Czas.

Mirador - viewer

Czas.

Adnotacje

Wyświetlanie 675 adnotacji

Dodawanie notatek tylko dla użytkowników zalogowanych

Opcje

CZAS

(wydauie południowe).

I’renninerHtę przyjmuje: Adminiatracya Czasu w K rakowie i urzędy pocztowe.

M iejsc o w e p r e n u m e r a tę księgarnia S.A .Krzyżanowskiego, handle: St. KarlińBkiego w Sukiennicach

H. Kretschmera Rynek, 10, Biuro dzienników Hopcasa i Salomonowej, O łów n a tr a fika , w Rynku głównym.

O g ło s z e n i a przyjmuje się za opłatą od wiersza petitem za pierwszy raz 20 nal., za każdy następny

po 10 hal.; układ tabelaryczny, cyfrowy, skomplikowany, pierwszy raz po 40 hal,, następny po 10 hal.

N a d e s ł a n e (na trzeciej stronie) od miejsca wiersza drukiem petitowym 60 halerzy za każdy raz.

Ogłoszenia i prenum eratę przyjmuj§: we I.wowie hiuradzienników L. Plohna, A.Olszew

skiego, St. Sokołowskiego; w P a r y ż u wyłącznie p. Adam rue de Varenne 38, (prenumeratę p. W . Racz

kowski Courbevoi pod Paryżem rue de Cbemin de fer 44); w W i e d n i u Ilaasenstein A Vog]er (także

w Hamburgu, Frankfurcie n. M,, Berlinie, Lipsku, Bazylei i Wrocławiu), A . Oppelik, R. Mosse (także

w Berlinie, Hamburgu, Monachium i Norymberdze), H. Schalek. M. Dukes, J. D anneberg, H. Friedl

(tylko prenumeratęH.GoldschmidtfeComp.); w Frankfurcie u. M . G.L.l)aube AComp.

I W " Za każdą zmianę adresu dopłaca się 40 hal.

Adres Redakcyi: ul. św. Tom asza Nr 32.

—

Telefon Nr 50.

Codzienny ,,Naprzód".

0d dnia 1 kwietnia b. r. wychodzi w Krako

wie czasopismo Naprzód, ,,organ polskiej partyi

gocyalno-detnokratyczneju, jako pismo codzienne.

Dzień ten obchodziła partya uroczyście, uważając

go za epokę w rozwoju myśli socyalistycznej

w naszym krajn. Czy jest nią rzeczywiście?

Jak w każdym kraju, tak i u nas socyalizm

mnsiał się przystosować do położenia i warun

ków , w których się miał rozwijać. Uczynił to też

i czyni z większą może, niż gdzieindziej, giętko

ścią. Przemiany te są widoczne w miarę, jak so

cyaliści rozszerzają zakres swej agitacyi. Naj

czystszy, teoretyczny, gdy szło o zyskanie mło

dzieży uniwersyteckiej, pierwszego rozsadniba so

cyalizmu, przybiera formę praktyczniejszą, łatwiej

szą, przenosząc się w dziedzinę robotników miej

skich ; rozpoczyna mowy od wezwania ,,Niech

będzie pochwalony Jezus Chrystus«, gdy idzie o

lud wiejski; jest wreszcie polskim, narodowym,

gdy liczy na całą ludność miejską. Czemże jest

dzisiaj i jakie nadzieje przywiązuje do całego no

wego dzienuika?

Obecuie socyalizm w Galicyi, mający w samej

warstwie robotniczej zaledwie tyle gruntu, aby

istnieć, a nie dość, aby naprawdę się rozwinąć,

postanowił oprzeć się już nie na tej lub owej

warstwie: w program jego działalności wchodzi

całe społeczeństwo; pragnie stworzyć jedną wiel

ką opozycyę w kraju; obojętne mu jest, jakie ży

wioły wejdą w jej skład; wystarczy, byle były

niezadowolnione i gotowe do opozycyi. Otóż co

dzienny Naprzód ma być z jednej strony orga

nem tej ,,wielkiej rzeszy", z drugiej zaś strony

rrzeszę" tę pomnażać. I nie ulega wątpliwości, że

pracę taką ułatwia w wysokim stopniu pismo co

dzienne, przedewszystkiem tanie, a więc w ciska

jące się do bardzo ubogich nawet sfer. Naprzód

codzienny jest więc codzienną dawką tych sa

mych leków, które dawniej, przed zniesieniem

kaucyi dziennikarskiej, podawano co dwa tygo

dnie, przed zniesieniem zaś stempla co tydz.eń.—

Siedm numerów, które już wyszły, wskazują do

skonale, na czem te leki polegają.

Jest to najprostsza i najłatwiejsza speknłacya

na psychologii mas. Wysuwa się zło nie dlatego,

by je naprawić, ale by je pokazać światu. Tai

się wszystko, co lepsze; wykrzywia się to, co

dąży do reformy; zohydza się i oczernia ludzi;

Błowem utrzymuje się ciągły stan wrzenia i fer

mentacyi, stan niepokoju, zwątpienia i tego naj

pospolitszego ludzkiego uczucia: radości z cn

dzej krzywdy i szkody. Wszystko to doprowa

dza się do pewnego napięcia, zdolnego choćby

do takiego tylko czynu, jakim jest oddanie głosu

przy wyborach na kandydata socyalistycznego.

Takim i tylko takim jeBt cel nowego pisma.

Pracę tę przeprowadzał tygodniowy, a obecnie

rozpoczął przeprowadzać codzienny Naprzód z za

miłowaniem, koDsekwencyą i wytrwałością. Co

dziennie czytamy w nim napady na ludzi i rze

czy, które stoją w poprzek jego zamysłom, i wi

dzimy, jak z dnia na dzień wzbogaca się rasz ję

zyk w kiernnku obelg i oszczerstw; codzień tra

cimy jedną więcej nadzieję, nawet lłuzyę, że

usiłowanie jakieś może być poiytecznem ; codzień

pogrążamy się w większej, głębszej ciemni.

Tego tylko pragną reformatorzy z Naprzodu

Do nauki socyalizmu nie dorzucili żadnej orygi

nalnej myśli. W wielkiej w alce, która się toczy

o podstawy, o zasady nanki Marsa, nie biorą

żadnego udziału. Żyją okruchami, których im do

starcza zagranica. W kierunku programu stronni

ctwa czynnego, obliczonego na obecną chwilę, uie

podnieśli żadnej reformy. Oprócz zn iesienia s tem

pla dziennikarskiego i powszechnego glosowania,

nie widzimy na ich sztandarze żadnego pozytyw

nego punktu, dążącego do poprawy doli tych,

których wzięli w opiekę. Nie nauczyli się sami

niczego i niczego też innych nie nauczyli. Nato

miast z energią usiłują przyspieszyć proces roz

kładu naszego społeczeństwa.

Jakie widoki powodzenia ma ta akcya? Wiel

kie, jeżeli społeczeństwo pozostanie bezczynnem;

żadnych, jeżeli się je zachęci, zapali i pobudzi

do reform pozytywnych. Bo nie może ulegać

wątpliwości, że o życiu politycznem decydują tyl

ko rezultaty, tylko sukcesa. Stan negacyi i kry

tyki może być tylko przejściowym. Jeżeli się

z niego nie wyłoni afirmacya i dodatni cz} n, roz

budzone i napięte do wybuchu rozgoryczenie

zwraca się przeciwko tym, którzy szerzyli tę kry

tykę i negacyę. W ostatnich czasach mieliśmy na

to niezbite dowody. Z tycb zapasów przeto nie

m ogą wyjść zw ycięzbo ,,pracownicy" Naprzodu.

Z l§ej mu.

okręgów w nowych powiatach politycznych nie

jest również wskazane, gdyż nowe starostwa u

tworzone zostały dla stworzenia energiczniejszej

administracyi. Mówca stawia w końcu wniosek

0 przejście nad wnioskiem p. Romanowicza do

porządku dziennego.

P. Romanowicz oświadcza, że istnieją jeszcze

dwa momenty, których nie dotknął p. Abraha

mowicz, to jest sprawy tajności i bezpośredniości

wyborów. Powiększenie o 5 posłów z miast nie

jest jeszcze — zdaniem mówcy — reformą, bo

podstawy wyborcze nie zostały zmienione. Zapro

wadzenia piątej kuryi domaga się nietylko ro

botnik na zachodzie, ale i u nas, choćby i nieso

cyalistyczny. Rada państwa, tak jak i Sejm, ma

prawo rozstrzygania spraw społecznych i polity

cznych. To, co zroblil Sejm czteroletni dla ludu

1 mieszczaństwa, zrodziło Kilińskiego i Racławice;

sp raw ied liw ość rodzi bohaterów. Socialistengesetz

zaprowadzony został później po zamachu na Wil

helma I.

P. Okuniewski oświadczył, że jest pewna

ospałość w Sejmie, pewna wstydliwość, jak gdyby

terenem do debaty nie był Sejm. Zdaniem mówcy

propaguje się egoizm konserwatystów. Trzeba no

wych sił, aby te czynniki u spodu, gdy się wzmo

cnią, nie chwyciły nas za gardło. Mówca oświad

cza się za wnioskiem p. Romanowicza.

P. Abrahamowicz cofa swój wniosek o

przejście do porządku dziennego.

P. Romanowicz sądzi, że wybór referenta

obecnie nie jest potrzebny.

P. Czartoryski zaproponował wybór subko

mitetu z 3 osób złożonego.

P. Górka sądzi, że są różne kweBtye we

wniosku p. Romanowicza, w ięc należy wprzód

omówić szczegóły, a dopiero później wybrać re

ferenta.

P. Piłat sprzeciwił się wyborowi subkomitetu,

gayż subkumitet wybiera się tylko wówczas, gdy

są trudności kodyfikacyjne — tu zaś musimy roz

strzygnąć stanowczo, czy reforma wyborcza ma

być przeprowadzoną. Proponuje odroczenie dys

kusyi.

P. Romanowicz oświadcza się za wyborem

subkomitetu.

P. Abrahamowicz sądzi, ie powinna być

jeszcze przeprowadzoną dyskusya szczegółowa.

P. Stadnicki oświadczył się za odroczeniem

dalszej dysk u syi.

Postanowiono odroczyć dalszą dyskusyę do na

stępnego posiedzenia, które odbędzie się w nie

dzielę o godz. 4 po południu.

L w ó w 7 kwietuia. Wczoraj wieczór odbyła

komisya bankowa dłuższe posiedzenie, na któ

rem obradowano nad sprawozdaniem wydziału

krajowego o bilansie Banku krajowego za lata

1898 i 1899. Reterent kom isyi poseł Loewen

stein przedstawił w obszernem sprawozdaniu

wyniki działalności Banku i po dłuższej dysknsyi

uchwalono przedłożyć Sejmowi w niosek o udzie

lenie Bankowi krajowemu absolutoryum z ra

chunków.

Następnie z uwagi, że projekt zmiany ustawy

o stowarzyszeniach zarobkowych i gospodarczych

z r. 1873, wniesiony przed kilku laty do Rsdy

państwa przez rząd, a obejmujący także postano

wienia o stosunku kapitału własnego do kapita

łów obcych, tudzież o obowiązkowej kontroli ze

wnętrznej tych instytucyj, dotychczas nie został

nrhwalony; z uwagi dalej, że zaprowadzenie sta

łej kontroli nad wszystkiemi Towarzystwami za

liczkowemi w naszym kraju jest nader pożąda

nem, uchwaliła komisya przedłożyć Sejmowi wnio

sek uchwalenia rezolucyi, wzywającej rząd, aby

poczynił odpow iednie kroki celem przeprowadze

nia w drodze konstytucyjnej wniesionego do Ra

dy państwa w rokn 1895 projektu zmiany usta

wy o stowarzyszeniach z 9 kwietnia 1873 r.

L w ó w 7 kwietnia. D ziś wieczór obradował

znów klub autonomistów nad wnioskiem po

sła Hupki o zagrodach rolniczych niepodziel

nych i o odrębnych przepisach spadkowych dla

posiadłości rolniczych średnich rozmiarów.

L w ó w 7 kwietnia. Na dziś przed południem

zwołane zostały posiedzenia komisyj: budżetowej,

b.?ukowej, sanitarnej i szkolnej; po połndniu ob

radować będzie koło poBłów krakowskich. Na nie

dzielę przed południem zwołane zostało posiedze

nie kom isyi prawniczej, komisyi parlainen’araej

unii konserwatywnej i k.lubu lewego centrum (se

cesyoniści z klubu demokratycznego), zaś po po

łudriu klnb demokratyczny i komisya dla refor

my wyborczej.

KRONIKA.

( Telefonem).

L w ó w 7 kwietnia. Wczoraj wieczór odbyło

się pierwsze posiedzenie komisyi dla reformy

wyborczej pod przewodnictwem p. Adama J ę

drzejowicza. N a porządku dziennym był przy

dzielony tej komisyi wniosek p. Romanowicza

w sprawie reformy wyborczej sejmowej. W dys

kusyi ogólnej zabrał głos p. Rotter, domrgając

się przejścia do dyskusyi szczegółowej.

P. Abrahamowicz sprzeciwił_ się wnioi .owi

p. Rottera i zażądał przeprowadzenia ogólnej dys

kusyi. Mówca nie widzi, aby zachodziła potrzeba

reformy wyborczej wobec reformy, dokonanej do

piero przed półtora rokiem. N ie można naślado

wać parlamentu wiedeńskiego z wielu względów.

Chociaż w Niemczech istnieją powszechne w y

bory do parlamentn, mimo to w Prusach do sej

mu nie są powszechne. Skąd przyszliśmy do piątej

kuryi w Radzie państwa, wiadomo. Niemcy chcieli

zachować stan swój posiadania i dlatego w y

wołali jej wprowadzenie. Powszechne wybory

w Niemczech, zaprowadzone przez Bismarcka,

sprowadziły Socialistengesetz. Tworzenie nowych

Kraków 6 kwietnia.

—

JE. książę-biskup krakowski X. Puzyna po

wrócił wczora,j wieczorem ze Lwowa do Krakowa i

będzie osobiście odprawiał rozpoczynające się z dniem

jutrzejszym wielko-tygodniow e nabożeństw a.

—

Dyrektor poczt i telegrafów w G alicyi p. Ja n

Seferowicz odjechał wczoraj wieczorem z Krakowa

do Lwowa.

—

Towarzystwo prawnicze odbyło w czoraj posie

dzenie, na którem dyskusyę zagaił prof. Wład. Leo

pold Jaworski. Referent przedstawił do dyskusyi

trzy kw estye: l) Czy ugoda sądowa jest tekiem

r zstrzygnięciem , załatwiającem sprawę, które może

być zaezepionem skargą nieważności z § 529 pr.

cyw. ? 2 ) Czy ugoda sądowa może być unieważnioną

z przyczyn prywatno-prawnych? 3) Czy ekscepcya

rei transactae stoi na równi z ekscepcyą rei judi

ca tae? W bardzo ożywionej dyskusyi wzięli udział

między innymi radca Tadeusz Bujak, prof. Fierich,

ltosenblatt, W róblewski i Zoll (junior). Potwierdza

jąca odpowiedź na dw a ostatnie pytania nie wywo

łała różnicy zdań między referentem a przem awia

jącymi. Natomiast pierwsza kwestya, którą referent

rozstrzygnął twierdząco, wywołała silną opozycyę.

Nadmienić wypada, że temat do dyskusyi był w o

statnich czasach aktualnym w tut. sądzie powiato

wym i krajowym; wzbudził też zaintereaowanie, oka

zujące się w licznym udziale członków tow arzystw a,

którego widoczny rozwój jest nader pocieszającym

objawem naszego umysłowego życia.

—

Dwa zamachy samobójcze zaszły w uaszem

mieście w przeciągu ubiegłej nocy. I tak wczoraj

wieczorem w Podgórzu Btrzelił do Biebie Dyonizy

Magnnski, b. inspektor policyi w Wieliczce, w osta

tnim czasie zatrudniony jako inkasent jednej z tu

tejszych firm prywatnych. Zamach spełnił w przy

stępie rozdrażnienia nerwowego. Pogotowie Tawarzy*

stwa ratunkowego udzieliło Magnuskiemu pomocy i

odwiozło go do szpitalu św. Łazarza. Zdaje się, że

desperat będzie utrzymany przy życiu.

O godzinie 1 0 w nocy spełniła zamach samobójczy

Karolina Wiktorczykowa, żona maszynisty kolei pań

stwowej, licząca lat 35, m atka pięciorga dzieci. Za

żyła ona w celu samobójczym kwas solny.

—

Pogo

towie Towarzystwa ratunkowego pospieszyło natych

miast na miejsce wypadku i wypompowało treść żo

łądka. Przewieziono ją do szpitala św. Łazarza, a

życiu jej grozi niebezpieczeństwo. Powodu samobój

czego zam achu Wiktorczykow a nie chce wyjawić.

—

Noclegi na Kleparzu. w kilku punktach Kle

parza znajdują się izby noclegowe dla najbiedniej

szych ludzi. Izby te, zdaje się, s ą zupełnie pozba

wionę opieki władzy, powołanej do czuwania w tym

kierunku. Brud, nieporządek, robactwo, oto warunki,

w jakich przepędza noce nboga ludność w tych lo

kalach za opłatą, stosunkow o wysoką.

—

M agistrat

powinien rozciągnąć surową kontrolę nad temi izba

mi noclegowemi i dopilnować, ażeby panowały w nich

inne warunki, w prost odmienne od dotychczasowych,

przed których opisaniem w zdryga się pióro. Nie mo

żna roznmieć obojętności naszego m agistratu, gdy

idzie o opiekę tftid najuboższą ludnością, najbardziej

w yzyskiwaną i największej opieki wymagającą. Do

lokali, które wym agają opieki, zaliczyć należy izby

noclegowe Polaka, Findera i Łysakow skiego.

—

Strzał do pociągu. Gdy pospieszny pociąg od

strony Lwowa do Krakowa wjeżdżał wczoraj wie

czorem o godzinie 8 n a dw orzec tarnow ski, tuż przy

barakach wojskowych rozległ się strzał i knla ude

rzyła w wagon III klasy. Widocznie strzał skiero

wany b ył do okna, poezedł w szakże cokolwiek niżej

i knla spłaszczyła się na okuciu mosiężnem przy

drzwiach i ześliznęła na ziemię. Sprawcy strzału do

tąd nie wykryto.

—

Nekrologia. Wczoraj zmarł w Zborówku pod

Wieliczką w 20 rokn życia Włodzimierz Rogosz, syn

znanego publicysty śp. Józefa Rogosza.

—

0 powietrzu. Drugi z kolei wykład Dra Ber

sona powiódł się nie m niej świetnie, jak pierwszy.

Zjawiającego się na katedrze prelegenta powitała

publiczność przeciągłymi oklaskami, nie dając mu

przez kilka minut dojść do słowa. W reszcie, gdy

cisza nastała, jął p. Berson barwnie opisywać swe

wrażenia z jednej ze swych wypraw nocnych, wy

prawy, będącej

najdłuższą

z przedsiębranych

w Niemczech. Nocne wyprawy są szczególnie pię

kne i poetyczne, lecz wym agają pewnych ostrożno

ści; należy się strzedz przedewszystkiem zapadnięcia

nocy przed puszczeniem się w powietrze, dalej u ni

kać jazdy nad morze, w góry, no i za granicę ro

syjską, gdyż ta ostatnia ewentualność, choć nie

groźna sama w sobie, ale jest kłopotliwa w skut

kach. Wylądowywanie w nocy jest bardzo trudne i

niebezpieczne; trzeba zatem doczekać do rana, i

dla tego, ze względu na krótkość czasu, lepiej się

wybierać letnią, niż zimową porą. Wielkie miasto,

takie jak Berlin, które wraz z przedmieściami liczy

znacznie powyżej 2 ,0 0 0 .0 0 0 mieszkańców, cudownie

wygląda podczas wzlotu nocą: ulice, oświetlone la

tarniam i, lampami elektrycznemi łukowemi i żaro

wemi, płomieniami kolorowymi, robią wrażenie dese

niu kalejdoskopowego; gdy się jest blisko, dola

tuje jeszcze gwar miejski, widać światła doro

żek, krążących po nlicach, widać naw et, co się

dzieje w oświetlonych mieszkaniach. W miarę wzno

szeiiia się, odgłosy ziemskie głnchną, aż wreszcie

zostaje się Barn jeden podróżny, *zasłuchany w ci

szą, co aż w uszach dzwoni".

Mimowoli umysł się

odrywa od spraw ziem skich, które na tem stanowi

sku rozpatrywane, zdają się ogromnie blachę, małe,

niepotrzebne. Tymczasem balon ulatuje wyżej i da

lej ; miasto powoli się zaciera: światła, z początku

widziane każde z osobna, zlewają się stopniowo

w jeduę łunę, która długo jeszcze daje się spostrze

gać na horyzoncie; jeszcze w odległości 70 kim.

m ożna było widzieć w ten sposób światła Berlina.

Taką wyprawę odbył Dr Berson z jednym towa

rzyszem dnia 6 na 7 lipca 1896 r. Dzień był bar

dzo skwarny, niebo było zupełnie pogodne, gdy o

godzinie 6 ’/t podróżni zajęli miejsca w łódce balonn

Phónix, o objętości 2,600 m3. Szybko w zniósł się

Phónix na 1,000 m., i pożeglował ku północy. Ber

lin zwolna niknął wśród zapadających cieniów zmro

ku ; widać było jeszcze lasy i jeziora, otaczające

stolicę Prus, małe miasteczka brandenburskie świe

ciły czerwonemi dachówkami cegieł, jeszcze można

było z trudnością rozpoznać naturę gruntu, uprawne

go, lesistego lub piaszczystego; wreszcie zapadła cie

mna noc. Wtedy jnż trudno eię jeBt oryentować co

do położenia, choć i tn można sobie radzić, przypa

trując się liniom kolejowym, które łatwo ca terenie

rozróżnić po m atem atycznie zakreślonym przebiegn i

po regularnie się powtarzających^ światełkach stra

żniczych. Co pewien czas widać obszerne grupy świa

teł, przeważnie jasnych elektrycznych, zmieszanych

z kolorowemi: to stacye. Ale wreszcie i linie kole

jowe przestały pomagać w oryentacyi; leciano bez

świadomości kierunku. N agle D r Berson spostrzega

znajomy sobie widok dworca wirtenberskiego, leżą

cego mniejwięcej w połowie drogi między Berlinem i

Hamburgiem; to go objaśniło, że lecą ku morzu,

choć jeszcze są od niego daleko. Szybko mijała noc

letnia: zaczął Bię brzask, ale krajobraz niewyraźny

nie pozwalał jeBzcze na szybką oryentacyę. Balon

przelatywał nad licznemi jeziorami, z których jedno,

na horyzoncie, bardzo rozległe, zwróciło uw agę to

warzysza p. Bersona. Ten już poprzednio zauważył

to jezioro, a obserwowanie dwóch światełek na jego

brzegu, niknących i zjawiających się peryodycznie,

przekonało go, że to obszerne jezioro, to zatoka pod

JL.lV/jCi. ITI LJKs . 1 I fCli

VJIOT\(

Lubeką, zw ana NeoBtatter Bucht, z dwiema latarnia

mi morskiemi. Ale wiatr wiał w kierunku pomyślnym,

postanowiono więc lecieć d alej, a w dwie godziny

potem przeleciano nad K ilonią, podziwiając cudny

widok dwóch mórz, Niemieckiego i Bałtykn, nad

któremi unosiły się perliBle obłoki; w dole, w por

cie kilońskim, leżała cała eBkadra niemiecka na ko

twicach. D ojrzano stamtąd balon, i salutow ano go,

lecz, sądząc, że się nrwał lub też, że go wiatr unosi

wbrew woli załogi nad morze, dano znać telegra

ficznie do stacyi ratunkowej morskiej, aby była w po

gotowiu ratować rozbitków na morzu. Lecz wiatr był

wciąż pomyślny, i niósł balon wzdłuż zachodniego

wybrzeża Jntlandyi, ponad licznemi zatokami. W re

szcie gdy już trndno było dłużej zwlekać, szybko

spuszczono się kn dołowi, i starannie ominąwszy mo

czary, których ua półwyspie jutlandzkim nie brak,

wylądowano szczęśliwie z pomocą wieśniaków j u

tlandzkich, na pasie suchego grantu między trzęsa

wiskami.

Rezultaty wypraw berlińskich są bardzo ciekawe,

lecz naturalnie głów nie dla specyalistów . Przekonano

się, że temperatura nie spada w ten sposób w miarę

wznoszenia się, jak to z podróży Glaisbera się zda

wało, lecz znacznie szybciej, w górnych w arstw ach

mniej więcej l° na 1 00 m. (ściślej mówiąc, tak,

jak gdyby się rozprężało ,adiabatycznie" od jednej

atm osfery ku niższym ciśnieniom). Wprost odczy

tano najniższą temperaturę — 48 ° ,

ballons-sondes

zapisywały niższe, aż do — 80 °; temperatura ta nie

zmienia się tak bardzo. Prócz tego poznano różne

nowe szczegóły, odnosząca się do takich spraw , jak

bndowa obłoków i chm ur, teorya deszczu itd.

Co się tyczy maszyn do latania i latawców, to

pierwsze można podzielić na 2 kategorye. Do pierw

szej należą przyrządy lżejsze od powietrza, to jest

balony. Z tych prawdopodobnie nie będzie nigdy

w ielkiego pożytku dla lokomocyi, gdyż nie zdaje się

możliwem skonstruow anie takiego motoru, któryby

był dostatecznie lekki, aby go mógł unieść ten balon,

który ma być poruszany tym motorem. Większą przy

szłość m ają, jak się zdaje, maszyny cięższe od po

wietrza, zatem nie aerostatyczue, ale aerodynamiczne.

Poruszałyby się one w ten spób, że motor jakiś,

bardzo silny, w prow adzałby w ruch czy to śruby,

esy koła żaglowe, czy skrzydła, któreby, wywołując

opór powietrza, podnosiły i poruszały statek po

wietrzny. Ale jeszcze jesteśm y bardzo daleko od

udoskonalenia jednych i drngich systemów, i zdaje

się, że nawet najnowsze próby na wielką skalę: hr.

Zeppelina nad balonem ze Bterem, jak i Hirama Ma

xim a (konstruktora mitraliezy) nad m aszyną aerody

nam iczną, nie doprow adzą do celn. Trzecim rodzajem

maszyn do wznoszenia się, są latawce. Te są obe

cnie badane w szechstronnie przez różnych uczonych

amerykańskich, angielskich i francuskich, a instytut

meteorologiczny w Berlinie ma też w toku próby,

dążące do zastosow ania lataw ców do służby ciągłej,

polegającej na tem, aby bez przerwy, dniem i nocą

wznosiły się wraz z przywiązanymi aparatami meteo

rologicznymi sam ozapisnjącymi, nie tak jak balony,

które tylko sporadycznie mogą się wznosić, dostar

czając tylko m ateryałn, odnoszącego się do danej

chwili. O statnim wyrazem doskonałości w tej mierze

jest wynaleziony niedawno w Niemczech t. zw . D ra

chenballon, łączący w sobie własności balonn i lata

wca. Taki właśnie ma znaleść zastosowanie w pra

cach Instytutu meteorologicznego, i prawdopodobnie

pozwoli położyć podw aliny klim atologii w arstw gór

nych atm osfery.

Prelegenta, opnBzczającego niezadługo E uropę dla

równikowej Afryki, żegnały długo niemilknące oklaski.

(zr)

Gruźlica w Krakowie.

Z powodu listu prof. Domańskiego, p. t. *W imię

prawdy", ogłoszonego przed kilku dniami w wyda

niu poludniowem Czasu, zam ieszcza prof. Bujwid

w ostatnim Przeglądzie lekarskim odpowiedź, którą

zam ieszczamy w całości ze względu na doniosłość

poruszonej kwestyi. List brzmi:

W 83 N-rze Czasu znHjdujemy artykuł podpi

sany przez prof. Dra Domańskiego p. t . *Gruźlica

w Krakowie". Autor, znany z troskliwości o dobrą

opinię miasta, d la którego stosunków higienicznych

zrobił niewątpliwie bardzo dużo, pragnąłby i teraz,

gdy chodzi o rozpowszechnienie gruźlicy, ażeby mia

sto K raków nie doznało Bzwanku w opinii w poro

wnanin do innych miast, które zdaniem jego daleko

więcej na gruźlicę są narażone. Jako przykład przy

tacza Wiedeń z 74, Lwów 87-70, Pragę 106*70,

Birno 108.70 śmiertelności, gdy w Krakowie cyfra

ta wypada najniżej, bo 71-16 na 10.000 mieszkań

ców .

W tej chwili nie wchodzimy w krytykę cyfr, które

w różnych czasach m ogą dawać bardzo znaczne w a

hania w odsetkach. Jnż jednak z tego zestawienia

prof. Domańskiego widzimy, że K raków składa rów

nież pokaźną daninę grnżlicy, zabierającej stokroć

więcej ofiar, niż wszystkie inne epidemie, przed oba

w ą których społeczeństw o tyle różnych przedsiębie

rze środków. Jeżeli zatem autor wzmianki w P r z e

glądzie lekarskim nawołnje do walki ze złem tak

grożnem, które już w całym świecie cywilizowanym

zwróciło na siebie pow szechną uw agę, dlaczego my

Polacy stoimy w tym względzie na ostatniem miejscn ?

Czy u spokajając opinię publiczną, że w szystko u nas

jest dobrze, nie stajemy w sprzeczności z cyframi?

Gdy w Niemczech w ciągu roku powstaje kilkanaście

sanatoryów dla chorych na gruźlicę, co u nas się

robi ? Ani jednego w całym kraju niema. Gdy gdzie

indziej społeczeństw o w szelkimi sposobami, bo i za

pomocą broszur i licznymi odczytami popularnymi,

a nawet plakatami przestrzega przed zaraźliwością

gruźlicy, u nas prof. Domański twierdzi, że nawo

ływanie instytucyj, popularyzujących wiedzę dla ogółu

(uniwersytet ludowy — lub kursa specyalne dla le

karzy — kursa wakacyjne) do szerzenia wiadomości

o grnżlicy, nnic nie zaszkodzi i niewiele pomoże, bo

rdzeń walki z gruźlicą tkwi nie w przestrzeganiu

przepisów hygienicznych, ale w poprawie stosunków

ekonomicznych" .

Dziś nie wolno nam lekarzom odzywać Bię w ten

sposób. Stosunki ekonomiczne g rają niewątpliwie

w ielką rolę w szerzeniu Bię gruźlicy i innych cho

rób zakaźnych; ale podobnie jak wilgotne drzewo

nie zgnije, gdy się doń grzyb lub właściwy mikrob

nie dostanie, również i człowiek, choćby najgorzej

odżywiany, nie um rze na gruźlicę bez zakażenia.

Że gdzieindziej je st może w tym kierunku gorzej,

wcale nas to nie uw alnia od przedsiębrania środków

zaradczych. Jeżeli tak mówią u nas lekarze, to co

m a sądzić ogół nielekarski? Ludzie dobrze świado

mi swych celów i obowiązków, powinni właśnie raz

porozumieć Bię, co robić należy i u nas wobec tej

plagi, tak groźnej dła wszystkich społeczeństw. Mia

sto Kraków, jako główne ognisko naszej oświaty,

powinno dać przykłać i stanąć do walki a przede

w szystkiem obmyśleć środki zapobiegaw cze R ada mia

sta w pierwszym rzędzie powinna obmyśleć środki

nr, budowę sanatoryów dla gruźliczych chorych, oraz

postarać się o popularyzow anie odpowiednich publi

kacyj i pouczanie mieszkańców o sposobach zapo

biegania gruźlicy. W dalszym ciągn rząd powinien

wydat ustawę, zaliczającą gruźlicę do chorób za

kaźnych , co dotąd jeszcze w Austryi nie nastąpiło.

O tych sprawach mam aamiar w niedługim czasie

obszerniej pomówić.

O. Bujwid.

Szkice z kraju boerów.

(Ciąg dalszy).

Pierwszy głos należy się na mocy prawa chro

nologicznego boerowl. Inteligentny i wykształ

cony farmer nazw iskiem Chintorins, w ten sposób

wyrażał się o tych pobratymcach, którzy blisko

od stu lat pod sztandarem komercyalizmu sta

rają się o wyparcie Holendrów z zajmowanych

siedzib .

,,Ci przeklęci Anglicy — mówił on —

uzurpują sobie wszystkie prawa. Przyszli tu do

nas jak piraci... Cywilizacya! O niej ani trochę

nie myślą, szukają tylko złota. Który tylko sobie

nabiie niem kieszenie, wraca do Anglii, by je

tam wydać. Mamy już dość tego rodzaju ludzi.

Grożą, ale nie wiedzą co ich czeka. Ich Tommy

Atkins*) nie wicie nas zastraszy. Jeden boer

wart cztery lub pięć mundurów czerwonych. Po

konali nas niegdyś, gdyśmy byli bezbronni; nie

bezpieczeństwo zjednoczyło nas, mamy broń, amu

nicyę, nie bezprawnie zdobyliśmy sławę znako

mitych strzelców, znamy kraj i nmiemy wy zyski

w ać konfiguraeyę terenu. N iech tylko przyjdą,

a urządzimy im drugie przedstawienie Majuby«.

W podobnym tonie, ale z nieskończenie silniej

szym akcentem pogardy mówił o boerach repre

zentant A nglii, oficer prywatnej polieyi Charte

red Company, ,,znający dobrze stosunki« wsku

tek długiego pobytu w kolonii Przylądka. nJestto

gromada chłopów ciemnych i nieokrzesanych,

0 zwyczajach prawie takich samych, jakie mają

krajowcy. Nie rozumiem, jak nasz rząd mógł po

zwolić, by sobie urządzili swoją republikę?...

Republikę! Ludzie, którzy się nigdy nie myją,

a śpią w łóżkach razem z legionami pcheł! A po

nadto, s ą to okrutnicy, zbrodniarze; to lud do

szpiku kości zdcgenerowany, ])roszę panau.

Nie w dając się w roztrząsanie tych zarzutów,

()osłuchajmy głosu także angielskiego, który świad

czy, że stosunki w Afryce południowej mogłyby

się może całkiem inaczej ułożyć, gdyby nie.,

sztandar komercyalizmu. Jestto głos osadnika ze

Szkocyi, tuż na północnej granicy Transvaału.

*Byłbym już bogatym człowiekiem, proszę pana —

skarżył się — gdyby ten Jameson nie był urzą

dził swego bezrozumnego najazdu przed dwoma

laty, który wzburzył wszystko do okoła. Ceny

ziemi dochodziły do cyfr niesłychanych, nasze

stosunki z krajowcami stawały się coraz zażyl

szymi, nawet boerowie zaczynali tolerować nas

1 żyć z nami dobrze. Emigracya rozwijała się po

myślnie, zwłaszcza ku północy w stronę Bnlowayo

i Salisbury, handel okoliczny wzrastał stale i spo

kojnie. Ale od owej chwili wszystko przepadło;

mój hotel nie ma już żadnej wartości, ludzie nasi

nie śmią emigrować w te strony, boerowie nienawi

dzą nas, i trudno nawet im to ganić. Wszystko

to dzieje się z łaski garstki spekulantów, którzy

handlują w kopalniach złota«.

Słowa te okazują raz jeszcze znaną oddawna

prawdę, że ride Jamesona był pierwszym począt

kiem dzisiejszego rozlewu krwi i olbrzymich strat

materyalnyeb. Przebieg najazdu, znany dotych

czas w ogólnych zarysach opisał zajmująco w wy

danej niedawno książce lekarz angielski Dr Ho

thevay, długoletni mieszkaniec Kaplandu, nie kry

jący się zresztą ze swemi sympatyami osobistemi

dla boerów. Opis jest tem cenniejszym i wiaro

godniejszym, że powstawał dorywczo, jako pa

miętnik kreślony z dnia na dzień, pod świeżem

wrażeniem świeżych wypadków. Pamiętnik roz

poczyna się bez żadnej przedmowy i przystępuje

wprost do rzeczy.

,,29 grudnia 1895. Opuszczamy Mafeking

0 dziesiątej wieczorem, drogą ku Johannesburgo*

wi. Mnie jednego poinformowano o celu wyprawy

przed kilku godzinami, zatem mogłem się przy

gotować do znchwałej ekskursyi. Wojskiem dowo

dzi pułkownik Raleigh Grey z 16 pułkn drago

nów; pomagają mu oficerowie: majorowie Hon

1 Charles John Coventry, kapitanowie: Monro i Go

sling, porucznicy Mac Queen, Wood i Hore. Lu

dzi i konie przysposobiono należycie, by mogli

odbyć pospiesznym marszem drogę z Mafeking do

KrUgesdorp, 150 mil an gielskich (240 kilometrów).

Wyjeżdżamy. Mieszkańcy Mafekingu żegnają nas

życzliwie a spokojnie, bo nie znają celn naszej

wyprawy. Dr Jameson rozpuścił pogłoskę, że ie

dziemy na polow anie w kraj Matabele.

30 grudnia 1895. O północy z wczoraj na

dziś zatrzymaliśmy się. Powiedziano nam, że je

steśmy na granicy Transvaalu. Jedziemy dalej

z małą przerwą. O wschodzie słońca wjeżdżam}’

do wioski Malmani, gdzie spotykamy wojska an

gielskie z Kaplandu. N aturalnie radość jest ró

wnie wielka jak ohopólna.

*) Przezwisko dawane żołnierzowi angielskiemu.

,.,W

» m ianowicie:

De Lwowie ,,Cm " leli 1. na.,c,a w bin,ocfc U lic ,U . L Pi.l,ne, «. Ol.ńw.Ue,e, s. Sokołowskie,e

Prenumerata wynosi:

W Krakowie w m i e j s c u ........................................................................

wa 1 miesiąc

Pocztą w państwie A ustryackiem ....

’

.o,

koron 3 kor. 60 lial.

N iemieekiem

48 koron 1 12 koron 5 kor.

; do Włoch, F rancyi, Anglii^ Belgii,’ Szw ajcaryi, T urcyi

5 6 koron

14 koron 5 kor. 60 hal.

, innych państw należących do związku pocztowego

64 koron

16koron 6kor -

PrenomerHte przyjmuje się"

i°

ostntnleffoP«lni» w m Ę c f ^ List"y f !,T

’

as;rg

saar**

1 z 2 • Strona 1

Mirador - viewer

Czas.

Opis

Struktura

Podobne

Błąd 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador - viewer

Opis

Struktura

Podobne

Błąd 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction