Dziennik

Mirador - viewer

Dziennik Literacki. 1947, nr 21 (25/31 VII).

Adnotacje

Wyświetlanie 444 adnotacji

Dodawanie notatek tylko dla użytkowników zalogowanych

Opcje

DZIENNIK LITERACKI

ROK 1

KRAKÓW 25-31 LIPCA 1947

NR 21

MAR(AN P1ECHAL

7EOFM. ?RZC;ŃSK!

Wypadło ci pićro z ręki, iie! naszyci] cnót i zbrodni,

Szekspirze, nie zaśniesz dzis;ai, choć dawno zgasi twój dzień,

popioiem opadi na karły, sadza czarna od ogni,

w zasfygłe pod reka znaki, w aiiabeiyczny cień.

Zmierzch prószy, awiazda rozbtysia, świai — obrotowa scena.

Tę scenę z awiazd i z obioków widzisz na sława dnie?

Taka w mych oczacb /ak w sławie, choć ;e; właściwie nie ma.

a iednak prawda niemnie/sza od !e; prawdziwe; łebnie.

Ołwarły ;es! łea!r dziejów — wi aźd się ia!a w drama!

przy zmian;ę tych samych zawsze ,dekoracy; i rani.

A czioWł"k od wieków mówi, as!a — ołwarła rana

i ;ak_b ,f włedy samołny łak samo dziś ;es! sam.

i żywo! swój i moc swo/a i swa przed śmiercią bezsiię

zamyka w bieroaiii aes!ów, w dzieła swych rak i nóg,

w zodiaki ii!er nieksz!ałinych, w kons!eiac;e zawiie,

w akiady świa!ei krążących, w sys!emy mrocznych dróg.

0 as!ronomio cudowna, sekre!no nauko serca,

Przedziwna mocą wiązany sło; !w ó; !rudny ąmach,

nie ruszyi ąo czas zawis!ny, rzeczy ziemskich pożerca,

w szystko na jawie sie dzieje, co przed wiekami w snach.

Cóż w;ek nasz? Kropią w s!rumieniu, łza, co spod rzes sie s!oczy,

puis wydobędzie z powierzchni, za kreaiem wodny krąg,

a ode dna prześwi!uid tam!ę niez iemskie oczy,

!warz w nimbie łych kregów-w ieków , dziełem nie naszych rąk.

Z bładeoo w dumie obłicza. z ges!u o!warfej dłoni

wywodzić myśii ukry!e, w różby tajem nych nu!,"

!o wiece;, niż czy!ać z mapy. z sieci na siarczę; skroni,

od której siwizny w serce śmierieiny wieje chłód.

ł?ozsypai się iie! Hamie!a, ciało, ; krew, i kości,

iecz !on z nich wyprowadzony aż doiad czys!y !rwa,

1 ciąan;e się poprzez wieki wzn !osia struna świaiiości,

wspóidźwięczy z krwi nasze; biegiem i w sercach naszych drga.

Gdyby się iudzkość zapad!a a Bóg o niei zapomniał,

odnaiaziby ;a w !e; sirunie, poznał kaźdeąo z nas.

To nic. żeś popiół na kar!ach, sadzą czarną od oąnia,

Szekspirze, nie zaśniesz dzisiaj, choć dawno dzień !wó; ząasi.

Wciąż słychać aios twój nad nam i donośny i s!rasziiwy:

Hamieciei Eheui Makbecici p rzepaść, przepaść za mąiai

Zrywam kurtynę obiudyi Odsłoni am !ea!r źywyi

Pa!rzciei Przypatrzcie się sobiei Sądźcie — śmiechem i iząi

Mańlan Piecha!

ARTUR MARYA SWfNARSKJ

7 Z/, MBZPOA?TZYE"

(Wstęp do tomu wierszy o sporcie p t. ,,Y;rginibus puerisque")

Pa!rz, Horacjuszu, dziś /es! in ac zej. -------—

Przybyiy Muzy w onej ąodzinie;

nad pierwsza ciszą, nad pierwsz ym piaczem

grały do w!óru na okarinie.

W jedwabiu czarnych po łokieć rękawic,

rude i z iiia irysem w ręce.

jaszczurczookie. o skrzydłach pawich

!e Muzy anno !ysiącdziew!ećsełi

Z ;zby iie!ami przeąnaiy cisze,

kwiienie dziecka !u!nia wymio!/y.

A Mars przechodził mimo i słyszał -

jednakże woi; bjachę i kotły.

Przeszkadzać n;e chciał dziewięć iu pannom

(z domu Maiczewskim), chimerze i paw;om;

więc przeszedł prędko i nie przystanaL

nie wstąpił, dziecku nie bioaoslnwił...

Komu koiebią Muzy kołyskę,

!ak powtedz;ałeś. o ai!issimei

!en bieżnią będzie ąardzii i dysk) em,

!en jak cięc;wą zabrzęczy rymem,

Tak, — będz;e śpiewa!, i będzie słuchał,

jak młode siopy arzmła na stadionie.

Niejedna s!roia eo!nie sie ciucha,

niejedna s!roia ze ws!ydu spłonie.

Lecz przecież inna, druąa i czwarta

dojrzeie, madra ! uśmiechnieła,

by także stanać na białych s ar!ach

Dia was. chłopak!. Dia was, dziewczę!a.

KuLt Szekspira w teatrach poŁskich

Artur Marya Swinarskt

w przebiegając myślą historię tea

^ tru polskiego pod kątem w:dze

!^ ^ n ia kultu Sz)ekspira, nie trudno

odkryć czynnik, w krzewieniu

tego kultu bezwzględnie przo.

dujący. Jest nim oczywiście

polskie aktorstwo. Zapewne,

—

nie

mieliśmy dyrektorów, poświęcających

Szekspirowi konsekwentn:e trud ca

łego życia, ani inscenizatorów , tchó

rzących nowe walory kształtowan:a

scenicznego jego utworów, ałe nie

brakło nam świetnych odtwórców ie

go postaci i to odtwórców na miarę u

niwema-iną.

Tradycje Szekspirowskie naszego

aktorstw a sięgają zresztą niemał po

czątków istnienia Teatru N arodowe

go. Sam ,,Ojciec Teatru Poiskiego"

Bogusławski, miał pośród swoich ról

paradnych niepospolitą podobno krea

c ję ,,Króla Leara".

Inteligentniejsi

Prusacy, napływający do Warszawy

po trzecim roz:biorze, staw iali go w

niej na równ-i ze swo-im Iffiandem, co

w ustach Niemca owych czasów było

nie!ada pochwałą. Niedługo później

na gruncie lwowskim Antoni Bensa

tak zachwycił 6woim Hamie-tem które

goś kułturałnego wyższeg-o urzędnika

austriackiego, że ten doradzał mu

wystudiować koniecznie tę rolę po

niemiecku, ręcząc za wpro-wadzenie

go do wiedeńskiego Burgteatru. O

wstrząsającej Lady Makbet Józefy

Ledóchowskiej, dhrg-o po jej ustąpię

niu ze sceny pozostała legenda w

świecie teatra!nym. W W:inie, a póż

niej w Warszawie, Ignacy Werowski

swoim Ote!tem ,,budził dreszcz grozy

na sałi". Urodziwy W ojciech Piaseoki

,.łzy z oczu dam om wyciskał" w ,,Gro

bach Werony", francuskiej przeróbce

,,Romea".

To tyłko nie-którzy z wy-bitniejszych

antenatów tej piejady aktorów, która

od Koźmianowekiej ery w Krakowie

poczynając, za!udniła sc eny połskie

mrow iem postaci Sze-kspirowskich ^

w ytrzym ujących porównania z innymi

teatrami Europy. Pozwolę sobie przy

toczyć 6pi6 chronologiczny znamienit

szych przedstawicielek f przedstawi

cieli Szekspira na wielkich scenach

po!skich, do wojny 1939 r. Będą w

nim może !uki. spisany jest bowiem

z pamięci, po innym 6palonvm w

Warszawie. Zaczynając od ,.Ham!e

ta", tj. sztuki" Szekspira najczęściej u

nas grywanej.

HAMLET: W. Rapacki - J. Króii

kowski — K. Królikowski — Ładno

wsk-i

—

Kotarbiński — Żeiazow ski —

Woleńsiki — Si:-wi-cki - Adwen-to

wicz - Stanisław ski — Bry-dziński —

R. Łuszczkiewiczówna — St. W ysoc

ka — Boelke — Strachocki — Lech

Stępowski — K. Benda — Węgierko.

C"FELIA: Modrzejewska — Deryn

żanka — Marcel!o — Noiret — Sie

ma6zkow a — Y ederowiczawa — Mor.

ska — Popławska — Bednarzewska —

Malanowicz — Mazarekówna - Ja

roszewska.

OTELLO: Ladnowski - Boiesławski

—

Bo!. Leszczyński — Żelazow ski —

R ygier — Kn-ake Za-wadzk-i

—

Wę

grzyn — Junosza Stępowski — Brac

ki.

DESDEMONA: Mo-drzejews)ka

Derynżanka — Teo-fila Nowakowska

—

Marcełło — Wi-snowska — Stacho.

wieżowa — Siemaszkowa — Bedna

rzewska — Pancewiczowa — Szyim

żanka — Jaroszewska.

ROMEO: Wardzyński - Tatarkie

wicz — Ladnowski — Fei. Benda

S!iwicki - Wołeński - K wieciński—

Wostrowski — Osterwa — Taras:e

wicz - Pawłowski.

JULIA: M odrzejewska — Teofila

^ Nowakowska — Derynżanka — Mar

cel!o — Siem aszkowa — So!ska —

Bednarzewska — Pancewiczowa

Szyiinżanka — Bies:adecka — Jaro

szew ska — Lubieńska.

MAK-BET: K. K rólikow ski - W . Ra

packi — Ladnowski — Boi. Leszczyń

ski - Żelazowski - Kotarbiński -

Rygier — Sosnowski.

LADY MAK!BET: Aszpergenowa -

Rakiewiczowa — Hoffmanowa — Mo

drzejewska - W ysocka - Mrozow

ska — Łuszczkiewicz G al!owa — Pan.

cewiczowa.

KRÓL LEAR: Ladnowski - Bo! Le

szczyński - Rygier - Knake Zawa

dzki — Węgrzyn.

SHYLOCK: K. Królikowski - J .

Kró!ikowski - W . Rapacki - Rych

ter — K otarbiński - Żelazowski -

Knake Zawadzki — Fiszer — Feld

man — K. Kamiński — Jaraoz — Ju

nosza Stępowski.

RYSZARD III: W . Rapac!ki - Lad

nowskl — Żelazowski — Rygier —

Cbmie]iński — Jaracz — Bończa.

BEN)EDYKT: W. Rapacki - F. Ben.

da — Lu-bicz — Boi. Leszczyński —

So-biesław — Hierowski — Tarasie

wicz — Jerzy Leszczyński — Aifr

Szymański — J . P:chelski — W!. Sta.

6zewsk:.

BEATRIKS: Hoffmatnowa — Mo

drzejew ska — Stac-howiczowa - Sien

nicka — Solska — Przybyłko Potocka

—

Mazarekówna — Zak!icka.

VIOLA: Modrzejewsk-a

—

Siemasz.

kowa — Solska — L. Barwińska —

Mroz-o-wska — Z. Barwińska — Smo

sarska — Ordonówna.

PETRUGHIO: W. Rapacki - Boi.

Leszczyński - W o!eński - K otar

bińs-ki

—

Sobiesła-w

—

Solski — Je

rzy Leszczyński — Osterw-a .

ROSALfNDA: M odrzejew ska — Lu

dowa — So!ska — Roma-nówna.

Nie wolno w tym spisie p-o-minąć

dwóch ka-pitainych kreacji Jerzego

Leszczyńskiego: M arka Antoniusza i

Korioia-na, które mo-żna było widzieć

tyiko w W-arszawie.

Zna!tomi!y ar!ys!a J?omdu jako Au!o

!ykus w ,,Zimowe; powieści"

Wreszcie musi się wspomnieć o

w ielkiej oso)bliwości poiskiego teatru:

jedynie nasz teatr wydał epizody

Szekspirowskie, którym : ich twórca

na gości-nnych

występach potrafił

przyciągać tłumy,

—

pomniko-wego

Chudogębę i sędziego Dog-be-ry Lu

dwika Solskiego. I dwie inne, nie tak

roz-gło-śne i rozpowszechnione, ałe tej

6amej ran,g: artystycznej sięgające:

Wł. Rontana Złodziej Antolykus z ,Z:,

m owej powieści" i J. Po-pławskiego

Kaliiban z ,,Burzy".

O bie, po-do-bnie

jak arcy two-ry So-lskiego, czekające

na oso)bne monogra)fie.

Ile nazwi6-k i i!e radosnych wspom.

nteń d!a starszyc)h i młodszych pcko

!eń! Iłe niepospołitych indywidualno

ści artystyczmych! Histori-a sztuki a!:

torsk:ej, na którą jeszcze zawsze cze

kamy na próżno, utrwałi kiedyś :ch

znaczenie w ew olucji wid-owiska te a

tralnego w Polsce.

Wspom-nijmyż

krótko choć niektóre.

Modrzejewskai W g-ałer:i między

narodowego wirtuozostwa aktorskie

g-o XIX wieku, wyga-sającego im bli

żej tamte: wojny, jedyna nozycia poi

6ka. I jedyny (obo-k Pa-derewskiego)

nasz wie!ki atu-t propagandowy w

czasach, g-dy o pro-pagandzi-e w teraź

niejszym sensie, nie było mowy. Pie

lęgnowany przez całe życie kunsz-t

słowa najwyższej miary, o jakim now

sze pokoleni-a aktorskie naw et poję

cia nie mają. N -iezwykła zdolność w e

w nętrznej przemiany, błyszcząca naj

świetniej właśnie w trzech komedio

w ych postaciach Szekspira: w V:ołi.

Roza!indzie i Beatriks, ta-k b!iskich so.

b:e pod wieioma względami. Jej hu

m or Rozalindy f humor Beatriks, czy

śmiech obu tych dziew czyn — to by

ły dwa odmienne światy. Ałbo komi

czn-ie naiwna nieporadność Viołi. że

by jej posełstwo miłosne przypadkiem

nie za dobrze się udało! Z tragieznych

postaci z biegiem łat przypominała

tyłko ogromnie kobiecą La-dy Makbet,

zaś kilka rół, kreowanych po ang:eb

6ku w Ameryce, jak w ,,Krółu Janie",

w ,,Henryku VIII", w

,,Cymbei:nie" .

nigdy nie pgłądano w polskich tea

trach.

)

Bolesław Leszczyński.

—

Miał trzy

ro!e szekspirowskie, w których mu na

pewno żaden Anglik ani żaden Nie

miec nie dorównał. To przede wszyst

kim: Otello, wspaniały rycerz z J a

kiejś ballady mauretańskiej, — rycerz

i poeta zarazem. Jego ,,poemat", opo

wiadany przed senatem, jego eksta

tyczne p-owitan:e na Cyprze, czyniły

zrozumiałym piorunujące wrażenie,

jakie musi,ał wywrzeć na Desdemo

nie; g-dy gromił Cassia, zdawało "się,

że sklep-ienie runie

na winowajcę

który tak dalece z,apomn:ą) o swej

czci ryce-rs-kiej. Czł-owtek ta:k nie

przejednany w sprawach honoru, nie

mógł inaczej skończyć! — Zupełnie

inny świat to — Petriuchio Leszcza:

wieiki pan z żywym poczuciem hu

moru, ironista, traktujący początkowo

swe poskrom-i-cłe]stwo jak ciekawy

eksper.yment sportowy, z biegiem wy

padków ,

ulegający 6am wdziękowi

poskramianego

obiektu,

w kto:ym

rozbudza rów nież żywe uczucie. Jeg o

filuterny

uśmieszek, — m ożna by

rzec: połową twarzy — ,godził z naj

bardziej brutalnymi zabiegami po

skr-otmicieiski-ej kuracji, ł w reszcie:

król Lear, krói z baśni nordyckie;,

,,mo-narcha w każdym calu "...

Z Żeiazow skiego licznych kreacji

Szekspirowskich, najciekawszy był

t,akże Oteiio. Zupełn:e inny niż Le

szczyńskiego.

Dawał w niej o-braz

skupionej

energii człowieka innej

kuitury, nie dość pewnego s-iebie n a

obcym gruncie,, któreg-o pierwotność

wulkanicznymi wybuch-ami cgraz wy

rywała się spoza maski opanowan-a .

Kreacja wirtuozowsko wypracowana

w szcze-gółach.

Wiełkie zasługi dła spr-awy Szeks

pira miał Bolesław Ladnowski, gorą

cy wiełb:ciei jego poezji. Po-staci Kre

ow ane w teatrze Kożmiana, przeszcz.e

pi-ał później na teren lwowski, oscy

!ując ustawicznie między tym: dwo

ma miastami, Za jego sprawą odbyło

się w Warszawie coś w rodzaju cykiu

szekspirowskiego — jedynego dotąd

w Polsce — podczas niesłychanie u

pałnego łata 1879 roku. W tych pier

wszych gościnnych występach przed

przejściem na scenę w arszaw ską graf

Hamlet-a, Romea, Otei!a i Kró)a Lea

ra, — razem

czternaście widowisk i

jedyne 14 nadkompletów w całym se

zonie Teatru Letniego, nie przysto

sowanego jeszcze podówczas do gra

nia w zimie. Z Kra-ko-wa m:ał juz ta

ką renomę, że przed pierwszym wy

stępem w ścisku przy kasie zemdłał...

stójkowy rosyjski m ający" pi]nowąć

porządku. Rozpisywała się o tym ca

ła prasa. Z natury nie miał Ła-dnow.

sk: warunków na ideałnego odtwórcę

ftgur Szekspira; był niski : głosu nie

posiadał dźwięcznego. W szystkim ty ,n

kreacjom nie dostawało czegoś do do

skonałości, ałe kułturą, świetną zn a

jomością rzeczy i wypraco-wan em

szczegółów potrafił zastąpić te braki.

Na obszerniejsze traktowanie tego

bogatego przedmiotu bra-k niestety .

miejsca w piśmie nieściśle tachoWym

W o-kresie pomiędzy ostatnimi w oj

nami, zni!kały ze scen naszych nie tył.

ko 6ztuki Szekspira, — aie znikał —

co w praktyce teatratnej może waż

niejsze — typ aktora, o-ddanego jego

twórczości, co skłaniało dyrekcje do

uwzględniania ]ej

w repertuarach.

Starzy m:strze pomiik!i, kreacje, które

mo-głyby stać się ogóinopoiską w ła

snością teatrainą 6tały się rzadkie. Je

szcze Adwentowicz fascynował swo

im Ham]e-tem. b!iskim kuzynem O ska

ra Aiwinga, a po nim Brydz:ński bły

snął ostatnim wykwitem romantycz

nego wi-rtuozostwa. aie już w Ote!iu

f Śhyłocku Junoszy Stępowsk:ego po

ciągała raczej osoba wykonawcy niż

siła odtwórczej sugestii. Z artyste-k

jedynie St. Wysocka powtórzyła na

kiłku scenach i w Jugosławi,i swój

eks-peryment Hamletowy, niesłusznie

ośmieszany przez niedokształconych

rece-nzentów, gdyż było to śwretne

niem-ał seminaryjne studium. Dwóch

niepospołitych Lady Makbet Róży

Łuszczkiewtoz-Gaiłowej j L. Pancewi

czowej nie wi-dział nikt poza K rako

wem i bo-daj czy gdzickołwiek i,ndziej

tragedia ta by!a grana. Przed samą

w ojną Zakłicka miała odwagę, wyna

grodzoną sukcesem, ożywienia w kil

ku teatrach Beatriksy. Podcz-as w ojny

oczywiście nikt nie mógj myś!eć o

Szekspirze.

Na t!e sytuacji, jaka się wytworzy

ła w ostatnim 25-łeciu, inicjatywa Mi

nisterstwa Kuitury j Sztuki wyrasta

do znaczenia poważnego i potrzebne

go kuitura!nego czynu. O nie bardzo

budującym rezonansie tej inicjatywy

w teatrach była już mowa poprzednio).

Do-tychczasowy przebieg turnieju na .

suwa poza tym wie!e wniosków na

tury Ogólniejszej. Wypowiedzieć ]e

-wo-lno będzie dopiero po ostatnim za

padnięciu kurtyny.

Teofi! T rzcfńsM

1 z 4 • Strona 1

Mirador - viewer

Dziennik Literacki. 1947, nr 21 (25/31 VII).

Opis

Struktura

Podobne

Błąd 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador - viewer

Opis

Struktura

Podobne

Błąd 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction