Czas.

Mirador - viewer

Czas.

Adnotacje

Wyświetlanie 643 adnotacji

Dodawanie notatek tylko dla użytkowników zalogowanych

Opcje

Nr 17

GalaByteft« i*nf-n tf(lniui rymniUm,

^ŚBMaM*»»«*«**««««**itfimmmmmmmmwmmm

’***1

*T*lieisi Mddual*

Hlifaui U -ta§ w aww.

KUMEK POJEDYNCZY: II «ROSSY.

PRENUMERATA MIESIĘCZNIE WYNOSI:

Kral owle bez odnoszenia do d o m u ................................»,

*ł. 5.40

W Kre owle z odnoszeniem do doi u .

zł.8.—

Na prowincję z przesyłkę pocztow%

, *Jg,

*j.e.—

?*granicę z przesyłką pocztcwr*

xi.10. -

Za każd% zmianę adresu dolicza alfzł. 0.50.

Reklam acje niezapieczętc wane nie podlegaj% opłacie pocztowej.

Listów nieopłaconych. nie przyjmuje *i%.

Prenumeratę przyjmuj%: Administracja ,.Czaju", wszystkie urzędy

pocztowe, wszyrtkie miejscowe i zamiejscowe Biura dzienników.

KraRow Poniedziałek 21 Stycznia i9z9 .

****

Rocznik LXXXi

CZAS

40NT0 P. K, O.KRaKóW NB. 400.4M.

Adres Eedakefl 1 Administracji: «raków, ul. św. Tomasza 12.

Tel len ciedakefl BO.

Administracji 1 Drukarni S7B0.

Gadziny Murowe: od i-tej da ll-trj 1 ed lB-tof He 18-tej.

G U T OGIi(!SSlGa

Jedaoruow o aa ]edaa wlaraa millmpirawyi

OgłoesenSa awykte

.........................i i i i i » « i i ( ( ił. 0C0

Układ tabelaryczny, cyfrowy, kombinowaay i i i i i i i i ( ml. 0.S0

Ogłoszeniaw»Nadesłanych”sa( i(,,,,,,,,,,

^ q.40

Nekrologi ...................i » i «« i i i i i . .

aL Ml

Jtomun1ki,ty pa kroci«« , , a ( ,

,(,

,,,,

,jggg

Chłostania n a plerwste] stroni« ,

,,,

r((,,a*,,,«|.gję

Owłosienia zamiejscow e Ł5 pro« erolaj.

Ia (l r«etanie miejsca dolicza ii« iii pro«

Administracja nie bierce odpowiedzialności

za terminowe umieszczenie ogłoszeń

Ceny ogłoszeń obowl%zuj% od dnia zmiany w nagłówku,

ogłoszenia przyjmują: Administrarcja ,,Czasu" 1 wszystkie miejscowa J sti

m iejscowe Biura dzienników 1 ogłoszeń.

Stany Zjednoczona ratyfikowały pakt Ka!loga.

W dniu 27 sieipnia w Paryżu pełnomoc

nicy li państw (Stany, Francja, Ang-lja i

Pominja, Niemcy, Fran-cja, Japonja, Pol

ska, Belgja, Czechosłowacja) podpisali

głośny pakt Kelloga, a niebawem zgłosiło

swe przystąpienie szereg innych państw.

Między niemi — najniespodziewaniej —

s-owie-ty! Wedle art. 3 traktat staje się dla

ka-znego państwa obowiązującym od chwili

ratyfikacji zgodnej z jego ustrojem. Przed

tizema dniami senat amerykański ratyfi

kował ów pakt, a tem samem Stmiy dały

początek ratyfikacjom ze -strony innych

państw. Niew-ątpliwie na.stąpią on,e szyb

ko. Odnosi sie to w pierwszej linji do Polski.

Tak więc pakt wchodzi w" życie. Można

to oceniać dwojako: z lekceważeniem lub

z wielkiemi nadziejami. Opinje pod tym

w-zględem są podzielone. Cały szereg pu

blicystów" -

u nas i gdzieindziej — lekce

waży z-nacze-nie ,,paktu".

Podnosi, że nie

ma on za sobą żadnej sankcji. Podnosi, że

nie wskazuje żadnych konkretnych śiod

ków", za pomocą których należałoby zastą

pić w"ojnę; pakt unika bowiem umyślnie

słowa ,,arbitraż". Podnosi wreszcie, że -naj

ważniejsze państwa, nim pouj sały pakt,

podniosły szereg zastrzeżeń co do jego in

terpretacji. Anglja zastrzegła na przykład,

że ,,wojna w tych strefach, których dobro

byt i nienaruszalność -stanowią żywo-tny

interes dla rządu J. Kr. Mości" nie jest, jej

zdaniem przez pakt Kelloga wykluczoną

(a miała na myśli przez to strefę Inuyj,

Persji, Iraku, Egiptu, \rabji i t.

-d.). Nawet

Stany Zjednoczone, ratyfikując przed kil

ku dniami pakt, nie uczyniły tego bez re

zerwy. Rezerwa jest w bardzo dyskretny

sposób zrobiona, ale jest! Polega na tem, że

senator liorah (referen-t senatu) włączył do

swego ,,raportu" oświadczenie, iż paki

Kelloga nie uwłacza w niczem doktrynie

Morroego. Oznacza to, iż w- sferze konty

nentu amerykańskiego wolno Stanom in

terw"en-jować zbrojnie Gdyby nie to zastrze

żenie, pakt nie byłby w senacie przyjęty

i prawdopod ibnie spotkałby go los Paktu

Ligi Narodów, Wszak Pakt Lig* był dzie

cięciem amtrykańskiem, a jednak senat

go odrzucił.

Istotnie są to wszystko poważne minusy

pak tu Kelloga. Byłoby niew"ątpliw"ie le

piej, gdyby Kellog nietylko postawił woj

nę teoretycznie i moralnie ,,poza prawem",

ale także zaproponował obowiązkowy ar

bitraż i usta-n-ow-ił egzekucje przeciw"ko ła

miącym pakt. Ale, niestety, domagać sie

tego byłoby utopją, czemś nierealnem. Na

wet taki blady pakt, jakim on dziś jest, na

trafił przeciez na wielkie trudności.

Czyż jednak jego pogardliw"e, lekceważą

ce traktowanie jest słuszne? Czyż mimo

sw-oich niewątpliwych minusów niesiar-ow"i

pew-nego postępu, pewnego kroku naprzód

—

a wia-domo, że pierwsze -kro-ki są n ajtru

dniejsze1. Należymy do tych, którzy od sa

mego początku bronią zdania, że tak jest.

Łączymy się w" tej ocenie z w"ielu wybitny

mi politykami w Europie i Ameryce.

\\ dniu 15 sty-cznia Briand, zainterpelo

wanj w sposob zjadliwy przez senatora.

Lemery, wyjaśniał w" senacie francuskim

prawdziwe znaczenie paktu, odpierając

zwłaszcza podejrzenie, jakoby znany kom

promis flotowy anglofrancuski -był posu

nięciem antyamerykańskiem i miał spara

liżow"ać pakt Kelloga. W świetnej, jak za

wsze, mowie podniosł Briand wielkie zna

czenie paktu i miał, jak sądzimy, rację.

Na czemze bowiem znaczenie paktu po

lega ? Ogranicza on pojęcie wojny upraw

nionej tylko do kil-ku typów wojny (wojna

obronna, wojna przew"idziana przez P akt

Ligi Narodów, wojna zastrzeżona w nie

których swoich steiach przez państw a pod

pisujące). Ograniczenia te znalazły swój

wyraz nietyle w samym pakcie, ile w no

tach wymienionych poprzednio lub — (iak

co do Sianów") — przy sposobności ratyn

kaeji Sana pakt potępia wojnę podjętą dla

rozstrzygania konfliktów międzynarodo

wych, a więc wojnę użytą ,,jako narzędzie

polityki narodowej". Tak określono w pak

cie pojęcie wojny zaczepnej. Jeśli ta k a woj

na zostanie podjętą, to mocarstwa, należą

ce do Ligi Naiodow miały już przed pak

tem Kelloga obow iązek zw rócenia się prze

cinko strpnie napadającej Obowiązek ten

wynika z u-mowV, z ,,Paktu Ligi".

Stany

Zjednoczone miały jednak dotą-d wolną

rękę; mogły przeto zachować neutralność

albo nawet pomagać stronie napadającej

(np. me uznając rozciągniętej nad nią blo

kady). Obecnie wyrzekły się tej możności

,,wolnej ręki" . Potępiając wojnę zaczepną,

muszą się przyłączyć do akcji zorganizowa

nej przeciwko napastnikow"i. Powie ktoś,

że to jest zobowiązanie honorowe, niewy

muszalne przez ża-dnego sędziego, czysto

,,moralne".

Ale w dziedzinie praw"a mię

dzy narodowego niema innych zobow"iązań

—

a kto twierdzi, że Stany zobowiązanie

to swoje n-azwą kiedyś ,,św"istkiem papie

ru na w"zór Fryderyka Wielkiego, ten lek

ko ceni już nietylko słowo honoru Stanów",

ale i wpływ tamtej-szej opinji publicznej na

kierunek polityki zagranicznej.

W każdym razie nad napastnikiem cię

żye będzie -odtąd obaw"a, że n ajpotężniejsze

z mocarstw świata obróci swoj front prze

ciw niemu, a ta -obaw"a nakaże mu się dw"a

razy lub więcej namyśleć, -nim rozpocznie

działanie oparte na w"zorach Fryderyka

Wielkiego.

To jest zdariem n-as-zem główny argu

ment, dla k-torego ratyfikacja ,,paktu Kel

loga", która się teraz kolejno będzie odby

wać, jest, zdarzeniem doniosłem, nawet

bardzo doniosłem. Oczywiście jeszcze do

moślejszem byłoby wów"czas, gdyby za nią

poszedł z czas,em ob-owiązkowy arbitraż i

egzekucj-a. Ale na to jeszcze jest czas

nigdzie może w" tym -stopniu, jak w" dzie

dzinie międzynarodow"ej, ten ,,idzie bezpie

cznie, kto idzie zwolna" d-o celu.

Przyspieszenie ratyfikacji paktu prze

senat amerykański -st-oi zapew"ne w" zw"iąz

ku z propozycją sow"iecką, uczynioną Pol

sce. Oczywiście ,,przyspieszenie", ą nie sam

takt ratyfikacji, bo byłby en i tai ua Lą

pił, choć może o -parę dni czy nawet ty-go

d-ni później. Ale skoro sow"iety w nadziei,

że -do ratyfikacji nie prędko doj-dzie, ch-cia

ły uzyć ,,paktu" za narzędzie do sw-ojej agi

tacji w" Europie i Ameryce (przedstawiając

się jako jedyne mocarstwo szczerze pokojo

we) — zdecydow"ano się w W aazyngtonie

ratyfikacji natychmiast dokonać. Przez to

wytrą( a się sow"ietom oręz z ręki Gały

szereg państw może bow"iem iuż teraz przy

jąć szybko ,,pakt" bez o-Dawy, że senat ame

rykański odmówi przystąpienia. Między in

nemi uczyni to Polska i Rumunja. Odpa

dnie wów"czas wszelki rozsądny powód,

aby podpi-syw"ać z naszej strony jakąkol

wiek -odrębną u mo-wę z Bolszew ją i z patro

nów a n ą przez sow"iety Litw"ą! Niechajze

Bolszew"ja ratyfiku-je umow"ę Kelloga, a

wówczas w"edle art. trzeciego zacznie mię

dzy nią a wszyistkiemi innemi państwami

automat,ycznie obowiązyw"ać 1potępienie

wojny zaczepnej. A więc także między nią

a Polską Gra sowiecka została sparaliżo

wana.

Pojawią się w" Polsce głosy krj"tyczne i

sceptyczne, w"yśmiew/ające pakt Kelloga.

jako ,,honorowy" i ,.m oralny" — tak samo

jak w-i-dzieliśmy to z tiaktatami locarnen

skiemi. Będą to głosy opozycji przeciw

liiinistrow" Zaleskiemu, do potrzeby par

tyjnej naginające swoj sąd. Krytyka będzie

łatw ą. a śmiech tani. Wydaje nam się, że

kto rozumuje obiektywnie i kto czuje pań

stw owo, r :e partyjnie, nie pow inien imać

się takiego taniego śmiechu. Zobaczj"my,

jak się zachow"ają sejm i senat. Powinny

rozw"ażyć dobre i złe strony, powinny pod

nieść w"ątpliwości w duchu polskiej racji

stanu — wszak zgłosiły je wszystkie nie

mal państw"a, nie wyjmując Ameryki — ale

powinny pakt ratyfikow"ać. Ratyfikow"anie

go nie małą, ale olbrzymią w"iększością

głos"-w miałoby dla nas korzystny efekt.

Jeśliby sejm zrobił z głosowania kwestję

polityki partyjnej wobec rządu, popełniłby

nowy a ciężki błąd.

Ryga 20 stycznia

(PAT) ,,Jaunakas Zmas" donosi z lallina, że

w estońskich kołach politycznych panuje prze

konanie,Iż po ratyfikacji paktu Ke?!oga przez

Stany Zjednoczone, do paktu przyłączy się

rów nież reszta państw. Niema obecnie żadnych

przeszkód do przystąpienia Estenji do tego

paktu. Zdaniem rządu estońskiego nie zacho

dzi już żadna potrzeba omawiania propozj cji

Litwinowa. Przyłączyć się do propozycji Li

twinowa Estonja nie muże, gdyż to sprzeciwia

łoby sie paktow"i Kelloga, który zawiera kilka

punktów" nieuwzglednionych w projekcie Li

twmowa.

Odpowiedź Sowietom

-rszawa 20 stycznia.

(Tel. wł.) Rząd polski wystosował w-czoraj

odpowiedź na ostatnią notę Sowietów W odpo

wiedzi ministerstw-o spra-w zagranicznych o

świadcza, iż po przeprowadzeniu rozmów z

pierwszymi sygnatariuszami i po ratyfikacji

-przez St,any Ziednoczone bez zastrzeżeń paktu

Kelloga, rząd polsk-i gotów jest podjąć roko

wania co do formy i procedury podpisania (pro

tokółu. R-ząd po-lski wita -z zadowoleniem o

swia-dczenie rządu sowieckiego, iż gotów jest

bez zas-trzezeń podpisać również protokół z

Rumunją. Wobec tego, że państwa bałtyckie

zgłosiły -również swój akces do paktu Kelloga -

pow-inny one równ-iez wziąć udział w- podpisa

niu wzmiankow"anego protokółu. Dla dokładne

go omówienia tej s,prawy ,prowadzić będ-zie dal

sze -rokowania poseł ,polski w Moskwie p. Patek.

Polsko-niemiecki układ drzewny.

Warszawa ?O stycznia

(PAT) Wczoraj pod,pisana została między mi

nistrem spraw -zagranicznych p. Zaleskim a po

słem niemieckim ilauscherem, umowa, regulu

jąca prowizorycznie obrót drzewny polsko-nie

miecki. Nowa umowa obowiązuje do dnia 31

grudnia 1929, ale z możliwością przedłużenia

na rok dalszy. Postanow-ienia umowy pokry

wają się zasad-niczo -z treścią, wygasłego w dn.

i grudnia 1928 r. poprzedniego prowizorjum

drzewnego polsko-niemieckiego. Dotyczy to za

równo wysokośc-i kontyngentu drzewa tarte

go dla Polski, wynoszącego ua jeden

rok

1,250000 imetrów sześciennych, przy związaniu

stawek tak niemieckich na ,przywóz dizewa

tartego, jakoteż polskiej stawki przywozowej

dla drzewa okrągłego. Równocześnie rząd pol

ski zgodzi! się na udzielenie pewnych możli

wości importowy"ch dla artykułów wytwórczoś

ci niemieckiej w postaci kontyngentów przy

wozowy"ch1.

PaM m tf a ijioiainość.

Temat przestarzały". Dla pozytywistów, któ

rym się zdaje, ze opierają się tylko ua doświad

czeniu, nie egzy-stuje problem, ktorego treść

jest

jak mówią — metafizyczna. A jednak

od rozw"iązania tego w łaśnie proble,mu zależy

pi zyszlosć ludzkości, świadomość tego rozs-ze

rza się coraz więcej, daleką jest jednak od

przeniknięcia w te sfery,które w sprawach pań

stw owych decydują. Dlatego powtarzanie pew

nych twierdzeń jest wskazanem, tembardziej,

gdy idzie o młodszą generację, zasłuchaną w

to, co s-ię nazywa naukę panującą, a o czego

przesileniu jeszcze się ni-e przek-onała.

Lwaga ta nasunęła mi się przy czytaniu roz

praw-y bardzo zdolnego młodego prawnika Dra

Konstantego Grzybow"skiego o ustroju związku

republik sowieckich. W wstępie przyłącza się

do zdania Gerlacha, że oolszewizm jest misty

cyzmem i pisze: ,,Ustrój sowiecki jest dla mnie

wskazówką, że nie można budować państwa

i ustroju, ,nie można stworzyć normy na pod

s-tawie metafizycznej i irracjonalnej". Dla owo

cności dyskusji należy się porozumieć co do

kilku punktów".

Jeżeli mówi się, że bolszewi-zm jest religją,

to w tem znaczeniu, że szuka bezwarunkow"ego,

bezwzględnego punktu oparcią, czyli szuka

absolutu. Znajduje go w nauce, w szczególności

w materjalizmie dziejowym .Gdy jednak nauka

nie jest czemś bezwzględnem, przeto bolsze

wizm poz-bawionym jest stałej, bezwględnej

podstawy. Jeżeli więc holszewizm jest, oceniany

przez nas, którzy ten -błąd w"idzimy, to nie mo

żemy ich doktryny uważać za rehgję i stąd wy

snuwać wniosków Czynią to oni, my zaś, prze

ciwnie.

krytykujemy to ich ,stanow"isko i

stwierdzamy, że materjalizm dziejowy me jest

absolutem.

-Wskutek tego budowanie ,,pań

stwa" bolszew"ickiego jest czysto racjonalistycz

ną robotą, jest nią właśnie dlatego, ze bolsze

wicy nie m ają metafizycznych, irracjonalnych

podstaw, a znaią "tylko przymus. B -olszewicy są

racjonalistami także z tego powodu, ze znisz

czyli wszystkie instytucje, która w istocie swej

opierają się w!aśnie na irracjonalnych podsta

wach, jak kościół, rodzinę i gminę.

Inna rzecz, czy to, co bolszew"icy nazywają

ustrojem, jest państwem i czy to, co nazywają

prawem, jest prawem w naszem rozumieniu.

Nie chcę się nad tem tutaj rozwodzie, zazna

czam tylko, ze w tych kwestjach rozprawa Dra

Grz,ybowskiego jest cenną i że rzuca na nią ja

sne światło Ale do tegn nie potrzeba było mo

jem zdaniem wynurzenia autora ,,o podsta

wach metafizyczny ch i irracjonalnych**. Ono to

właśnie skłania m-nie do niniejszych uwag

Straszliwa pomyłka bolszewików polega na

tem, że nie mają celu, aui utopijnego ani inne

go. Nie mogą go mieć, ho wj"znaję.c materjalizm

dziejow"y, neguję, wolność woli. a bez niej nie

może przecież być mowy" o celu. Dlatego ich

działalność, to co nazywają ustrojeni, ni:e je*t

nic/em iiinem, jak niszczeniem i tylko niszczc

niem To właśnie (to jest ten charakter nisz

czycielski) wykazał Dr Grzybowski w sw-ej roz

prawie i w tein tkw-i jej wartość. W subtelnym

wywodzie określił ,,praw o" bolszew"ickie, jako

stabilizację rewolucji, a więc sta-bilizację nisz

czenia.’

Cel może być tylko metafizyczny. Obserwa

cja, bez twórczej -idei, daje tylko obraz chaosu

1worczośc leży" poza obserwacją. Ta ostatnia

służy do spraw-dzenia tego, co przynosi .twór

czości, jest mirrą produktywności twórczych

idej, W edłe niej tez to jest na podstawie do

|świadczenia, oceniamy niesłychaną rozcią

fgłość twórczości Od opowieści o smoku Wa

welski,m, która jest wyrazem jakiegoś zdarze

nia historycznego, az oo poglądu na świat, któ

ry" daje matematy.ka, opierająca się na ,,stwo

r!zonych" przez umysł ludzki aksjomatach i po

stulatach, od Nymi, Dryjad i Faunów, jako tłó

inaczy zjawisk do idej Platońskich i Ding an

sich Kanta — wszystko to twórczość ludizka.

Apollo nie imaliby (jak byśmy t-o— my prawni

cy— powiedzieli) zakresu działania, był,by bo

giem bez teki, gdyby nie istniał Dionwzos.

Ludzkości celem in-oze być tylko spełnienie

moralności, jeżeli życ-ie nie ma polegać, jak

u bolszewików, na niszczeniu. Kto zec,hciał

zrozumieć dotychcza^ow-y w-ywód, ten zgodzi

się ze miną, że nie ldizie tn o rów noległ-ość ce

lu doczesnego, ziemskiego, relatywnego i celu

moralnego, absolutnego, ale że idzie tu o ich

identyczność, jeżeli (jak to ciągle należy pow

tarzać), ludzkość n-ie ma się wzajemnie wynisz;

czyć. Dlatego to rzecz, się ma wpros,t przeciw

nie, jak to utrzym ują pozytywiści: państwa

muszą się opierać na podstawach metafizycz

nych

Inna rzecz, czy i jak t-o wj razie w konstytu

cjach. Takie, n-ie mnę, nnały znaczenie słowa

,,z łaski Bożej" w daw-nych konstytucjach Szło

o stwierdzenie, że monarcha rządzi wedle za

sad moralności. Zrozjumiał to Napoleon, będą

iy przecież wykwitem rewolucja, gdy wr kon

stytucji cesarstwa mów-ił o cesarzu ,,z łaski

Bożej i wedle konsty-tucji cesarstw a". Nowocze

sne konstytucje al-bo nie rozum-ieję tych slow,

albo je usuw"ają rozmyślnie, jako rzekom-o nie

zgodne z prawem, które ,,pochodzi z woli na

rodu1 Ma jednak nieocenioną wagę stw-ier

dzenie w konstytucji, że rządy" w państwie nie

-będą sprawowane w-eule zasady, ze prawo jest

io stronie sdnie]szego, ale wedle zasad ,moral

ności Jestem, przeciwny temu, aby konsty-tu

cja była programem, aby zawierała co innego,

jak normy praw"ne (powtarzam: piawne). Dla

tego identyczn-ość, o której wyi -j mówiłem,

o-kresliłem w moim projekcie konstytucji w po

staci normy prawnej: dPcezyńent Rzposp. wy

konywać będzie władzę wedle zasad -moralno

ści chrześcijańskiej, w ozena żadną normą nie

może być ograniczonym,**. Nie rozumie całej tej

kwestji, kto przewid-uje możliwość konfliktu

nuędizy prawem ludzkiem a moralnością abso

!utną, w którym mógłby się zna,leźć Prezydent

Hzpospolitej wobec takiego postanowienia, Na

leży jednak mieć nadzieję, że ilo-sć ludzi, któ

rzy to zrozumieją, że takiego konfliktu niema,

bę,dzie się zwiększać, ł,dziel o to, aby polska

kultura oparła sie na polskich genialnych dzie

łach, aby — po poKonaniu cudzoziemskich re

laty"wizmów — odkryć polskich filozofów.

—

Znajdą wówczas ci, którzy u-mieją myśleć bez

uprzed:zeń, s!-owa Cieszkowskiego, ze przezna

czeniem lud.zkości jest przemienić miłość indy

wi-dualną w miłość publiczną.

Wladyslcnv Leopold Jaworski.

Samodzierżawie

czy dyktatura w Jugosławji

(X) Król Aleksander udzielił znanemu kore

spondentowi ,,Mat-m" p. Sauerweinowi inter

wiewu, w którym wyjaśnił, że do zamachu

stanu zmuszony został przez to, że parlamen

taryzm dawnego jokrojm zupełnie -zaw"’i-ódł

w królestwie -S. H . S., ze okazała się komplet

na niemożliwość skłonienia partyj -cnorwar

k-ich i serbskich do wspólnej pracy i ze skut

kiem tego musiał wziąć na siebie odpowie

dzialność ,za wprowadzenie nowei formy rzą

dów n-a pewiien czas. po który m -król zamyśla

wprowadzić demokratyczny ustrój parlam en

tarny, oparty na innych, ,niż poprzedni, zasa

dach, jak się wyraził, reżim liberalny, oparty

0 demokrację, z zachowaniem wsza-kże teryto

rialnej i kulturalnej jedności .Tugos!awj,i.

Dodai zara-zem, że ma za sobą w-szy-stkie pro

duktywne siły kraju a ze liczyć liio-że bezwzglę

dnie na armję.

Nie ulega wątpliwości, że wyv iad przezna

czony był przedew szystkiem dla zagranicy,

która, trudno to taić, zamachu stanu w Bel

gradzie nie przyjęła życzliwie Nawet przeważ

na część prasy francuskiej, liczącej się z opi

nią rządu co do jugosłowiańskiego sojuszni

ka, n-ie okazała

optymizmu, w Niemczech

przyjęto zmiany w Jugosławji najwyraźniej

niechętnie, we Włos-zech ograniczono sie do

wyproszenia sobie, aby nowe regime jugosło

wiański porównywać ,z faszyzmem, a w Anglji,

gdzie sympatje do Chorw atów są bar,dzo wielkie

a do dynastji Karageorgewiczow niezbyt silne,

po okresie wyczekiwania, cora-z liczniej odzy

wają się głosy, doradzające wprowadzenie fe

deralizmu i dan-ia jak najszei szych p-raw" Chor

watom. Jest to nastrój tem bardziej dla Jugo

sławji niekorzystny, że stoi ona ciągle przed

koniecznością wielkiej pożyczki -zagranicznej

1 tego rodzaju, jak powyższe nastroje bynaj

mniej kredytu jej nie zwiększają. Finansjera,

zwłaszcza lon-dyńska, stoi ma °tanowisku, że

b:uz zespolenia Chorwatów, konsolidacja Jugo

sławji nie może być uważana za skończoną i

dlatego wstrzymuje się z otworzeniem kas aż

do załatwienia tej sprawy,

Nią ulega wątpliwości, że król Aleksandei

miał na celu uspokojenie opinji zagranicznej.

Czy mu się to udaio, pozostaje pod znakiem

zapytania, tem barny icj, że prasa ta liamięta

jeszcze analogiczny wywiad z królem z przed

-kilku miesięcy", w którym stwierdzał, że sto

sunki wewnętrzną w Jugosław ji są zupełnie

skonsolidowane i wszystkie trzy narody żyją

w najlepszej zgodzie Bezpośrednio po tem o

świadczeniu króla nastąpiły słynne strzały w

skupsz,tynie, k-tóre położyły" trupem , prócz po

słów chorwackich, tokze i poży-czkę zagranicz

ną dla państwa S H S. To też dziś przypo

mina się, że albo przebyło ono zbyt szybko dro

gę od konsolidacji do anarchii, o jakiej świeżo

mów"ił król Aleksander, co nie zachęca do po

życzki, albo -też kroi myli się -w ocenie sy

tuacji,

Me te jed,nakże tylko !akta wpływają na

n-ieufność opinji europejskiej co do przyszłości

Jugosławji, ale także, a może w pierwszej linji

to, co się dzieje wewnątrz państwa

Przede

wszystkiem więc wykluczona tam jest jaka

kolwiek swoboda słowa. Część dzienników, na

wet serbskich, została /zawieszona, niek4óre

granice, jak bułgarska, sę zupełnie zamknięte.

Komunikacja przez inne bardzo utrudniona;

niemniej przekradają się przez, nią coraz to ja

cyś emigranci polityczni, przynoszący -wca)a

nie pocieszające wieści o tem, co s;ę dzieje

wewnątrz. Rozmowy telefoniczne z zagranicą

są pod cenzurą; prasa obca z coraz to więk

s,zą trudnością dociera do Jugosław-;ii; coraz ja

kiś dziennik obcy traci debit. Ni-e posiada go

już dziś żaden dziennik wioski, zakazany zo

stał ,,Berliner Tageblatt * ze podanie wiado

mośc-i, że demokraci i radykali serbscy, a więc

wszechpotężne dotąd stronnictwa, zbojkotowa

ły bal dworski, wydany z racji urodzin królo

wej, odebrano tez debit ,,Yossische Ztg.", jak

wiadomo przychylnie się odnoszącej do małej

koalicji, U trud nia to oddz-iaływanie p rasy ob

cej na opinję w samej Jugosławji, ale pogar

sza jeszcze nastrój zagranicą. Informacje urzę

dowe, że prz-ywódca Chorwatów Maczek, zde

mentował -sw’ój sły"nny wyw-ia-d, pełen pesymiz

m-u co d-o losów Chorwatów pod obecnym len -

mein, spotykają się t.eż z niedowierzaniem,.

Przedewszyatkiem zas panuje powszechne pize

konanie, że stan obecny potrwa w Jugosławji

dość długo, a poglądowi temu doda oparcia

enuncjacja samego premjera Ziwkowicza, któ

ry przedstawi! zakres prac politycznych i go

spodarczych rządu, wy magający ja-kich lal 10

do ;zrealizowa,nia.

-Kierujące dziś Jugoslawją czynniki mogłyby

oczywiście niewiele sob-ie robić z tych nastro

jów-, gdyby .(-siniała pewność, że szybko i po

myślnie przeprowadzą swój progu am, w tym

wypadku jak zwykle zagranica chętnie czy

n,iechętnie akomodowałaby saę do tych, którzy

odnieśli sukces. Ne t-en temat w"szakze trudno

jes-t dziś cokolwiek przepowiadać, -zwłaszcza,

jeżeli się weźmie pod uwagę, że zamach bel

gradzki ina -za so -bą bardzo daleko sięgające

autocedencje. Nie jest on pierwszym w dzie

jach Serbj-i, ho Obrenowicze niejednokrotnie

chwytali się tej drogi. Karageorgewi,cze w prze

ciwieństwie do nich akcentowali zawsze, ze są

konstytucyj-ny"mi. Kroi Piotr mógł to czynić tem

łatwiej, że stary Paszic-z trzymał w ręku cały

kraj przy pomocy potężnej organizacji partyj

nej radykałów, miał zawsze w skupsztynie

większość, a tajne organizacje, tworzące się

oddawna w Serbj-i, miały dość do czynienia w

tureckiej Macedonji i austrjackiej Serbji i nie

zajmowały się sprawami wewnętrznemi. Po

wojnie zmieniła się sytuacja. Paszicz przy po

mocy swej partji nie mógł już opanować nowo

zdo-bytych obszarów, tajne orga!nizacje zaś, nie

mając już co robić zagranicą, zwróciły się do

polityki wewnętrznej Naipotężniejs-za z nich

,,Biała ręka" oparta na wojsku i wpływ-ach na

dworze postanow-iła obalić Paszicza i rozbić w

łączności z pokrewnemi organizacjami istnie

jące partie, które istotnie podzieliły się na sze

reg zwalczających ostra, nietylko wewnątrz,

ale i zewnątrz frakcji. Śmierć Pa*zicza dopeł

niła chaosu, jaki się w-skutek tego wytworzył.

Lekarstwem na ten chaos ina być nowy reżim,

którego wprowadzenie było oddawna postula

tem .,Białej ręki", stojącej dziś u steru rzą

dów w osobach gen. Ziwkow-ic?a i Hadzicza,

ucho,dzących za jej mężów zaufania.

Formalnie obecny system rządów" w Jugo

sławji me jest dyktatuią, bo w!adzę ujął w rę

ce król, ale jest czyste] krw i absolutyzmem, jak

to słuszme określa ,,Temps”. A,bsolutyzm ten

przypom-ina w niejednem

rosyjskie samo

dzierżawie. Czy rację mają ci, którzy twierdzą,

że poza niem stoi dyktatura ,,Białej ręki’? ——

Jeśli ta.k, to -byłaby to czysta dyktatura woj

skowa, nie zaś dyktatura w tym sensie, jak dy

ktatura MussoMniego i Primo de Rn ery. Oby

dwi-e, a -zwłaszcza pierwsza z nich opierają

się na wieiomiljonow ych

masach ludności,

którjch poparcie utorowało Mussoliniemu dro

gę do władzy i których zauiame jest silną je

go podporą. Ty-ch pas gen. Ziw-kowicz za sobą

nie posiada. I dlatego z wielu bardzo stron sły

szeć się dają opinje w tjm sensie, w jakim za

kończył sw"e uwagi niedawno tak przychylny

dla Jugosławji ,,Temps" Król Aleksander dał

niewątpliwie dowód wielkiej odwagi politycz

nej, biorąc w obecnych warunkach odpowie

dzialność za reformę tak ostrą i głęboką. I jeśli

objaw-ia się pewna skłonność do zaniepokoje

nia z tego powo,du, że wpływ" kół wojskowych

będzie przeważająca in w obecnym rządzie, to

w polityce zagranicznej nie należy zapominać

o duchu porozumienia, który charakteryzował

zawsze p Marinkow-icza, m inistra spraw woj

skowych.

0 digitalizacja: mbc.malopolska pf

1 z 4 • Strona 1

Mirador - viewer

Czas.

Opis

Struktura

Podobne

Błąd 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador - viewer

Opis

Struktura

Podobne

Błąd 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction