Czas.

Mirador - viewer

Czas.

Adnotacje

Wyświetlanie 713 adnotacji

Dodawanie notatek tylko dla użytkowników zalogowanych

Opcje

r73

1900.

Rocznik LIII.

CZAS

(wydanie wieczorne).

Prenumeratę przyjmują: Administracya Czasu w Krakowie i urzędy pocztowe.

M i e j s c o w ą p r e n u m e r a t ę księgarnia S.A . Krzyżanowskiego, handle: St. Karlińskiego w Sukiennicach

II. Kretschmera Rynek, 10, Biuro dzienników Hopcasa i Salomonowej, Główna trafika, w Rynku głównym

*?n

Slę za °Płat4 od wiersza petitem za pierwszy raz 20 hal,, za każdy następny

po 10 hal.; układ tabelaryczny, cyfrowy, skomplikowany, pierwszy raz po 40 hal,, następny po 10 L f

N a d e s ł a n e (na trzeciej stronie) od miejsca wiersza drukiem petitowym 60 halerzy za każdy raz.

Ogłoszenia i prenumeratę przyjmują: we Lwowie biura dzienników L. Plohna, A. Olszew

skiego, St. Sokołowskiego; w P a r y ż u wyłącznie p. Adam rue de Varenne 38, (prenumeratę p. W. Racz

kowski Courbevoi pod Paryżem rue de Chemin de fer 44); w W i e d n i u Haasenstein 4 Vogler (także

w Hambu rgu Frankfurci e n. M Berlinie , Lipsk u, Bazylei i Wrocławiu), A. Oppelik, R. Mosse także

’ HamburP ’ Monachium i Norymberdze), IL Sch al ek, M, D ukes, J. D an neberg , H. Friedl

(tylko prenumeratę H. Goldschmidt4 Comp.); w Frankfurcie n. M . G. L. Daube 4 Comp.

Za k ażdą zmianę adresu dopłaca się 40 hal.

Adres Redakcyi: ul. św. Tomasza Nr 32.

Telefon Nr 50.

Przegląd polityczny.

Kraków 20 marca.

Przebieg zgromadzeń robotniczych w rewirze

ostrawskim jest bardzo pouczający i charaktery

styczny" Po raz pierwszy agitatorow ie socyalisty*

czDi znaleźli się na zgromadzeniu publicznem

tem położeniu, że ich nietylko słuchać nie chcia

no ale czynnie znieważono, obito i z sali wypę

dzono. Robotnicy przejrzeli. Trzeba było tak do

bitnego przykładu, a b y ich przekonać, jakie są

fflaściwe cele tych prowodyrów rewolucyi, którzy

tak głośno umieją reklamować swoją pracę dla

dobra lnduu. Kłamliwemi obietnicami skłonili oni

biednych górników do zaniechania pracy, pogrą

żyli ich w nędzy, ka zali głód cierpieć dzieciom i

kobietom, wstrzymali ruch olbrzymiego organizmu

społeczno-ekonomicznego, wyrządzili nieobliczalne

szkody przemysłowi całego państw a, spowodowali

podrożenie materyału, niezbędnie potrzebnego do

iycia, które odbiło się najdotkliwiej na ludności

ubogiej— a wszystko to dlatego, aby módz w par

lamencie odegrać rolę reformatorów , aby odde

klamować kilka mów, przepełnionych pustymi fr a

zesami, aby wreszcie przygotować teren dla zdo

bycia paru mandatów i opłacenia nimi zasług

swoich pomocników i sprzymierzeńców.

Ci fałszywi prorocy, ci niesumienni politycy u

liczni znajdowali dotychczas posłuch w uszach

nieoświeconych górników , wśród tego tłumu, wy

czerpanego pracą, w którym tak łatw o odrodzić

pierwotne instynkta, który ta k chętnie ulega wpły

wowi wymowy, nieliezącej się ani z prawdą, ani

z uczciwością. Okręgi górnicze były ulubionem

polem popisu przywódzców socyalizmn, którzy tam

zbierali najobfitsze laury i tak umieli swoje zna

czenie wyśrubować, że w ładze rządowe nie wcho

dziły w bezpośredni stosunek z robotnikami, ale

prowadziły z nimi formalne układy, jak z równo

rzędnym czynnikiem, jakby z legalnymi przedsta

wicielami ruchu robotniczego. Obecnie pokazało

się, że było to przecenianie stanowiska i wpływu

agitatorów. Jeżeli strejk się kończy, to nie dla

tego, te oni się na to zgodzili, ale mimo ich zgo

dy, samą siłą elementarnych wypadków. Ludność

górnicza bowiem je s t pozbaw iona środków do ży

cia i nie potrafi wytrzymać dłuższego bezrobocia.

Ogromna w iększość powróciła już do pracy i n a

leży miee nadzieję, że właściciele kopalń skorzy

stają z tej sposobności, aby nawiązać z górnika

mi przyjazne stosunki, zerwane wskutek niepro

szonego pośrednictwa patentowanych burzycieli

porządku publicznego — i otoczyć ich tą opieką,

na jaką zasługują ludzie ciężkiej pracy, w yzyski

wani tylokrotnie przez politycznych szarlatanów .

Względy humanitarne i praktyczne nakazują zba

dać najsumienniej życzenia i potrzeby górników

i zrealizować je w gra nic ach możliwych jak naj

szybciej i najenergiczniej — nie oglądając się

ani na nieuniknione koszta, ani na żadne pośre

dnictwa. Z własnej inicyatywy wielkiego przemy

siu powinny wychodzić wszystkie reformy, zmie

rzające do poprawienia ciężkiej niezawcdnie doli

roboczego ludu, który ma dość zdrowego instynktu

i poczucia sprawiedliwości, a by zrozumieć wartość

takich reform i rozróżnić swych prawdziwych

przyjaciół od przewrotnych agitatorów , którzy po

zorami obrony interesów ludn osłaniają własne

ambicye, a z nieszczęść i nędzy robotników ciągną

materyalne zyski.

Wśród zgiełku wojennego, jednak w związku

z możliwem zawikłaniem, które po ukończeniu

wojny się ujaw ni, wiele pisze się obecnie w Lon

dynie o kwe styi bliższego i dalszego wschodu.

T im e s , który ostatnimi czasy wiele miłych kom

plementów powiedział Francyi, ostro zaś rozpra

wiał się z Niemcami z powodu mowy hr. Bttlowa,

omawia teraz zabiegi Rosyi’, tyczące się budowy

kolei mało-azyatyckich. Wywody swoje rozpoczy

na oświadczeniem, że Anglia dawno już wyrze

kła się wszelkich zachcianek co do budowania

kolei. Pół wieku minęło już — pisze Tim e s -

od chwili, gdy zapędy Rosyi na terenie tureckim,

bezwątpienia strategicznie w ażnym , wzniecały

w nas obawę i niepokój. Wtedy to poważnie roz

w ażaliśmy projekt połączenia się z Indyami sie

cią kolei angielskich. Było może trochę niezado

wolenia, gdyśmy te plany porzucili, lecz przyznać

trzeba, że stosowna do tego chwila niepowrotnie

minęła. Zre sztą nie byliśmy niezadowoleni, że

rzeczą tą zajęły się ręce obce, zdatne do wycią

gnięcia korzyści z tego przedsiębiorstwa.

Będąc pierw szą potęgą handlową świata, wi

dzimy jasno, że otwarcie nowych dróg i rozwój

komunikacyi w krajach, zaniedbanych pod tym

względem, może być tylko korzystnem dla nas,

o ile nie szkodzi politycznym interesom. Plan ko

lejowy niemiecki nie zagrażał nam w niczem, po

witaliśmy go więc z radością, jako rzecz ogólnej

wagi, tyczącą rozwoju handlu. Ostatnie jednak

wymagania Rosyi od rządu tureckiego, są w na

szych oczach bardziej negatywnej natury, niż po

zytywnej. Jeśli słusznie je oceniamy, to dążą one

raczej do ograniczenia ruchu handlowego między

ludami, niż do ożywienia tegoż. Rosyi nie zale

ży — jak się zdaje - na komunikacyi kolejo

wej, tem mniej na tem, aby się do budowy linij

kolejowych zobowiązać; usiłuje jedynie wymódz

to, aby na północ od linij kolejowych niemiec

kich, nikt bez jej zezwolenia nie mógł otrzymać

koncesyi na budowę. Ma to być odszkodowaniem

Rosyi za koncesye niemieckie, jest jednak od

szkodowaniem bardzo uciążliwem i upokarzającem

dla sułtana.

Niemcy ofiarowują za przyznanie przywilejów

bardzo cenne wynagrodzenie; budują przez serce

azyatyckiej Turcyi kolej, z której korzyści w zna

cznej mierze przypadną krajow i i władcy. Rosya

ogólnikowo obiecuje nie dręczyć Turcyi jej zobo

wiązaniami finansowemi, nie formułując ściśle

przyrzeczeń. Pozwala jej się spodziewać, że Ormian,

którzy Turcyę opuścili, nie naszle jej na ka rk;

prócz tego zaś s tara się, aby do uszu sultańskich

dochodziły niepewne wieści o ruchu wojsk rosyj

skich przy granicach Turcyi. Jeśli Abdnl Hamid

skłoni się ku projektom rosyjskim, co zresztą

jest bardzo możliwe, to Rosya potrafi dumę jego

uszanować. O koncesyę stara się nie drogą zwy

kłych not dyplomatycznych, lecz potwierdza noty

w cesarskiem Irade. Wiele w tem postępowaniu

przezorności, bo łatwiej rozciągnąć niebardzo ofi

cyalne oświadczenia, niż suche dylomatyczne noty.

Wdalszym ciągu artykułu dziwi się T im es , że

Koln . Z tg zarzuca Anglikom zazdrość, spowodo

waną tem, że Niemcy zdobywają teren w Turcyi.

Nigdy też T im e s nie zarzucał Niemcom chęci in

trygowania przeciw Rosyi, przeciwnie, jest on

zdania, że między oboma temi państwami istnieje

w tej kwestyi pewne porozumienie. Konstantyno

pol nawet zwrócił uwagę na obojętne i nieczynne

stanowisko Niemiec. Stanowisko to można po czę

ści tłumaczyć usiłowaniem dyplomacyi niemieckiej,

by uzyskać od sułtana pozwolenie na przeprowa

dzenie kablu między rumuńskim portem Konstanzą

(ostatnia stacya kolei Berlin - Bukareszt) a Kon

stantynopolem. Pozwolenie to może być pewnem

odszkodowaniem dla Niemiec.

T i m e s sądzi, że gdyby Berlin czuł się zagro

żonym w swoich interesach żądaniami Rosyi, to

niewątpliwie rozpocząłby odpowiednią akcyę dy

plomatyczną. Dla Anglii rzecz ta jest obojętną,

gdyż czując sw ą morską potęgę i mając zape

wnioną drogę do Indyj około przylądka Dobrej

Nadziei, z zupełnym spokojem może oczekiwać

wyniku zabiegów dyplomatycznych obu mocarstw

w Konstantynopolu.

Bilans Kasy oszczędności.

Zgromadzenie członków galicyjskiej Kasy o

szczędności we Lwowie ma się odbyć d. 27 b. ra.,

to też dyrekcya wygotowała zamknięcie rachun

kowe za rok ubiegły, którt wykazuje niemal mi

lion zlr. straty, bo 976.661 złr. 707, ct.

,,Przy

czyny strat poniesionych przez galicyjską Kasę

oszczędności w ostatnich dwóch latach — powia

da sprawozdanie — są tak ogólnie znane, że nie

potrzebują być omawiane."

Z zestawienia ruchu wkładek w roku 1899 wy

nika , że gdy w ciągu całego roku ubiegłego

68.863 stron włożyło 18,290.015 zlr.,

to 87.763

stron wyjęło 21,196.195 złr. Po nadzwyczajnych

wypłatach w miesiącu styczniu (d. 16 stycznia

powstał run) 3,793.553 złr., na stąpił w lutym pra

wie zupełny zastój wkładek, włożono bowiem

wszystkiego 157 tysięcy złr., a wyjęto 1,793.638

złr. Dopiero w marcu po uchwalonej przez Sejm

gwarancyi kraju włożono 3,697.187 zlr., ale i wy

płacono jeszcze 2,203.912 złr.,

a w kwietniu na

wet 3,801.559 złr. skutkiem dawniejszych wypo

wiedzeń. Od maja do października wahały się

wkładki i zwroty miesięczno między milionem a

półtora milionem. Dopiero w ostatnich trzech mie

siącach ubiegłego roku znowu zwroty przeważyły

wkładki i tak w październiku włożono 983.171

złr., wyjęto zaś 1,200.000 złr.; w listopadzie wło

żono 966.968 złr., wyjęto 1,038.742 złr.; w gru

dniu włożono 1,126.558 złr.,

a wyjęto 1,442 600

złr. Objaw ten przewyżki zwrotów nad wkładka

mi był naturalnym wynikiem wielkiego zapotrze

bowania gotówki i wysokiej stopy, ta k , że kapi

tały znachodziły łatwo wyższe, niż w kasach o

szczędności oprocentowanie.

Portfel wekslowy, który », dniem 1 stycznia

1899 r. wynosił 7,830.861 ztr./» zmniejszył się do

3,902.915 złr., a to głównie skutkiem przeniesie

nia weksli Szczepanowskiego, Wolskiego i Odrzy

wolskiego w kwocie 1,366.000 złr. na rachunek

interesów, przeniesienia na konto »soapeso" (we

ksel zaginiony) 80.000 złr. i oddanie do z askar

żenia 532 weksli na sumę 2,758.866 złr.

W ciągu roku 1899 eskontowano, względnie

prolongowano 17.381 sztuk weksli na sumę złr.

16,083003 i w tymże roku spłacono, względnie

prolongowano 17.610 sztuk weksli na sumę złr.

16,207 886. Pomimo że dyrekcya Kasy przy pro

longatach weksli postępowała z wielką względno

ścią, zadowalając się najmniejszemi spłatami, a

nawet jeśli spłaty uzyskać nie mogła, zadowalała

się tylko opłatą odsetek , to jednak stan weksli

w procesie wyuosił z końcem ubiegłego roku złr.

874.441 , z której to sumy odpisano 96.772 zlr.

jako nieściągalne, pozostało więc weksli w proce

sie na 777.669 złr.,

ale i co do ściągnięcia tej

sumy, dyrekcya Kasy się nie łudzi i przypuszcza,

że z niej jeszcze 200 tysięcy złr. nie da się ścią

gnąć.

Stan pożyczek hipotecznych wynosił z począt

kiem roku ubiegłego 19,846.861 złr., a z końcem

roku 19,297.732 złr., zmniejszył się więc o sumę

549 129 złr. pochodzącą częścią ze spłat dora

źnych, a częścią ze spłat amortyzacyjnych. W r.

1899 zrealizowała Kasa tylko 62 pożyczki hipo

teczne na złr. 575.439.

Zalegały z końcem roku ubiegłego odsetki od

potyczek hipotecznych w kwocie 276.613 złr. i to

głównie na realnościacb miejskich. W egzekucyi

w r. 1899 było 26 pożyczek hipotecznych na do

bra, a 69 pożyczek na realności, razem tedy 95.

Z powodu częściowego lub całkowitego wyrówna

nia zaległości cofnięto egzekucyj 47, przymusowej

sprzedaży nieruchomości dokonono 3, przeto z koń

cem r. 1899 pozostało w egzekucyi 45 pożyczek

hipotecznych.

W roku 1899 nabyła K asa dla ratowania swych

pretensyj jeden majątek ziemski (Bratkowice) i

jedną realność pod 1. k. 299 we Lwowie, a gdy

gal. K asa oszczędności za czasów dawniejszego

zarządu nabyła majętność Russocice i realność pud

1. k. 129 m. we Lwowie, przeto w ciąga roku

1899 miała dw a majątki ziemskie i dwie realno

ści we Lwowie we własnej administracyi. Dobra

Russocice sprzedano za sumę 50.000 złr., pertrak

tacye o sprzedaż reszty wymienionych nierucho

mości są w toku.

—

Na podstawie ceny kupna,

azyskanej za Russocice, oraz ofert, wniesionych

na realności lwowskie, odpisuje dyrekcya stratę

na nabytych dobrach i realnościacb w kwocie złr

32.482. Dalsze straty na pożyczkach hipotecznych

głównie z powodu dopuszczenia znaczniejszych za

ległości rataluych, oraz na dobrach Bratkowice

nie są wykluczone, nie przekroczą jeduak jeszcze

kwoty 50.000 złr.

Rachunek zysków i strat tak dyrekcya przed

stawia: Suma rozchodu bez wliczenia strat w y

nosi złr. 1 ,422126457»,

—

suma dochodu złr.

1,369.033*92, tak, że z obrotu pozostał niedobór

złr. 53.092*537».

Ten niedobór zwiększa się aż do sumy niemal

miliona przez straty: na wekslach zlr. 96 .59722,

skutkiem odpisania z pretensyj do Szczepanow

skiego i Wolskiego itd. 500 .000 -—, na dobrach i

realnościacb złr. 32.482-88, z powoda podwójnej

wypłaty książeczki podczas runu złr. 2081*64,

z powodu niewłaściwej wypłaty z rachunku pro

centów złr. 1641 73, na zaliczkach ua pensye

9 0 0 — na kursie efektów fuaduszu obrotowego

złr. 12 .86510 a nadto dla pokrycia wątpliwych

weksli w procesie złr. 195.000, dla pokrycia za

ginionych weksli złr. 80.000, dla pokrycia niewła

ściwej wypłaty różnych osób złr. 1000, tak, że

suma strat wynosi złr. 975.661-107«.

Bilans funduszu rezerwowego tak się przedsta

wia: z dniem 31 grudnia 1899 wynosił złr.

2,121.940 997*, a po odliczeniu straty za r. 1899

złr. 975.661107», pozostaje złr. 1,146.278 89 jako

reszta funduszu rezerwowego.

Pod nazwą ,,Interesy w likwidacyi "

mieszczą się w sprawozdaniu galicyjskiej Kasy

oszczędności za rok ubiegły wyłącznie rachunki

Kasy z pp. Szczepanowskim, Wolskim i Odrzy

wolskim a to: Dawne rachunki bieżące Szcze

panowskiego, 2,197.519 złr. skrypt dłużny Wol

skiego i Odrzywolskiego 1,000.000 złr.,

weksle

zapadłe Szczepanowskiego, Wolskiego i Odrzy

wolskiego z kosztami 1,863.411 złr.,

zaliczki ze

stycznia na dawny rachunek Szczepanowskiego

20.515 złr.

razem: 5,081.445 złr. (już po od

pisaniu w roku zeszłym 2 milionów złr.) Nadto

Kasa oszczędności zaliczyła: na kopalnie w My

szy uie 39.112 złr., na kopalnie nafty w Schodnicy

177.648 złr., na kopalnie nafty w Borysławiu i Na

kujowicack 103.276 złr.,

na wykupno pretensyj

różnych do Szczepanowskiego, Wolskiego i Odrzy

wolskiego 1,295.066 złr., procent od wykupionej

pretensyi hipotecznej banku w Dusseldorfie 20.416

zlr.

—

razem 6,716.967 złr.

W r. 1899 pobrano na spłatę rachunków bie

żących Szczepanowskiego 11.000 złr.,

na spłatę

skryptu ua 1,000.000

1.533 zlr., na spłatę we

ksli zapadłych 43.037 złr., na spłatę zaliczek na

Myszyn i Dżurów 21.451 złr.,

na spłatę zaliczek

na Schodnicę 136.250 złr., na spłatę wykupionych

pretensyj banku w Dusseldorfie 103.749 złr.

—

razem 317.022 złr., a gdy teraz odpisano z wie

rzytelności na rachunek strat 500.000 złr., stan

tego ,,interesu w likwidacyi" wynosił z dniem 31

grudnia 1899 5,899.944 złr. 29 ct.

Z powodu streszczonego powyżej bilansu otrzy

mujemy następujące uw agi:

Ja k szematyzmy z lat 1894 do 1899 wskazują,

był p. Szczepauowski członkiem Wydziału gal.

Kasy oszczędności, powołanego do strzeżenia bez

pieczeństwa i całości funduszów kasy.

Wydział ten, jak wiadomo przyjmował zawsze

bez żadnych zastrzeżeń do wiadomości coroczne

sprawozdania komisyi szkontrującej opiewające

stereotypowo, że ,,przeprowadzono ścisłe i ogólno

szkontro i znaleziono stan kasy i przechowanych

w niej efektów zgodny z wykazami buchalteryi",

oraz komisyi kontrolującej, że ,,sprawdzono wszel

kie rachunki i znaleziono je z bilansem zgodne".

Samo przez się więc nasuwa się pytanie, dla

czego p. Szczepanowski nieuważał za właściwe,

znając stan swych interesów i rachunków w Ka

sie — lepiej — aniżeli powyższe komisyę, przed

stawić jasno Wydziałowi kasy właściwy stan rze

czy, albo też nie przyjąć godności członka Wy

działu.

Odpowiedź na to pytanie znajdujemy jednak

w rachunkach p. Szczep, zaprodukowanych trybu

nałowi karnemu.

Z rachunków tych przedewszystkiem okazuje się,

te p. Szczep, przyjmując w r. 1893 wybór powyż

szy, już wówczas na tę z zaufaniem członków To

warzystwa kasy połączoną pozycyę wręcz się nie

kwalifikował i o tem sam dokładnie wiedział.

Wprawdzie rachunek jego bieżący z końcem

roku 1893 wynosił 311.870 złr.,

pokrycie zaś

w prawdziwych efektach 329.942 złr., zatem od

powiednie, dla zaznajomionych jednak z fakty

cznym stanem rzeczy istniał obok powyższego ra

chunku, jeszcze zfingowany rachunek p. Szczep,

pod nazwiskiem J. Ktlbnel et Comp. na 729.216

złr., osobno zaś niczem niepokryte weksle p. Szcz.

na 498 259 złr.

Razem więc pretensya Kasy do p. Stczepa

nowskiego wynosiła z końcem roku 1893 sumę

1,539.345 złr., pokrycie zaś w Kasie 329.942 złr.

Że zaś wiedział o istnienia stworzonego dlań

jeszcze w roku 1891 zfingowanego rachunku

J. Ktlbnela et Comp., wskazuje na to jasno fakt,

że z rachunku tego ostatniego umarzano rachu

nek własny p. Szczepanowskiego w pełnych kwo

tach, z których rzekomy Ktlbnel nie skorzystał

ZTEATRU.

Potęga ciemnoty. Dramat w 5 aktach a 6 odsło

\ nach hr. Leona Tołstoja. Przełożył z rosyjskiego

Michał Przybyłowicz.

Z dnia na dzień znój, ga rbiący plecy, ciąży

nad twardą dolą nmużyka."

Bierna, fatalistyczna

fwygnacya z alega dus ze , osłonięte półmrokiem.

Przewijają się poprzez niego brutalne drgania

pierwotnych instynktów; ponad niego strzela nie

raz poryw czystych uczuć, wykwitających z cier

pienia i prostej, zabobonnej wiary. Smntek wieje

nad zapadłą wsią koło Moskwy, _Tnły czy Jasnej

Polany. Dre wniane domy ciągną się rzędem wzdłuż

nieobsadzonej drogi; po drogiej stronie znów rzę

dem zabndowania gospodarskie . Przy chałupach

niema sadów, ani kwietnych grząd ze słoneczni

cami, jak na Ukrainie. Wygląda to jak dłnga,

8*ara, znpełnie szara gąsienica — opowiadał mi

1 własnych wspomnień jede n z przyjaciół-malarzy.

W izbie najpoczestniejsze miejsce_ zajmuje duży

piec z ciepłem, wspólnem legowiskiem ; dalej w a ^"

aatat tkacki i samowar. Na ścianie ikony, a przed

nimi zawsze płonące światło.

^ takiej wsi i w takiej izbie mieszka zamożny

gospodarz Piotr Ignaticz. Ma żonę Anisię, kobietę

N n ą , o ntłustej gębie," 10-letnią córeczkę Amut—

Cę i 16-letnią córkę z pierwszego małżeństwa, głu

pawą i głuchawą Akulinę. Piotra Ignaticza od

dłnższego czasu nuczepiła się niemoc,

tak,że

polegnje tylko to na ławie, to na piecu: ,,widłami

811 kolnij, a nawet krew nie pociecze."

_Rej m’5"

dzi kobietami wodzi młody parobek Nikita , ko

chanek A nisi, której sprzykrzył się oddaw na

»chodak znoszony," mąż »ani do roboty, ani do

pociechy.« Nikitę jednak zamierza ojciec ożenić

* wyrobnicą Marynką i przychodzi wraz z żoną

,o gospodarza, aby syna uwolnił ze służby. Am

819 »jak,by kto nożem żgnął." »Słuchaj, Nikita

**owi — jeżeli się ożenisz , to nie wiem , co ze

*°°ą zrobię. Zabiję się! Zgrzeszyłam, sakrament

*nałieński złamałam, ale się jnż nie wrócę."

Nikita odpowiada u ość obojętnie i żartobliwie:

»Cóż począć, kiedy taka wola ojcowska; ja nie

mam ochoty."

»Uprzyj się i tyle.,"

»Aha,

był już taki, co się oparł, to jego tak wycbło

stali w gminie, że aż ha!... Nie skorym próbować."

Na wszystko jednak znajdzie radę stara Ma

trena , ma tka Nikity. Kobieta to na pozór dobro

duszna, a jadowita; każde zdanie przeplata jo

wialnemi przysłowiami, a przebiegła: na każdy

wypadek, »zna siedmdziesiąt siedm wykrętów’"

i »na arszyn pod ziemią wszystko widzi." Wie

też o konszachtach syna z gospodynią. Tłómaczy

tedy A nisi: »Bo to widzisz, synaczek robił przy

kolei, a tam służyła za kucharkę jedna dzie

wucha, sierota. I uczepiła się go, niby ta dzie

wucha. Mój stary jakoś się o tem dowiedział,

uniósł się, i powiada: trzeba go ożenić, grzech

pokryć! Ale nie bój się. Cóż to on będzie kochał

bezdomną dziadówkę? Twój stary, tylko patrz,

jak go na wiosnę pogrzebią! Przyjąć kogoś do

gospodarstw a będzie trzeba. A mój synaczek, czy

to nie tęgi chłop?"... Zre sztą Piotr Ignaticz może

i do wiosny nie doczekać, bo stara Matrena tak

dalej przedkłada Anisii: »Oto widzisz, byłam

u znachora, po proszki. On mi dał: masz na siedm

razy, powiada, po szczypcie, a będzie wolna, jak

ptak. Poznaki nie będzie żadnej" . —

»A może to

co złego? — pyta Anisia.

—

»A cóż złego, ja

gódko — uspokaja Matrena - żeby to twój chłop

był zdrów, to nie mówię, ale jemu i tak niedługo

na świecie."

—

I Anisia bierze ,proszki.

Pozostaje jeszcze sprawa z ojcem Nikity, sta

rym Akimem. Inny to człowiek -

,według pra

wa i myśli Bożej." Najlichszą robotą zajęty, bo

,czyści doły" w mieście; lecz uw ala, że i to

" dobra robota, dobra ": »Tak to niby z początku,

rozumie się, zaduch, nie tego. Ale jak się oswoisz,

ot głupstwo. Można też i przyodziewę zmienić.

Niewymowny, jąkający się, ma w sobie świętość

i zmysł praw dy człowieka, co we wszystkiem

o Bogu pamięta." Chce też wiedzić, czy Nikita

Sie skrzywdził sieroty Maryny, . oroczyśc.e wzy

wa syna, aby prawdę wyznał, bo ,łza przez

krzywdę ludzką wytoczona, kamieniem spada na

głowę winnego."

Nikita wypiera s.ę, bijąc po

kłony przed ikonami. Po chwili, gdy starzy ode

szli rozmyśla: »Jednak jake m się żegnał przed

obrazem to tak, jakby mnie coś szturgnęło. Po

wUdają,’ że to stoach przysięgać -

Ot ełuDStwo, to prosta rzecz.

lęraz tem Dez

« g l , L ° i traktuj« Marynę, która tali

a rtewo,

prostotą i poddaniem się : »Nie to mnie boli, żeś

mnie oszukał, obiecując się żenić, jeno żeś mnie

rozmiłował; i nie to mnie boli, jeno to, żeś mnie

zmienił na drugą. Nie miałeś litości nad sierotą.

Ale ja nie mam do ciebie urazy. Bóg z tobą." -

Lecz gdy Nikita odpycha szorstko i to ostatnie

jej pożegnanie, wybucha oburzeniem : , T y zwie

rze! Nie da ci Bóg szczęścia!" -

, Ty zwierze!"

powtarza z krzykiem Akuliną, która z ką ta wy

słuchała całej rozmowy.

Nikita pozostaje sam; zapala fajkę; trochę

stropiony, nadrabiając humorem, filozofuje: ,Lu

bię te baby; ale jak się z niemi wdać, to bieda!"

Minęło sześć miesięcy. Maryna wyszła za Se

mena Matwiejewicza, wdowca z czworgiem dzieci.

Piotr Ignaticz dogorywa w chacie: »kilka dni te

mu jut go pod obrazy święte kładli". Przed cha

łupą zwykła roboto: zbierają bieliznę z płoto,

zganiają cielęta, czeszą konopie.

—

»A cóż pro

sz ki? Napoiliście go?" -

pyta Matrena.

,Nie

mówilibyście. Lepiejby sam umierał. J ak sobie

wspomnę, to jakby mnie kto po sercu grabiami

przejechał".

,Ty nie myśl o tem - pociesza

Matrena — im więcej myślisz, tem gorzej." Do

daje tylko: »Nikicie nie mów o niczem. On za

głupi; on bardzo litościwy; on, bywało, i kury nie

zarżnie*.

Wychodzi jeszcze ostatni raz przed

chatkę gospodarz.

»Dziś umrę" -

mówi ze

spokojem; potem zarządza gospodarstwem, pyta,

czy »pasek za mostem oborany"; wreszcie, choć

, w ie wszystko o babie niedowarzonej*, odcho

dząc do izby, zwraca się do Nikity i mówi z pła

czem: ,Nie zobaczymy się więcej. Przebacz, je

ślim zgrzeszył wobec ciebie słowem i uczynkiem".

, T y mi przebacz; motem więcej zgrzeszył wo

bec was" -

odpowiada z początku mrukliwie, a

potem coraz więcej skruszony Nikita.

—

Jedno

tylko niepokoi kobiety: Die w iedią , gdzie Piotr

schował pieniądze, a przypuszczają, ie chce je

pewnie oddać siostrze swojej Marcie, po którą

posłał Aniutkę. Anisia odkrywa wreszcie pulares

w kapocie umierającego i oddaje do przechowa

nia Nikicie. Wraca jeszcze do izby, a po chwili

ukazuje się we drzwiach, zawodząc jak najgło

śniej: ,O ! o! Na co mnie porzucił i oa co zosta

wił wdową... na smutek, na całe iycie... zamknął

jasne oczęta."

Schodzą się kumy, a Matrena

zakasuje rękawy: »Woda jest w kociołku? A

i samowar pewnikiem nie wylany. J a się za

krzątnę".

Upłynęło dziewięć miesięcy. Nastała zima. Ni

kito żoną poniewiera; pieniędzy jej nie oddał;

romansuje teraz z Akuliną. Parobkiem jest Mi

tricz, wysłużony sołdat, pijak, na razie nie piją

cy, bo wszystko już przepił. Przyszedł do syna

story Akim, aby pożyczyć 10 rubli . n a szkapkę".

Nikity w domu nie zastał, bó hula w mieście

z Akuliną. Wraca znpełnie pijany. Między kobie

tarni wszczyna się kłótnia. Akuliną rzuca Anisi

w twarz przypomnienie zbrodni, o której wie;

Nikita rozdziela »baby", Anisię wyrzuca za drzwi,

na mróz, Akulinę pociesza: »co c hcę, to robię;

jej nie lubię, ciebie umiłowałem; kogo chcę, tego

miłuję."

Przywołuje potem Anisię, daje jej po

darki z miasto i popija wódkę śpiewając: »Do

bra nasza, dobra nasza — na piecu kołacze.

Żyć będziemy, pić będziemy — póki nie pomrze

my." Patrzy na to wszystko stary Akim, zwleka

się z pieca i zabiera do odejścia.

—

,Pójdę ja -

mówi z głębokiem przejęciem do syna — nie o

stanę! Lepiej pod płotem przenocuję, niż w two

jem plugastwie. Opamiętaj się Nikito, o duszy

pomyśl!"

Nikita trzeźwieje. »Gaście światło — mówi.

Ob, smutno mi, jak smutno" -

i wybucha pła

czem.

Jesienna noc księżycowa. W izbie swaty, które

przyjechały do Akuliny; w spichrzu Akuliną wije

się w bólach. Matrena i Anisia postanawiają dzie

cko pogrzebać w piwnicy. Nikito wie już »o pro

gzkach"; na żonę wyrzeka: »zrobiła mnie wspól

nikiem; tok mi obmierzła, źe bodajby ją moje

oczy nie widziały*. Teraz kobiety kładą mu w ręce

łopatę i nalegają, aby wykopał dołek w piwnicy.

»Ziemia miękka — mówi Matrena — zrównasz

potem. Ziemia matula, nikomu nie powie; jakby

krowa językiem zlizała."

—

Opiera się temu je

szcze Nikita, więc Anisia grozi, że wszystkich

zwoła: »Znęcałeś aię nademną, ale dość tego!

Niech nietylko ja jedna. Niech i on będzie za

bójcą!" — Schodzi wreszcie do piwnicy, a nad

jej otworem przyświeca latarnią stora Matrena.

Tymczasem w izbie drży z lęku mała Aniołka,

skulona na łóżku pod ikonami. Słyszy jakieś od

głosy, domyśla się zbrodni, a z pieca story Mi

tricz uspokaja dziecko gadkami, w yrzekając na

»baby", co to »jak zwierzęta leśne, jak trzoda bez

pastucha".

Wpół obłąkany wpada Nikita do izby: »Jak

zatrzeszczały te kosteczki. Przestałem być czło

wiekiem. Skończyłem ze sobą. Dokąd pójdę?

Gdzie się skryję?*

Wesele Akuliny. Z chaty słychać pieśni i mu

zykę. Przy szopie pod gumnem Nikita targa sznar

w dłoniach. »Wziąłbym postronek, ot te n ; prze

rzuciłbym przez belkę; pętlicębym dobrze wypro

stował, wlazł potem na belkę— i łbem na dół,"—

Przychodzi Marynka po męża, zabawiającego się

na weselu. Zali się przed nią Nikito, a ona krzepi

go prostemi słowy: »Bez frasunku, Nikito, nie

przeżyjesz, popłaczesz i przejdzie. J a na moje ży

cie nie skarżę się. Powiedziałam wszystko moje

mu staremu. Przebaczył mi; chłop spokojny, lu

buje mnie; ja jego dzieci odziewam i myję; on

mnie też oszczędza." 8pokój Marynki rzuca pier

wszy promień w duszę Nikity i rozbudza uśpione

dobre instynkty. Przewrót wewnętrzny, wyrosły

z rozpaczy, z bólu i wyrzutów sumienia, przyspie

sza dalej pijacka rozprawa sołdato Mitricza, po

wtarzającego w ciąż: »Ludzi niema się co bać! to

śmieci!" Nikita zrywa się do wielkiego postano

wienia. Otwiera drzwi chałupy i woła do gości

weselnych: »Chodźcie tu, chodźcie ludzie prawo

sławni l" — Gromadzą się wszyscy naokoło, a on

klęka pośrodku, bije kolejno czołem przed Mary

ną i przed Akuliną, wyznając głośno: »Ja je n

wiodłem; ja otrułem jadem Piotra Ignatiew a; ja

dzieciątko deską udusiłem. Grzechy moje wyzna

łem. Przebaczcie w imię Boga."

—

Obecny urja*

dnik przerywa mu, chce zaraz spisać protokół

z winnego. Ale powstrzymuje go story Akim:

,T y , rozumie się, niby z świecącymi guzikami, po

czekaj. Tu spraw a boska, niby. Oto człowiek spo

wiedź i pokutę czyni, a ty z protokółem... Mów

dziecię, lżej ci będzie. Ukorz się przed Bogiem;

nie bój się ludzi!* — Nikito zwraca się do ojca:

, Przebacz i ty potępionemu! Mówiłeś mi: komu

się noga poślizgnie, łatwo w przepaść wpadnie.

Ja, pies, nie usłuchałem twojego słowa, i stało się,

jak powiedziałeś.* -A kim odpowiada z radosnem

uniesieniem: »Niech ci Bóg przebaczy, dziecino ro

dzona! Nie żałowałeś siebie. On się zlituje nad

tobą, Bóg, Bóg, On!" — A Nikita, już zw iązany,

dodaje jeszcze dla osłonięcia matki 1żony: »W szyst

ko zrobiłem sam; mój to wymysł i moja sprawa.

Teraz mnie bierzcie L ."

R, sT.

(Dokończenie nastąpi.)

We Lwowie ,,C zas" jest do nabycia w biurach dzienników L. Plohna, A. Olszewskiego, S. Sokołowskiego

Prenumerata wynosi:

...................

r,iiś

: : : : : : -------------

SE=

’

do Włoch, Francyi, Anglii, Belgii, Szwajcaryi, i ’nrcyi

° r0ri

: innych państw, należących do związku pocztowego . . .

64 koron

16 koron 6 kor. -

Oddzielny Nr wydania połudmow. w Krakowie po 4 hal,, a wieczora. po 20 hal.; z przesyłka pocztowa 24 hal

prenumeratę przyjmuje siętylko ocl1 do ostatniego dnia 4 miesiącu. -L isty znie

niadzmi i

P ^ |żne °a prenT 7erat§ 1°głoszenia (inseraty) uprasza się nadsyłać franco do

Jmimstracy1 C z a s u w Krakowie.

Reklam acye nieopieczętowane me podlegają onłacie Docztowei

A Listów mefrankowawych me przyjmuje sfę.

Ąkopismów nadsyłanych nie zwraca s?

1 z 6 • Strona 1

Mirador - viewer

Czas.

Opis

Struktura

Podobne

Błąd 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador - viewer

Opis

Struktura

Podobne

Błąd 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Pobieranie pliku

Pobieranie pliku

Usuwanie komentarza

Wyszukiwanie zaawansowane

Zgłaszanie błędu