Czas.

Mirador - viewer

Czas.

Adnotacje

Wyświetlanie 671 adnotacji

Dodawanie notatek tylko dla użytkowników zalogowanych

Opcje

Ner 90

Kraków, Sobota 18 Kwietnia 1896

Rocznik XLIX.

CZAS

rtesiuieiaię pnrjmiją:

Administracya Czas’u w Hnkewto i urzędy pocztowe. UejMswą preauentę księgarnia

2. A . Krzyżanowskiego, handel Niemojewskiego w Sukiennicach, biuro dzienników Herca, handel Ba

jera, główna trafika, handel Kretsohmera, biuro dzienn. Hopoasa 1 8alomonowej , biuro Mańkowskiej

(Soklennioe). — Oflor,,ezl» (inseraty) przyjmuje się za opłatą od miejsoa wiersza drobnym dru

kiem (petitem) za pierwszy raz 10 ont., sa każdy następny po 6 ont. — ladedase (na 3 stronie

ed miejsoa wiersza drukiem drobnym po 80 ont. za każdy ras.

— O(toiBcala 1preamsaenrfę

przyjmnią: w« Lwow!a biuro dzienników ulioa Karola Ludwika 1. 9 , oentralne biuro ogłoszeń ulica

Kopernika 1. li; w Paryła wyłącznie p. Adam rue de Varenne 38, (prenumeratę p. W . Raozkowaki

Oourbevoi pod Paryżem rue du Chemin de fer żż); w Wledaia pp. Haasenstem A Vogler (także

w Hamburgu, Frankiuroie a. M ., Berlinie, Lipsku, Bazylei i Wrooławiu), A . Oppelik, B . Mosse (także

w Berlinie, Hamburgu, Monaohium i Norymberdze), H. Sohalek, M. Dukea, J. Danneherg, H. Friedl

(tylko prenumeratę dd.H . Goldaohmid AComp.); w fraakfartle m. di. G .L . Daube A Comp

Pojedy nc ze Nra (12 ct.) i dodatki (4 ct.) Bprzedaje w Bochni handel A. Ziętkiewicza.

Przegląd polityczny.

Kmitów 17 kwietnia.

Na wczorajszem posiedzeniu Izby deputowanych

Sejmu węgierskiego toczyła się w dalszym

ciągu dyskusya jeneralna nad budżetem skarbu.

Podczas rozpraw wygłosił minister skarbn L n

kacs znaczącą mowę. Minister oś wiadczył, że

w sprawie oznaczenia kwoty nie może złożyć wy

jaśnień ze względów ustawodawczych i polity

cznych. Oznaczenie kwoty nie jest rzeczą rządn,

lecz jest zawarowane depntacyi kwotowej, która

niewątpliwie oprze swoje uchwały na słuszDej pod

stawie. Projekt ustawy o podatku giełdowym jest

już wykończony, rząd jednak, wobec niepomyśl

nych stosunków giełdowych, jakie panowały na

początku tego roku, nie uważał przedłożenie pro

jektu za odpowiednie celowi. Ponieważ obecnie

stosunki są normalne, rząd w najbliższej przyszło

ści spełni złożone w tej mierze przyrzeczenia.

W sprawie regnlacyi waiuty nie może minister

oznaczyć ostatecznego jej terminu, to jest chwili

podjęcia wypłat w gotówce. Powód jest ten , że

termin zależy od czynników, nie wchodzących

w zakres działalności rządu i ustawodawstwa: od

kursu wekslowego, od ogólnych stosunków ekono

m icznych, a wreszcie od zanfania w polityczny i

ekonomiczny dobrobyt krajn. Jeśli czynniki te

ukształtują się pomyślnie, niezwłocznie podjęte zo

s taną wypłaty. Akcya, o ile wchodzi w zakres

działalności rządn, jest jnż nkończona, gdyż po

trzebne zapasy złota są w zupełności gotowe do

rozporządzenia. Wycofanie z obiega 200 milionów

not państwowych ukończone będzie w ciągu bie

żącego roku. O ściągnięciu pozostałych 112 milio

nów przedstawi rząd w najbliższym czasie przedło

żenia. Ściągnięcie not salinarnych jest zadaniem

rządu austryackiego, który postara się o zastą

pienie w sposób właściwy not tych innymi środ

kami obiegowymi. Koniecznem jest nadto zapro

wadzenie obowiązkowej rachnby koronowej i po

pieranie rozwoju czeków. R ząd zgodny jest z rzą

dem austryackim w zdania, że noty państwowe

nie powinny się absolutnie znajdować w obiega,

oraz że obieg srebrnej jednostki monetarnej powi

n ien być w czystym systemie waluty złotej zasa

dniczo wykluczony. T rzeba jed nak pod tym wzglę

dem liczyć się z praktycznemi trudnościami, a

przedewszystkiem starać się o zredukowanie w jak

najkrótszym czasie wielkiej liczby w obiega bę

dących guldenów srebrnych. Guldeny te, przebite

na srebrną monetę zdawkową, przyniosłyby zna

czny zysk menniczy.

Kończąc mowę, z nbolewaniem odparł minister,

bezpodstawne zdania, jakoby austryacki prezes

ministrów i minister skarbu stali w jakimkolwiek

związku z m chem, skierowanym przeciw kredy

towi i rozwojowi ekonomicznemn Węgier. Mini

ster dodał, że zna poprawny sposób myślenia i lo

jalne stanowisko wspomnianych austryackich mę

żów stann, którzy nigdy nie uciekaliby się do podo

bnych środków, lecz otwarcie i uczciwie wyraziliby

swoje życzenia lub skargi. (Oklaski. Hałas i pro

testy na skrajnej lewicy). Koła agitujące przeciw

kredytowi węgierskiemu, są te sam e, które sta

nowią opozycyę przeciw austryackiemu rządowi.

Mmister może zapewnić Izbę, że rząd austryacki

z kołami owemi nie ma żadnej wspólności. Opinia

publiczna przekona się zresztą wkrótce, że wspo

mniana agitacya jest nieszkodliwa. Zaznaczając

konieczność finansowej łączności obu połów mo

narchii, oświadczył minister, że w rokowaniach

o odnowienie przywileju bankowego rząd węgier

ski staje w całej pełni w obronie interesów Wę

gier. Minister, odparłszy podniesione zarzuty, ja

koby bank troszczył się tylko o interesa Austryi,

zalecił przyjęcie bndżetn przez Izbę. Po mowie

ministra uchwaliła Izba przejść do szczególnej

dyskusyi.

Jak donosiliśmy, bawiła w Berlinie niedawno d e

pntacya Litwinów wscbodnic-pruskich celem

wyjednania większych ustępstw w dziedzinie nauki

języka litewskiego« Depntacya ta ogłasza teraz rezul

tat swych starań w Berlinie. Dowiadujemy się z tego,

że minister Bossę przyjął deputacyę litewską na

der łaskawie i cieszył się, że petycya w sprawie

litewskiego wykłada nauki religii pokryta była

tak wielką liczbą podpisów. Minister wysłuchał

żądań Litwinów w dziedzinie językowej i poró

wnał je z odnośnemi przepisami z rokn 1873, po

czem przyrzekł depntacyi, że w czerwcn roku bie

żącego odwiedzi strony litewskie i będze się sta

rał poznać wszystko gruntownie, mianowicie, ile

się w seminaryach czyni dla nanczycieli litew

skich. Nadto zamierza p. Bossę zwiedzić litewskie

szkoły wiejskie, aby poznać odnośne stosnnki. Na

egzamina te mają być zaproszeni także rodzice

dzieci szkolnych, aby minister mógł poznać icb

życzenia. Żądanie depntacyi, aby w szkołach od

bywała się prawidłowsza nauka religii, przyrzekł

minister uwzględnić.

Podróż prezydenta rzeezypospolitej francuskiej

F anre’a do Verdnn jest przedmiotem rozlicznych

komentarzy. Podróż ta była już dawno postano

wioną i miała na celu z jednej strony zbadanie

fortyfikacyj wschodniej granicy, a z drugiej za

tarcie niemiłego wrażenia, wywołanego brakiem

odziała rządu w uroczystościach belforckicb. Nie

które dzienniki utrzymywały naw et, że podróż

Faure’a pozostaje w związku z bytnością jenerała

Boisdeffre w La Turbie u carowej wdowy. Faure

bowiem miał się spotkać w Verdun z pewną wy

soką rosyjską osobistością, a spotkanie to miało

być niejako odpowiedzią na zjazdy monarchów

trój przymierza w Wenecyi i Wiedniu. Są to oczy

wiście domysły i kombinacye, pozbawione cechy

antentyczuej; to tylko pewna, że wprowadzenie

wież pancernych nowego systemu wymaga wiel

kich nakładów i że prezydent cbciał się zapewne

osobiście przekonać o wartości wież jnż ustawio

nych, zanim zezwoli na dalsze wydatki.

ZKołapolskiego.

\lled eii 16 kwietnia.

Na początku wczorajszego wieczornego posie

dzenia Koła polskiego, poseł Kraiński przed

łożył przysłaną na jego ręce petycyę woźnych są

dowych do Izby poselskiej o podwyższenie ich

płac. Koło upoważniło go do wniesienia tej pety

cyi do Izby.

Poseł Chrzanowski przedstawił, iż Sejm g a

licyjski, a także sejmy innych krajów monarchii,

domagają się oddawna wydania ustawy państwo

wej, zaprowadzającej przymusowe ubezpieczenie

od ognia wszystkich bndynków i obejmującej za

sady co do tego ubezpieczenia; w granicach tycb

zasad pozostawionoby ustawodawstwu krajowemu,

to jest sejmom, szczegółowe uregulowauie usta

wodawcze tej sprawy. Projekt takiej ustawy pań

stwowej, roztrząśnięty już przez komisyę izbową,

przedłożony jest oddawna Izbie; przeto wniósł,

aby Koło starało się usilnie, iżŁft o ile możności

jak najrychlej przyszedł pod uchwałę Izby pro

jekt tej, tak potrzebnej dla kraju naszego ustawy.

W dyskusyi nad tym przedmiotem zabierali

głos posłowie: Abrahamowicz Dawid, Rutowski,

Jaw orski, Popowski, popierając wniosek posła

Chrzanowskiego. W dysknsyi tej wykazano, ie

wszystkie postanowienia tego projektu nstawy,

zaprowadzającej przymusową asekoracyę od ognia,

są odpowiednie żądaniom Sejmu i potrzebom krajn

Przedstawiono między innemi, że § 5 projekto

wanej ustawy orzeka, iż u«tawa krajowa przez

Sejm wydana, może to przymnsowe ubezpieczenie

budynków od ognia, poruczyć towarzystwu kra

jowemu, opartemu na zasadzie wzajemności i

oznacz.ć warunki tego ubezpieczenia.

—

Poseł

Abrabamowicz przedstawiwszy, iż niewiado

mo, jakie stanowisko zajmie ministerynm wobec

tego projektu ustawy, ułożonego za poprzedniego

rządu, wniósł, aby prezydyum Koła porozumiało

się w tym względzie z ministr m spraw we

wnętrznycb, bo przez to będzie ułatwione uchwa

lenie nstawy.

Po zamknięcia dyskusyi, Koło uchwaliło wnio

sek Chrzanowskiego z dodatkiem posła Abraha

mowicza.

Przewodniczący Z aleski zapytał się prezesa

izbowej komisyi prawniczej posła Pinińskiego,

w jakiem położenia jest w tej komisyi projekt

nstawy, zatwierdzającej ordynacyę książąt Czar

toryskich, z którą złączona jest ważna dla kraju

naszego fundacya.

—

Poseł hr. Piniński przed

stawił, że sprawozdanie co do tej nstawy, uchwa

lonej już przez Izbę panów, wypracował oddawna

członek komisyi prawniczej poseł Abrahamowicz

Eugeniusz, zalecając gorąco przyjęcie tej nstawy

przez Izbę poselską; ale komisya prawnicza roz

trząsając na wieczornych posiedzeniach, odbywa

nych prawie codziennie, aż do końca marca r. b.

procedurę cywilną, nie miała ani jednego wolnego

posiedzenia, aby zająć się wszelką inną sprawą;

lecz nkończywszy tamtę wielką pracę, roztrząśnie

teraz na najbliższem posiedzenia ”’ft spomniacą u

stawę, zatwierdzającą ordynacyę książąt Czarto

ryskich.

Do tego wyjaśnienia dodał poseł Abraham o

wicz, że polscy członkowie komisyi prawniczej

starali się o rychlejsze załatwienie tej sprawy; ale

komisya prawnicza nie mogła obradować nad n

stawą, zatwierdzającą ordynacyę książąt Czartory

skich, dopóki nie zostały nkończone czynnośei są

dowe, nieodzowne po śmierci księcia Władysława

Czartoryskiego, który ustanowił tę ordynacyę, a

niestety umarł przed jej zatwierdzeniem; zanim

zaś te czynności sądowe zostały akończone, ko

misya prawnicza izbowa rozpoczęła obrady nad

różnemi działami procedury cywilnej i dopiero

teraz po ukończeniu tych obrad weźmie pod roz

biór ustawę, zatwierdzającą ordynacyę wspomnia

ną, z którą jest złączona ważna dla całego narodn

fundacya.

Koło przyjąwszy te wyjaśnienia do wiadomości,

przystąpiło do obrad nad rządowym projektem

ustawy, podwyższającej pensye emerytalne wdów

i sierot po urzędnikach, których-to pensyj dotych

czasowych szczupłość i niedostateczność uznano

powszechnie.

Poseł Piętak, będący członkiem komisyi bu

dżetowej, która roztrząsała projekt tej ustawy,

wniósł, aby Koło głosowało za wszystkimi para

grafami tej ustawy, a zarazem wskazał, te § 6

tej ustawy, oznaczający pensye wdów i sierot po

uauczycielach szkół średnich, potrzebuje wyjaśnię

nia lub uzupełnienia, mianowicie pod tym wzglę

dem, że postanowienia w nim zawarte tyczą się

także wdów po dyrektorach szkół średnich i pro

sił o npoważnienie do zabrania głosu w Izbie dla

przedłożenia odpowiedniej poprawki.

Po rozprawach, w których zabierali głos posło

wie Podlewski, Abrahamowicz Dawid, Jaworski,

Roszkowski, Chrzanowski, Kraiński, Rutowski,

Lewicki, Koło nchwaliło głosować za wszystkiemi

postanowieniami tej nstawy i upoważniło p. Pię

taka, aby postawił do § 5 wspomnianą poprawkę.

Poseł X. Chotkowski wniósł, aby posłowie

polscy głosowali w Izbie za rezolucyą, wniesioną

przez posła Barwińskiego, wzywającą rząd, iżby

ułożył i przedłożył Radzie państwa projekt usta

wy, wyznaczającej pensye wdowom i sierotom po

księżach unickich, to jest ruskich. Poseł Cbotkow

ski, uzasadniając swój wniosek, przedstawił, iż

jest to żądanie słuszne, bo księża pełnią także

obowiązki stanu cywiluego, a wdowy i sieroty po

nich są bardzo często w wielkim niedostatku, co

jest powodem rozgoryczenia w pewnej części lu

dności.

Powyższy wniosek X. Chotkowskiego poparło

wielu posłów i Koło uchwaliło jednomyślnie

glosować w Izbie za rezolncyą posła Barwińskie

go; większością zaś głosów postanowiono, aby

poseł Chotkowski zabrał głos w Izbie dla popar

eia tej rezolucyi.

Wreszcie Koło polskie na wczorajszem posie

dzenia rozpoczęło obrady nad przyszłem poBtępo

waniem swojem w Izbie poselskiej przy nchwala

niu ustawy, zaprowadzającej reformę wyborczą

lecz uchwalono, aby obrady te, tyczące się przy

szłego taktycznego postępowania w Izbie, były

zupełnie poufne.

Sprawa dzierżawy gmachu teatralnego

we Lwowie.

Lwów 16 kwietDia.

(X ) Dziś wieczór odbyło się pod przewodni

ctwem prezydenta M ochnackiego posiedzenie

Rady miejskiej, na którem p. prezydent zdał spra

wę w ważnym i zajmującym dziś umysły wszyst

kich przedmiocie, wydzierżawienia gmachu Skarb

towskiego, w którym mieści się teatr, na lat 60.

Prezydent zawiadomił Radę, iż w ubiegły wto

rek wieozór zwołał delegatów Rady miejskiej,

oraz kilkn wybitniejszych prawników zasiadają

cych w Radzie, celem zastanowienia się nad kwe

styą dzierżawy gmachu teatralnego, należącego do

:uudacyi hr. Skarbka. Delegaci zastanawiali się

przedewszystkiem nad kwestyą, czyli gmina mia

sta Lwowa jest kompetentną zabrać głos w spra

wie tej dzierżawy. W kwestyi tej delegaci jedno

myślnie byli zdania, że skoro ś. p. fundator po

wołał do rady administracyjnej fundacyi dwóch

członków dawnego wydziału miejskiego — dziś

zaś dwóch członków Rady miejskiej zasiada w radzie

administracyjnej fundacyi — reprezentacyi mia

sta Lwowa przysługuje niewątpliwie wpływ nad

zorczy.

Zebranie delegatów nznało, ie kontrakt dzier

żawy gmacbn jest szkodliwy dla fundacyi, a nie

które postanowienia tego kontraktu są wprost zgu

bne. Delegaci ncbwalili poczynić starania, aby

lontrakt ten nie uzyskał aprobaty Wydziału k r a

jowego, a przynajmniej, aby nciążliwe warunki

kontraktu uchylone lab złagodzone zostały.

Ponieważ doszło do wiadomości delegatów, że

sprawa dzierżawy gmachu już nazajutrz, to jest

w ubiegłą środę, ma być przez Wydział krajowy

ostateczuie zadecydowaną, uchwalili delegaci wy

słać natychmiast deputacyę do J E. Marszałka kra

jowego z prośbą, aby wstrzymał decyzyę nż do

chwili, gdy reprezentacya miasta Lwowa wypowie

o tym kontrakcie swą opinię. Prezydent zawia

domił w dalszym ciągu, że deputacya, w której

skład weszli pp.: prezydent Mochnacki, wicepre

zydent Dr Marchwicki, Dr Maryański, Dr Byk i

Dr Loewenstein, udała się w środę o godzinie 10

rano do JE. Marszałka krajowego hr. Stanisława

Badeniego. Marszalek, przyjąwszy nader życzli

wie deputacyę, zaBtrzegl się przedewszystkiem, że

w sprawie wydzierżawienia gmachu teatralnego

sam jeden nie decyduje, gdyż jest od tego wła

dza, to jest Wydział krajowy, któremu on tylko

przewodniczy. Następnie rzekł JE . Marszałek kra

jowy, ie niema obawy, aby ta Bprawa została do

rywczo natychmiast załatwioną i że będzie wy

czekiwał przedstawienia gminy — doradzał j e

dnak wszelki możliwy pośpiech, gdyż sprawa jest

nagłą i mnsi być w najkrótszym czasie zała

twioną.

Na przedstawienie członków deputacyi, że kon

trakt zawiera cały szereg dla fundacyi uciążli

wych i szkodliwych postanowień, zapewnił JE.

Marszałek krajowy, le właśnie nad tem pracuje,

aby złagodzić lub całkiem uchylić te uciążliwe

postanowienia. W tym względzie dalsze rokowa

nia są w tokn, a JE. Marszałek przyrzekł doło

żyć wszelkich starań, aby ochronić fundacyę od

możliwej szkody.

Otrzymawszy przyrzeczenie, że sprawa nie bę

dzie załatwioną przed wysłuchaniem głosu gminy,

podziękowała deputacya Marszałkowi za gorliwe

zajęcie się tą sprawą i wyniosła wrażenie, że

Marszałek otoczył fundacyę życzliwą opieką i czu—

Trzy pokolenia w Krakowie.

(Ciag dalszy).

Rok 1831 stanowi datę epokową w dziejach

literatury i nauki polskiej. Z obozów wychodzą

nietylko poeci, ale i badacze i myśliciele. Do

znany pogrom i rozwianie nadziei zwraca wiele

głębszych umysłów do pracy na innych polach dla

przyszłości.

Czterech przyjaciół wraca z powstania do prze

rwanych naukowych zajęć. Zygmunt Antoni Hel

eel, który po wędrówkach na niemieckich uniwer

sytetach przed powstaniem habilitował się w Uni

wersytecie Jagiellońskim, wstępuje na opuszczoną

katedrę prawa polskiego. Konstanty Swidziński

z wielkiem znawstwem i staraniem uzupełnia swe

zbiory i bibliotekę i przygotowuje wydawnictwa

historyczne , w których Helcel będzie główną jego

pomocą. Aleksander Wielopolski po swej misyi

dyplomatycznej do Londynu, wraca do ulubionych

autorów starożytnych i do nowych filozofów nie

mieckich, o ile starania ekonomiczne i spory są

dowe o odbudowanie na nowo rozwiązanej ordy

nacyi Myszkowskich mu na to zostawiają czasu.

Paweł Popiel, który przed powstaniem urzędował

w biurach ministra Mostowskiego, w czasie po

wstania w przerwach między Grochowem a Ostro

łęką pracował w kancelaryi prezesa rządu Czarto

ryskiego — teraz poślubiwszzy Emilię Soltykównę

z Balic, z razu z pobliskiej Ruszczy, następnie

z zamku w Kurozwękach zostaje z tem gronem

przyjaciół w ścisłych stosunkach i śledzi bacznie

rozwijający się za granicą ruch naukowy, proble

mata filozoficzne i te , które z nich nieuchronnie

rozwiną się w przyszłości problematu polityczno

społeczne. *Organem tego koła przyjaciół jest Kwar

talnik naukowy, wychodzący pod redakcyą Helcia

przez cztery lata.

Od tych czterech przyjaciół wychodzi niejeden

a kt polityczny, nie na efekt, lecz na skutek obli

czony, że tylko wspomnę memoryał w dwóch ję

zykach do trzech dworów podany w obronie bytu

Akademii Jagiellońskiej, której groził zamiar cal

kowitego zniesienia. Memoryał tak był rozumnie

zredagowany i zręcznie przedstawiony gdzie na

leżało, że niebezpieczeństwo uchylono, zanim ogół

0 nim powziął wiadomość.

Od założenia księgarni zaczyna swój zawód li

teracki Ambroży Grabowski — wnet księgarnia

1 dom jego staje się punktem zbornym dla sfer

inteligencyi miejskiej, gdzie zajmują się za po

pędem gospodarza sprawami miasta, jego prze

szłością, literaturą i muzyką. Grabowski nie po

rzuca długiej kapoty mieszczańskiej i zawiesistej

czapki z barankiem. Bierze się do pióra i pierwszy

systematycznie opisuje Kraków, jego okolice —

rejestruje historyczne zabytki, pomniki, tradycye,

obyczaje. Jest to protoplasta licznego rodu archeo

logów krakowskich.

Ze starszych jakżeż nie wspomnieć Dra Szastra.

Dom państwa Szastrów i córki Różyckiej w swoim

czasie miał znaczenie towarzyskie, odznaczał się

gorącym patryotyzmem.

Na przedmieściu Lubicz była obszerna realność

z pałacykiem profesora Brodowicza, ciągnęła się

od plantacyj po Ogród Strzelecki. Brodowicz, bie

gły lekarz, kilkakrotnie rektor, za młodu niepo

pularny, na starość powszechnie kochany, przed

stawiciel czasów Rzeczypospolitej krakowskiej. -

Z młodszych Józef Majer pięknym wykładem i

wzorowym językiem przyciąga liczne audytoryum

na kursa antropologii; zacny Józef Skobel, wielki

purysta językowy, wraz z profesorem literatury

Mecherzyńskim, z profesorem Estreicherem, z Jó

zefem Kremerem i bibliotekarzem Kuczkowskim

wywierają wpływ ua młodzież w duchu naro

dowym.

Filozofią z zawodu zajmuje się Józef Kremer,

ożeniony z Mączyńską, z rodziny, która łączy naj

piękniejsze tradycye patrycyatn krakowskiego ze

starożytnem szlachectwem. Kremer za młodu kilka

lat spędza w Zagórzanach w zamku rodziny Skrzyń

skich — a w sąsiedztwie w Maryi Polu Wincenty

Pol. Ztąd przyjaźń dozgonna. —

Szerszego rozpo

wszechnienia doznają »Listy z Krakowa" i wraz

z »Podróżami do Włoch," stanowią jakby kurs

estetyki i historyi sztuki. W innych pracach filo

zoficznych Kremer nie jest dość samodzielny, ale

pierwszy to stylista owych czasów.

—

Pensyonat

Kremera przy ulicy Sławkowskiej zapełnia się

młodzieżą znakomitszych rodzin. Cichy, zawsze

zamyślony, dystrakt jak na filozofa przystało, na

leży do tych figar krakowskich, które się co

dziennie spotykało na plantacyach i w ogrodach,

za którymi się dotąd oglądamy. Brat jego Karol

jest znakomitym architektem, Aleksander leka

rzem w Krzemieńcu, później w Krakowie, wiel

kiej gorliwości w rzeczach katolickich.

Wincenty Pol niekiedy tylko przybywa w owych

czasach do Krakowa. Teofil Zebrawski to także

typ z czasów wolnego miasta. Oficer inżynieryi

w powstaniu, później zdolny budowniczy - po

siada dziwną łatwość pracy naukowej na różnych

polach, od *przedmiotów technicznych, języko

znawstwa, do numizmatyki, archeologii, paleogia

fii. Wielka zacność charakteru. A jakże w takiej

galeryi pominąć senatora Hoszowskiego, długo

letniego prezesa Towarzystwa Dobroczynności

zajmuje się archeologią i historyą domów kra

kowskich. W postawie i sposobie mowy coś uro

czystego, solenuego. Niedawno zmarły erudyt

i mól książkowy Żegota Pauli był w zaniedba

nej swej postaci przeciwieństwem senatora Ho

szowskiego. Szymon Dutkiewicz, poufały przyja

jaciel biskupa Łętowskiego i Wincentego Pola,

miał pensyonat męski — ale każdy grosz poświę

cał na zbiory pamiątek krakowskich. Dla Dutkie

wicza malarze Głowacki i Wojnarowski robili

akw-arele wszystkich pomników przed spaleniem

Krakowa. »Smoczą jamą" nazywał Pol te zbiory,

bo smok wawelski wszystkie pochłaniał zasoby

starca. Po śmierci wszystko poszło ua kamerę —

a dziś teki Dutkiewicza leżą w Bibliotece Jagiel

lońskiej niezużytkowane, wartoby nimi przyozdo

bić osobną salę, choćby w Muzeum Narodoweui

Pominąć niepodobna fizyka Mohra, bo to typ

także z epoki Rzeczypospolitej krakowskiej —

sztywny, wysoki, odznaczający się obojętnością

na to, co przejmowało chwilową opinię, przeciwnik

wszelkich zmian i nowości. O profesorze Słotwiń

skim uczniowie dotąd opowiadają sobie anegdoty.

Jeszcze za Rzeczypospolitej krakowskiej tak

w Uniwertytecie, jak w zarządzie miasta, powstają

tak zwane metternichowskie duchy — zanim po

jej upadku nie napłynie zastęp germanizatorów

ua katedry i inne posterunki. Do metternichow

skich duchów zaliczano zdawna badacza dziejów

z epoki Jana Kazimierza, żołnierza z powstania

1831 roku. Przez dziwną sprzeczność umysłu An

toni Walewski był najgorliwszym zwolennikiem

polityki austryackiej, gdy przeciw niej była cała

opinia kraju, gdy zaś ta opinia zwróciła się kn

Austryi, on swoje poglądy historyozoficzne i poli

tyczne obrócił ku Rosyi. Pod pewnymi względami

Walewski da popęd ku zdrowej krytyce niedość

znanemu autorowi Sobiesławowi Mieroszowskiemu

z Pieskowej skały.

Istniał już przy Uniwersytecie zawiązek Towa

rzystwa naukowego ua wzór warszawskiego Przy

jaciół nauk. Ożywi go dopiero kasztelan Franci

szek Wężyk, gdy z Podlasia przenosi się do

świeżo nabytej Minogi i na zimy zjeżdża do Kra

kowa. Choć przejednany dla Mickiewicza i ro

mantyków — z obozu klasyków zachował zdol

ność organizacyjną, ladu i inicyatywy w sferze

literacko-naukowej. Jak wiersze tak i rozmowa

Wężyka ma wdzięk prawdziwej poezyi a przy

prawę soli atyckiej. Ożeniony z Mieroszowska,

otwiera dom dla ludzi pióra. Przyjaciela odwie

dza niekiedy kasztelan Kożmian lub jenerał Mo

rawski. W wiele lat później odbywać się będą

u Wężyka uczty na powitanie Aleksandra Fredry,

Wincentego Pola, Ignacego Kraszewskiego, Wła

dysława Syrokomli - tam improwizuje Deotyma,

do której gospodarz domu zwraca piękny wiersz

z zapytaniem: Deotyma, czemuż nie Jadwiga?

Kasztelan Wężyk obrany prezesem Towarzystwa

naukowego daje mu nowy popęd lubo zawsze w stylu

Towarzystwa przyjaciół nauk z czasów Księstwa

Warszawskiego. Najgorliwiej zajmuje się prezes

tem, aby Towarzystwo miało swój dach. W czę

ści ze składek i darów, w części z własnych lun

duszów wznosi ten dom na posiedzenia, biblio

tekę i zbiory. Działanie to jednak odnosi się do

późniejszej epoki pó upadku wolnego miasta i po

żarze Krakowa.

Z długoletniego wygnania sybirskiego powraca

dawny dekabrysta, Piotr Moszyński, nabywa dom

od Brodowicza — otacza się książkami i starą

polską bronią. Spotkać tam zawsze można w go

dzinach poobiednich towarzyszów wygnania, jak Ro

man Sanguszko, starych wojskowych, jak Henryk

Tomkowicz, Dobrzański, marszałków wołyńskich,

profesorów uniwersytetu, jak Brodowicz i Czerwia

kowski. Złamany wygnaniem i nieszczęściami Ojczy

zny, nie wystąpi już na widownię polityczną, ale sa

mem swojem imieniem, aureolą cierpienia, powagą

i niezłomnym charakterem, będzie sztandarem i pu

klerzem zarazem. Z każdą dobrą myślą i zacnym

zamiarem najpierw iść trzeba do pana Piotra, czy

chodzi o rzeczy religijne, narodowe, społeczne,

czy naukowe, bo gdy on rzecz poprze, powodze

nie niewątpliwe, bo to imię jest godłem idei pol

skiej. Niezmierną siłą dla każdej dobrej sprawy

był ten starzec, oddzielony od świata — a brak

takich powag wieku i cnoty dotkliwą próżnią dla

społeczeństwa.

Jakby osobną, familijną grupę, tworzą domy

Ostrowskich, Morsztinów, Michałowskich. Włady

sław Ostrowski, marszałek sejmu 1831 r., i jego

szwagier, Ludwik Morsztin, otoczeni wielką popu

larnością patryotyzmu, który po akcie detronizacyi

Mikołaja nie uznaje żadnych komplanacyj z obcymi

rządami. Do Lafayeta przyrównywano Ostrow

skiego — w Morsztinie było coś Katona — obaj

mili starcy z wielkoświatowym zakrojem. Piotr

Michałowski, bliskiem z nimi pokrewieństwem złą

czony, odznacza się talentami i nanką we wszyst

kich kierunkach. Malarz europejskiego wzięcia,

zajmuje się historyą, literaturą, muzyką, gospo

darstwem, a wszystkiem wzorowo; tworzy zakład

humanitarny dla opuszczonych chłopców, a gdy

nadejdzie właściwa chwila, przyjmuje naczelną wła

dzę w r. 1847 i sprawować ją będzie w trudnych

warunkach w sposób, znamionujący zdolności męża

stanu. Dom Michałowskich przy Kapucynach z tra

dycyą Kościuszki, który tu u jenerała Wodzickiego

przed powstaniem przebywał, — dom ten dziś

już zburzony - mial charakter artystyczny: obrazy

na ścianach, a wieczorami muzyka i piękny śpiew.

Jeszcze jeden typ, który się nie powtórzy: ks.

Stanisław Jabłonowski, ożeniony z Maryą Wielo

polską, gdy po powstaniu skonfiskowano mu Anno

pol i inne dobra na Wołynia, osiada w majątku

żony w Kobylance i prowadzi zimą otwarty dom

w Krakowie. Dom ten w Rynku, z piękną fasadą

i dziedzińcem o kolumnadzie włoskiej, należy do

tych, które się całkowicie zamknęły, a miały w tem

mieście pewne znaczenie i osobny charakter. Zna

ną gwałtowność gospodarza koiła niezmierna sło

dycz księżnej. Mimo sprzeczności temperamentów

ta para była dobraną wybitnemi znamionami pol

skości. Książę przypominał burzliwy indywidualizm

dawnych Polaków — byłby zdolnym do konfede

racyi za lada urazą, na sejmikach byłby skory do

karabeli, a w dyskusyi nie zapomniał wcale sta

rego liberum veto. Znał dobrze Kościuszkę w domu

swej matki — ale po Kościuszce chyba siebie

tylko uznawał za Polaka, bo nawet patryotyzm

»pana Mickiewicza" był mu podejrzany - wszak

widywał go w Rzymie w towarzystwie rosyjskiem

księżnej Zeneidy Wołkońskiej. Książę nie oszczę

dza! nikogo i nie liczył słów - ale rozbroić go

było łatwo, gdy tylko o polskie potrącić serce.

Gdy mu parę lat pr:ed śmiercią wyjednano po

zwolenie przejazdu granicy rosyjskiej, w zamku

warszawskim, zapomniawszy, że mówi do jeneraU

gubernatora Berga, zarzucił go takimi pociskami

na Moskali, że nazajutrz odstawiony został do

granicy austryackiej. W powstaniu 1831 r. , już

jako oficer artyleryi z czasów w. ks. Konstantego,

odznaczał się męstwem do zapamiętałości; nie po

kłonił się, aby ratować fortunę. Opowiadał wiele

bez ładu z ogniem, a miał co opowiadać. Był to

typ polski, który mimo swych przywar wzbudzał

uszanowanie i sympatyę. Księżna Marya była ty

pem polskiej pani w najszlachetniejszem słowa

znaczeniu. Nic obcego nie było w tym domu.

Przy ulicy Wolskiej, która wcale jeszcze nie

była zabudowaną, stał mały dworek, »Odrobiną"

zwany, z ładnym ogrodem. Tam zimą w salonie,

latem pod kasztanami, bylo jedno z najulubień

szych ognisk życia towarzyskiego w Krakowie, a

ten skromny domek kasztelana Ludwika Łempi

ckiego świadczył, że aby wybitne i wpływowe

zająć stanowisko, niepotrzeba bogactwa i zbytku,

lecz skarbów cnoty, wykształcenia i wyższej kul-’

tury. Kasztelan Łempicki, ożeniony 1 roto z Soł

tykówną, 2 yoto z Wąsowiczówną, liczył w pro

stej linii dzieci, zięciów, synowycb, wnuków i pra

wnuków sto kilkanaście osób. Gdy z Planty w san

domierskiem przeniósł się do Krakowa, otaczało

tego patryarchę liczne grono zjeżdżających sie

z całej Polski potomków.

L. Dębicki.

(Dalssy ciąg nastąpi).

:,c.....

d»

’%

t 1%S1

*6**-«

o^,6k80,

Prenumerata wrai x dodatkiem wynosi:

«a cały rok %a kwartał %a1 mtmoc

ft miejscu - *

* ..............................................

90 dr.

5 *łr.

1 *łr 80ńt

Pont« ^ państw.« a u s tr y a oki em .....................................

Mzh

gIb 60 et’

niemieckiem.......................

oa «y

n It.

B do Włooh, Franoyi, Anglii, Belgii, Szwajoaryi, Tur

’

*łr. 80 ct

9yi i innych państw, należących do związkn pocztowego

32 złr

8 złr

3 złr

p,eaąnaenttę przyjmuje się tylko od 1 do ostatniego dnia w miesiącu. -

L!aty’ * nie

aiądtmi 1 p r a e k a a y pieniężne na_ prenumeratę i ogłoszenia (inseraty) uprasza się nadsyłać franco

i0 ^W «T - E L S Y ? ^ * kowie- _ _!Asty reklam acyjne nieopieczstowane nie podlegają opłaoie

jooztowej. Listów m efrankowanych nie przyjmuje się. -

Rfkopism ów nadsyłanych nie zwraoa aię.

1 z 6 • Strona 1

Mirador - viewer

Czas.

Opis

Struktura

Podobne

Błąd 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador - viewer

Opis

Struktura

Podobne

Błąd 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Pobieranie pliku

Pobieranie pliku

Usuwanie komentarza

Wyszukiwanie zaawansowane

Zgłaszanie błędu