Czas.

Mirador - viewer

Czas.

Adnotacje

Wyświetlanie 692 adnotacji

Dodawanie notatek tylko dla użytkowników zalogowanych

Opcje

N er 181.

Kraków.

Sobota 8

Sierpnia 1896.

Rocznik

XLIX.

CZAS

Przegląd polityczny.

Kraków 7sierpnia.

Kwestya blokady Krety, nie postawiona jawnie

przez żaden gabinet jako wniosek lnb postulat, nie

przestaje zajmować i pornszać całej prasy euro

pejskiej. Zdaje się nie nlegać wątpliwości, że żar

liwe polemiki, liczne artykuły, a przedewszystkiem

półnrzędowe komunikaty i inspirowane korespon

dencye są wyrazem rokowań, toczących się za ku

lisami

między urzędami spraw

zagranicznych.

W tabiem stadynm międzynarodowych okładów

z natury rzeczy wszelkie sądy i wnioski mnszą

być równie chwiejne i niejasne, jak ocena przed

rniotn na podstawie rzuconego przezeń cienia o

zatartych kontnrach i kształcie. Śytuacya, nie wy

chodząc z półświateł i z półcieni, a tem samem

poddana złudnym, migotliwym zmianom, pozwala

z dnia ua dzień stwierdzać pewne stopnie roz

woju. Od cbwili, kiedy pierwszy artykuł Timesa

obwieścił, a zarazem z taką emfazą potępił myśl

blokady Krety, a w odpowiedzi organa niemie

ckie tak kategorycznie ogłosiły zerwanie przez

Anglię solidarności w wspólnej akcyi mocarstw

na Wschodzie — od tego czasn w ciągn nbiegłe

go tygodnia ton dzienników i tekst wywodów sta

w ał się i staje coraz spokojniejszy, chłodniejszy

i bardziej przedmiotowy. Rozchodzi się dym, wy

wołany pierwszymi strzałami Timesa i Koln. Ztg,

a za nimi tyralierka gazet kontynentu i Angin.

Czy oczyszczona atmosfera odsłoni konkretny pro

jekt, mogący liczyć na powodzenie, czy też od

kryje tylko poste pole, zapełniane przez kilka dni

fantazyą? Czy też głosy .zienników i krzyżujące

się opinie są tylko rekonesansem, forpocztami

planu stanowczej akcyi wspólnej na Krecie, planu,

który wystąpi tylko i dopiero wówczas na jaw,

gdy będzie miał zapewnione powodzenie? W braku

materyału dyplomatycznego, w brakn ennucyacyj

gabinetów, pośrednie wnioski i wrażenia wytwa

rzają tylko domysły, a domysły nie mogą zastą

pić faktów, które czynią zbytecznemi hipotezy.

Znaczącym jest w pierwszej linii objaw, że wię

ksza część dzienników poczyna zwracać uwagę

prasy angielskiej i niemieckiej, aby w polemi

cznym ferworze nie zapomniały, że niema istotne

go i rozsądnego powodn do sporo. W jakim kie

rnnkn rozwijają się wypadki, charakteryzuje osta

tni artykuł Timesa, wywody PesterLloyda i wie

deńska korespondencya monachijskiej Allg. Ztg.

Ostatni artykuł Timesa, jeśli nie jest odwrotem,

w każdym razie ma cechę wybitnie pojednawczą.

Organ C.ty stwierdza, że stanowisko, zajęte przez

premiera gabinetn Salisbnry, bynajmniej nie wy

klucza jego całkowitego współudziału

w jakiejkolwiek akcyi, leżącej w zakresie decy

zyi mocarstw, a przez niego uznanej za właściwą.

Obecnie Salisbury wymaga tylko tego, aby po

siadał dokładne mformacye o tem, jakie są fak

tyczne plany mocarstw. Anglia, zanim się rozpo

cznie blokada Krety, chciałaby znać cel propono

wanej wspólnej akcyi i dowiedzieć się, czy bł)

kada ma być skuteczna zarówno przeciw Turcyi,

jak przeciw Grecyi. Jest to komentarz do arty

kułn Pester Lloyda, który wyraża nadzieję, że

blokada Krety przyjdzie doskutku i to ze współ

udziałem Anglii, jakoteż do korespondencyi

Munch. Allg. Ztg, która stwierdza, że .Anglia

bndnje sobie złoty most dp powrotn na tory p -

lityki solidarności europejskiej."

Owym ,,złotym

mostem" mają być następujące warunki, posta

wione przez Anglię w zamian za przystąpienie do

ndziałn w blokadzie: l) Wywarcie na sułtana

wpływu i uzyskanie rękojmi, że reformy na Kre

cie będą istotnie przeprowadzone. 2) Zezwolenie

Porty na utworzenie komitetu nadzorczego mo

carstw, mającego czuwać nad urzeczywistnieniem

reform. Warunki powyższe mają specyficzny cha

rakter zasad, jakiemi tradycyjnie kieruje się po

lityka Anglii. Odpowiada tradycyi Anglii i Angli

hów szeroki, światowy, humanitarny liberalizm,

który w praktyce prowadzi dokładną buchalteryę

strat i zysków. Zgodnie z tą zasadą Anglia żąda

reform dla Krety w imię idei bnmanitarnych, a

utworzenie w tym celn komitetn nadzorczego wli

cza na conto zysków w pracy około podkopania

i zniweczenia Turcyi. Zgodnie z tą zasadą także

opiera się blokadzie, jako zwróconej przeciw wal

czącym o niepodległość Kreteńczykom, a przy

stąpi do zamknięcia brzegów Krety, gdy akcya

ta będzie nie tyle pomocą, udzieloną Tnrcyi, lecz

jej pouownem upokorzeniem przez kuratelę, zło

żoną z .komitetów nadzorczych."

Ajencya bałkańska zwraca uwagę ua artykuł

bułgarskiego dziennika Mir, który się zajmuje po

stawą pewnej części rosyjskiej prasy. Mir zan

waża, że kilku przedstawicieli opinii publicznej

w Rosyi zajmuje wobec Bułgaryi stanowisko fał

szywe, zapominając, że Bnlgarya jest samoistnem

państwem, którego byt jest zagwarantowany przez

kongres mocarstw.

Odnośne dzienniki, jakoto:

Grażdanin, Pet. Wiedomosti, Syn Otecestwa i No

wosti, traktują sprawy bułgarskie uie ze stanowi

ska wspólnych interesów. Objaw ten da się wy

tłumaczyć tylko nieznajomością bułgarskich sto

sunków. Car i rząd jego przekonani o szczerych

uczuciach bułgarskiego narodu względem Rosyi,

zapomuieli wspaniałomyślnie o przeszłości. To się

jednak nie podobało wymienionym dziennikom,

które od Bnłgaryi żądają nadto nowych czynów

i gwaraucyi ku polepszeniu stosunków. Pisma te

zapewniają przytem, że Rosya niB chce się do

wewnętrznych spraw Bułgaryi mieszać. Wobec

tego zaznacza Mir, że Bułgarya ua postawę Ro

syi oficyalnej skarżyć się uie może, ale że nie

może tego samego powiedzieć, co się tyczy mie

szania Rosyi nieoficyalnej, która za pośrednictwem

redakcyi Nowosti chciałaby Bułgaryi przepisywać,

jaką ma zająć postawę w pewnych kwestyacb,

mianowicie w sprawie drażliwej powrotn emigran

tów oficerów. Jeśli Nowosti mówią, że podjęcie

stosuuków między Bułgaryą a Rosyą jest następ

stwem przebaczenia, Mir na to odpowiada, że

przebaczenie to zostało bezwarunkowo ndzielonem

i że Die można już mówić o przebaczeniu, gdy się

żąda czynów i gwarancyi. Wobec twierdzenia No

wosti, że przejście księcia Borysa na prawosławie

nie wystarcza, oświadcza Mir, że przejś ie to było

wynikiem gorącego pragnienia bułgarskiego na

rodu, który na przyszłość chciał sobie zapewnić

dynastyę, wyznającą wspólną z nim samym wiarę.

Mir kończy swój artyknł uwagą, że pociechą jest

ta okoliczność, iż Rosya oficyalna zupełnie poj

mnje położenie i wobec Bułgaryi stoi na stanowi

sku wręcz przeciwnem od tego, jakie zajmnją

pewne dzienniki.

Korespondencya ,,Czasu’!

Rzym 4 sierpnia.

Skoro już szanowna Redakcya ogłosiła moje

wrażenia z podróży, odbytej po Ameryce półno

cnej, a więc i osądziła, że warto się niemi po

dzielić z publicznością, dodam przeto niektóre n

wagi, które mi przyszły przy czytaniu owej kore

spondency z Albano, a zarazem cbc:a!bym małe

podrć sprostowanie. To, co powiedziauo o odpo

czynkn niedzielnym, te nawet stacye kolei żela

zcej i biura telegraficzne i pocztowe są w nie

dzielę zamkEięte, a dodam: i tramwaje nie knr

snją, cbyba te, co przewożą lndzi do kościołów

odległych - to wszystko rzeczywiście widziałem,

ale tylko w Kanadzie.

Zapewne w opowiadania

mojem niedosyć jasno to zaznaczyłem i mogło się

słuchaczom moim zdawać, łe tak jest wszędzie.

Niemniej prawdą jest, że w całej Ameryce półno

cnej uszanowanie dla religiimają wielkie. W Wa

szyngtonie obrady parlamentarne zaczynają od

modlitwy, do której odmówienia prezydent Stanów

Zjednoczonych zaprasza nieraz kapłana katolickie

go. Na ulicach nie widać nic takiego, coby obra

żało uczucie przyzwoitości. Podobno w Nowym

Jorku od czasn do czasu chodzi kapłan katolicki

z policyantem po mieście i wskazuje temu, coby

należało usunąć. Mówiono mi, że na wyotawę chi

cagowską nie przyjęto z Europy przysłauych nie

których obrazów. W restauracyach nie widać in

nych wizerunków, jak tylko bardzo przyzwoite i

poważno. .Żadna lady inaczej nie byłaby weszła

do restanracyi*— powiedziano mi. Kapłana w ca

łej Ameryce nadzwycżaj szanują, a osobliwie ka

płana katolickiego. W ciągn mego tam pobytu,

odwiedzając nasze misye, musiałem przejeżdżać

ogromne przestrzenie. Otóż prawie zawsze miałom

bilet jazdy albo za darmo, albo za pół ceny, je

dynie dlatego, że jestem clergyman (kapłan). Po

stów katolickich nikt tam nie wyśmiewa, ani się

im dziwi. W restauracyach na kolejach niema

zwykle do wyboru potraw; są jedne dla wszyst

kich. Całe śniadanie, cały obiad odrazu przed go

ściem stawiają, nie pytając, czego sobie tyczy.

Otóż w wieln miejBcach kapłanowi katolickiemn

dają w piątek potrawy postno. A jeśli tego nie

uczynią, dość powiedzieć, te aię je z postem, za

raz zabierają mięso, a przynoszą ryby i jaja. Ta

religijność często nie jest właściwie religijnością,

b?ć między Amerykanami wielu jest niewierzą

cych. Pochodzi ona nieraz w części z uszanowa

nia dla władzy, które Amerykanie mają w wyso

kim stopniu, a które sprawia, że chętnie widzą,

gdy kto przestrzega przepisy swego Kościoła —

w części z miłości dla wolności, która znowu każe

zostawiać każdemu zupełną swobodę.

Amerykę zowią krajem wolności. I słnsznie.

Można powiedzieć, że w Ameryce jest prawdziwa

wolność i ża tam ją, jak trzeba, roznmieją; i to

właśnie wszystkich tak do Ameryki przywiąznje

Wracając do Enropy na atatkn, zbliżyłem się do

starego chłopa słowackiego, wracającego do Wę

gier, aby, jak mówił, w ojczyźnie złożyć swe ko

ści. Pytalom, czy mu żle było w Ameryce? -

. 0 , gdzie tam! tyiko w Ameryce jest prawda

(sprawiedliwość)" —

odpowiedział z mocnem prze

konaniem. I w samej rzeczy, w Enropie wolność

jeet w wielu krajach dla jednej tylko partyi, tej,

która stoi u steru rządu; dla innych niema tsm

ni praw, ni wolności. Przykładem tego takie wolae

kraje, jak Francya, Włocby. W Ameryceprzeciwnie:

wolność jest dla wszystkich. Amerykanin nie znie

sie, aby wolność była uciśniona nawet w przeor

wnika politycznym. Stanie wtedy w jego obronie.

Zacytuję tutaj najświeższy wypadek, który cha

rakteryzuje Amerykanów.

—

Ostatnia legislatora

staru Illinois ncbwaliła była prawo, aby na każ

dej szkole, pnblicznej czy prywatnej, powiewała

chorągiew amerykańska. Powód do tego był, że

szkoły wychowywały dzieci amerykańskie, tojest

urodzone w Ameryce, na Polaków, Niemców itd.,

a nie na Amerykanów. Miała więc ta chorągiew

być niejako zatwierdzeniem praw Ameryki. Ale

i to nawet wydało się pogwałceniem wolności, i

teraz świeżo prawo to nznano jako przeciwne du

chowi konstytucyi Stanów Zjednoczonych.

Jest wprawdzie i w Ameryce partya, dążąca do

knltnrkampfn, wymierzena naturalnie przeciwko

katolikom. Są to Epiści, od trzech liter A, P, A

(American Protective Association) nazwani. Ale

dotychczas oni ifiira n Amerykanów nie mają.

—

Podobno Mac Kinley, kandydat obecny na pre

zydenta,do tej partyinależy. Przynajmniej w dzien

nikach stronnicy jego starali się koniecznie go od

tego zarzntn oczyścić, z obawy, by przez to nie

stał się niepopnlarnym. Dowód to, jak mało zna

czą Epiści.

Kcściół katolicki cieszy się dotychczas zupełną

swobodą. Polacy z niej korzystają i w Chicago

urządzają corocznie wspaniałą procesy§ na Boże

Ciało po nlicach, w czasie której rnch kolei żela

znej miejskiej i tramwajów wstrzymany, co w A

meryce wiele znaczy. Widziałem w Detroit, jak

wojsko na ulicy się szykowało i musiało ciągle

zmieniać pozycyę ustępując tram wajom , które na

chwilę się nie zatrzymywały. Czy ta wolność dla

Kościoła potrwa dłngo, nie wiemy - powiadał

mi jeden z księży amerykańskich — ale tak, jak

dziś jest, jest nam bardzo dobrze i nie możemy

sobie niczego innego tyczyć. Dziwnie też, jak

wszyscy, co tylko w Ameryce choć krótko pobyli,

Amerykę kochają. J .k przyjedziesz z Enropy, to

cię zaraz każdy pyta, jak ci się podobała Ame

ryka i najszczęśliwszy, kiedy mu ją chwalisz.

—

To było też pierwszo pytanie, jakie mi nczynil

X. kardynał Satolli w Waszyngtonie. A kto się

urodził w Ameryce, ma sobie za zaszczyt, ii mo

że się nazwać Amerykaninem. Jeśli nim jest Ir

landczyk, obraża się, gdy się go nazwie Irland

t,zykiem. .Kochamy nasz kraj, z któregośmy wy

szli — powiadał mi jeden z nieb - pomagamy

mn chętnie, ale prawdziwymi jesteśmy Ameryka

nami."

Nawet Połak, w którym tak silne uczucie pol

skie, odpowie ci: njestem Polak, ale amerykań

ski* —

a nie można większej zrobić przyjemno

ści chłopakowi, wśród Polaków nawet, jak kiedy

nazwie się go American boy. Czy takie usposo

bienie nie wpłynie z czasem na zatratę w nich

polskości — to rzecz przyszłości, to także od nas

zależy. Ale to pewna, że Amerykanie wyrzecze

nia się narodowości, od naszych nie wymagają.

,,Cieszę się — mówił miesiąc temn X. biskup

Foley do seminarzystów polskich w Detroit -

cieszę się, iż staliście się obywatelami tego wol

nego kraju, lecz nie zapominajcie o waszej dro

giej Ojczyźnie, której dzieje znam i często ubole

wałem nad prześladowaniem, jakie wasz szlache

tny naród wycierpieć musiał. Miłość dla waszej

drogiej Ojczyzny, nczyni was lepszymi obywate

lami krajn, w którym mieszkacie."

Tak do nas

mówią Amerykanie. Ale czy sami z czasem Po

lacy w Ameryce, nie zapomną o Polsce w Euro

pie? Trzeba, sądzę, by ta ostatnia swej siostrze

się przypominała, a okazyą doskonałą byłby obe

cnie zebrać się mający kongres polsko katolicki

w Buffalo.

Jak stoją Polacy w Ameryce pod względem na

rodowym i religijnym , dostatecznie w korespon

dencyi z Albano opisano; tu dodam parę szcze

gółów i parę uwag. Bezprzeczuie Polacy w Ame

ryce bardzo wiele korzystają. Nabierają amery

kańskiego sprytu, rzutkości i pracowitości. P . Mo

deat Maryański, który w amerykańskich polskich

dziennikach, bardzo rozumne robi spostrzeżenia i

trafne daje rady, nie waha się twierdzić, ie gdy

by część jakaś z emigrantów polskich wracała do

Polaki, mogłaby stać się rozeadnikiem nowycb

idei, a mianowicie tej idei, że każda praca, cho

ciażby najprostsza, byle uczciwa, jest poszanowa

nia i czci godna. I rzeczywiście tego się Polacy

dopiero w Ameryce uczą. My wstydzimy się pra

cy. Handel i przemysł niegodny był sdachcica;

to też handel i przemysł a nas w obcych jest rę

kach. Chłop nasz, trochę się podnczywszy, gdy

skończy choćby pierwszą klasę gimnazyalną, jnż

do roli nie wróci, rzemiosła się nie chwyci. Na

zwa dorobkiewicza w Polsce, to miano obelżywe.

Tam przeciwnie. Taki p. Kiolbassa, notaryusz,

niedawno skarbnik całego miasta Chicago, zna

komity pod każdym względem obywatel, tem aię

pnblicznie szczyci, łe ,,my ludzie prości, pracą

do tego, co mamy i czem jesteśmy, dorobiliśmy

się."

Amerykanie żadnej pracy się nie wstydzą.

Straci kto jaki nrząd, jakie miejsce, nie zakłada

rąk i nie mrze z głodu wstydząc się żebrać, ale

szuka sobie jakiejś innej pracy. Pójdzie do fa

bryki, będzie do czasu choćby kamienie nosił;

żona jego lnb córka, jeśli także nie do fabryki,

to się najmie do restanracyi za nsłngującą i nikt

tego za złe im nie weźmie. Byłem zdziwiony wi

dząc w restauracyach z taką powagą i dystynkcyą

usłngujące niewiasty. Powiedziano mi, że między

niemi są osoby z bardzo dobrych domów, które

tym sposobem zarabiają. Pracnją też tam i Po

lacy bardzo, a pracnją wszyscy.

Trzeba np. przyjrzeć się praey parafialnej ple

banów tamtojozychl Mówił mi jeden z dawnych

alamnów kolegium polskiego, który już w kraju

jakiś czas zastępował swego proboszcza, te praca

)arefialna w Europie nio da się nawet porównać

z pracą parafialną w Ameryce. To te* księża pol

scy dokonali w Ameryce prawdziwie wielkich rze

czy. Żal serce ściska, kiedy aię tam dopiero prze

konywa, jak niesłaaznie duchowieństwo polskie

amerykańskie jeet osądzane w Europie, gdzie wie

dzą coś o nas Zmartwychwstańcach, z tego, co

pisywali w swych listach X. Kajsiewicz i X. Prze

włocki, i słyszą o złych księżach, którzy wywo

łują niepokoje. O dobrych, gorliwych księżach

świeckich nic się nie wie, bo nikt o nich nie pi

sze, bo oni pracnją w cichości. Prawda, te w osta

tnich czasach do osławienia duchowieństwa pol

skiego w Ameryce przyczyniły aię częste achyz

my. Lecz czegóż one dowodzą? Że złe na wierzch

wychodzi, ho wszelką ma do tego w Ameryce wol

ność,to nic dziwnego; ale trzeba wiedzieć jak reszta

duchowieństwa z tem złem walczy, i według tego

dopiero aądzic o całem duchowieństwie. nWy tam

macie jednego Stojałowskiego — powiedziano mi

w Ameryce — i rząd wam pomaga, a rady sobie

z nim dać nie motecie. My mamy tn takich kilkn,

jednak powoli dajemy aobie z nimi radę."

Fakt

j(st, te schyzmy te ograniczają się do malej tył

ko liczby uwiedzionych, obaiamuconych. Lud nasz

mało jeat oświecony, a ma wielką cześć i zaufa

nie do swego księdza i wierzy mn ślepo. Powia

dam do swego, to jest do polskiego księdza, bo

obcym niedowierza. W tem jest brak pewien uczu

cia katolickiego i pod tym względem stoimy ni

żej np. od Irlandczyków, którzy każdego księdza

katolickiego szannją. W New Yorku na ulicach

wciąż mi aię ktoś kłaniał. Pytałem, kto to może być

taki? To z pewnością Irlandczyk, odpowiadano.

Gdy więc taki ksiądz polski, jak np. X . Kozłow

ski w Cbicago, powie lndziom, że on biskupa nie

slncba, bo bisknp nie Polak, a tylko Irlandczyk,

a więc niema prawa do Polaków; gdy z ambony

przeczyta przez siebie nłotone listy Ojca św. do

niego pisane, w których Papież go chwali za to,

a przytem tercyarkom św. Franciszka opowiada

0 swoich widzeniach i rozmowach ze św. Fran

ciszkiem; Ind ciemny wszystkiemu wierzy i ma

go ta świętego. Ale takie rzeczy muszą kiedyś

ustsć, bo w końcu lud przejrzy Jeden z księży

irlandzkich powiadał mi, te podobne schyzmy i

między nimi w początkach bywały i między Niem

cami. Nie było dość księży na masę emigrantów,

biskupi musieli brać każdego, co się nawinął, a

przychodzili sami najgorsi. Znpełnie tak samo jak

n nas, i u nas więc z czasem się nspokoi. Dziś

Propaganda wydała rozporządzenie amerykańskim

bisknpom, aby nie przyjmowali żadnego Polaka,

kleryka czy kapłana, bez poprzedniego cdniesie

uia się do niej, a Propaganda podejmnje się za

sięgnąć potrzebnych informacyj. To najskuteczniej

zapobiegnie dalszym scbyzmom. Tymczasem ts, co

były i co są jeszcze, to przynajmniej, zdaje mi

się, sprawiają dobrze, łe się przyczyniają do

lepszego oświecenia aię w wierze lndn polskiego.

Potwierdziło mnie w tem przekonania, kiedym

słyszał przemowę jednego z obywateli chicagow

skich, szewca z profesyi, mianą z okazyi pewnej

uroczystości. Mowa jego była prosta, bardzo pro

sta, ale dziwnie piękna. Opisywał on dobre czasy

dla Polaków w Chicago, kiedy jeszcze schyzm nie

było, a potem z takiem uczuciem schyzmę odma

lował, że i sam się rozrzewnił i wszystkich obe

cnych do łez poruszył. .Mówią nam — rzekł

w k(ucu — że my biskupów słnchać nie mamy,

bo to Irlandczycy, powiedzą może, łe i Papieża

słuchać nie trzeba, bo on Włoch — stworzymy

sobie naoatatek jakąś wiarę nową, wiarę polską!"

Aby dać jakieś wyobrażenie pracy parafialnej

w Ameryce, chcę tu na końcn wyliczyć to, co aię

robi w parafii św. Stanisława Kostki; bo i naj

większa to parafia (liczy około 50.000 dusz)

1 mieszkając przy niej, miałem sposobność lepiej

(25)

ANATOL KRZYŻANOWSKI.

PER ASPERA AD ASTRA.

l”ow ieić na tle w*półc*e»nem.

(Ciąg dalszy).

Gdyby kto powiedział w tej chwili Zygmun

towi, że samo posądzenie podobne jest już nisko

ścią nie byłby mn w zaślepieniu swem uwierzył,

tak jak nie uwierzyłby, że szarp’e nim inne ncin

cie nad żal do przyjaciela, za domniemaną pro

pozycyę przekupstwa.

Nie daruję zniewagi; pomszczę ją

szep

tał, zaciskając pi§ście, lecz równocześnie czuł, że

wszelka zemsta(, wszelkie zadośćuczynień e jest

w etosunkn tym niemożliwe, bo obróci_ się prze

ciw niemu samemu i oskarżeniem stanie.

-—

Czułem od pierwszego wieczoru, ie ona go

pociąga, lecz dopóki ja żyję, nie pozwolę na to.

Stanął i nagłym zwrotem spojrzał prawdzie

w oczy. Nie pozwoli? A jakiem prawem? Z’?ąd

pretensya do opieki nad panną Sławińską? Czy

za krótką, użyczoną jej gcścinę? Wszak była peł

noletnią i miała ojca; on zaś, on, który niegdyś

mógł stać się dla niej wszystkiem, włs8uo

wolnie zupełnie wyrzekł się szczęścia tego; od

trącił ją i przepaść między nią a sobą wykopał.

Dziś więc był dla niej obcym, obcym zupełnie;

zeszedł do kategoryi figur drngoplanowych, z któ

remi łączy nas stosunek towarzyski jedynie. Pa

znokcie jego, z siłą żelaza, znów się w dłoń

wpiły. Nie był dla niej niczem, a życia nie rozu

m iał już bez niej. Zbudziła go z długoletniej apa

tyi, otrząsnęła z popiołów, w których dnch jego

spoczywał nśpiony. Zrósł się z tym letargiem

moralnym, przyuczył do BWych kajdan. Po cóż

więc przyszła, by palącem spojrzeniem źrenic

czarnych, w przygasłych popiołach nowe niecić

iskry; po co rozdmuchiwała je w płomień gorący?

Byłby pchał dalej taczkę życia z poddaniem nę

dzarza, gdyby nie przybycie jej, gdyby Die ten

uagły, złudny blask słońca, który mn ukazał mi

raże uiezazuanego nigdy szczęścia...

Kocha ją? Tak, kocha!... W jakim celu z sa

mym sobą grać komedyę? Czuł, że krew falą

wrzącą na mózg mu uderza, a tętna biją w skroni.

Nie był dzieckiem; wiedział, że to miłość ta sa

ma, która w pierwszej młodości jutrzenką uroczej

sielanki opromieniła mu życie. Zamknąwszy księ

gę ową, sądził, że zakończył rachunki z sercem

swem na zawsze. I byłby wiódł spokojnie szarą

nić żywota, gdyby nie ona, gdyby nie ułudna

Dyana Artemis, która duszę jego zbudziła i na

własność zabrała.

—

A więc kocham ją — powtarzał, z pałają

cemi oczami — kocham i nie pozwolę sobie wy

drzeć I

Ciemny szpaler skończył się nagle, a przed o

czami Zygmunta błysnęła koronkowa wieżyczka,

światłem księżyca wysrebrzona, smukłagotyckimi

ostrołukami, a pnąca się śmiało kn niebiosom.

Uniesionyjedną wszechpotężną myślą, nie zwra

cał na to nwagi.

Mam prawo nie dać jej sobie zabrać - mó

wił idąc dalej -

mam prawo odtrącić Orzelskie

go ’jest przecież siostrą Ani, jest moją siostrą.

Wyraz ten , głośno wypowiedziany, oprzytommł

go. Stanął i wzdrygnął się, jak przed widmem,

oczy zaś jego padły równocześnie z zabobonną

trwogą na mury kaplicy. Wstrząsnął się cały po

wtórnie. Z góry, osrebrzony promieniami księżyca,

patrzył kn niemo smutnie wielki napis:

Grób rodziny Dowburtów-Konieckich.

Zygmunt Dowburt Koniecki pobladł silnie.

Przeznaczenie przywiodło go snać tutaj, lak,

była prawie jego siostrą, on zaś, ślepą namię

tnością uniesiony, o mało nie zapomniał o tem...

Maluczko, a byłby rozstrzaskał w gruzy szczęście

swej rodziny, zburzył przyszłość dzieci i spokój

tej, którą kochał przecież..

Oparł się o pień drzewa i z głuchą rozpaczą,

z obłędem nieledwie patrzył w mury białe, obej

mujące szczątki jego ojców i dziadów. Duch ich

przywołał go, bo cień zmarłych chciał mu przy

pomnieć, że kroczyli oni zawsze drogą nczciwo

ści i honorn.

W sercu ostatniego ich potomka głucha wrzała

walka. Próbował zgnieść i zmiażdżyć własne ser

ce, lecz zbndzone podmnchem niezdrowej nami§

tności, broniło się zawzięcie, a szatan zazdrości,

zapuszczając w nie krwawe swe szpony, utrudniał

zwycięstwo ciągiem podszeptywaniem imienia Orzel

skiego.

Na blade czcło Zygmunta wystąpiły krople zi

mnego potu; w zapadłych oczach gorączka i zwąt

pienie błyskały naprzemian.

—

Po co zbudziłeś mię o Boże! —

wyszeptał

wreszcie.

—

Dlaczego nie dałeś mi spać dnchem,

zanim spocznę tn, obok nich wszystkich, w śnie

mogilnym na zawsze ?

Odurzony, walką z sobą samym pijany, zbliżył

się krokiem chwiejnym do grobowca. Oczy jego,

zgorączkowane, zdawały się sznkać jakiejś wska

zówki, jakiegoś pnnktn oparcia i padły na napis

wielki, wyryty na frontonie:

Kochali, cierpieli, ziemi swojej służyli.

Kolana Dowbnrta ugięły się mimowoli, a głowa

na złożone dłonie opadła.

—

Dziękuję Ci, o Boże -

poprawił szeptem

poprzednie słowa -

żeś mię zbudził nareszcie..

Bo kochać i cierpieć, to znaczy żyć jeszcze, to

przyjść do samopoznania sił własnych... Obym,

jak oni, nie zmarnował ich napróżno!

Gdy nazajntrz zrana wszyscy zeszli do sali ja

dalnej ns śniadanie, Zygmout blady by!, lecz spo—

kojny na pozór. Szczupłe jego rysy, ciemnym za

rostem otoczone, drgały tylko czasem nerwowo;

w oczach, przysłoniętych brwią ściągniętą, zapa

lały się niekiedy iskry gorące. Troskliwy, niepo

kojem zaostrzony wzrok pani Anny, nie mógł nic

wyczytać w znnżonej twarzy męża.

U podjazdn niecierpliwiły się konie, do lekkiego

zaprzężone amerykana; pan Lenberg zaś olśnie

wał jnż od półgodziny Anię rozmową swą, pełną

wykwintu i werwy, gdy na progn stanęła Miła,

przybrana w blado różowy, bardzo powiewny strój

poranny.

Panowie powstali. Koniecki, bledszy może niż

pierwej, złożyłjej zdałeka sztywny nkłon i okryw

szy oczy pod pociemniałemi powiekami, stał,

wsparty o poręcz swego krzesła. Pan Lenberg,

czekając aż siostry się przywitają, wysłał kn ar

tystce jedno tylko spojrzenie. N ie; wysłał jedno

tylko oko, bo drogie stało w miejscu, zmrużone

lekko. Ten błyskawiczny rekonesans wystarczył

mu i przekonał, iż piękność Miły, w jasnem świe

tle poranku, również była olśniewającą, jak wie

czorem. Wzrok jego cofnął się szybko, a finan

sista spokojny i wykwintny, z długą, białą ręką,

gładzącą wąs ciemny, posunął się grzecznie kn

artystce.

—

Zaczynam wierzyć — mówił, witając ją —

że Koniecpol jest iście zaczarowanym pałacem.

Tu nawet jntrzenka dwa razy wschodzii dwa razy

jaśnieje dla śmiertelnych.

A nie czekając na odpowiedź, dodał żywo:

—

Ponieważ wiem, ii straciła pani z oczn od

paru tygodni ostatni wyraz ruchu cywilizacyjnego

Enropy, pozwoliłem więc sobie przynieść, zabrane

na drogę pisma, które są najwyższym rucbu tego

wyrazem. Oto: Pan, Ccsmopolisi Magazin Inter

naticnal.

—

Gała literatura kosmopolityczna — zauwa

żyła Miła z uśmiechem.

Międzynarodowa - poprawił z naciskiem.

—

Objaw to najszlachetniejszych dążeń ludzkości

i najwznioślejszy, najbardziej humanitarny kwiat

cywilizacyi zarazem.

—

Więc pan jest stanowczo za zniesieniem gra

nic państwowych?

—

I etnograficznych — uzupełnił.

—

Głosuję

za braterstwem ludów w najszerszem pojęcin tego

wyrazu.

—

A zatem i za braterstwem ludzi prawdopo

dobnie, za znpełną icb równością?

Pan Lenberg wyprostował się z godnością.

—

Nie, pani. Braterstwo to utopia dążąca do

zagłady całego dzisiejszego ustroju; mrzonka, która

zepchnęłaby ludzkość do stanu natnry i znpełnego

zdziczenia. Świat stoi tylko nierównością i pra

wem hierarchii. Bez jednostek wybijających się

na szczyty pieniężne lub społeczne, mocą pracy

czy talentu, niema postępu, niema przyszłości!

Jeżeli pragnę, po wycofania się z interesów, za

mieszkać w Niemczech, to dlatego właśnie, że

tam człowiek jest pewny tego, co zdobył i tego,

co posiada; że oceniany, jak na to zasłużył, za

dojście do wytkniętego celn, może, w zamian za

pracę swą, używać najwyższej sumy wygód i

przyjemności.

Na wargach kobiety purpurowych, a do kwiatu

granatu podobnych, w ykwit! drwiący nśmieszek.

—

A jednak słyszałam wczoraj, że w takim

Koniecpolu zamieszkałby pan chętnie.

Oh, bo mnie nie o miejsce chodzi, lecz o naj

wyższy iloczyn dobra i przyjemności, jakich mi

ono dostarczyć może. Cechy narodowe nie istnieją

wprost dla mnie, a raczej posiadają wszystkie

jednaką wartość. W zamian chylę czoło przed

arystokracyą dncha, arystobracyą pieniędzy i ta

lentu. Gdybym więc mógł zgromadzićje tu w tem

otoczeniu...

(Ciąg dalszy nastąpi).

rrrrdwar

^°

Oddzielne Nra Czasu, o ile zap: eBtarczy w Krakowie?.« in ...

W.Lwowie Czas«jestdot,abrfawbtaffiJSS;K - C

Prenumerata wraz idodatkiem wynosi:

ffmloj.cu

na cały rek na kwartał nmlmitńc)c

Focet§ w państwie auatryaokiem

..................................

c *Jr

» *i1,

1**r-80°L

śsEEBiFF Jw?s«=t-j:fc..-6^. - a s .

w 9wn.ewM prenUr " ? t9 *j ogłoszenia (inseraty) uprasza się nadsyłać f r a n c o

meatowMi 7*tA. " ? Krakowie. -

L/istyreklam acyjne nieopieczetcwane niepodlegaj§opłac’ę

p^mtowej^--Listów mefrankowanych meprzyjmujesię. -

Rfkopismów nadsyłanych niezwracasię.

ftoaiaofaią

piiyjaiją:

n°r

*i",,’* -"

W.m7"1fc*wt* *nr*.dypoeitowe. aiajMswą fraauaraly Uegamla

ir^" JłówmT^id^ handa? k!

» Sukiennicach, biuro dzienników Bersa. handel Ba—

Bnkim!m^ó

dlienn- H °P°eaa 1 Salomonowi |, biuro Mańkowskiej

(Sakieumoe).

,j"

(inaeraty) przyjmuje się aa opłat§ od miejsca wiersza d r obnym diu

kiem

** Pj.°fT"F r°* 40 ont., aa każdy następny po 6 out. -

aalertsu (na8Stronia

ad miejsca wiersza drukiem drobnvm po 80 ont. aa k«i./ ,i*. _

»,i, ,,eal.1frea...

*tl

prayjmui§: w . f c w o w l . biuro *sienników nlioa Karola L udwik a 1. 9, centralne biuro ogłoaseń ulica

Kopernika 1.11, w Pmryim

la P- Adam rae de Yarecme 88, (prenumerata p. W . Baoakowsk

I°i p°d Płr7*°m .ro° dn Chemłn de fer tt); w W i e d . ( , pp Hasaen.teinA Vogler (takt.

H»«b urg u, Frankfurcie a. M., Berlinie, Lipaku, feazyiei i Wrocławiu), A. OppeUk, B. Hossę (takie

w Berlinie, Hamburgu, Monaohinm 1 Norymberd^), 4 Sohalek. H. Dukra. J. Danieberg, H. Friedl

(tylkoprenumeratęnp.H.Goldaohmid* Comp.); w V » .h(.n l. .. m .G.L.DanbeAComp

Pojedyncze Nra (li ct.) i dodatki (4 et,) sprzedaje w Bochni handel A. Ziętkiewieza.

1 z 6 • Strona 1

Mirador - viewer

Czas.

Opis

Struktura

Podobne

Błąd 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador - viewer

Opis

Struktura

Podobne

Błąd 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Pobieranie pliku

Pobieranie pliku

Usuwanie komentarza

Wyszukiwanie zaawansowane

Zgłaszanie błędu