Czas.

Mirador - viewer

Czas.

Adnotacje

Wyświetlanie 437 adnotacji

Dodawanie notatek tylko dla użytkowników zalogowanych

Opcje

M 63.

Kraków 18 Marca - Środa.

Rok 1857.

D z i e n n ik wyohodzi oo dzień rano wyjąw szy poniedziałki i dni nast;pnjąoe po

?S,^świętach,

ł§o.’łte .

lęczny

dniem każdego miesiąca.

łzi en nik ,Cza."

to Państwie Austryackiem (pocztą)

’ i z n i e ...................................z łr . 20

B10

11 .toinie ......

.—^

-,w.

- u | miesięcznie ......

Przedpłata na Dziennik ,Czas" z Dodatkiem

w Krakowie

to Państwie Austryackiem (pocztąj

r o cz n io ................................. z łr . 26

p ó ł r o c z n i e ................................ n 1 3

k w a r t a l n i e ............................. n

Na sam nD odateku prenumerować niemożna.

rocznie. ..... ;

. iłr. 30

p ó łr o c z n i e ............................ "

k w a r t a ln ie ............................

CZAS

Przyjmują się do umieszczania w Inseratacłi.

0M08ZENIA, ODEZWY, i m DOMIENIA, DONIESIENIA wszelkiego rod zaju , ty -

oząoe się przemy słn , handlu, rolniotwa, sprzedaży, kupna, dzierżaw

sa ppłatą:

Od wierszżl drobnego ca jedno

ow e omieszczenie po 4 kr,, za następne po 2 kr

Do Każdego inseratn z .

son o byó winno 10 kr. na opłatę stęplową za

każdorazowe amieszczen r.

l .) o t y z pieniędzmi jirenameraoyjnemi i inseratoweml p rzesyłane byó winny

franko do Bióra Expedycyi Czasu.

lj i§ ty reklamacyjne nieopieozętowane nienlegają frankowanie

l .i s t y niefrankowane nieprzyjmnją się.

f^ T Numer pojedynczy dziennika kosztnje 5 kr.

Kraków 17 marca.

Ci^g dalszy wykładu prawa o małżeństwie.

O sąd,zie małżeńskim .

Sprawy małżeńskie katolików należą do sędziego

duchownego, któremu fedynie służy prawo wyroko

wania o ważności małżeństwa i wynikających stąd

obowiązków. Względem skutków ściśle cywilnych ze

związku małżeńskiego wypływających, rozstrzygają

sądy świeckie’). Sędzią tym jest biskupa) wykonu

jący swą władzę sądowniczą, za pomocą sądu du

chownego małżeńskiego ł ). On albowiem mianuje

członków tegoż sądu, zawiesza według swój woli

wykonywanie czynności urzędowych tychże lub tóz

ich od takowych zupełnie uwalnia 4). Wybór sędziów

powinien prść na mężów, posiadających potrzebne

do tego przymioty i wolnych od wszelkiego zarzutu.

Nakoniec biskupowi winien sąd małżeński przedkła

dać każdą razą swe rozstrzygnienia sprawy przed

wydaniem wyroku, a gdy on rozstrzygnienia to

znajdzie niedostatecznie ugruntowanym, nakazać mo

źe ażeby sąd wskazane przezeń okoliczności jeszcze

raz wziął pod dojrzałą rozwagę i doniósł mu o wy

nikłości swych ponowionych narad 5).

Sąd duchowny małżeński, składa się z prezesa

i czterech do sześciu członków. Sądowi temu po

winien być dodany pisarz, oraz osoba zdolna zastą

pić radzcę, którenby nie mógł wykonywać swego

urzędowania. Prawodawca uważa za rzecz stósowną,

by temuż zastępcy dozwolono mieć udział atoli bez

głosu, nawet w tych posiedzeniach sądowych, które

uzupełnienia nie wymagają. Jeżeliby z powodu roz

ległości okręgu sądu duchownego, sam prezes nie

był w stanie zadosyć uczynić obowiązkom, z prawa

nań przypadającym, powinien mu biskup dodać za

stępcę 6) i oznaczyć zakres działalności tegoż za

stępcy 7).

Przedmioty, któro na posiedzeniu sądowem mają

być wnoszono, rozdziela pomiędzy redzców, prezes,

jeżeli biskup inaczej r.ie postanowi. Wyrok zapada

bezwzględną większością głosów. Prezes głosuje o -

Itatni. Głos jeg o jest rozstrzygającym, jeżeli po wli

czeniu tegoż, równość głosów się okaże. Rzecz ma

się atoli przeciwnie, gdy idzie o ważność małżeń

stwa, w ówczas albowiem, w razie równości głosów,

zawsze za ważnością małżeństwa wyrokować nale—

Kv 7), Radzca sądu małżeńskiego winien się wstrzy

mać od wykonania urzędowania swego, ilekroć razy

rzecz idzie o sprawy osób, do których on zostaje

w stosunkach tego rodzaju, iżby za świadka wątpli

wój wiHry był uważany, lub tóż do św’iadectwa wcale

nie był przypuszczonym_

Niemniej ustanowi biskup obrońcę małżeństwa w o -

sobio męża celującego pobożnością i znajomością

prawa, a to o ile być może, stanu duchownego,

gdyby zaś tenże dla jakiój przeszkody urzędu swe

go dopełniać nie mógł, zamianuje mu uzdatnionego

zastępcę 9)- Obrońca małżeństwa obowiązanym jest

zaprzysiądz tak przy objęciu urzędu, jako też każdą

razą, ilekroć o ważność małżeństwa chodzić będzie,

że wszystko, co tylko do utrzymania związków mał

żeńskich posłużyć może, z pilnością zbada i w obro

nie takowych użyć nie omieszka. Również winien

on być przytomnym przesłuchaniu stron i świadków,

i w ogólności wszystkim czynnościom sądowym’°).

Drugą instancyą sądową w sprawach małżeńskich,

jest metropolita prowincyi kościelnój, trzecią zaś Sto

lica św. Taż je st i czwartą instancyą sądową w tych

wypadkach, w których stósownie do przepisów pra

wa kośoielnego, sprawa przed sąd czwartej instan

cyi wniesioną być może, lub tóż wniesioną być po

winna. Również rozstrzyga i w drugiej instancyi

Stolica św. te sprawy, w których wyrokował w pier

wszój instancyi metropolita lub biskup z pod juryz

dykcyi metropolity wyjęty. Sądy trzeciej i czwartej

instancyi dopiero mają być oznaczone" ) .

Jeżeli małżonkowie działający o nieważność mał

żeństwa, mieszkają w znacznej odległości od siedzi

by sądu małżeńskiegOy a przed tymże sądem już

Się raz osobiście stawili, wolno jest biskupowi mia

nować na ich prośbę pełnomoooika, w celu przed

siębrania z niemi dalszych przesłuchiwać, w miejscu

lub tóż w pobliżu ich zamieszkania, w którem to ra

zie może prosić obrońca małżeństwa, ażeby mu za

stępcę wyznaczono If). Każde dochodzenie sądowe,

któremu obrońca małżeństwa lub jego zastępca nie

był przytomnym, jest bezskuteczne i nieważne ’°).

Również obowiązanym jest biskup, upoważnić w mia

rę stosunków miejscowych, jednego lab więcej ka

płanów do udzielenia dyspensy ed wszystkich trzech

zapowiedzi, w razaeh, gdy obawa bliskiego zgonu

żadnój zwłoki nie dozwala ’3). Nakoniec w odleglej

szych miejscach dyecezyi, winien tenże mianować

komisarzy z upoważnieniem dla odbierania próśb i

przedsiębrania dochodzeń, w sprawach o rozłączenie

od stołu i łoża, dodając im oraz pisarzy do przed

siębrania p/otokułu potrzebnych 14).

Odwołanie się, należy zapowiedzieć w przeciągu

dni dziesięciu, po doręczeniu w yroku, a to w tym

sądzie, przeciw którego orzeczenia takowe jest za

mierzone, ten zaś odeszle akta sprawy do wyźszćj

instancyi, w przeciągu dni trzydziestu, również od

czasu doręczenia liczyć się mających. Stronę apelu

jącą należy zawiadomić o tem z przypomnieniem, iź

w przeciągu dni trzydziestu od doręczenia zawiadomie

nia, przedłożyć ma swe uciążliwości sędziemu, do

którego się odwołała.

Prośba o przedłużenie terminu, powinna być po

daną do sądu, któren wydał wyrok zaapelowany, i

przedłużenie to, tylko dia bardzo ważnych powc

CZĘŚĆLITEmCK(HRTK ItCZN’A .

POSIEDZENIE PUBLICZNE

c. k. Towarzystwa Naukow. Krakowskiego

na d. 28 lutego odbyte.

(Dokończenie.)

Zaproszony na prezesowskie krzesło nowo obrany Pre

zes Cz. Franciszek Wężyk przemówił do publiczności

w wyratach, które żywe na obecnych sprawiły wraże

nie, dotknął bowiem i wiele wspomnień serdecznych

dla naszej pamięci, i potrącił myśli mogące być ska

zówką w usiłowaniach, jakich się nigdy wyrzekać nie

powinniśmy, nawet w najwątpliwszych chwilach. —

Szczególniej zestawienie dwóch epok podobnych sobie,

epok usprawiedliwiających zawiązki tego rodzaju, jak

zawiązek Towarzystwa Naukowego, było pomysłem wy

świecającym i potrzebę takiego ciała naukowego, i cel

onegoi zbawienny.

Przytoczenie wyrażeń samego mówcy wyręczy nas

od streszczania, któreby niemogło mieć tćj mocy, jaką

miało żywe jego słowo.

,M.i starość swe niedostatki, ale ma również i pocie

chy. Te już gasnące oczy patrzały z bliska na wy

darzenia ogromnego rozmiaru. Szły one pędem piorunu

obok tych ramion co ju ż niezdolne do dźwigania ża

dnego ciężaru. Nie wspomnę o tych, które spotęgo

wały się w dziejach. Jedno napomknę, jako mąjące po

winowactwo z naszem Towarzystwem i celem. Gdy

w końcu ubiegłego stólecia zapadł wyrok zagłady na

caty naród, całą wielomilionową rodzinę; gdy młodzież

nasza strzaskane miecze przekuć musiała na lemiesze

i radia; gdy osiwiali w usługach kraju starcowie kryl

swą rozpacz w kąty doihowe— kilku gorliwych mę

tów zebrało się do uratowania ostatniój przodków spu

ścizny. języka; przyzwoliła im władza, a Bóg po

błogosławił czystym zamiarom.

aM’wunJu8t,pociątekTowar^ 8twa Przyjaciół nauk w War—

Ryłem w tenczas poświęconym naukom młodzia

nem. Na kat de posiedzenie publiczne biegliśmy wszy

scy; a gd/ się ozwał głos jędrny Albertrandego, powa

żnego przewodnika Towarzystwa i sędziwego biskupa,

gdy pełen nauki i żarliwości Czacki przemawiał,— gdy

niezbyt dawno pasterz tutejszćj Chrystusowej owczarni

Woronicz dostroił swą lut ię do dźwi,ków Jeremiasza

proro’ a i wybrzmiał nn mój pieśń wielką o sławie przod

ków— wszyscyśmy płkkali.

—

Alei ci, co Towarzy

stwo Werszawskie założyli, byli to męże wielkiego po

świecenia się i wielkiój zasługi. Chreptowicz, Potoccy,

obaj Śniadeccy, Osińscy, Poczobut, Jundiiłł, Ossoliński,

Krajewski, Skrzetuski, Kopczyński, Kołłcntaj, Karpin

ski, i Julmn Ursyn — są to nasze do dziś dnia za

szczyty! Mógliebym pominąć tę jednę z najwydatniej

szych tego Towarzystwa potęg-" Staszyca?— To po

sąg z różnorodnego kruszcu, ale odrazu ulany. Dziejo

pis, i ścig?jący najdrobniejsze wiadomości statystyk,

geolog i poeta, ekonomista polityczny i filantrop — i

dróg budownik i twórca górnictwa! Oszczędny aż do

skrzętności i zapomnienia osobę, grosz do grosza gro

madził, by z czasem miliony na użytek publiczny po

święcić. On zakupywał włości i osadzonych w niih

włościan usamowolniał; on przepłacał domy i wznosił

gmachy, a urządzone różnym zakładom rozdawał. Kie

dy po zgonie Albertrandego Towarzystwo Przyjaciół

nauk swym go prezesem wybrało, gdy uznał, i e daro

wany poprzednio przybytek jest ju i za szczupły, pod

niósł s_w)in kositem gmach okazalszy i przed nim po

sąg największego nauką ziomka (Kopernika) umeśeił.

I ten mąż tak zasłużony i wielki spoczywa dotąd na

Bielańskiój pustyni pod skromnym, t darni ojczystym

pomnikiem.

, Z jakich prac zasłynęło Towarzystwo Przyjaciół

nauk w Warszawskie o tem poświadczą rozdrukowane

roczniki. Rychło po zgonie Staszyca i po trzydziesto

letnim istnieniu, spotkała toż Towarzystwo cierniowa

korona. Niedosyć: spotkała jeszcze zniewaga. Lecz

gdyby do niój była prłyezyns, wyrok stałby się zbyte

cznym. Nikozemność, a smobójstwo— to jedno.

,Towarzystwo naukowe krakowskie powołało i kształ

ciło się na wiór i podobieństwo tamtego. Mądra rachu

ba złączyła je s uniwersytetem Jagietońskim. Kraków

dów będzie udzielonem. W razie gdy według okoli

czznośoi zachodzi potrzeba proszenia Stolicy g. o

zamianowanie pełnomocnika, sąd o zamianowaniu ta

kowego urzędownie zawiadomiony, bezzwłocznie do

przesłania aktów przystąpią).

Korespondencya Czasu.

W ied eń 15 marca.

m Układy między Francyą i Austryą o przyszłą or

ginizacyą Księstw Naddunąjskich toczą się na drodze

depesz, które między Paryżem a Wiedniem w tych o

statr ich dniach były dość częstemi. Baron de Bourque

ney i hr. Buol zgadząją się na wszystkie kwestye ty

czące się połączenia interesów handlowych i przemy

słowych tych prowincyj. Lecz w zaprowadzeniu jedno

ści politycznej jest ciągle ta sama co dawniej między

Paryżem a Wiedniem różnica. Dotąd wszakże gabinet

tutejszy nie oświadczył, żeby dalsze obstawanie przy

swych widokach gabinetu paryzkiego w tej i ’erze mo

gło narazić dobre i przyjazne stosunki, które di ;d trwały

między niemi. Austrya nie powoduje sięg ; am inaem

prócz przekonaniem, że połączenie poiityczre Księstw

nie odpowiedziałoby temu celowi, który osi.ągnąć chce

Franeya i że sprzeciwiałoby się w swych następstwach

zasadzie utrzymania całości państwa oaó irańskiego.

Pomija nawet zarzut niebezpieczeństwa jnieby stąd

wyniknąć mogło dla jej pogranicznych prow;neyj. Szu

ka wyłącznie skutków, jakieby to połączenie sprowa

dziło dla samychże prowincyj naddunajs)ich. Wszak

że to pewna, że głos zebranych dywanów, wziętym

będzie ze wszystkich stron pod ścisłą rozwagę. Rząd i

tutejszy prowadzi tymczasem dalej z całym pośpiechem

prace przygotowawcze do urządzenia wolności żeglugi

na Dunaju. Komisyę obie posunęły swe prace w tym

względzie już o tyle, że raporta szczegółowe będą mo

gły być wkrótce przedstawionemu

Odpowiedź hr. Cavoura jeszcze stąd nieodeszła. Ba

ron Bourqueney i sir H. Seymour dokładają ciągłych

starań, żaby skłonić gabinet tutejszy do spokojnego na

drodze dalszych układów załatwienia sporu. Ogólne

jest mniemanie, źe na tóm się skończy. Gi%ęta, M e -

dyolańska dała to pr?ęczuć mówiąc nie dawno, że

Austrya liczyć będzie na sąd, który sam hr. Cavour o

swem dziennikarstwie w swej nocie wyrzekł.

Amnestya dana w Neapolu małe zrobiła w tutejszym

świecie dyplomatycznym wrażenie. Większem jest wra

żenie z powodu tych plakatów, które w dzień nastę

pny znaleziono na ulicach. Opozycya przeciw systemo

m)§95U.k.9)§96U.k.3)§97U.k.4)§

98U.k.5)§178U.k.6)§97U.k.7)§99U.

k.8)§100U.k.9)§114U.k.10)§125U.k.

n)§101U.k.la)§146U.k. ’3)§85U.k. ,4)

§146U.k.15)§101U.k. ,6)§102U.k.

wi obecnemu, jak z tego wnosić trzeba, jest silna i u

organizowana. Król trwa wszakże przy swych dawnych

postanowieniach. Gabinet tutejszy patrzy na to wszy

stko z ubolewaniem.

Hr. B(ilów ma ciągłe narady z hr. Buoiem. Widział

on również posłów Francyi, Anglii i Rosyi. Rząd duń

ski chce cały spór przenieść pod sąd konferencyi jak

w r._ 1852. Lecz zdąje się, że Austrya i Prusy odnio"

są się wprzód do Bundestagu.

N. Pan pracuje codzień z ministrami, a szczególniej

z baronem Bach. Mówią, że ważne rozporządzenia ty

czące się administracyi ogloszonemi wkrótce zostaną.

Poznań 14 marca.

Wiadomości z Królestwa Polskiego udzielone w nu

merze 58 pisma waszego bardzo nas tu zajęły. Cho

ciaż bowiem powtarzacie je z ostrożnością, pismu w a

szemu właściwą, chętnie im wierzymy, bo i skąd-inąd

różne tego rodzaju wieści dochodzą. Patrząc na spra

wy europejskie, na wielki przykład wspaniałomyślności

w Lombardyi dokonany, na zajęcie się wielkich mo

carstw sprawą kantonu neufchatelskiego, którego stan

obecny pomimo śe wypłynął z radykalnej akcyi ma być

uprawnionym, na opiekę przyobiecaną przez państwa

europejskie Mulfanom i Woloszczyznie, trudno nie zwró

cić uwagi na fakt i prawo, w kierunku prawdy tak

bystro lyętój w artykule ostatnim waszego D od atku .

Między naj ważniejszemi atoli faktami z prowincyj pod

rosyj8kiem berłem zostających trzebaby policzyć list pa

sterski biskupa Borowskiego tyczący się unitów, gdyby

rzeczywiście był tej treści jak tutaj mówią, bo tekstu

nie mamy i tylko z opowieści jest o nim mowa.

U nas obecnie cichutko, jak na czas postu przystoi.

Zdąje się, i e was nie doszedł list mój ostatni, w któ

rym wspomniałem o niektórych krążących wieściach

jako to: że p. radzca Nordenpflicht przeniesiony być

ma z awansem aa prezesa regencyi czy połicyi do Kró

lewca ; — że podobnoś otrzymamy jedno gimnazyum

więcej i to w Gnieźnie, o co starali się od lat wielu

osobistemi zachodami i publicznemi wnioskami deputo

wani nasi, nie oni jednak to otrzymali, ale petycya u

rzędników i wojskowych miasta Gniezna;— że poda

tek od dochodu do coraz nowych zajść dąje powód,

szczególniój w tym roku, gdzie według instrukcyi rzą

dowej miano przyjąć dwa talary czystego dochodu

z morgi jako normę; komisyę stanowe zasady tój nie

przyjęły, lecz rząd przy niój obstąje i ostatecznie j ą

zapewne przeprowadzi, bo wszystkie reprezentacye sta

nowe i inne tracą cod?iennie na sile i stają się czczą

formą w obec potęgi administracyjnój. Donosiłem takie

o przybyciu do Poznania hrabiny Działyńskiój z domu

księżniczki Czartoryskiój, jako t ei o zgonie śp. Walen

tyny hr. Mycielskiej, którąj ciche cnoty, pobożność i

dobroczynność prawdziwy żal po sobie zostawiły.

Powtórzywszy w krótkich wyrazach treść listu mego,

już niebył stolicą. Mogłoź gdzie indziej istnieć intelli

gencyi więcej, jak w szkole głównej, która ju ż wtedy

cztery wieki bytu swego liczyła? To kaidy Rektor u

niwersytetu był z prawa prezesem Towarzystwa nau

kowego , członkiem każdy profesor. —

Resztę promieni

naukowych rozstrzelonych po krąju snadno było spro

wadzić do wspólnego ogniska, a gmachy uniwersytetu,

księgozbiór, muześ, drukarń a, służyć mcgły zarówno

obu zakładom. I tak istniało toż Towarzystwo przez

lat przeszło czterdzieści. Przed rokiem zapadło posta

nowienie wiecznego !Uniwersytetem rozdziału, a ztąd

potrzeba nowych statutów i urzędników, których wybo

ry spełnione pod koniec roku zeszłego i potwierdzone

następnie dozwoliły nam stanąć w obliczu powszechno

ści krąjowej, dziś po raz pierwszy w nowąj postaci.’1

Mówca jak widzimy skreślił tu w krótkości dzieje

Towarzystwa, opierając je n a tradycyi poc lodzącej

z czasów wielce smutnych, kiedy z wielo wiekowój pra

ey narodu, została tylko biała karta, bo nic a nic nie

było cóby widomie reprezentowało jego życie, choćby

cień życia, żadnego ogniska ani dla interesów materyab

nyeh, ani moralnych — jednostki tylko w rozbiciu, bez

świadomości wyraźnej celu, ledwo przeczuciem go od

gadujące."

Gdyby pomysł Albertrandego, tylko na tój

ograniczył się zasłudze, że się zainteresowano dla cze

goś, co z nas samych płynęło, co dawało świadectwo

że jesteśmy — byłby godzien czci potomnych, a coż do

piero urzeczywistnienie go, w nakazanym koniecznością

momencie.

—

Umiał też mówca wyrazie całą wdzię

czność N. Panu i ministrom jego, i e pozwolił na nowe

ukonstytuowanie się Towarzystwa naukowego, które

będąc od uniwersytetu oddzielonem, traci przez to wszy.

stkie prerogatywy, i dogodności materyalne, jakie z po

łączenia tych dwóch ciał wypływały.

Wtem położeniu zostawiąjącem Towarzystwo nau

kowe prawie na bruku, bo nawet sale na posiedzenia,

składy na bibliotekę, na muzeum, są mu tylko z łaski

udzielane i to do chwili, póki uniwersytet sam niezapo

trzebuje ustąpionego przytułku - w tem położeniu, je

dna dla Towarzystwa otucha, że jeśli nieznajdzie się

nowy jaki Staszyc coby znaczny kapitał włożył na za

kupno domu gdzieby i ’ę Towarzystwo pomieścić mo

gło, to mogą się znaleść liczni Staszyce przynoszący

cząstkowe ofiary na ten cel obywatelski. Trzeba bowiem

wiedzieć, że fundusze Towarzystwa składające się je

dynie ze skromnych opłat wnoszonych kwartalnie przez

kilkudziesięciu członków czynnych, ledwo wystarczają

na druk Roczników i książek ściśle naukowych; niepo

dobna więc myśleć nawet, aby samo mogło się zdobyć

nietylko na godny dla nauk przybytek, ale nawet na

przyzwoity kącik, gdzieby aię posiedzenia prywatne i

publiczne odprawiać mogły.

Mówca wystawiwszy to położenie Towarzystwa nau

kowego, a przeczuwając, ie glos jego nie będzie gło

sem na pustyni, taki zwrot uczynił do zgromadzonych

licznych słuchaczy:

,Ale jest źródło niewyczerpane zasobów, które wi

dzę tak jak na dłoni, w sercach zacnych współziomków.

Z tego to źródła płyną wszelkie szlachetne natchnienia

i czyny. Dacieżii jedynemu j u i narodowemu Towarzy

stwu naukowemu zmarnieć w nieuchronnem tulactwie?

Oto z tą myślą i tym statutem w ręku, który nam w ar

tykule 45 dozwala przyjmować dary pieniężne— wycią

gam do was Rodacy sędziwą prawicę! Są j u i szlachetni

męże, co się z chęcią ofiar zgłosili — Te zapisałem

w głębokiej pamięci. Krótki jest zakres urzędowania

moj?go; rok już poczęty, niebawem upłynie. Lecz je

śli przed jego ubiegiem ujrzę choć jeden promyk na

dziei, i e z czasem mieć będziem własny przytułek, jeśli

błyśnie otucha, i e pod’Tamy pod jednym dachem złą

czyć się z dwoma siostrami, które się po tutejszych u

licach tułają, to jest z Towarzystwem rolniczem i sztuk

pięknych, jeżeli dożyję chwili położenia węgielnego ka

mienia na wspólny dla trzech Towarzystw przybytek,

w tedy błogosławiąc dalszym usiłowaniom moich następ

ców złożę spokojnie głowę moję do grobu."

Ani wątpić, że ta odezwa szanownego prezesa do

serc współrodaków odniesie swój skutek; zawsze bo

wiem przedsięwzięcie użyteczne, cel szlachetny, znacho

dzi u nas poparcie w obywatelstwie. Przecież w oczach

naszych groszem takich ofiar prywatnych powstają szko

ły ro!nicie, ochronki, domy przytułku, wznoszą się fa

bryczne zakłady, młodzież zdatna do malarstwa lub

rzeźby, przemysłu i handlu, wysyłaną bywa za granicę,

1 z 4 • Strona 1

Mirador - viewer

Czas.

Opis

Struktura

Podobne

Błąd 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador - viewer

Opis

Struktura

Podobne

Błąd 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction