Czas.

Mirador - viewer

Czas.

Adnotacje

Wyświetlanie 627 adnotacji

Dodawanie notatek tylko dla użytkowników zalogowanych

Opcje

Ner i75.

Kraków 3 Sierpnia — Czwartek.

Rok 1865.

C * M wyohodzł codziennie ra no o godz. 7ąj (wyjijwszy poniedziałki i dnie po4wiąteo*ne).

Numer pojedynczy w Krakowie i w e Lwowie kosztuje 10 centów.

Prenumerata wynosi:

rocznie:

kwartalnie:

miesięcznie:

nie]!cona w Krakowie .

z łr. 2 0 ............................... złr. 5

..................... «dr. 2

Hlejaeowa we Lwowie . . .

, , 2 1 .................. ....

P o c z t ą w państwie Austryackiem » 2 4 ...............................

doP r u s ............................... tal. 16 sg r. 20 . . . .

n Rzeszy niemieckiej .

n21B10....

n Fraucyi i A nglii . f r a n k .108 ............................fra

a Włoch i Szwaycaryi B 1 1 6 ................................

a Belgii .....

n ^.......

li!sty s pieniędzmi przesyłane być winny franco do Administracyi nCZASU°. LISTY rekla

m acyjne niezapieczętowane nie ulegają frankowaniu. LISTÓW niefrankowanych nie przyjmiye Bię.

5o.26.

6......

, 2o,26

4 sgr. fi

tal lsg r .16

fi.10.*»»1n26

27... .frank.10

29... .

20... .

CZAS

RĘKOPISMA nadsyłane Redakcyi nie zwracają Bię i niszczone będą.

Prenumeratę przyjmują:

W Krakowie: Bióro Administracyi nCzasu" w Rynku pod L. 39 w domn p. Kirchmayera

na dole, tud ziei wszystkie Urzędy pocztowe austryaokie.

OGŁOSZENIA (inseraty) wszelkiego rodzaju przyjmnją Bię za opłatą:. od wiersza drobnego sa

jednorazowe umieszczenie 8 centów, za następne po 6 centów, o rai aa* opłatą należytości

Btęplowćj po 80 centów od każdorazowego ogłoszenia.

Prenumeratę i ogłoszenia przyjmują: w c L W O W IE w Ajencyi nCzasau ^

p. Mgmacy Metreok w rynknpodNr.238.

wWiedniu p.A* *

O ppelik Wollzeile 22.

NaFranięiAnglięwParyżu p.ł,,D*on»ki.

Boulevard dn Prince Engine, 95.

—

tylkoogłoszeniazaś:w Wiedniu, wHam- .

burnru1_w Frankfurcie nadMenem pp. M ausenetstin i Vogler __

w Berliniep.A Retemeyesr — wFrankfurcie nad Menemp.G .Mj,

Daube SComp. —wl,ipakup. Men-yk Knglesr —wWrocła

wiu: p. Senke et Samiyhausen.

Krabów Ä sierpnia.

W zeszłym rokn wyszła w Lipsku w nie

mieckim języku książka pod napisem: ,,Trzy

lata «poru konstytucyjnego; przyczynek do

ostatnich dziejów Austryi".

Dzieło to pióra

jakiegoś bezimiennego Węgra rozbiera sto

sunek Węgier do monarchii anstryackiej

mianowicie w latach 1861 do 1864, to

jest podczas rządów gabinetu Schmerlinga,

obszernym wyprzedziwszy je wstępem hi

storycznym czasów bachowskich. Ale nie

samą ono tylko traktuje przeszłość: wyka

zując bowiem skutki i następstwa polityki,

którą rozbiera, szuka zarazem dróg, j«tf

jedynie zdaniem autora mogłyby doproW -

dzić do zagodzenia ,,sporu konstytucyjnego"

% zaspokojeniem praw historycznych (^ z y

wiście tylko węgierskich) oraz wymagań

wolności w konstytucjonalizmie porękęmają

cej, tudzież potrzeb rozwoju politycznego ludów

monarchię składających, a zgodnie ze stano

wiskiem Austryi w Europie. Książka ta nie

tylko zatem jest historyą ale i programa

tem, a jest w niej wiele punktów zetknię

cia się z ostatnią Zmianą w tych dniach zaszłą

lnb przynajmniej zapowiedzianą skutkiem

zmiany gabinetu. Zdaje nam się nawet, że

między tą książką a nowym gabinetem

austryackim zachodzi bardzo ścisły zwią

zek pod względem tożsamości dążeń i ce

lów , tak iż program w niej nakreślony,

uważać wolno za program nowego syste

matu. To nas powoduje do zwrócenia dziś

uwagi na tę książkę, którą zajmowano się

już w Wiedniu, lecz wtedy jeszcze, gdy

ją uważano za obronę stronnictwa i za myśl

oderwaną jednego ze statystów węgierskich,

nie zdolnąjeszcze przybrać na si§ politycznej

formy rządu.

W książce tej widny wszędzie duch kon

serwatyzmu. Autor wszelako wypiera się,

aby nazwa ta kryła w sobie pojęcia so

cyalne zamarłe i polityczne przywileje na

szkodę większej części narodu. Konserwa

tyzm jego polega na zachowaniu ducha

praw i instytucyj narodowych, ale nie na

niezmienności ustaw, bo te powinny odpo

wiadać potrzebom każdorazowej] i każdo

miejscowej spółeczności. Taki konserwa

tyzm jest zarówno przeciwnikiem rewolu

cyi jak i jednoforemności biórokratycznej,

bo obie dążą do obalenia tego co jest i

co się wiekami wytworzyło naturalnym

biegiem dziejów, a postawienia w to miej

sce sztucznych, bezwzględnych, z góry ob

myślanych mechanizmów politycznych.

Wobec dowodzenia autora o potrzebie za

stosowania form rządowych do potrzeb każ

dego kraju i każdego czasu, wyłączne tra

ktowanie sporu konstytucyjnego z dwoistego

tylko punktu widzenia, z których jeden ma

wzgląd na same tylko Węgry, a drugi je

dnoczy wszystkie inne kraje monarchii, zdra

dza dualistyczny przedewszystkiem kieru

nek, któiy pod polemicznym względem na

stręcza autorowi silne i pełne prawdy ar

gumenta , ale pod względem politycznym

czyni go jednostronnym, a programowi jego,

mającemu być lekarstwem na złe ówczesoe,

pozostawia cechę dnalizmu. Gdyby cecho

ta przeszła w zastosowanie do urządzeń

monarchii, to jest, gdyby książka, o której

tu mówimy, była istotnie wyznaniem wiary

politycznej obecnego gabinetu, autonomia

Węgier m iałaby naprzeciw sobie centrali

zacyę wszystkich innych razem wziętych

,,królestw i krajówft, a ,,spór konstytucyjny"

zmieniłby wprawdzie pole dotychczasowe,

aleby wcale nieustał, lecz tylko przeniósł

by się w inne sfery.

Gdyby nas dzisiaj dziełko nieznanego choć

domyślnego autora zajmowało jedynie jako

krytyka rządów Bacha, Gołnehowskiego i

Schmerlinga w odniesieniu ich do Węgier,

gdybyśmy w całym składzie monarchii au

stryackiej widzieli jedynie dwie połowy u

nią złączone, unią, w której węzeł osoby

monarchy ma być wzmocniony węzłem

wspólnych interesów, a nie panowaniem je

dnej połowy nad drngą, nie asymiłowaniem

jednej do drugiej, w takim razie dualizm

w jedności byłby i w oczach naszych naj

wyższą formą doskonałości organicznej pań

stwa. Ale dziełko rzeczone zajmuje nas

również z powodu, iż obserwacye, które

robi nad przeszłością, iż prawdy, które

stawia jako zasadnicze dla organizacji

państwa wielorodnego, nie słabną wcale

gdy si§ je przeniesie od Węgier do innycb

krajów monarchii. Nie tylko sama sankcya

pragmatyczna jest prawem pnblieznem, nie

tylko w nicprzerwaności stanu prawnego

leży jego legalność i warunek historycznego

rozwoju narodów, bo i Węgry doznawały

niejednokrotnie pod tym w zględem przer

wy i podlegały wyjątkowym ustawom: 0

wszem, wyższą nad tych rzeczników prawa

narodowego, jest zasada sprawiedliwości,

bo ta nie opiera si§ na artykułach kodeksu

politycznego, ani na dokumentach, ani się

zastawia przedawnieniem.

Prawdziwie polityczną myślą dzieła, (

którem tu mówimy, i prawdziwie prakty

czną jest uznanie kompromisu, jako jedy

nego środka załatwienia spora. A ponieważ

autor szukał kompromisu między dyplomem

październikowym i patentem lutowym, prze

to dualizm jego nie jest tak twardy, aby

od niego odstąpić ani na jotę niebyło wol

no. Odstąpienie to wypada na korzyść for

my konstytucyjnej jak i systematu autonomi

cznego. Autor zastrzega się jedynie dla te

go co do Węgier, że tam spór konstytucyj

ny przeprowadzony został, że tylko tam

utworzyło si§ i silnie działało stronnictwu

pośredniczące między liberalizm em przed i

za Łitawą, między przeszłością historyczną

a potrzebami obecności, między Deakiem

konserwatystami.

,,Dla Węgier— mówi au

or w końcu — kadry tej partyi pośredni

czącej już istnieją. Najpilniejszem jej zada

niem jest teraz zorganizować się w krajn,

a nie można wątpić, że działając stosownie,

zdoła ona wkrótce wyprowadzić liczne sze

regi w pole. Niech zaś tylko organizacya

ca dokonaną będzie na polu -v§gierskiem,

wtedy z pewnością oczekiwać należy, że

żywioły pośredniczące spiesznie urosną w

krajach także dziedzicznych w sił§ imponu

jącą.«

Rezultatu tego jesze niema, lecz już samo

węgierskie stronnictwo pośredniczące w y

starczyło, aby sprowadzić zmianę zamierzoną.

Słow a te autora przytaczamy jedynie jako

dowód, że Węgry oglądały zię na inne tak

że kraje koronne, a przeto, że pracując nad

sprowadzeniem zmiany systemu rządowego,

pracowały także nad urzeczywistnieniem

oiyśli autonomicznej w całym obszarze mo

narchii.

KORESPOHDEHCYA CZASU.

Wiedeń 1 sierpnia.

—

r. Jeden skntek widoczny wywierają jnż no

n i ministrowie, a to na pracowitość urzędników.

Od niedzieli bowiem pannje tabi postrach po bin

rach, że ci, któizy od lat wielu znaczną część go

dzin urzędowych spędzali poza binrem, a często

nawet trudnili Bię zarobkowaniem prywatnem, śpie

izą teraz z tabą gorliwością do binr, jakby dopie

ro byli świeżo mianowanymi praktykantami. Ka

dy się obawia, aby nagle Die wyleciał, jeśli so

bie nie będzie zadawał praey. Ale ten też tylko

jest dotychczasowy skntek nzmiauy systemn."

Zmiany w osobach na posadach drngiego i trze

ciego rzędn, wcale nie mzją tego znaczenia, jakie

im początkowo nadawano, albowiem Indzie, któ

rzy zajęli te posady, Bą to wrobieni jnż pracowni

cy w dotychczasowy tok spraw i systemn. Wpra

wdzie służyli oni dotąd na stopniach czwartego i

piątego rzędn, dziś zaś posunęli się na trzeoie i

drugorzędne, ale n a tem koniec, bo aczsolwiek

pp. Savenan, Weber, Beka I inni * bardzo s«a

aownymi nrzędnikami, wszelako trndno ich, jako

osiwiałych po binrach weteranów, nw iiać aa re

formatorów biurokratyzmu. Przypuszczam , że za

orowadzą nlepszeoia i uproszczenia, ale trndno,

żeby z tej strony weszło przekształcenie zarządu

binrokratjcznego na samorząd. Do tego potrzeba

rzeczywistego życia konstytucyjnego, i tego, aby

reprezentacye tak kraj m e jak i państwa równo

ważyły binrokracyi. Aie to, co w tym względzie

myśli nowe ministerynm, zasłania tajemnica, która

teraz odgrywa tak znaczną rolę we wszystkich

przemowach i okólnikach nowych ministiów.

Opuszczenie k ar za przestępstwa drukowe i za

niechanie toczących się procesów dziś ogłoszonych,

mało się tyczy dziennikarstwa wiedeńskiego; tn

bowiem zast sowywano w ostatnich czasach tak

zwane przedmiotowe postępowanie; na nie zaś, a

raczej na skutki tzkidh wyroków, nie ro zii-g a się,

tak się zdaje, amnestya z tej strony Litawy. N

Węgrzech ubejmnje amnestya i owe następstwa

wyroków, co może posłużyć za dowód, jak wę

gierscy mężowie stann nmieją chodzić około sp ra

*y swoich rodaków.

Rzym 27lipca.

Jenerał Montebello opnścił Rzym w niedzielę,

przyspieszywszy swój wyjazd o kilka dni, w ska

tek rozkazów, jakie otrzymał z Plombićres. Zdaje

się, iż pomimo zaprzeczenia półnrzędowych dzień

uików francuskich, opróżnienie R*ymn będzie tak

że znacznie przyBpieBZonem. P rz ed wyjazdem Pa

pież przysłał jenerałowi wielką wstęgę ordern Piu

sa IX , której, jak Błychaó, oddawna praguąl. Hra

bina Montebello towarzyszy małżonkowi, u daje Bię

una dla spełuienia letniej swej słnżby przy Cesa

rzowej, jako jej dama honorowa.

Wytoczył się do Rzymn spór bisknpa wersal

skiego z arcybiskupem paryskim. Biskup miano

wał kapelana kolegium Saint-Cyr położonego w

wersalskiej dyecezyi; arcybiskup zaś, jak o w. jał

mnżoik cesarstwa zaprzeczy! mn prawa do tej no

minacyi, uważając je za własną atrybncyę. Biskup

wtedy odwołał się do Stolicy Apostolskiej, która

skłonniejszą jest kn niemn, niż ku X. Darboy źle

bardzo widzianemu n rzymskiego dwora. Spór do

tąd nie rozstrzygnięty. Hr. S aitg es usiłował, by

postanowienie papieskie wypadło na korzyść arcy

biskupa i staranie to przekazał nmocowanemn fran

cuskiemu p. Armand; ale niechęć dworn rzymskie

go do arcybiBbnpa ntrudnia mn tę sprawę. Na X.

Darboy cięży zarzut pozwolenia ua zniewagę ka

tedralnego kościoła wParyża przez wprowadzenie

tam godeł Wulnomnlarskicb oa pogrzebie marszał

ka Magnan. Jnż nawet inbwizycya rzymska prze

strogę arcybiskupowi w tym przedmiocie wysłała;

Papież zaś czynił ostre wyrzuty br. Sartiges za głó

wny ndział, jaki rząd francuski wziął w rzeczo

nej profonacyi kościoła, i ma podobno w akcie

publicznym zgromić ją na nowo i wolnomularstwo

jako zamach na wiarę Chrystusową przedstawić

skłonnemu do zapomnienia wiekowi naszemu.

Względem powszechnego czyli ekum enicznego

soboru, o którym dzienniki piszą przedwcześnie

nic d otąd stanowczego powiedzieć niepodobna.

Może on być następstwem zj azdn bisknpów całego

świata do Rzynm w rokn 1866 na kanonizaeyę bł.

Józefata i innych świętych, równie, jak na tysią

czny ośmsetletni obchód męczeństwa ś. Piotra. Z a

miar powołania na te uroczystości do Rzymn nie tyl

ko powszechnego episkopatu, ale wszystkich wier

nyi z pięcin części świata, którzy tylko przybyć

zdołają, jest wspaniałym i wielkiego zakrojn. Nic

podobnego jeszcze nie napotkaliśmy w dziejach;

albowiem warnn ek ndania się osobiście do Rzymn

dla zyskania odpustów w żadnym jnbilenszn nie

bywa koniecznym . Jednoczesność tego wezwania

z wykonaniem konwencyi jest uderzającą. Zjazd

ów płodny moie być w następstwa i wypadki.

Dowodzi on w każdym rasie, iż wielkie mebez

pieczeństwa grożą Stolicy Apostolskiej, skoro wszy

stkich synów swoich powołać postanowiła.

Dzienniki niemieckie mylaie rozgłosiły były, ii

rząd rosyjski p rzychylając się do przedstawienia

kardy nała Antonellego, zabierał się przywrócić wol*

oość arcybisbapowi warszawskiem u i bisknpowi

wileńskiemu. Otóż zapewnić was mogę z najle

pszego źródła, że rzecz się całkiem odwrotnie mia

ła. Kząd rosyjski odpowiedział sekretarzowi stanu

Ojca ś. zupełną i bezwarunkową odmową. Pan

Meyendoi ff dał mn do zrozumienia, iż obad waj pa

sterze nigdy nie wrócą do swoich dyecezyj.—

rok ciążący na kapłanach do Syberyi wywiezio

uyeh jest także niecofniętym. N ależy więc wszel

ką nadzieję w tym względzie złużyć, i pokładać

ją jedynie w Bogn i w nieprzewidzianych wypad*

«ach, co na położenie Polski wpłyną.

Galicya przysłała Papieżowi powinszowanie na

rocznicę koronacyi i protestacyę przeciwko kon

*eucyi z 15go września. Adres, jak słyszałem, o

aiyty wieloma tysiącami podpisów. N a czele pod

pisany podobno X. Walnszak, szam helan Jeg o Świą

tobliwości extra urbem. Adres galiryjski złożony

był Ojcn ś. w Castelgandolfo przez Kardynała se

kreUrza stann. Między rządem praskim a Stolicą

świętą ważne obecnie istnieją nieporozumienia. Dla

tego nie nastąpi już tak rycuło prekonizacya ani

arcybiskupa kolońskitgo, aui arcybiskupa goie

znieńskiego. Baron Ainim począł z nową natar

czywością wymagać zamianowania Niemca na tę

ostatnią stolicę.

Bandy rozbójnicze dają się znowa we znaki.

Banda Andreozzego porwała na territorinm wło

sk iem , kolo granicy Deapolitańskiej, i zabrała ze

sobą do lasów pod Castro na terntorynm papie

skie kilk a obywateli. Z tych Grossi sekretarz

gminy i Antoni De Filippis zamordowani zostali na

tychmiast przez zbójców a potem poćwiertowaui.

Grzegórz De Lais, Józef de Filippis, syndyk De

Lellis i p an n a imieniem C armiua Carpolungo, przy

trzymani jako zakładnicy, ale w brakn okopo, któ

rego nie są w stanie złożyć, zamordowani zape

wne będą takis. Rozbójnicy pod Sofi schwytali

wieśniaka, który wywrócił był słnp graniczny mię

dzy państwem papieskiem a królestwem włoskiem;

ża zaś wielce im o utrzymanie gramey chodzi,

więc chłopa tego zwanego Rafał Pertięa wkopali

głową w ziemię nakształt mety, przyczepiwszy mn

do nóg tablicę z napisem: ,Rafał niegdyś Petrica,

teraz Błnp graniczny z ciała, wbity na miejscu k a

miennego, który za życia wywrócić się ośmielił."

Wiedeń 1 sierpnia. W dnin wozorajszym N.

Pan przybył z Laksenburga do Wiednia i przyj

mował przed rozpoczęciem zwykłych po słaihań,

m inistra stann br. Belcredego. Póżaiej przypa*

ssczonem zostało do posłuchania dawniejsze mi

nisterstwo in pleno, a mianowicie pp. Schmerling,

Mecsery, Lasser, Plener, Hein i Burger, tudzeż

prezes i obaj wiceprezesowie Izby poselskiej,

którym N. Pan w najłaskawszych wyrazach raz

leszcze podziękował za działalność Izby npełną

poświęcenia" i rezultat* ztąd osiągnięte. W po

łudnie przyjmował N. Pan br. MeDsdoiffa. Popo

ładom o wpół do czwattej N. Pan w towarzystwie

pierwszego jenerał-adjntanta swego hr. CreubV.l!e

ndał Bię do dworca kolei zachodniej, którą N. Pan

odjechał do Gmnnden. Tn ma nastąpić spotkanie

z Cesarzową powracającą z Kissingen, poczem

oboje NN. Państwo do Ischl się ndadzą. Powrót

Cesarza do Wiednia oczekiwaaym jest dopiero

w końcn sierpnia. Czy z Ischl N. Pan podejmie

wycieczkę do Gasteion, niewisdomo. To pewna,

iż Iscbl zbyt blisko położjne Gasteinu, aby za

uiechaoie wycieczki nie miało być bardzo wyra

żaą demonstracyą.

—

W przeglądzie politycznym zapisywaliśmy

skrzętnie wszeUie pogłoski o rokowaniach Wie

dnia z Florencyą, n *nenie Królestwa Włoskiego

aa celu mających. Dzisiaj sabiera głos w tym

przedmiocie półarzędowa Oen. Corr. ,, W edlu; te

legramu do nowej Presse — pisze ów diieunik —

gabinet florencki w nocie doręczonej w Paryżu

miał odrzucić warnuki, od których Anstryą m uła

aczynić zależnem nznanie nowo - włossiego rządn.

Możemy zapewnić, iż w miejscu stósowoem uic

ta nie wiedzą o odnośnych krokach."

Mimo tego kategoryczne g ) zaprzeczenia prze

konanie o okładach nznanie Włoch przez And ryę

na celn m ających, utrzymuje się ciągle. S wiadozą

o tem najlepiej dzienniki wied ńskie.

—

Posada jndix cnriae, którą od ezasn do

ezasn hr. Appoayemn, lab hr. Aadr*ssem a powie

rzano, ma pozobtać oprjiułoną aż do chwili po

przedzającej otwarcie sejmn. Natomiast zn«ne

z łat ostatnich nazwiska dwóch soakomitości wę

gierskich Vaya i S.ögyeuyi znów zamierzają

wziąść ndział w życm pul.tycznem. Obaj m ają

Część literacko-artystyczna.

POGADANKI

o książkach i ludziach.

Wygnaniec ministrem.

—

Moment chybiony, trndno go na

prawić.

Cesarz Aleksander układa tajemny plan

wskrzeszenia Polski - Konfederacya jeneralna ogła

sza Polskę. — O dwrót Napoleona.

—

Aleksander pa

nem sytuacyi.

—

Dobre chęci monarchy a niechęć

podwładnych.

Przyjaźń zawiązana między wnukiem Katarzy

ny a polskim zakładnikiem na tajemnych schadz

kach w ogrodach T*nryckiego pałacu, zmieniła się

w lat kilka w zadanie polityczne największej wa

gi. Aleksander wstępując na tron po gwałtownej

śmierci Pawła, napisał natychmiast do księcia

Adama, sprawującego misyę polską w Sardynii,

aby czemprędzej do niego przybywał. Książę przez

trzy lata zostawał bez żadaego urzędu przy boka

Cesarza, dopiero potem przyjął tekę ministra spraw

zagranicznych, którą złożył w r. 1806 po klęsce

Ansterlickiej, zatrzym ując tylko urząd kuratora

uniwersytetu wileńskiego.

W zbiorze korespondencyj i rozmów świeżo wy

danych między nim a Carem, każdy prawie list

rznca ciekawe światło tak na wypadki, jak na

charakter Aleksandra, słaby i zmienny, lecz dłngo

zostający pod wpływem tych szlachetnych zamia

rów dla Polski, jakie nmiała w nim zaszczepić

przyjaźń księcia Adam a, a rozwijać nieustająca

jego czujność. Zamiary te restaurowania Polski

raz Błabły i wątlały, znów rofiły, w miarę kooiecz

uości ntrzymania się z temi kartami jakiemi grał

Napoleon. Utworzeoie Księstwa Warszawskiego

powiększenie go częścią Galieyi, niepokoiło Ale

ksandra; przeciwnik wydzierał mn plany budowa

ne na wskrzeszeoin P łski i połączenia jej pod

jednem berłem. Sympatye francnzkie miały za so

oą fakta, wprawdzie niezaspokajające narodowycŁ

pragnień, zawsze jednak więcej znaczyły, niż pię

sne intencye ukrywane w tajemaicy gabinetu, a

somentowane despotyzmem gubernatorów, kontu

Halami i wywózką na Sybir. W. r . 1809 w obec

rezultatów wojny Napoleona z Anstryą, poznał

Aleksander, że dziś sprawa trudniejsza, i w roz

mowie z księciem Adamem ud erzył się w piersi,

ubolewając że nie poszedł za jego radą daną mu,

przed bitwą austerlicką; kiedy postawienie kwe

styi polskiej mogło było nie spotkać żadaych pra

wie trndności, a Napoleonowi ogrom nie pomięszać

szyki.

W r. 1810 i litym, gdy gabinet petersburski

przewidywał nieuchronną wojnę z Francyą, i w ci

cbości uzbrajał się, sprawa polska znown wyszła

a a stół, lecz w najściślejszej tajem nicy. Prowadził

ją sam Aleksander korespondując z księciem prze

bywającym wówczas to w Puławach, to w War

szawie. Książę oburzony prześladowaniem Tadeu

sza Czackiego dennncyonowaaego o jakieś złe za

miary, szturmował o zupełne uwolnienie się od

słnżby, składając nawet nrząd kuratora uniwersy

tetu wileńskiego. Car to wszystko załagodził jako

sprawę nader drobnej wagi, * przystąpił do waż

oiejszego projektn, o którym tak pisze pod datą

25 grndnia 1810 r.

,,Bieżące okoliczności uważam aa nader znaczą

ce. Zdaje mi się, że teraz pora przekonać Pula

ków, jako Rosya nie jest ich wrogiem, lecz szcze

rym i naturalnym przyjacielem; bo chociaż stara

no się wmówić w opinię publiczną, jako jedyna

przeszkoda w restanracyi PoUki pochodzi od Ro

* yi, z tem wszystäiem ona podobnoś spełni to

d/ieło. Co piszę, może cię zadziwi; lecz widoki

zdają się być t«k sprzyjają e, że m oja ulnbiona

cnyśl, którą po dwakroć, zniewolony okoliczno

ściami, oa bok odłożyć musiałem, teraz w najItp

*ze powraca. Nigdy pora nie była tak dobrą, jak

teraz; lecz nim pójdę dalej, odpowiedz mi punkt

po pnakcie n* moje pytania:

1) czy możesz miić dokładną wiadomość o sta*

aie nmyslów w Księstwie Warszaw ski am?

2) czy byłbyś przekonanym, i i W arszawianie

skwapliwie pochwycą każdą pewność (aie jakąś

możliwość, lecz pewność) wskrzeszenia ich oj

czysny ?

3) czy zkądkolwiekby ta przyszła, przyjmą ją,

i połączą Się z mocarstwem chcącem szczerze za

jąć s ę icb Bprawą. Rzecz prosta sama przez się,

że nimby się mieli złączyć, wysiłaby wprzód pro

klamacya ogłaszająca wskrzeszenie Polski."

W dalszych pięcin punktach pyta, jakie są stron

nictwa, czy zuajdnją się w wojsku, kto ma naj

więcejpowagi w armii?— «Listten-pisze Car

nie jest przeznaczony do wpływania na noiysłj;

chyb łby on celn, d la tego powinien być trzymany

w sekrecie. Zresztą ta sprawa tak cię interesuje,

że mogę być pewnym, że nie popsujesz tych pla

nów, którym ojczyzna twoja będzie winna wskrze

szenie, Europa wolność, a ty san chwałę i pocie

ubę, żeś n a to całe życie pracował. Jeżeli mię po

przesz, jeżeli udzielisz szczegółów dających na

dzieję jednomyślności Warszawian, a mianowicit

armii w dziele odbndowania Polski, nie wchodząc

kto będzie jego autorom, w takim razie skntek

aie chybi, opiera się bowiem nie na nadziei prze

wyższenia Napoleona talentami, lecz jedynie na

osłabieniu jeg o sił, i na powszechnem oburzeniu

się, jakie przeciw niemn pannje w całych Niem

czech. Myśl nad tem; taka chwila raz tylko zda

rza Bię; wszelka inna kombinacya wywoła tylko

naciętą i d łn ;ą wojnę między Rosyą i Francyą,

której teatrem byłaby twoja biedna ojczyzna. Gdy

zaś Polacy mogą tylko liczyć na Napoleona, któ

ry jest śmiertelnym, tedy z ubytkiem jego osoby

zwaliłyby się na nich wszystkie klęski; przeciwnie,

byt twojej ojczyzny znajdzie potężny punkt opar

cia, kiedy łącznie z Rosyą i innymi sprzymierzeń

c*mi potęga moralaa Francyi zostanie złamaną, a

Europa ujrzy się wyswobodzoną z jarzm a. Na

teraz żądam więe od ciebie: odpowiedzi dokładnej

aa szczegóły mego listn; oastępuie jeżeli m oje po

mysły zaslngnją na nwagę, pomów ze znaczniej*

ssemi osobami, z któremi jesteś w dobrych stosun

kach, o których wiesz, że rzeczywiście kochają

*wój kraj wyżej nad wszelkie zagraniczne zobo

wiązania się. Nie wchodź w porozumienie si( tylko

z osobami koniecznie potrzebnemi do tego dzieła.

W takim razie powiesz, że z Rosyi otrzymałeś ur

lop nieograniczony, i że dla zdrowia wybierasz

się za granicę, a dla przysposobienia się w po

dióż, mnsisz jechać do Warszawy. W stolicy tej

łatwiej osądzisz, czy dałoby się przeciągnąć osoby

mające wpływ w rządzie. Teraz masz pole rzeczy

wiście usłużyć sw ojej ojczyźnie."

Na ten list odpowiedział książę Adam, prayzna*

jąc największą ważność obecnej chwili, i zapewnia

jąc, że jeżeliby te plany wykonane zostały, zyska

ua tem Rosya, Europa, a najwięcej ziomkowie

jego. Co do ducha publicznego w Księstwie War

szawBbiem, p anuje najzupełniejsza jednomyślność:

wszyscy chcą wskrzeszenia Polski, połączeuia od

uartych części w jedno ciało pod rządem narodo

wym i konstytucyjnym. Żaby zaś przekonać u

mygły, o większych korzyściach niż te, jakie dal

Napoleon, potrzeba dać rękojmię pewności; a na

reszcie trzeba dać więcej, niż to, co m a Księstwo

Warszawskie. Stawia więc trzy punkta: ogłosić

konstytucję 3 maja wyrytą w sercu każdego Po-’

Uka, połączyć pod jedno berło kordonami roz

dzielone prowincye — otworzyć drogi ba dlowe,

b .z czego zubożony ten k raj, nigdy się oiepoduie

sie. | Nic pewniejszego, tam a trojakiem u zaklę

ein, ktokolwiek by je zrobił, niktby się nieoparł,

choćby jak był zentnzyazmowany dla Napoleona —

książę wyhoraie sformułował życzenia caroda, i

oiebrakło mn wymownych argumentów do prze

konania Cesarza, że żadne półśrodki niedoprowa

izą do celn, a n a obłudnych sztuczkach k raj

prędko się pozna.

—

Odpowiedź ta, ścisła, kate

goryczna , wyłączała tem samem wszelkie pod

ziemne roboty, do j«kich ściągał się list Aleksandra.

Dość było, jak mniemam w prowincyach polsLicb

rosyjskiego zaborn ogłosić się królem polskim,

proklamować konstytncyę 3 maja, ntworzyć kilka

pnłków w narodowej barwie — a Księstwo War

szaw skie od tej chwili połączyłoby się duszą i

ciałem. Zdaje mi się, ża Cesarz Aleksander o wie

le dogodniejszy miał warsztat, na którym mógł

zrobić swój experyment, niż Napoleon, gdy przy

szedł robić w prowincyach na Prnsakn zdobytych

Księstwo W arszawskie.—

Przenikał to książę Adam)

gdy z naciskiem powtarzał: lorsque Von veut les

effets, il fan t vov,loir les moyens.

—

Na nwagi roz

trząsające gruntownie wszelkie szanse za i prze

ciw, na pewne wątpliwości stawiane przez księcia,

odpowiedział Cesarz Aleksander długim, szezcgó

(owym listem, w którym jnż otwarcie powiada, źe

tem mocarstwem co ma Polskę wskrzesić, jest Ro

’*y* — wskrzeszenie zaś objaśnia w ten sposób,

że chce połączyć w jedno, prowincye składające

dawną Polskę, licząc w to i Rnś, s wyjątkiem

Białorusi, ażeby Dż wina, Berezyna, i Dniepr two

rzyły granicę od strony Rosyi.

Urzędnicy i wojsko będzie złożone z Polaków.

Co do konstytncyi 3 maja, o tej nic niemoże po

wiedzieć, bo jej nie zna, lecz prbsi, by mu ją

przysłał. W każdym przypadku zaręcza kOüBtytu

1 z 4 • Strona 1

Mirador - viewer

Czas.

Opis

Struktura

Podobne

Błąd 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador - viewer

Opis

Struktura

Podobne

Błąd 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Pobieranie pliku

Pobieranie pliku

Usuwanie komentarza

Wyszukiwanie zaawansowane

Zgłaszanie błędu