Czas.

Mirador - viewer

Czas.

Adnotacje

Wyświetlanie 654 adnotacji

Dodawanie notatek tylko dla użytkowników zalogowanych

Opcje

’er f

ro.

Kraków, Środa 1 Kwietnia 1896

-Rocznik XLIX.

CZAS

Przegląd polityczny.

Kraków 31 marca.

W d. 8 kwietnia m ają przybyć zarówno wspólni

ministrowie, jak i powołani do odnowienia ekono

micznej ugody z Węgrami austryaccy ministrowie

pod przewodnictwem prezydenta ministrów, hr. Ba

deniego do stolicy Węgier, aby prowadzić dalej

rokowania ugodowe. Jak wiadomo, prócz drobniej

szych różnic, które mają być wyrównane, chodzi

tu o porozumienie się w sprawie handlu miewa,

w sprawie taryf kolejowych i wreszcie w sprawie

kolei Południowej.

Co do tej ostatniej sprawy,

Towarzystwo koiei Południowej w razie, gdyby

pomiędzy rządami przyszło do skutku porozumie

nie, ograniczyłoby się na administracyę swej sieci

ua Węgrzech, podczas gdy sieć austryacka byłaby

wykupiona przez rząd austryacki za pew ną rentę

roczną. Wykupno sieci węgierskiej, które za po

przedniego rządu zamierzone było w związku

z w ykupnem sieci austryackiej i które rozbiło Bię

wówczas tylko wskutek różnic, jakie się wyłoniły

w kwestyi repartycyi renty wykopua ua oba pań

stwa, —

nie jest zamierzone obecnie przez rząd

w ęgierski; naturalnie, nieupaństwowiona sieć wę

gierska tej kolei utrzyma swe relacye z siecią

austryacką ua szereg lat, obecnie jeszcze nieozna

czony, tak , iż handel i obrót węgierski z trans

akcyi tej żadnej nie odniosą szkody.

O kwestyi handlu miewa pisze Pester Lloyd:

Na ostatuich wspólnych konferencyach obustron

uych ministrów, poruszono podczas obrad nad

związkiem cłowym i handlowym także sprawę

handlu miewa. Ze strony węgierskiej zapropono

wano utrzymanie w mocy rozporządzenia ze sty

czn a b. r , ponieważ rozporządzenie to ogranicza

zasadniczo handel miewa; austryacki rząd doma

gał się natomiast zaprowadzenia dowodu idouty

czności (co do pochodzenia). Do porozumienia nie

doszło, ponieważ ze strony węgierskiej nie zgo

dzono się na przystąpienie do obrad nad propo

zycyą rządn austryackiego. Pester Lloyd wyraża

dalej zdanie, że zaprowadzenie powyższego do

wodu równałoby się znpełnemn zniesieniu obrotu

uilewa i sądzi, że zamiast tego byłoby lepiej po

prostu znieść proceder poprawiania wyrobów mły

narskich.

Węgierska deputacya kwotowa odbyła w sobv

tę posiedzenie, ponieważ jednak do chwili odby

cia tego posiedzenia nie otrzymała nnncynm de

putac}i austryackiej, przeto omawiała tylko kwe

stye formalne, a nuncyum deputacyi aastryaekiej

zajmie się dopiero na nsjbliższern posiedzeniu,

które się odbędzie po świętach Wielkanocnych

Ponieważ niektóre dzienniki podały szczegóły tre

ści nuncyum deputacyi austryackiej, przeto Reichs

rath correspondenz na podstawie upoważnienia o

świadczą obecnie, że *szczegóły te są niepra

wdziwe."

____

___

Wiadomości, nadeszłe w ostatnich dniach z Kuby,

nie są pomyślne dla Hiszpanii. Powstańcy zajęli

nowy ważny posterunek, twierdzę Pinard del Rio.

W zdobycia forta brali udział ochotnicy, którzy

przybyli pa statku *Bermuda".

Powstańcy zajęli

część miasta i spalili wiele zabudowań W Ma

drycie zapowiedziane są też nowe wysiłki dla

stłumienia rozruchów. Hiszpańscy ministrowie woj

nv i m arynarki mają w najbliższej przyszłości za

żadać znacznych kredytów na budowę nowych

statków, naprawę starych, craz na zaopatrzenie

»rmii w karabiny udoskonalonego systemu.

Bunt Matabelów sprawia niemałe kłopoty sir

Rbodesowi i jego spóloikom w Chartered Com

*tanu natomiast stosunki rządu angielskiego z boer

akiemi republikami są coraz bardziej Daprężone.

Tranh%aal *awarł z orańską republiką_formalne

7-iczeD D O odporne przymierze, a w samej przyląd

kowej kolonii liga *Afrikandrów," złożona z miej

scowych Holendrów, obiecała swoje Doparcie swym

ziomkom z lewego brzegu Vaalu. Nadzieje złago

dzenia zaostrzonych przeciwieństw przez sprowa

dzenie prezydenta Krnegera do Londynu, spełzły

na niczem, gdyż Yolksraad transvaalski odmówił

mu zezwolenia na wyjazd do Europy, a Boerzy

gotują się z właściwą im wytrwałością do przy

szłej rozstrzygającej walki z Aogłikami. Rząd

wielko-brytański domaga się z naciskiem wpro

wadzenia w Transyaa!n reform, któreby zapewniły

żywiołom napływowym Randu ndział w życin po

litycznem republiki. Jednocześnie proces Jam esona

w Londynie jest systematycznie przewlekany, a

sam Jameson występuje raczej w roli bohatera

niż oskarżonego. Rząd Transyaaln odpowiada na

tę demonstracyę, przedłnżając rozprawę przeciw

ko przywódcom *narodowej ligi" w Johanesburgu,

która, jak wiadomo, nietylko Jamesona przyzwała,

ale nadto przygotowywała rnch zbrojny przeciw

ko południowo afrykańskiej republice. Proces uit

lenderów w Pretoryi jest prawie ukończony, a wy

kazał on niewątpliwie, że kierownicy ligi mieli

buntownicze zamiary; jeżeli im zaś dotychczas

nie ogłoszono wyrokn, to zapewne dlatego, po

nieważ Boerowie obawiają się, że wyrok ten mo

że wpłynąć na przebieg procesu Jamesoua, któ

rego uniewinnienie mnsiałoby niewątpliwie wywo

łać w Transyaaln ogólne oburzenie, i mogłoby

nawet doprowadzić do konfliktów międzynarodo

wych nader niebezpiecznych. Anglia niezawodnie

nie zwracałaby zbytniej nwagi na reklamacye Boe

rów, gdyby nie obawa nieporozumień z Niemcami,

których poparcie jest jej potrzebne w kwestyi

egipskiej. W ogólności sytuacya jest niejasna i

drobne zajście wystarczyłoby, aby istniejące obe

cnie naprężenie przemienić w otwarty konflikt.

W Stanach Zjednoczonych północnej Ameryki

rozpoczęła się już ożywiona agitacya z powodu

wyboru prezydenta Unii. Konwent republikańskie

go stronnictwa stann Massecbnsets, zebrany w Bo

atonie, zamianował kandydatem na prezydenta

byłego s pe ake ra Izby reprezentantów, Tomasza

Reeda. Wobec zwycięstw, odniesionych przez re

publikanów przy wyborach do kongresu, wybór

ich kandydatów na prezydeota jest prawie zape

wniony, jeżeli inne stany republikańskie zgod?ą

się na Reeda. Natomiast demokraci nie wystąpili

jeszcze z własnym kandydatem , gdyż głosy ich

są dotychczas rozbite. Znaczna część stronnictwa

pragnie postawić po raz trzeci kandydatarę Cle

relanda, jako jedynego popularnego plityka de

m okratyoznej partyi. D ecyzya w tej mierze wkrótoe

zapadnie. Konwent bostoński, oprócz wyborn kan

dydata, powziął dwie ważne nchwały; na wniosek

senatora Johna Lodge uchwalił rezolucyę, wyra

żającą współczucie dla *walczącej republiki ku

bańskiej" i dodał do programu stronnictwa ustęp,

odnoszący się do kwestyi walutowej, następującej

treści: *Republikańskie stronnictwo jeat stanów

czym przeciwnikiem wolnego i nieograniczonego

bicia srebra, występnje jednak również przeciwko

wszelkiej zmianie istniejącej waluty złotej, choćby

ta zmiana miała nastąpić w drodze międzynaro

dowej ugody. Należy dotrzymać wszelkich zobo

wiązań płatniczych i wszelkie wypłaty należy u

sknteczniać w złocie."

Uchwała ta jest bardzo

charakterystyczna, a tem większe ma znaczenie

że narodowy republikański kongres niezawodnie

ją przyjmie. Demokraci, którzy obecnie przechy

łają się na korzyść wolnego bicia srebra, zyskują

przez to dogodną platformę wyborczą i otrzymają

poparcie potężnej grupy siloermenów.

Korespondenoya ,,Czasifli

Buda-Peszt 30marca.

(Autonomia kościoła serbskiego w Węgrzech).

(C\j) Konferencya serbskich mężów zanfaoia,

która się tutaj odbyła przed kilku dniami pod

prezydencyą prezesa gabinetn Banffego, ponownie

zwróciła uwagę ua kwestyę autonomii kościoła

serbskiego. Kościół ten powstał w Węgrzech w sku

tek przesiedlenia się serbskiego patryarcy Arseuiusza

Czernojewicza z 40000 rodzin serbskich do po

łudniowych Węgier, a prawny jego stosunek do

państwa opiera się na wystawionym przez cesarza

Leopolda I d. 21 sierpnia 1690 rokn przywileju.

Przywilej ten patryarchę uznawał jako duchowuego

i świeckiego naczelnika wszystkich *rajców," do

których, oprócz Serbów, wówczas zaliczano także

Rumunów czy Wołochów. W roku 1729 odebrano

patryarsze świeckie naczelnictwo nad prawosła

wny mi poddanymi monarchii. W roku 1864 na

stąpił rozdział pomiędzy kościołem ramnńskim

a serbskim.

Ten ostatni, którego patryarcha rezyduje w Kar

łowicach, obejmuje dyecezye Nowego Sadu, Wer

szecu, Temeszwaro, Budy w Węgrzech, tadzież

Pakraca i Karlstadu w Kroacyi. Prawno-polityczne

stanowisko kościoła serbskiego określa artykuł IX

ustawy z roku 1868. Według te) ustawy, wyznawcy

kościoła serbskiego, pod dozorem Korony, *upra

wnieni są załatwiać samodzie d e w obrębie ustaw

krajowych, swe sprawy kościelne, szkolne, tudzież

odnośne fundacye, i to za pomocą zwołanego przez

Koronę na propozycyę patryarchy kongresu ko

ścielnego, tudzież administrować te sprawy w myśl

uchwalonego przez kongres statutu przez własne

organa." Wedłng tejże ustawy, kongres składa się

z biskupów serbskich, 25 wykranych duchownych

i 50 świeckich członków.

Trudność dotąd wynika z dwóch przyezyn:

najprzód z dążności rząda, aby jak najgorliwiej

wyzyskać swe prawo dozoru; powtóre z błędnej

nstawy wyborczej koDgresu. J ak na ostatniej kon

ferencyi zaznaczył znany posei, Jerzy Gyurkowicz,

bliski krewny patryarchy Brankowicza, owe prawo

wyborcze w roku 1868 zostało uchwalone pod

wpływem niemal socjalistycznych teoryj, niezgo

dnych z żadną organizacyą kościelną Członkowie

kongresu, nawet 25 członków z duchowieństwa,

bywają bowiem wybierani na podstawie powsze

cbnego głosowania. Żywioł świecki zatem roz

strzyga bezwzględnie o składzie kongresa, a po

nieważ prawo wyborcze nie jest zależne od ża

dnego censum, kw alifikacji albo korporacyi, pizeto

wśród tych wyborców zawsze dotąd najradykal

niejsze żywioły były górą. Nietylko więc wszystkie

dotychczasowe kongresy serbskie odznaczały się

fatalną burzliwością, ale także nie zdołały się wy

wiązać z głównego zadania swego, to jest uchwa

lenia organicznego 8.atotu, który kościół rnmnń

ski posiada oddawna. Projekt» kongresu z rokn

1874 i 1892 nie nzyskały zatwierdzenia ani ze

strony patryarchy, ani ze strony rządn. Wymię

aiony mówca twierdził też, że na teraz nie można

się spodziewać pomyślnego zwrotn w opinii szer

szych w arstw ludności serbskiej, że zatem obe

coie trzeba poprzestać na załatwieniu za pomocą

kongresu spraw b:etących, a uchwalenie odpo

wiedniego statntu organicznego odłożyć na później.

Wszyscy jednak mówcy -.-j -.e)nie zalecali zwo

ianie kongresu. Ostatni odbył się w r. 1892. Mia

nowicie były szef sekcyi (czyli właściwie minister)

spraw wewnętrznych Kroacyi bar. Zirkowicz wy

kazyw ał konieczność zwołania nowego kongresu,

oświadczając równocześnie, że w ostatnich czasach

nastrój znacznie się polepszył.

Prezes gabinetn bar. Banffy zauważył, że r/ąd

wprawdzie pragnie zwołać kongres, ale zanim

nczyDi Monarsze odnośną propozycyę, powinien

otrzymać jakieś rękojmie pożytecznej czynnośoi

kongresu. Ostatecznie oświadczył, że tę kwestyę

gruntownie rozważy z ministrem oświecenia Wla

siczem i banem br. Khuen Hederwarym.

Niewątpliwie konferencya wybitnych mężów za

ufania serbskich została zwołana głównie w tym

celu, aby sprowadzić pewne zbliżenie pomiędzy

rządem a Serbami. Nie wydała ona wprawdzie

w tej mierze żadnych pozytywnych owoców, ale

też nie zaostrzyła spora, ponieważ pomiędzy jej

uczestnikami nie znajdowali się reprezentanci stron

nictw skrajnych, którzy odgrywają pierwszą rolę

na kongresach karlowickicb.

Jak się zdaje, baron Barffy zgodzi się na po

nowne zwołanie kongresn serbskiego. Prezes ga

binetn zamierza podobno banowi br. Kbuen He

derwaremu, który jako naczelnik administracyi

Kroacyi wykonywa dozór Dad kościołem prawo

sławnym w tej prowincyi, poręczyć także zastęp

stwo rządn na ogólnym kongresie serbskim. Być

może, iż nareszcie hr. Kbuen-Hederwaremu w po

rozumienia z patrysrebą Brankowiczem uda się

przeprowadzić na kongresie organiczny statut sa

modzielnego kościoła serbskiego, który, uwzglę

dniając należycie kościelne potrzeby i zabezpie

czając duchowieństwo, klasztorom i kooperacyom

pewną liczbę głosów wirylnycb, uzyska saukcyę.

Rosyjsko - polskie stosunki.

(Czwarty artykuł ,,Nowoje Wremia?).

Jeżeli kraj Zachodni jest krajem ruskim, a nie

polskim, jeżeli ogrom na większość ludności należy

do plemienia rosyjskiego i wiary prawosławnej,

a Polacy tworzą w tym krajn niknącą garstkę

przybyszów, przytem przybyszów-nzurpatorów, któ

rzy osiedlili się tntaj w charakterze władców u

jarzmionych przez nich narodowości - to jakiż

sens mają skargi polskie, podnoszone do znacze

nia pereł prawdziwych w książce hr. Leli wy? Czego

pragną, czego oczekują antorowie tego rodzaju

książek polskich?

Że we współczesnej Rosyi znajdują się ludzie,

słabi nietylko sercem, lecz i głową, których ła

two zaniepokoić, zgęszczając barwy tak zwanego

rosyjskiego ucisku w krajn Północno-Zachodnim,

to rzecz nie nowa. T ak i dawniej bywało. Lecz

czas już, aby Polacy się przekonali, iż nas nie

tak łatwo dziś w pole wyprowadzić, jak za cza

sów księcia Czartoryskiego, lnb naw et w daleko

późniejszym okresie margrabiego Wielopolskiego.

Jeszcze w czynach my dosyć często się wahamy

i kulejemy ze względu na konsekwencyę, lecz

w przekonaniu całego społeczeństwa rosyjskiego

nie m a żadnej chwiejności i wątpliwości w tym —

najbardziej zaostrzonym - punkcie kwestyi poi

skiej, iż naszym jest kraj Zachodni i powinien

być naszym i nie może być niczyim, jak tylko

naszym, rosyjskim. Polskim kraj Zachodni nie

będzie.

Lecz Polacy żadną miarą nie chcą się godzić

z tą nieodwołalną decyzyą losów historycznych.

Oni nie przestają uważać k rajn Zachodniego za

własność polszczyzny, a wszelkimi środkami sta

rają się przeciwdzia*ać rosyjskiej sile państwowej

i kulturnej w pracy nad wyzwoleaiem krają Za

chodniego z pod wrogich wpływów polskich. Do

tego się przyznaje i hr. Leliwa, chociaż rzecz sa

mą przedstawia w świetle opacznem, tak, jak

się ona zwykle przedstawia chorej wyobraźni pol

skiej, to jest w charakterze *samoobrony i s a

mozachowania" ze strony Polaków. *Samo

obrona i samozacbowanie," jakiego to dzi

wnego znaczenia nabierają te wyrazy, skoro wie

my, że 800,000 Polaków, rozproszonych wśród

11 milionów łndności ruskiej, dobija się polouiza

cyi tych 11 milionów, trzyma icb w jarzmie mo

ra!nem i knlturnem, pomimo tego, iż ochrooa

wiary i narodowości tych 11 milionów RosyaD,

znajduje się dziś w rękach samejże Rosyi!

Lecz winniśmy otwarcie powiedzieć, iż te zda

m iewające pretensye polskie, wyhodowały się Die

bez naszego w spółdziałania. Przypom nijmy fakta.

Czyż podczas powstania rokn 1863 nie było u nas

o tem mowy, aby znaczną część Białorusi oddać

ponownie Polakom? Od tego czasu kraj Półno

cno-Zachodni bywał polem eksperym entów, wogóle

smutnych dla sprawy rosyjskiej. Wystarczy tylko

przypomnieć nominacyę dla kraju Zachodniego

biskupów i metropolity z pośród zaciętych Pola

ków, chociaż, jak to wyżej powiedziano, nawet

wśród miejscowej ludności katolickiej, Polacy nie

tworzą większości, lecz niknącą mniejszość. Wsku

tek tej uomiuacyi, cała ludność katolicka krajn,

składająca się z Litwinów i dawniej nawróconych

oa katolicyzm Rusinów, oddaną została za naszem

zezwoleniem pod opiekę polonizmu, pod jego du

chowe jarzmo. Cały niższy kler katolicki przeisto

czono ua czynną agenturę polonizmu, a wszelkie

usiłowania ze strony poszczególnych przedstawi

cieli tegoż kleru, ab y się oprzeć tak niegodnej

roli, Karzą się z niezwykłą surowością. Dowody

tego, co się wyżej powiedziało, znaleść można

nawet w tych znakomitych *faktach," którymi

hr. Leliwa upstrzył swą książkę, w celu rozrze

wnienia swych czytelników tak zwaną w jego

książce *dzikością prozelityzmu prawosławnego"

władz rosyjskich.

Tak n. p. mówiąc o różnych, po większej czę

ści drobnych starciach biskupów katolickich z wła

dzami rosyjskiemi podczas wizytacyj dyecezyj, hr.

Leliwa podnosi nadzwyczajną wspaniałość tych

wizytacyj i głębokie w rażenie, jakie one pozosta

wiają na łndności, przyczem wyjaśnia, iż *taki

nastrój włościan katolickich (niezależnie od pobo

żności Indu) pochodzi jeszcze i z tego powoda, że

od roka 1863 biskupów katolickich w kraju pra

wie nie było." Wiele faktów, które w książce hr.

Leliwy miejsca nie znalazły, a które w swoim

czasie rozgłos zyskały, świadczą, iż nominacja

biskupów - Polaków nie omieszkała wyrazić się

w życin miejscow em , w formie szczególniejszego

ożywienia polonizmu, a nawet i sam br. Leliwa

nie bez chełpliwości powiada o *bezgranicznym

i potężnym wpływie księży na naród," a jakim

jest ten wpływ, sam autor mówi o tem z całą

ścisłością, przemilczsjąc naturalnie o polskiej pod

kładce w działalności księży, kierowanej przez

biskupów Polaków. *Już od wczesnego dzieciń

stwa — czytamy w książce br. Leliwy — przy

szły ksiądz katolicki i duszpasterz przejmuje aię

nienawiścią do administracyi i policyi rosyjskiej.

Bardzo naturalnie, że tacy księża osi!nie Ind po

budzają i wywołają Btarcia z miejscową władzą

policyjną, a jeśli poszczególne jednostki stann

dncbownego nie p odp ad ają pod ten ogólny stry

chnlec, ponieważ księżmi byw ają i rosyjscy Po

lacy, nieobcy poczucia swego plemiennego związ

ku z Rosyą, to tacy księża natychmiast bywają

zaliczani do *występnych członków klern katoli

ckiego" i eliminowani z pośród niego. Obrona taj

kich księży przez w!adze rosyjskie całkiem natn?

ralna i łatwa do zrozumienia, cytnje się w książce

br. Leliwy, jako jeden z dowodów uciska Kościoła

katolickiego. A co się nważa za występek a księ

dza zachodnio-rosyjekiego, o tem dają wyobraże

nie wspominane w książce br. Leliwy, dosyć zre

sztą stare, dzieje kanonika Senczykowskiego, z po

chodzenia Białornsina, w gnbernii mińskiej i pro

boszcza białostockiego X. Małyszewicza. Obaj oni

tem zawinili, iż byli gorącymi zwolennikami uży

wania języka rosyjskiego w dodatkowem nabo

żeństwie katolickiem. K anonik Senczykowski po

mysł przeprowadził w swej parafii, a od tej chwili

w oczach owych władz dnohownych nie był *ani

księdzem, ani katolikiem."

Na replikę ze strony X. Senczykowskiego, iż

on *nie jest Polakiem, lecz Białorusinem-katoli

kiem i wykonuje rozkazy swego monarchy, w któ

rych niema nic przeciwnego prawom kanonicznym",

zaproponowano mn pnbliczną pokutę za swe czyny,

leżeli pragnie uzyskać przebaczenie. Ostatecznie,

dzięki współczuciu jenerała Czerniajewa, który

był wówczas tnrkiestańskim jenerał-gubernatorem,

i wstawiennictwa departamentu obcych wyznań,

X. Senczykowski uniknął cenzor kościelnych i

otrzymał posadę katolickiego kapelana wojskowe

go w Taszkiencie! Wina Małyszewicza była je

szcze większą, ponieważ był *ścisłym wykonawcą

rządowych wymagań", wskntek czego zarzucono

mn życie niemoralne (,,miał tyle bezwstydu i zu

chwałości — jak bezwstydnie i zachwalę rznca

oszczerstwo hr. Leliwa — iż do swego biskupa

przybył z kochanką"). Historya Małyszewicza

przedstawioną jest w książce hr. Leliwy, jako akt

niesłychanego uciska Kościoła katolickiego, ponie

waż zuchwały tryb postępowania biskupa Hrynie

wieckiego wywołał interwencyę wyższej władzy

rosyjskiej w obronie Małyszewicza i pociągnął za

sobą wysłanie biskupa Hryniewieckiego do Jaro

sławia.... Takie to, powiedzmy przy tej sposobno

ści, i inne z owych znakomitych *faktów", nagro

madzonych w książce br. Leliwy. Historya jego,

pisana aż nazbyt po polsku, a teżsame fakta, po

dane w zgodniejszem z prawdą oświetleniu, nie

mają tego znaczenia, jakie się im nadaje w książce

hr. Leliwy.

Ożywienie w k rają polonizmu od chwili nomi

nacyi bisknpów-Polaków, rzecz oczywista, iż wnet

ożywiło nadzieje i illuzye polskie. A ponieważ

administracya rosyjska nie potrafiła wobec tego

ruchu wystąpić z należytą energią, a co główna —

z jasnym i szeroko zakreślonym programem akcyi,

to w kraju Północno-Zachodnim wytworzył się

nowe książki.

(Dokończenie).

n»ia eis"e wychowanie szkolne uczy poznawać

autorów klasycznych, nie daje smakować w kla

mkach chrześciaóskich, o których «kon^ony n ^

tńrzysta wie tyle, co o żelaznym wilkn. Wszystko

Jedy co

te 8zIaki aawraca r01Zpr08Z0nlre włL

ńVe umysłu, co młodzieńcze zapały i c.ekawość

feSra " ka pami,tkou, i poMlkoB

«r?eków, nabiera znaczenia dobrodziejstwa oryen

,acyą chrzęściańską, nadaną duchom m o zie y^

ęwałt odchrześciauionej zgubnymi wply

eP a iedi?ak, mimo owych zwycięskich dziś prą

rodzaj tęsknoty zwraca świat cały ku ko

f . ’ cbrześciaństwa, ku zagadce przełoma, do

je ’aEego w Rzymie przez galilejskich przyby

Nigdy więcej nia badano owego okrem hi

7 «i a tnch ten odzwierciedlił się i w dziedzi

nowieści. Anglia przoduje w tem wskrzeszaniu

nl^ Pekszej w dziejach epoki i niema tam końc?

na^/j lub więcej udanym próbom opierania utwo

T fantazyi ca granicie archeołogicznyeh odkryć

s,/ n kiw ań. Ale tam , gdzie zagraniczni pisarze

1 l?da tylko wiedzę, casz Sienkiewicz dodaje bla

bM światło swej genialności, zaćmiewając wszyst*

tego rodzajn płody i trafaością instynktu i świe

żoś cią Sty!°" Diiwió 8*ę też na,eży Śmiałkom, co

nróbują z nim razem jednaką uprawiać niwę i

- wystawiać się na niebezpieczne porównania.

Groźne współzawodnictwo nie odstraszyło p. J e

s k e Choińskiego od wkroczfo.a w zaklętą

nrze8zb ść Romy, w chwili, kiedy jej dzień chy

lił się ku upadkowi, a słońce przygasało. Obrał

tylko późniejszą epokę, dni Marka Aureliusza,

który zaprzątał się filozofią, podczas gdy na po

graniczacb zbierała się już nawałność dzika, dej

rzewająca w piorun zemsty. Autor dosadnie nsm

maluje na przemian zepsucie Rzymu, w najja

skrawszych przedstawiając takowe barwach, i czer

stwość moralną barbarzyńców, co niebawem rnną

na miasto siedmiu pagórków i zalewem swoim od

aow ią oblicze ziemi.

Gdyby nie rozterka wewnętrzna i waśnie, jożhy

dzień pomsty i kary wcześniej zaświtał, ale wo

dzowie naddunajscy cie znają starorzymskiej spoi

stości i drżą jeszcze przed ogromem władzy r?ą

dzącej światem. A tymczasem w samym Rzymie

rozszerza się wschodnia nauka, która państwem

dusz zastąpi panowanie nad ciałem i ziemią. Nie

po!niósł się autor do zroznmienia tego przełomu

Chłód lodowaty wieje z każdego jego opisu chrze

ściańskich zebrań, czy uroczystości. Nie odczuwa

nie pojmuje tej zagadki, która wyniosła malu

czkich na miejsce skruszonej potęgi możnych

Przytem uwidocznia się tu grnba nieznajomość

stosunków pierwotnego Kościoła. Wystarczy tu

jeden przykład. Wódz legionów Markomań

skicb, Serwiusz, poszukuje w Rzymie porznco

nej oblubienicy, Tusneldy. Pokazuje się, iż ukry

wala się przez długie miesiące w katakum

bach chcć dobrze było wiadomem, że chrześcia

nie tam zstępowali na nabożeństwa, nigdy atoli

nie zamieszkiwali podziemi. Odnalezioną podczas

zgromadzenia chrześciańskiego chwyta w objęcia

legionista i do serca przyciska. A tymczasem, cóż

to° za nabożeństwo? Minncyusz Feliks występuje

tu w roli predykanta i wszystko się odbywa, j .k

w lnterskim zborze, nie zaś jak w katakumbach

pierwotnego Kościoła. Później Mueya, cbrześciań

ska (H bohaterka powieści, znajduje się w obozie

zakocnanego w niej a broniącego pograniczy woj

skowych Publiusza, ażeby w męskiem prze

brania, jako lekarz, nieść pomoc rannym na po

bojowisku! Spizeciwia się to wszelkim pojęciom

niewieściego w owych czasach zadania i zakresu,

a takich pomyłek możnaby wytknąć więcej.

Żadna stylowa okrasa, ni piękność formy nie

oknpuje błędów układu i treści. To tylko przy

znać można p. Jeske-Cboińskiemn, że akcya to

czy się żwawo i że z zajęciem prsychodzi czytać

od początku do kcńca jego dwutomową powieść.

Zdarzają się w jej toku raz po raz silniejsze mo

menta, piękniejszy obraz, ale całość nie dorasta

założeniu, bawi tylko, nie podnosi, nie nszlache

tnia, nie odsłania tajemnicy zwycięstwa krzyża,

kładąc nacisk jedyny na rozkład Rzymu, nie

umiejąc wskazać, czem był świat nowej ery, czem

ta nauka, co miała uzdrowić chorą ludzkość i świę

cić niespożyte trynmfy.

Co najgorsza, zamiast się lękać zabójczych dla

siebie porównań z powieścią Quo V adis, p. Je

ske-Cboiński je wyzywa poniekąd, w dopisku je

szcze wprost zaczepiając Sienkiewicza o rzekomo

niepotrzebny balast klasycznych wyrszów, który

tak łatwo zastąpić można polskimi, gardząc pc

dantycznemi sztuczkami i okrasą. T a wycieczka

końcowa dopełnia też ogólnego niesmaku, zosfa

iącego w duszy czytelnika po przeczytania powie

ści, która przykuwając niezawodnie nwagę, nie

rozwija wszelako, ani porusza wyższych zdolno

ści nmysłu i serca.

Zacofani w rucha literatury wszechświata, za

póżnieni w ewolueyacb smaku, który na zacbo

dzie odbiegł jnż w dziedzinie powieści historycz

nych szlaków, chętniej od innych narodów na nie

nawracamy, tak w oryginalnych, jak tłómaczo

nych utworarh. Wartoby rozciągnąć rodzaj nad

zorn nad podjętymi u nas, nieraz bardzo mozol

nie przekładami powieści, nie zasługujących zgolą

na przyswojenie naszej literaturze. I tak długa

powieść Wallace’a: Książę indyjski, doczekała

się polskiego t!ómaczenia. Imię autora B e n H u ra ,

starczyło tu za polecenie, kiedyby raczej pamię

tać należało, iż amerykański powieś?iopisarz do

tąd tylko autorem B e n H u r a pozostał, że wszy

stkie inne jego próby zawiodły, a chyba żadna wię

cej od tego nieszczęsnego Księcia indyjskiego, je

dnego z nieprzeliczonych Avatarów, żyda wiecz

nego tnłacza, który tu odgrywa wybitną rolę

w dziejach pogromu Bizancynm. Szczęściem, poi

ski tlómaoz skrócił rozwlekłe rozmiary angielskie

go oryginała, czem i osnowa się nieco rozjaśniła,

a odrzucając niejedno, roztropnie pominął i chro

nologiczne dziwadio, które obrońcy Carogrodn, ta

jemniczemu br. Corti, każe następnie posłować od

Stolicy św. do Sobieskiego. Naiwnym miłośnikom

Awantur arabskich, dzieje Księcia indyjskiego

mogą dostarczyć pożądanej rozrywki; bałamutny

wszelako deizm, plątanie się wschodnich, bodaj

moskiewskich czerńców w ciąga opowiadania, dzi

w actwa religijne, upozorowane potrzebą wrócenia

do jakiejś pierwotnej prostoty wierzenia, w szystko

to nie jest bez pewnego niebezpieczeństwa dla

młodych czytelników.

O ileż ponętniejsze by w ają nowelki, przybierane

w strój wykwintny przez wydawnictwo p. Ge

bethnera. W ciasnych rozmiarach mieszczą się istne

brylanciki, oprawione czarownie w cenny kształt

ilustrowanyeh tomików. Ołówek Lindemana, czy

Maszyńskicgo, jakby dobrany lekkością i deli

katnością do uwydatnienia dziejów tych pajęczyn

osnowy, jakiemi są Dusze w odlocie, lluzya i ta

rzewna, wdzięczna i dźwięczna Pieśń przerw ana

Orzeszkowej, w której ani jedna nie zabrzmiała

fałszywa nnta, acz tak łatwo mógł się tu przy

plątać odgłos jadó w społecznych i gorycze zazdro

ści. T ak często, tak smutno przychodzi stwierdzać

upadek sił twórczych i przyćmienie talentu. Tem

bardziej cieszyć się można, gdy takowy nie g a

śnie, lecz coraz piękniej, coraz jaśniej się rozwija,

aby wszędzie sznkać prawdy życiowej i takową

szczerem sercem znajdować, jak to czyni dziś pani

Orzeszkowa.

Wierna przybranej ojczyźnie Francuska, pani

Porado w ska, nie ustaje w kreśleniu obrazów

ua tle polskich stosunków. Nieco wątłe osnowy

jej powieści dziwne mają powodzenie we Francyi,

niewolą pewnym egzotyzmem, dobijają się nagród

Akademii. Ostatni jej ntwór M a rylka przenosi nas

z Podola galicyjskiego do Lublina i kreśli dość

podobne i prawdopodobne dzieje polskiej dziewczy

ny, pełnej ognia i serdeczności, a niezależności

i gotowego poświęcenia, która zrazu nie umie czy

tać we własnera sercu i gotowa popełnić dożywo

tnią omyłkę, gdyby nie zbieg okoliczności, dają

cych jej sposobnoóć do właściw ego ocenienia ludzi

którzy się o jej rękę ubiegają.

Drobnostka to, ale swojska i miła, niosąca Fran

cyi wierne odbicie naszych stosnnków, w miejsce

zawistnych żydowskich płodów, dostarczanych nie

gdyś przez Sacher Masochów lub Francosów.

, , O m ** wychodzi dwa razy dziennie z wyjątkiem niedziel i świąt. Nr główny o godz 6 wieczorem

Dodatek poranny o godz. 9 rano.

Oddzielne Nra Czasu, o ile zapas starczy, w Krakowie po 10 ct., z przesyłka poczt. 12 ct Dodatek s m

We Lwowie ,,Czas11 jest do nabycia w biurze dzienników, przy ulicy Karola Ludwika I 9

Prenumerata wraz z dodatkiem wynosi:

** cały rokj iea kwartał %a 1 miesićc

ffEllGjflOft.

................................. .....

2Q tjfr.

5 |Łf.

I 1*łp 8ftnł

Pont« w państwie a u s tr y a o k ie m ............................................

24 złr.

6 *jr

2zfr fin «t

n ie m ie ck i e m ...............................................

88 *ir.

7 złr

2*łr «i

do W łoch, Franoyi, A nglii, B elgii, Szw ajoaryi, Tnr

?yi * innyoh p aństw , należąayoh do zw iązku p oczt ow ego

32 złr.

| 8złr.

3 złr.

przyjmuje siętylko od 1do estotoleso dolo wmiesiącu. — li(sty zDie

aiąazmi i jir* ckaiBy pieniężne na prenumeratę i ogłoszenia (inseraty) uprasza się nadsyłać franco

Ig Administracyi Czasu w K rakow ie, — Ldsty reklamacyjne nieopieczętouiane nic podlegają opłacie

^oostowej. Listów mefrankowanych nie przyjmuje aię. — Rękopismow nadsyłanych nie zwraoa sie

» katdy następny poT cnt. _

M.«ert..e (na3Uronię

**«)»«* wiersza drukiem drobnym po 30 cnt. za kaidy rsz. -

Oftos.eoloIinnoente

Knni°°jy |W*. ^ H lrw ioB^ v ^ ,,nnikóV iło,K*roU^lłdwik* L 9)oontrłlnebilu0 ogłoszeń alita

1A*

a w7}*0*? ,e ,P- Adam rue d e Varenne 88, (prenumeratę p. W. Raeskowski

c? I pod Paryżem rue du Chemin de fer ii); w W le d o l. pp. Haaaenstein A Vogler (takie

* H a m b u rg u, Frankłureie a. M., Berlinie, Lipsk u , Bazylei i Wrooławfu), A. Oppelik, K. Mosse (takie

w Bwlmie, Hamburgu, donaohium ł No^mberdze), H Sohalek, M, D ukn, 3. Danneberg, H. Friedl

(tylko prenumerato "n. H.Go!dsohmid * Oomp.); w r,eokrartU o. W.G.L.DaubeAComp

Pojedyncze Nra (12 ct.) i dodatki (4 ct.) sprzedaje w Bochni handel A. Ziętkiewicza.

1 z 4 • Strona 1

Mirador - viewer

Czas.

Opis

Struktura

Podobne

Błąd 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador - viewer

Opis

Struktura

Podobne

Błąd 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction