Czas.

Mirador - viewer

Czas.

Adnotacje

Wyświetlanie 627 adnotacji

Dodawanie notatek tylko dla użytkowników zalogowanych

Opcje

Net 65.

Kraków, Niedziela 19 Marca 1899.

Rocznik LII.

CZAS

K,rilków 18 marca.

Z rzewnem uczuciem i głęboką czcią

przychodzi nam zapisać na tem miejscu

zgon męża, który cały żywot niepodzielnie

oddał na gorliwą i wytrwałą służbę kraju

i sprawy narodowej.

Nie było od pół wieku ważniejszych wy

padków, usiłowań i prac, z którymiby się

nie łączyło imię świeżo zmarłego Leona

Chrzanowskiego.

Inni w pewnych tylko momentach wy

stępują na widownią i dzielą życie na za

kres obowiązków prywatnych i obewiązkow

publicznych. Chrzanowski od młodych lat

do końca życia oddał się cały na służbę:

nie znał innych uczuć, zajęć, trosk, walk i

namiętności, tylko t e, jakie Polak przeby

wać musi, gdy stoi na posterunku lub idzie

do szturmu za najdroższą sprawę swej oj

czyzny.

Za młodu, po ukończonych studyach uni

wersyteckich. opuszcza rodzinę i kraj, aby

stanąć przy boku swego stryjajenerała Chrza

nowskiego. Jeden z najzdolniejszych wodzów

kampanii 1831 r., należał jenerał do najpo

ważniejszych postaci naszej emigracyi.

—

Gdy młody Leon przybył do Paryża wrzała

walka na barykadach, a w parę miesięcy

później jenerał Chrzanowski otrzymał w e

zwanie, aby objąć naczelne dowództwo wojsk

króla sardyńskiego. Nie wątpimy, źe pamię

tnik zmarłego wyjaśni te burzliwe i zaj

mujące epizody z młodości. Lat kilka prze

był bratanek przy jenerale za granicą, za

czerpnął od niego wiele wiadomości z dzie

dziny strategii i historyi wojen, czynnie mu

dopomagał w pomnikowem dziele wielkiej

mapy geograficznej polskiej. Więcej od tych

nauk i prac skorzystał młodzieniec z tego

obcowania z sędziwym wodzem w skarto

waniu woli niezłomnej, jaką się przez cale

życie odznaczał, w pracowitości niestrudzo

nej i wojskowym systemie, w wyrobieniu

siły charakteru, w gorącej i podniosłej mi

łości ojczyzny, która miała być główną i

jedyną całego życia namiętnością.

Z tym zasobem w duszy powraca Leon

Chrzanowski do kraju po zgonie jenerała.

Wszystkie pola działania były wówczas

zamknięte, stała tylko otworem jedyna re

dakcya naszego dziennika.

Leon Chrzanowski wstępuje do redakcyi

Cza su w r. 1854 i dziesięć lat zasiada przy

tym stole wspólnej pracy. Przydzielonym

mu zostaje dział spraw krajów polskich pod

rządem rosyjskim , oraz sprawozdania z w y

padków wojennych. Wiadomości strategi

czne okazały się wnet bardzo pożytecznemi

dla publicysty: kampania krymska 1855 i

kampania włoska 1859 r. opracowaną zo

stała w rocznikach Czasu i w Dodatkach

m iesięcznych przez Leona Chrzanowskiego.

Inne krwawe dzieje w kilka lat później

spisywał Chrzanowski już nie jaKo chło

dny stratę jik, lecz ze wzmagającą się go

rączką.

Chrzanowski nie był nigdy konspirato

rem z zawodu; zdała się trzymał ód wszel

kiej krańcowości, lecz uczucia patryotyczne

go niezawsze poddawał pod kryteryum poli

tyczne; nie hamował najostrzejszych i po

gardliwych wyrazów, gdy przyszło mówić

o wrogach i prześladowcach Polski. Od

początku ruchu w r. 1861, do swego wy

stąpienia z C za su w roku 1864 zajmował

w gronie redakcyi stanowisko najbardziej

wyzywające i niedopuszczające myśli ja

kiejkolwiek tranzakcyi.

Opuściwszy pole publicystyki, Leon Chrza

nowski rozpoczyna zawód parlamentarny.

Niepodobna w yliczyć trzydziestoletnich prac

parlamentarnych najpracowitszego z naszych

posłów w Sejmie, w Kole polskiem w Wie

dniu, w Wydziale krajowym i w delega

cjach wspólnych — a dodać jeszcze należy

nader gorliwy udział w sprawach miasta

Krakowa, w którego Radzie zasiadał i któ

rego interesów był gorliwym rzecznikiem

w Sejmie i w parlamencie.

Jeden z wnioskodawców i sprawozdawca

rezolucyi 1868 r., w kierunku swym poli

tycznym domagał się jak najpełniejszego

wymiaru autonomii dla G alicy i, ale był

stałym przeciwnikiem federalizmu. Dążno

ści pauslawistyczne zniechęciły go do ży

wiołów słowiańskich w monarchii, a pewien

odcień liberalizmu zbliżał raczej do niemie

ckich umiarkowanych stronnictw. J ak pa

tryotyzm, tak i liberalizm Chrzanowskiego

miał szlachetne znamiona, zaczerpnięte z tra

dycyi 1848 r.

W poglądach społecznych był Chrzanow

ski konserwatystą z poczucia patryotyczne*

go, aby zachować jak najwięcej tego, co

nam z przeszłości pozostało i prowadzić do

przyszłości w harmonijnym rozwoju wszyst

kie warstwy społeczeństwa polskiego.

Jeśli w opiniach zachodziły niekiedy ró

żnice — a Chrzanowski niełatwo odstępo

wał od zdania — w dążeniach i celach było

tyle wspólności, że dawny współredaktor

zasilał stale C za s obszernymi listami o spra

wach parlamentarnych Wiednia, a dochował

grpnu redakcyi ze starszego i młodszego

pokolenia wiernej przyjaźni.

W Kole polskiem żadna dysk usy a nie

minęła, aby Chrzanowski sweg o nie nazna

czył stanowiska — a nic mu nie było ob

cem, niczego nie zaniedbał, każde przedło

żenie rządowe i każdą materyę obrad pra

cowicie zbadał i wystudyował, żadnego nie

opuścił szczegółu, żadnego nie zaniedbał

posiedzenia. Nietylko własnym przykładem,

ale pewnym nadzorem wywierał nacisk na

kolegów parlamentarnych, aby którego z nich

nie brakło w ważniejszej chwili.

Ze Sejmu we Lwowie do Wiednia -

z Wiednia do Pesztu na delegacye — tak

schodziło całe życie bez odpoczynku, bo

lekko mandatu uie przyjmował — i z ró

wną sumiennością wielkie, jak małe brał

sprawy, gdy dotyczyły interesów kraju.

Z wysokiem poczuciem obowiązku, z nie

zrównaną pracą łączył Chrzanowski cha

rakter bez skazy. Nigdy wzgląd na inte

res osobisty, żadna prywata nie zamącała

wiernej służby publicznej. Nieza wisłość o

sobistą tak wobec władz, jak i stronnictw

obcych czy swoich, posuwał niekiedy do

szorstkości — w Sejmie nie chciał wcho

dzić w karby żadnego klubu i choć pozo

stawał ,,dzikim," zbliżał się zawsze tam,

gdzie poznawał, iż interes kraju stoi na

pierwszem miejscu.

Dbał o mandat poselski, który zasłużo

nemu weteranowi drobna za wiść wytrącić

się starała — nie zniżył się jednak do

szukania okla sków i popularności łatwym

frazesem i ustępstwem z przekonań.

Takim był Leon Chrzanowski w życiu

publicznem. Wraz z Grocholskim, Krze

czunowiczem, Zyblikiewiczem , imię Leona

Chrzanowskiego pozostanie wzorem i do

brą tradycyą, jak spełniać obowiązki pu

bliczne, jak wytrwale walczyć dla kraju na

polu publicystycznem i parlamentarnem.

Ęwt

Korespondeneya ,,Czasu"

Łwów 18marca.

(Telefonem).

Wczoraj wieczór przed posiedzeniem eejmowem

odbyło się posiedzenie połączonych komisyj bud

żetowej i szkolnej, jak o ankiety, powołanej przez

wyd ział krajow y dla sprawy podwyższenia płac

nauczycieli szkół lądowych. Ankiecie tej prze

wodniczył marszałek krajowy Stanisław hr. B a

deni. Imieniem snbkomiteta przedstawił sprawę

p. Abrahamowicz, który osobiście był za

odroczeniem sprawy, zaś imieniem komitetu przed

stawił wniosek doradzenia , wydziałowi krajowe

mu, ażeby jeszcze w bieżącej sesyi ,sejmowej

przedłożył projekt ustawy, mający na celu pod

wyższenie płac nauczycieli szkół ludowych, we

dług znanego projektu Rady szkolnej krajowej,

z terminem wejścia w życie tego podwyższenia

z dniem 1 stycznia 1900 roku.

W dyskusyi nad tym przedmiotem oświadczyli

się pp. Dunajewski, Kazimierz Badeni i Abraha

mowicz za odroczeniem tej sprawy aż do czasu,

gdy znajdą się źródła dla pokrycia zwiększonego

wydatku. Mówcy oświadczyli się bowiem przeciw

podwyższaniu na ten cel dodatków do podatków

bezpośrednich.

Poseł Goldmann postawił wniosek, aby pod

wyższenie płac nastąpiło od 1 lipca 1899 roku,

a gdy ten wniosek upadł, postawił p. Romano

wicz wniosek, aby podwyższenie płac nastąpiło

od d. 1 września 1899 roku. Wniosek ten nie uzy

skał także większości.

Posłowie Czartoryski, Madeyski i Ko

złowski oświadczyli się za podwyższeniem płac,

począwszy od 1 stycznia 1900 roku, a nadto po

seł Kozłowski postawił wniosek, aby najniższa

płaca nauczycieli pomocniczych (niekwalifikowa

nych) wynosiła zamiast 250 złr., kwotę 300 zlr.

rocznie.

Wniosek rady szkolnej krajowej wymagać bę

dzie zwiększenia wydatku o 312,000 złr. rocznie,

zaś z dodatkowym wnioskiem posła Kozłowskiego

(wydatek 60,000 złr.) wynosić będzie zwiększony

wydatek 372,000 złr.

Wniosek subkomitetu, aby wydział krajowy

jeszcze w bieżącej sesyi przyszedł do Sejmu z pro

jektem ustawy o podwyższeniu płac nauczycieli

ludowych, począwszy od d. 1 stycznia 1900 roku,

uchwalony został 15 głosami przeciw 7, zaś do

datkowy wniosek posła Kozłowskiego, o podwyż

szeniu płacy nauczycieli pomocniczych z 250 złr.

na 300 złr. rocznie uchwalono 11 głosami prze

ciw 9.

Wobec tej uchwały wydział krajowy wniesie

jeszcze w bieżącej sesyi przedłożenie o podwyż

szenie płac nauczycieli z d. 1 stycznia 1900 r.

W telefonicznem sprawozdaniu z przedostatnie

go posiedzenia Sejmu, polemika, stoczona przez

posła Górskiego z posłem Romanowiczem w to

ku dyskusyi nad ustawą budowlaną, została nie

dokładnie streszczona. Obecnie uzupełniam prze

mówienie posła Górskiego, na podstawie steno

graficznych zapisków. Odnośny ustęp mowy po

sła Górskiego brzmiał, jak następuje:

Już w przemówieniu, które wczoraj wygłosił,

uderzył mnie pewien szereg argumentów tego ro

dzaju, że szan. poseł Romauowicz użył, o ile pa

miętam takiego wyrażenia: gdybyście to wy jeszcze

byli panowie, ale to są ,,tamci". Nie wiem, co

pod tem słowem rozumiał — może nie małole

tuich, nie dzieci i niewiasty, ale obywateli inne

go wyznania; więc muszę się zastrzedz, żeby przy

ocenianiu projektu ustawy tego rodzaju, ja k usta

wa budownicza, z takiego stanowiska rzeczy są

dzić, ażeby jakieś ograniczenia i zmiany w pro

jekcie ustawy z tego stanowiska wprowadzać.

I dziwi mnie to tem bardziej, że uczynił to poseł,

należący do stronnictwa liberalnego i postępo

wego, choć ja, jako konserwatysta, nigdybym te

go nie uczynił i przeciw takiemu traktowaniu

spraw zastrzedz się muszę.

Sejm krajowy.

Łwów 18 marca.

(Telefoniczne sprawozdanie).

(X ) Wczorajsze wieczorne posiedzenie sejmowe,

szesnaste z rzędu, rozpoczęło się o godzinie 8

minut 15 wieczór.

Z porządku dziennego nastąpiło pierwsze czy

tanie wniosku posła Urbańskiego o zmianę nie

których postanowień regulaminu sejmowego.

Wnioski p. Urbańskiego brzmią:

,,Regulamin prowizoryczny Sejmu Królestwa Ga

licyi uzupełnia się postanowieniami w § 64 a)

wymienionemi, zaś §§ 71 i 72 znoszą się w do

tychczasowej osnowie i opiewać mają, ja k na

stępuje:

§ 64 a). Jeżeli poseł zakłóca porządek obrad,

natenczas po wyczerpaniu środków dyscyplinar

nych w § 63 wymienionych, może marszałek wy

kluczyć go z bieżącego i z czterech następnych

posiedzeń Sejmu. Posła, który dopuścił się słów

lub czynów powadze Sejmu ubliżających, może

marszałek wykluczyć z bieżącego i z czterech

następnych posiedzeń Sejmu. Wykluczony poseł

winien natychmiast posiedzenie opuścić.

§ 71. Na żądanie, poparte przynajmniej przez

15 posłów, może marszałek wstrzymać na 10 mi

nut głosowanie nad postawionem pytaniem.

§ 72. Głosowanie odbywa się zazwyczaj ustnie,

lecz może także nastąpić przez powstanie z miej

sca lub przez podniesienie rąk. Próbę przeciwną

zarządza marszałek, jeżeli, według jego zdania,

rezultat głosowania jest wątpliwym, a jeżeli i to

nie daje pewnego rezultatu, zarządza on głoso

wanie ustne. W sprawach merytorycznych głoso

wanie ustne ma także nastąpić, jeżeli przynaj

mniej 30 członków Sejmu przed przystąpieniem

do głosowania zażąda."

We wniosku tym § 64 a) jest całkiem nowy;

w § 71 dodane jest słowo »może," zaś w § 72

słowa nw sprawach merytorycznych."

P. Urbański, motywując swój wniosek, pod

nosi, że wiedeński parlament swą działalnością

szkodliwą wskazuje na potrzebę zmiany regula

minu. W naszym Sejmie nie zasiadają wprawdzie

posłowie, którzyby interes kraju podporządkowy

wali interesowi stronnictwa, ale niewiadomo, czy

przyszłość nie przyniesie nam niespodzianek w tym

kierunku, czy nie zasiądą w tej Izbie osobisto

ści, które wolność na samowolę zamienią. Dla

tego potrzebna jest zmiana regulaminu sejmo

wego , dająca marszałkowi szerszą władzę dys

cyplinarną. Wnioskodawca domaga się, aby wnio

sek jego przekazano komisyi dla reformy wy

borczej.

P. Okuniewski sprzeciwia się rozszerzeniu

władzy marszałkowskiej; obecnie chodzi o wy

kluczonie posła, później zażąda większość wyrzu

cenia posła, sprowadzenia policyi i będziemy mieli

lex Falkenhayn. Mówca oświadcza się przeciw

odsyłaniu wniosku p. Urbańskiego do komisyi.

Izba olbrzymią większością uchwaliła przeka

zać wniosek p. Urbańskiego komisyi dla reformy

wyborczej.

Z porządku uchwaliła Izba w trzeciem czyta

niu projekt ustawy o władzach nadzorczych szkol

nych.

Na wniosek komisyi kolejowej (sprawozdawca

pos. Potocki) Sejm u chw alił: l ) Przyjmuje się

do wiadomości sprawozdanie dapartamentu IV

wydziału krajowego w sprawach kolejowych;

2) poleca się wydziałowi krajowemu, aby wygo

tował projekt utworzenia osobnego oddziału i«

ryfowego przy krajowem biurze kolejowem; 3) po

leca się wydziałowi krajowemu, aby jak najusil

niej się starał o prowadzenie ruchu na kolejach

lokalnych w sposób jak najoszczędniejszy; 4) upo

ważnia się wydział krajowy do natychmiastowe

go zakupienia akcyj zakładowych kolei Kraków—

Kocmyrzów za kwotę 100.000 złr. 5) wzywa się

rząd, ażeby niezwłocznie przystąpił do zrównania

taryf na szlakach kolei lokalnej wchodnio g a li

cyjskiej Wygnanka-Skała Iwanie puste i Biała

Czortkowska* Zaleszczyki jednolicie z taryfami

na szlaku Tarnopol Kopyczyńce tejże samej kolei

lokalnej; 6) upoważnia się wydział krajowy do

wstawienia w preliminarz funduszu krajowego na

cele popierania budowy kolei niższo-rzędnych r o

cznej dotacyi w kwocie 375.000 złr. przez lat

siedmdziesiąt, począwszy od roku 1899.

Na wniosek komisyi gospodarstwa krajowego

(spraw, pos. Stadnicki), Sejm przyjął sprawo

zdanie o postępie robót przy regulacyi Dniestru

między Rozwadowem a Źurawnem do wiado

mości.

Pos. Krzysztofowicz przedłożył sprawozda

nie komisyi gospodarstwa krajowego, które wzy

wa wydział krajowy, aby zastanowił się nad wy

LISTYZSYRENIEGOGROOU.

ct,----

LIST PIKHWSZY.

0 kulturze warszawskiej.

Warszawa, w marcu 1899.

Warszawa, która od herbu swojego zowie się

łkże _Syrenim grodem", a bywa także nazywa

ą niekiedy »północnym Paryżem", czyni na przy

yszu z Galicyi dwojakie wrażenie: nadzwyczaj

odatnie pod wieloma względami i wielce przy

nębiające pod mnóstwem innych.

Dodatnie, ponieważ rzeczywiście w ostatnich

zasach nabrała charakteru wielkiego miasta ( łye"

tya tylko, czy wielkiego miasta europejskie

o), miasta pełnego ruchu i życia. Pod°_nego

irkotu, ja ki się słyszy na niektórych ulicach

Warszawy, nie słyszy się ani w Wiedniu, an

t Berlinie. Nie da się także zaprzeczyć, że w o

tatnich czasach (w ciągu la t dziesięciu) zro lon

iemało w celu podniesienia zewnętrznego w yg ą

u miasta: drewniane b r u k i, szerokie drzew ami

wysadzane trotuary, piękne skwery, mnós

ych kilkopiętrowych domów, pomnik i ic

za itd. itd.

—

wszystko to, wraz z D1|J ZUC

ię w oczy kanalizacyą, czyniącą z f rj ^ in.

edno ze zdrowszych miast w Europie, z a y

)elgijskimi tramwajami (które przed mie81^ ? s

)rzesz!y na własność kapitalistów miejscowy ),

)ardzo korzystnie usposabia każdego Galicyamna

e Lwowa lub z Krakowa; co zaś podoba mu się

lajbardziej, to wesoły nastrój Warszawiaków, na

itórego pogodnem tle piękny typ »8zy kownn°Jn

Warszawianki tem bardziej przypada do gusiu.

Przypatrując się Warszawie przez pryzmat uroay

laszych kobiet (które, nawiasem mówiąc, rząazą

lami, jak za najlepszych czasów biskupa ar

nińskiego), każdy Polak, przybywający tu po raz

)ierwszy, czy to będzie Polak nz pod Prusaka ,

:zy ,,Galileusz", mimowoli widzi wszystko w r -

:owych kolorach, zwłaszcza, g dy się da wciąguą(

* wir zabaw i rozrywek, w które obfituje w sto

pniu nierównie wyższym, niż inne miasta polskie.

0 jakiejkolw iek porze przyjedzie się do Warsza

wy, zawsze się trafia ua jakiś karnawał: oprócz

zimowego bowiem, w którym tańczymy prywatnie

1 publicznie na cele filantropijne, miewamy tutaj

przynajmniej jeszcze dwa ka rna w ały: wiosenny

i jesienny (choć bywa i letni), czasy wyścigów i

totalizatora, zabaw kwiatowych i koncertów w D o

linie Szwajcarskiej. Poza tem, w poście, ba

wimy się - lub nudzimy— na całym szeregu rau

tów publicznych w ,,Sali Aleksandryjskiej Ratu

sza", słuchamy mnóstwa koncertów, a prócz tego

są trzy teatry rządowe i k ilk a prywatnych, jest

opera polska i włoska, jest sławny balet warszaw

ski (sławny z urody swych ,,artystek") , jest pier

wszorzędny cyrk Cinisellego, jest bardzo powabny

demi-monde, nie brak doskonałych restauracyj

z gabinetami, są dorożki ,,na gumach", jest mnó

stwo eleganckich cukierni, słowem jest wszystko,

o czem dusza zamarzyć może, gdy chce pohulać

,,bez kontusza", w powietrzu zaś unosi się atmo

sfera zamożności, a niekiedy i bogactwa. Pomimo

że złoto jest podobno ,,cbimerą" (u nas jest nią

rzeczywiście, zważywszy, że złote 15 rubli warte

są tylko 10 rubli w złocie), to jednak obywa

telowi nGolicyi i Głodomeryi" nic tak w Warsza

wie nie imponuje, jak to nasze rzekome ,,bogac

two", jak rozkwit naszego przemysłu i handlu.

Niestety, jest i odwrotna strona medalu, która

oszołomionemu hałaśliwem i ruchliwem życiem

warszawskiem Galicyaninowi mniej rzuca się w o

czy, co jednak nie znaczy wcale, by mógł na nią

całkiem ślepym pozostać. Nie brak wprawdzie i

takich ludzi, co ,,mają oczy, a nie widzą, mają

nszy, a nie słyszą,"

ale przywykły do konstytu

cyjnego i autonomicznego ustroju Polak z monar

chii austryackiej nie może nie zwrócić uwagi na

napisy nw dwóch językach", na których napisy

polskie figurują prawnie jako tłómaczone z ję

zyka urzędowego, nie może nie widzieć sporej

liczby zaprzężonych w ogniste rysaki powozów i

karet z typowym, do potwornej grubości wywa

towanym kacapem na koźle, w tatarskiej czap

ce skórzanej na głow ie, z uahajką zamiast bata

w ręku Na tle wspaniałego Corsa w Alejach

Uiazdowskich pomiędzy godziną 4 tą a 6-tą po

południu, pojazdy takie, jeżdżące szybciej znacznie

niż reszta innych, zaprzężonych po europejsku,

reprezentują tu Azyę. A nie one jedne są na war

szawskim bruku symbolicznem przypomnieniem

,,dalekiego Wschodu." Ogromna ilość wojska, które

często maszeruje przy dzikiej muzyce piszczałek,

ze śpiewem na ustach, wielce zbliżonym do prze

raźliwego wycia dawnych hord tatarskich, nie

może nastrajać inaczej, tylko minorowo, a ję

zyk ro syjski, który się słyszy na każdym kroku,

w cukierniach, w tramwajach , w teatrze, na u li

cy, także nie ,,pieści11 polskich uszu. Budująca się

cerkiew na Saskim placu, pałac Staszyca (nie

gdyś gmach Towarzystwa przyjaciół nauk) prze

robiony w stylu bizantyjsko mongolskim, cerkiew

na placu Ujazdowskim i napisy w jednym języku

na wszystkich gmachach rządowych (dawnych pa

łacach magnackich, skonfiskowanych po roku 1831

i 1863) niemniej smutne nasuwają refłeksye, co

również da się powiedzieć i o czerkiesach, wy

prawiających swe konne barce po pod ,,byłym

Zamkiem królewskim."

Patrole kozackie na n i

skich kudłatych koniach, spotykane od czasu do

czasu na ulicy, n a s już przestały razić (bo do

wszystkiego można się podobno przyzwyczaić) —

wątpię jedn ak, by się mogły podobać gościowi

z pod Wawelu lub z pod kopca Unii... Nie w pły

nie także dodatnio na jego humor rozmowa z czło

wiekiem, dobrze obeznanym z naszymi stosunka

mi, z człowiekiem, którego dzieci chodzą do szkół

warszawskich, który musi się często stykać z wła

dzami , który zna warunki, w jakich się u nas

rozwija ten tak sławiony w Galicyi przemysł Kró

lestwa Polskiego. -

Wtajemniczywszy się w te i

tym podobne sprawy zakulisowe, ,,nawet odwaga

załamuje ręce," a stały mieszkaniec Krakowa lub

Lwowa, gdy się nasłucha opowiadań o tym ,czyś

cu dni ter* żniejszych" Warszawy i całego wogóle

»prywiślańskiego k ra ju ,"

z przyjemnością wraca

do domu, do tej Galicyi, która, choć w niej nie

kwitnie przemysł, to jednak....

To jednak człowiek czuje się tam bardziej

w Europie! Za powyższe zdanie gotowi ukamie

nować mnie w Warszawie, lecz niezależnie od

tego cofnąć ich nie mogę, choćbym cbiał. Takie

bowiem jest moje najgłębsze przekonanie, prze

konanie, które o ile może mile łechtać próżność

Galicyi, o tyle w uszach szanującego się War

szawiaka musi brzmieć co najmniej, ,,jako naprzy

krzona mucha." Na szczęście mało jest takich lu

dzi u nas, coby za wygłoszenie podobnego paro

doksu nie spojrzeli na mnie nz przebaczenia aniel

ską pogardą" i nie widzieli w nim dowodu jakiejś

aberacyi... Warszawa odznacza się zarozumiało

ścią stolicy : wszystko po za nią jest w jej naj

głębszem przekonaniu niŻBzem od niej. Czy się

nie łudzi przypadkiem? Patryotyczna i polska

w każdym calu, słusznie może się chlubić swą

przodującą rolą w stosunku do innych miast Kró

lestwa, a na rzewny tytuł »serca Polski" zasłu

guje w zupełności, pomimo, że ma zrusyfikowane

szkoły i urzędy, że wszystkie wyższe posady zaj

mowane są przez napływowe żywioły ,,działa

czy," wrogo usposobionych względem wszystkie

go, co polskie i... zachodnie.

Nienawiść do ndo zgniłego zachodu" ( jak Eu

ropę nazwał niedawno Aleksander I I I ) jest może

najbardziej charakterystycznym rysem wszystkich

rusyfikatorów, nasyłanych do naszego kraju. Ka

tolicyzm, to icb bełe noire, a jeśli nas nie lubią,

to mniej za to, żeśmy Polakami, niż za to, żeśmy

katolikami i dziećmi zachodniej łacińskiej kul

tury. Tego nam zapomnieć nie mogą, to jest im

najbardziej solą w oku, to ich przyprawia o naj

większą zaciekłość w prześladowaniu i tępieniu

polskości... Jest to jeszcze jakby dalszy ciąg

walki bizantyzmu z latynizmem, walki dwóch cy

wilizacyj.

Czy są jakie skutki tej walki? Nie może ich

nie być. Fala kultury europejskiej zachodniej nie

uderza w nas bezpośrednio: cały swój impet traci

najprzód w Granicy, przez którą musi się prze

dostawać za paszportem i gdzie ją czeka, tak

świetnie przez Brandesa opisana, rewizya; drugą

zaś tamą, która ją powstrzymuje w pędzie i nie

pozwala zalewać spiekłych pól naszej umysłowo*

ści, jest szkoła, wogóle zakłady naukowe, wyższe

i niższe.

Szkoła ta, począwszy od szkółek elementar

nych, a skończywszy na uniwersytecie warszaw

skim, przedewszystkiem ma cele rusjfikacyjn e na

widoku, cele, których ja k nie dosięgła za Apuch

tina, tak nie dosięgnie za pana Ligina, ani za

jego następców. Owszem, rezultat jest całkiem

przeciwny. Nigdy nasze młode pokolenia nie były

tak uświadomione na punkcie swej polskości, ani

tak patryotyczne, ja k dzisiaj. Ujemny jednak

wpływ rosyjskiej szkoły daje się zauważyć na

innem polu, mianowicie cywilizacyjnem, kultural

nem. Szkoła rosyjska nie rusyfiknje nas wpraw

dzie, ale w nas powstrzymuje rozwój pierwiast

ków kultury europejskiej, zachodniej. Trzeba być

ślepym, lub umyślnie zamykać oczy, aby tego nie

widzieć. Szkoła ta bowiem nietylko, iż stara się

w młodzieży zatrzeć wszystkie cechy odrębne, iż

nie uczy dziejów polskich, że w nią usiłuje wpoić

ducha rosyjskiego, często rosyjskie pojęcia i za

patrywania, że największy nacisk kładzie na zna

jomość mowy rosyjskiej, ale jest nadto złą szkołą,

która żle uczy, z której młodzież, kształcona przez

popowiczów i karyerowiczów, wychodzi bez tych

gruntownych podstaw średniego wykształcenia,

z jakie m i naprzykład wychodzi ze szkół pruskich...

I to jest nasze największe nieszczęście. Młodzież

w Królestwie, uczona nieporządnie, przez ludzi,

którzy prawie zawsze są wyrzutkami swego spo

łeczeństwa, gdy kończy szkoły, umie niewiele, to

zaś, czego się może nauczyć na uniwersytecie

warszawskim (najgorszym ze wszystkich uniwer

sytetów na k uli ziemskiej), także przedstawia się

opłakanie.

I dzieje się tak już od lat 35 i z rokiem każdym

jest coraz gorzej, bo dawniej była przynajmniej

znaczna większość nauczycieli-Polaków. W ostat

nich latach kilkunastu zmieniło się pod tym wzglę

dem bardzo na niekorzyść, tak iż dziś prawie całe

ciało profesorskie składa się z Rosyan, którzy n aj

częściej do wszystkich tytułów mogą sobie rościć

prawo, tylko nie do tytułu pedagogów...

W takich szkołach kształci się już drugie po

kolenie, a na naszej kulturze umysłowej odbija się

to w sposób wielce niepożądany. Kultury tej brak

nam poprostu. ]) Kształceni w duchu nie europej*

*) Za czasów Mikolajowskich było tak samo. Oto,

co w tej mierze pisze Trentowski: ,Szlachetna mło

dzież polska, jedyna najpewniejsza kraju nadzieja,

zwłaszcza po wsiach rozsypana, niema ani wykształ

cenia naukowego, ani nawet należytej ogłady ze

wnętrznej... Dziś szczególnie potrzeba nam głów do

brych, a nie ta głowa dobra, co na wieki wieków

klinem nieuctwa zabita. Dziś powinni panicze nasi

Oddzielne Nra Czasu, o ile°zapas°ste!c^w^mko^2161

° godzinie 6 wieczorem.

ie jut ,,da.» d

o .ab,?la 5m8m4

TMWU.Tpkh«VjTM

y^ po^ w»24^

" r a .n oziennlktw L. Plohna, A. Olszowtkisgo, 8. Sokołowikltgo.

rennmerata

wynosi:

W m iejs c u.................................................

na cały rok na kwartał na 1 miesiąc

Pocztą w p ań stw ie a u stry aćk iem ................................................

f? kor

10 kor.

3 kor. 60 hal.

D niemieckiem . .

f° kor.

12 kor.

5kor.—

no Włoch, Francyi, A nglii, B elgii, Szwajcaryi Tur!

kor’

14 kor’

5 kor- 60 haL

c/i . innych państw, należących do związku pocztowego i 64 kor.

16 kor.

6kor. -

Prennmeratępriyjmją:

Administracya Czasu w Krakowie i urzędy poczto we. Miejscową prenumeratę księgarnia

S. A. K rzy ża no wsk ieg o, handel Stanisława Ka rlińskiego w Sukiennicach , handel Kretschmera,

biuro dzienników Hopeasa i Salomonowej, głów na trafika.

—

Ogloiaenla przyjmuje się za opłata

od miejsca wiersza drobnym drnkiem za pierwszy raz 20 hal., za k ażdy następny po 10 hal., ak ła a

tabelaryczny, oyfrowy, sk omplikowa ny pierwszy raz po 40 hal., następny po 10 hal. -

Wradeałune (na

3 stronie) od miejsoa wiersza drnkiem drobnym po 60 hal. za każdy ras. — ORlouenla 1 preaa

mera*« przyi mują: we Lwowie biura dzienników L. Plohna, A. Olszewsk iego , centr. biuro o g ło szeń

ul. Kopernika I. l i ; w Paryża wyłącznie p. Adam rne de Varenne 38, (prenumeratę p. W . Raczkowski

Courbevoi pod Paiyżem rue du Chemin de fer 44); w Wiedniu Haasenstein A Vogler (także

w Hamburgu, Frankfurcie n. M,. Berlinie, Lipskn, B azylei i Wrooławin), A. Oppelik, R. Mosse (także

w Berlinie, Hamburgu, Monachium i Nomnb erd ze), H. Schalek, M. Dukes, J. Danneberg, H. Fried

(tylko prenumeratę H. Goldschmid A Comp.); w Frankfurcie ra. M

G. L. Daube A Comp.

I W Za każdą zmianę adresu dopłaca się 40 hal. ”W

1 z 10 • Strona 1

Mirador - viewer

Czas.

Opis

Struktura

Podobne

Błąd 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador - viewer

Opis

Struktura

Podobne

Błąd 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Pobieranie pliku

Pobieranie pliku

Usuwanie komentarza

Wyszukiwanie zaawansowane

Zgłaszanie błędu