w K rakowie.

—

L isty reklamacyjne nieopieczętowane nie podlegają opłacie

pocztowe]. Lastow niefrankowanych nie przyjmuje się. H ękoplo m ó w nadsyłanych nie zwraca się.

Prenumeratę przyjmują:

Administraoya .CZASDU w H r ebow le i urzędy pocztowe. Miejscową prena w e r s lę księ

garnia S. A. Krzyżanowskiego, handel Smidowicza w Sukiennicach , biuro dziennikó w i ogłoszeń

Ignacego H erza p rzy placu Maryackim 1. 9, handel Bajera p rzy ulicy G rod zkiej, głów na tr afik a róg

Rynku i ulicy św. Jana.

—

Ogłoszenia (inseraty) przyjmuje się za opłatą od miejsoa wierszu

drobnym d rukiem (petit.) za pierwszy raz 10 et., za k ażdy następny po 5 ct. -

Madci!ane (na 3 stronie)

od miejsca wiersza drukiem drobnym po 30 c t za każdy raz. — Oa(oHenla 1 prenmaeratę przyj

mują : w e L,wowie Biuro dzienników uli ca Karola Ludwika 1. 9; w F aryia wyłącznie p. Adam,

105 bis Boulevard Raspail, (prenumeratę p. W. Raczkowski, Courbevoi pod Paryżem , rue du Chemin

de fer 44); w W ied nie pp. Haascnstein A Vogler (także w Hamburgu, Frankfurcie n. M.. Berlinie,

Lipsku , Bazylei i Wrooławiu), A. Oppelik, R. Mosse (także w Berlinie, Hamburgu, Monachium i No

rymberdze), H. Schalek, M. Dukes, J . Danneborg, H. F riedl, (tylko prenumeratę pp. H. Gold

schmidt A C.), w Frank farcie n. M. G. L. Daube A Co. SW Warszawie przyjmują ogło

szenia pp. Reiobmar i Freudle r, biuro ogło szeń przy ul. Senatorskiej.

1 z 4 • Strona 1

Mirador - viewer

Czas.

Opis

Struktura

Podobne

Błąd 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador - viewer

Opis

Struktura

Podobne

Błąd 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Pobieranie pliku

Pobieranie pliku

Usuwanie komentarza

Wyszukiwanie zaawansowane

Zgłaszanie błędu