Czas.

Mirador - viewer

Czas.

Adnotacje

Wyświetlanie 611 adnotacji

Dodawanie notatek tylko dla użytkowników zalogowanych

Opcje

Nor289

Kraków, Poniedziałek 16 Grudnia 1907.

Rocznik LX.

Pramimoratg pray|mu|ą : Admiaistruya Czata w Kra,towi« i araydy p a o n

Mla]aoową pranumorata księgarnia S. A.Krariinowikicgc. kudła: K IłrHńiWf«. Ł ErotoafcMU

Biaro dsiaaników Hepoasa i Salomonowej. Główna trafika.

Cony ogłoszona od wiersza petitem u pierwny nu 3« hal., »a każdy tu ttm aa U M,: akfed

tabelarycsoy, cyfrowy, skomplikowany pierwssy ras 40 kaL, nastąpmy pa w kaL

Madosłano i N.krotegia ed miajsea wiar,h i drnkiem petitowym M kalaray aa każdy m l

G łosy jsub)icmnośol po 3 kor.; wssalkia prywatna komunikaty pa kraaiea i pa M ała akaaawi

osnym i t. p. po 1 kor. od miejsca wianu.

Ogłosaonia i p renu m eraty przyjmują: we Lwow!a biura dsiannikdw L. Piokaa, A. OUaewskieze

St. Sokołowskiego, K.Buchataba; w Jarosław iu Biuro dzienników: w Podgórzu Potaralski; wP ra . -

myalu A. Juszyński

księgaraia,D. Heszeles: w Rz.azowi« M. Weintraub; w StanisławewloJaaiel

ski i Sp.; w Tarnowie M. Kockach, 0. Haut; w Tarnopolu Komaniewski: w Paryżu wyłąazni«

o. W Kaczkowski, 14 Cit4 da Trarisa; w W !sdniu BaasansMia A Yog!er, R. Moua (tak*« we wazyst

tick filiach); ł! Schalek, J* Duka», I . Brasu, J. Danaeberg, H. Triad! (tylko prosaaanMs I . Oaid

*ohaidt 4 Coitay.); w Frank?urolo a. M

Q. L. Daako AConp., w Pradze oaoa4tl«| Fr. Sarorks

iW T Za kaiżą zaNenąadraaa «epłaaa aR 41 bal.

"Mli

ADRES REDAKCYIi ul. Aw. Tomasza Mr U - Tolofoa Mr ML

WywlasBCzeiiie.

Z Poznania pisze nani nasz korespondent:

Prędzej, niż nawet sam rząd się tego spodzie

w ał, przyszło do porozumienia pomiędzy rządem

a konserwatystami praskimi. A jak nstawa o wy

właszczeniu depcze kardynalne podstawy prawa,

na którem opierają się i trony i ustrój społeczny

całego świata cywilizowanego, tak też i sposób

przeforsowania tej nBtawy w komisyi okazał dzi

wne co najm niej lekceważenie dotychczasowych

form parlamentarnych.

Dnia 9 b. m . otrzymali posłowie, należący do

komisyi sejmowej, zawiadomienie, że najbliższe

posiedzenie kom isyi odbędzie się dopiero po świę

tach. Wieln więc powróciło do doma. Nagle dnia

12 b. m. wieczorem odbierają telegraficzne zawe

zwanie do stawienia się nazajntrz na dalsze obra

dy. Gdy zaś zebrali się w oznaczonym im czasie,

czekać musieli blisko dwie godziny na przybycie

konserwatystów i przedstawicieli rząda. Układy

bowiem pomiędzy konserwatystami, a rządem to

czyły się jeszcze w najlepsze. Dopiero skoro te

targi doprowadziły do pożądanego reznltata, ko

misya mogła swoje obrady rozpocząć. Od razu je

dnak widocznem było, że wszystko jest jaż z gó

ry akartowanem, i że chodzi tylko o to, aby czem

prędzej nchwalić zasadę wywłaszczenia.

Cała dotychczasowa opozycya konserwatystów

pokazała się raczej farsą, aniżeli rzeczywistą

obroną niew zroszonych zasad. Na czetnże to bo

wiem opiera się cały ich kompromis z rządem?

Oto rząd zadowolnił się 275 milionami, zamiast

400, a zamiast mieć prawo do wywłaszczenia

Polaków gdziekolwiek mn się podoba w Księstwie

Poznańskiem i w Prasach Zachodnich, będzie

mógł tylko wywłaszczać ich w pewnych okręgach,

które mają być oznaczone. Paragraf, nadający to

prawo rządowi, a przyjęty przez większość korni

syi, brzmi jak następnje:

Dla wzmocnieniem* zagrożonej niemczyzny u

udziela się rządowi prawa do wywłaszczania ta

kich posiadłości, które potrzebne są do zaokrągle

nia i wzmożenia niemieckich kolonizacyjnych osad

w okręgach, mających być bliżej określonymi. Wy

jętymi od wywłaszczenia są tylko budynki, prze

znaczone dla służby Bożej i cmentarze.

Stronnictwo opozycyjne w komisyi t. j . cen

tram, wolnomyślni i poseł Dr Dziembowski, re

prezentant K oła polskiego, daremnie protestowali

na samym wstępie przeciw nieformalnemu zwoła

nia kom isyi; daremnie domagali się odroczenia

obrad aż do owego bliźszenia określenia okręgów,

podpadających prawa wywłaszczenia. Zwarta te

raz większość rządowa 18 głosami przeciw 10

nchwaliła ten kompromisowy paragraf, nie dopusz

czając, ile możności, obszerniejszej nad nim dys

knsyi. Nie dała nawet komisyi nad tem się za

stanowić, kto właściwie ma owe nieszczęsne na

zagładę przeznaczone okręgi oznaczyć, i na ja

kiej to nczynić podstawie.

Śmiało powiedzieć można, że tak pobieżnyeb,

lekceważących sprawę komisyjnych obrad jeszcze

nie było. Majoryzacya mniejszości przez większość

wystąpiła w pełni. A jednak ilnż to ludzi egzj

stencya z tą ustawą uchwaloną z tak lekkim ser

cem jest związaną!

Uitawa ta w tej formie, jaką jej nadała ko

misya, przedłożoną będzie pełnej Izbie do zatwier

dzenia dnia 8 stycznia i niewątpliwie przez Izbę

zostanie przyjętą. Wówczas rząd będzie nareszcie

zmuszonym podać te okręgi, które w pierwszej li

nii, niejako na początek i próbę mają paść ofia

rą. Powiadają, że będą to okręgi, w których ko

misya kolonizacyjna ma jnż znaczne posiadłości,

ale trndno wiedzieć cokolwiek w tej mierze po

zytywnego, tak rzecz cała w w ielkiej jest utrzy

mywana tajemnicy. Jedna rzecz je*t pewna, — a

przemówienie ministra rolnictwa w komisyi i sam

tenor przyjętego przez kcmisyę praagrafa na to

wskaznje — że w okręgach, oznaczonych ustawą,

wywłaszczoną zostanie cała bez w yjątku polska

własność. Ulegną tema losowi probostwa, ulegnie

własność wielka i mała, wiejska i miejska, domy

i banale w miastach, czy folwarki i zagrody po

wsiach. Jodynie kościoły i cmentarze ocaleją, ni

by maszty i grzbiety zatopionych okrętów, które

sterczyć będą ponad wezbranemi falami tej dzi

kiej, rozszalałej nienawiści, co sieje zniszczenie

dokoła.

Nie nlega też wątpliwości, że jeżeli próba w y

właszczenia się nda w tych pierwszych na to

przeznaczonych okręgach, to zal8w przymusowej

germanizacyi pójdzie dalej, obejmie nowe znów

okręgi. Rozszerzenie w tym kiernnkn atrybucyj

przyznanych raz rządowi wyda się ciałom prawo

dawczym praskim prostą i naturalną konsekwen*

cyą pierwszego kroku.

Stało się rzeczywistością to, co niektórzy od

łat jaż kilka przewidywali, aie w co wieln, bar

dzo wielu nwierzyć się wzbraniało. Rząd jakby

amyślaie, tak z prawem tem spieszył, tak nale

gał na jak najspieszniejsze obrady w komisyi, aby

nas obdarzyć takim podarkiem na święta, które

są przed wszystkiemi innemi świętami miłoś:i

i pokoju. Betleemska gwiazda, która od blisko

dwóch tysięcy lat głbsi pokój indziom dobrej

woli, tego roku przyniesie nam największy nie

pokój i o los nasz własny i o los całego krajn.

Nie cznaczono jeszcze okręgów, które mają pierw

87,e wywłaszczenia uledz, nikt z nas więc nie wie,

czy nie pierwszym będzie z brzegn. To też sia

dając do wilijnego stola każdy pomyśli, iż po

raz ostatni może danem mu jest pod własnym

dachem spożywać tę rodzinną, tradycyjną wiacze

rzę. Zamiast radości łzy zabłysną w oczach i n

staryoh i a młodych i n dzieci nawet, a będą to

łzy wołające do Boga...

Poznań 14 grndnia.

Z pism niemieckich zabrała głos na razie Ger

mania, poświęcając obradom komisyi wstępny ar

tykuł, w którym dzień uchwały komisyjnej nazy

* a doiem nieszczęśliwym dla Pras, ponieważ po

gwałcono konstytucyę, która zapewnia nietyka!

ność własności. A przyczyniły się do tego — do

daje organ katolicki — właśnie te stronnictwa,

które powinny stać na straży konstytncyi.

Jeśli dobrze jest poinformowaną Frankfurtu

Ztg., wywłaszczenie dokonywane będzie głównie

w W. Księstwie Poznańskiem w powiatach ż n i ń

8kim i wągrowieckimaw Prnsach Zacho

dnich w powiecie labawskim.

-—

Zajścia na uniwersytecie lwowskim.

Przebieg zajść na uniwersytecie lwowskim zna

nym jest cz)telnikom Czasu. Sprawa stanie się

jeszcze raz przedmiotem ogólnej uwagi, Koło pol

skie bowiem uchwaliło, jak się dowiadujemy,

wnieść interpelacyę, w której ma być wskazaną

wyraźnie także i bezpośrednia przyczyna ostatniej

awantury.

Bójka, sprowokowana w sobotę przez Rasinów,

utrwala opinię, na którą niestety zasłnżyła sobie

część młodzieży :-oskiej. Brak kultary, który ta

młodzież oka?nje, przynieść może tylko Bzkodę

sprawie raskiej, stronę polską zaś wzmocni w jej

*pokoju i powadze, z którą broni swego stann

posiadania, nie zaprzeczając Rusinom w żadnym

kierunku prawa do narodowego rozwoju. Trzeba

jedn ak niepojętego zaślepienia, aby nie widzieć,

że niszczenie sal naiwergyteokich, przecinanie no

żami obrazów i krwawe bójki rzucają smutne i

przykre nad wyraz światło na to, co się w dzien

nikach ruskich nazywa npolitybąa, a co wszędzie

gdzieindziej nosi nazwę brutalnego gwałtu.

Na takie objawy złożyć się mogą tylko niena

wiść prowodyrów i zdziczenie wykonawców. T ak

też ocenia te zajścia opinia publiczna, przestając

je uważać za ,w ypadki polityczne", a widząc

w nieb tylko objawy naturalnego stann kultary

pewnej części młodzieży raskiej.

D la samych Rusinów byłoby szczęściem, gd yb y

ta część ich młodzieży coraz bardziej topniała i

gdyby na bieg spraw ruskich wpływali tylko roz

ważni i dojrzali kierownicy.

O krwawem zajścia na uniwersytecie lwowskim,

wy wołanem przez akademików Rusinów, tylko Diło

wystąp ło z obszernym naczelnym artykułem . W i

docznie organ radykalno - narodowych Rusinów,

zwany słusznie organem pajdokracyi, był z góry

jnż przygotowany na to, ce zaszło i zwlekał

z drukowaniem naczelnego artykułu aż do chwili

ostatniej wyścia numeru. Pomimo woli nasnnąć

się może taka kombinacya, skoro wychodzący

prawie równocześnie B alyczanin podaje tyiko

krótką notatkę kronikarską o tych zajściach, a

Ruślan o nich nie podaje żadnych wiadomości.

Nie nlega przecież najmniejszej wątpliwości,

kto wywołał te zajścia i na kogo spada cała za

nie odpowiedzialność. Nie chce tego ukrywać Ha

łyczanin, cbociaż mówi o nieb ze zwykłą w ta

kich razach wstrzemięźliwością Dla scharaktery

zowania sposobu przedstawienia organa moskalo

Siakiego, gdzie w g rę wchodzą scysye polsko

ruskie, i dla stwierdzenia, z czyjej strony wyszła

prowckacya, przytoczyć winniśmy odnośną no

tatkę z Hałyczanina. Pisze on:

Kiedy kolej przyszła podawania ręki na słucha

czy wydziału prawniczego, jeden z nich zaprotesto

wał w imieniu ,studentów ukraińskich",

twierdząc,

że ,,Ukraińcom" dzieje się krzywda, poczem słucha

cze ukraińscy zaczęli śpiewać: ,ne pora, ne pora

Moskalowi, Lachowi służyt", wskutek czego powstał

szum, krzyki, a następnie bójka, w której siedmiu

słuchaczy uniwersytetu, czterech Ukraińców i trz e c h

P olaków , ciężko zraniono, a w tej liczbie słucha

cza praw Kostelnika bardzo niebezpiecznie.

Z tego krótkiego przedstawienia widać, skąd

wyszła ioicyatywa do zajść na uniwersytecie

lwowskim. Do Dich też przygotowywał Ruślan

w naczelnym artykule z tego samego dnia, na

zywając zachowanie się rektora i senatu uniw er

syteckiego nprowokacyą pclsk,ą".

Na tem tle

dopiero w następnym zapewne numerze, roztoczy

,,żałoby" Da krzywdę, wyrządzoną słuchaczom

ruskim, sprowokowanym przez wszystkie czynniki

życia uniwersyteckiego: rektora, senat, profeso

rów narodowoś i polskie’,

a w końca, w dniu

im atrykulaeyi, przez młodzież polską.

Diło czyni to wprost, bez ogródki, bez tych

stadyów przygotowawczych, z jakiem i spotykamy

się w Ruślanie. Artykuł naczelny Diła zaczyna

się od słów: ,N a uniwersytecie lwowskim znów

się polała krew, która spada na tycb , co,

choć powołani do stania na straży ustaw i praw.

depcą je samowolnie w obronie polskości

wszechnicy lwow skiej" (te ostatnie słowa wydra

kowano po polsku). Po tych wiele obiecując} ch

słowach następuje dostosowane do nich przedsta

wienie rzeczy. A więc w pierwszym rzędzie tnier

dzi organ Klubu ruskiego w Radzie państwa, że

prowoiacya wyszła od władz uniwersyteckich,

ignorujących rzekomo rozpor-ządzenie ministeryaU

ne, polecające odczytanie roty przysięgi w języ

ku łacińskim. Tymczasem, dla ominięcia tego roz

porządzenia, sekretarz uniwersytetu nie odczytał

roty przysięgi, a tylko rektor wciągnął ją do swe

go przemówienia Otóż słuchacze-Rusini postano

w ili przeciwko temn reagować, zebrali się na

narady i wysłali depntacyę do rektora z oświad

czeniem, że młodzież ruska gotowa zadowolnić

się rozporządzeniem ministeryalnem (!). Deputacyi

reskich studentów — jak twierdzi Diło - rektor

nie przyjął.

Dalszy przebieg wypadków opowiedziano w Dile

w sposób tak naiwnie tendencyjny, iż zapewne

tylko najmniej myśląca część czytelników tego

dziennika przyjmie to opowiadanie z wiarą i ufno

ścią. Do aniwersyteta cisną się — trzymamy się

opowiadania D iła — tłumy młodzieży polskiej

z różnych zakładów nankowycb, a nawet z aka

demii rolniczej w Dablanacb, a słuchaczy ruskich

puszcza się tylko tycb, co się mają immatrybn

Iować. Wszyscy Polacy są uzbrojeni ,w topory,

boksery, rewolwery i t. d .° ; to ni tam dalej" ma

ch} ba oznaczać, że słuchacze polscy uzbrojeni

byli i w inne rodzaje broni, jak karabiny, a mo

że i w działa maszynowe.. BZ garstki Rasinów —

dodaje Diło — w porównaniu z tymi tłumami

polskimi, zaledwie jaki taki miał zwykłą

palicę".

Teologowie podawali rękę swemu dziekanowi

spokojn;e, nby li bowiem oszukani" przez młodzież

polską, która odsunęła ich na tyły anli, aby nie

mogli slys7.eć przemówienia rektora. K iedy prz.j

s?,ła kolej na prawników — tego już Diło ukryć

nie może — jeden z Rusinów wygłosił ,protest

stanowczy" przeciwko postępowaniu władz uniwer

sytecbich. Wówczas uzbrojona młodzież polska

rzuciła się ,ja k wściekła" na protestującego i na

Rosinów Ale — odńwo! — ta garstka nieuzbro

jonych słuchaczy ukraińskich odpiera tłumy

uzbrojonej ,,dziczy wszechpolskiej" ,

a cofa się

następnie przed nuzbrojonym tłumem polskim"

Epilog opowiadania jest również godnym prawdo

tnowuego przedstawienia rzeczy. Według Diła ,

raniono ciężko tylko najedmiu* Rusinów", a pr-ze

milczą o tem, co zaznacza wyżej cytowana no

tatka w Hałyczaninie, że raniono w liczbie tych

siedmiu i trzech Polaków. Natomiast — jak wie

my ze sprawozdania urzędowej Gazety Iwowsi.iej -

raniono wśród tych krwawych zajść więcej P ila

ków, niż Ukraińców.

Po ankiecie emigracyjnej.

Wiedeń 15 grcdnia.

( = ) W sprawach emigracyjnych, bardziej niż

we wszystkich innych, objawiają się smutne na

stępstwa centralizacyi rządowej w państwie, zło

żonem z krajów tak do siebie niepod bnycb, jak

w Austryi. Ażeby kierować emigracyą, opiekować

się emigrantami, a ewentualnie regulować powra

cającą falę, trzeba zuać dnszę tego emigranta,

jego stadard of life, jego zwyczaje i jego pra

gnienia; żadne ustawy, ani rozporządzenia nie od

podwied ą celowi, jeśli wydawać je będą Indzie

z innego środowiska, Indzie, którzy przy naj

lepszej woli nigdy owej znajomości na bjć nie

mogą. W najlepszym razie oprą się oni na mar

twej literze, na pisemnej opinii z krajn, a opinia

taka jako ogólna nigdy zastąpić nie może wła

snego, na znajomości warstwy emigracyjnej opar

tego przeświadczenia.

Chłop naprzykład, a w szczególności chłop

z Rusi, bywa w wysokim stopnia nieufnym. Nie

ufność jest jedyną bronią jego ciemnoty. Nie ufa

więc nitromn, a przedewszystkiem na punkcie pie

niędzy. Chłop ruski, czy to emigrujący, czy po

wracający, z reguły nie przyzna się do posiada

nia pieniędzy i schowa nieraz do cholewy cho

; ciażby setki i tysiące, a na każde zapytanie od—

I powie, że nie ma na chleb. Urzędnik, który z tem

}społeczeństwem wyrósł, natyebmiast pozna się na

tem, ale pozna się też i na prawdziwej nędzy.

Inaczej postąii urzędnik niemiecki Z miejsco

wych sprawozdań chociażby oajsnmieuniejszych

urobi sobie ogólay dogmat, że każdy ruski chtop,

wracający z emigracyi, ma pieniądze, a dogmat

ten przeniesie i na oświeconeg;o chłopa polskiego.

W rezultacie zaś dojdzie do konkluzyi, że wszel

ka pomoc jest tu zbyteczną.

Pozbyliśmy się obcych nrzędników z kraju, ale

dziś obcy urzędnicy stanowią o losie milionowej

udności naszej poza krajem . Począwszy ed poli

cyanta na granicy, aż do konania austro - węgier

skiego na miejscu i jego szefów w Wieduiu, nikt

potrzeb naszego cbłopa nie zrozumie i dlatego

nik t nie zdoła skutecznie się nim zaopiekować.

Państwo spełnia swój obowiązek wobec emigracyi,

ale w in ą systemu centralizującego jest, że uie

spełnia go należycie. Mówi i pisze się ciągle o

j,auutryackiej emigracyi", jak gdyby istotnie ist

niał jakiś nan8tryacki naród"; w rzeczywistości

austryacka emigracya, to Polacy, garść Dalmatyń

ców i w ostanich latach trochę Rusinów. Losami

tycb ludzi kieruje Niemiec w Wieduiu, Niemiec

w porcie i Niemiec w konsulacie.

Panowie Mataja i Kaltenbrunn, Braache i M ul

ler, Gasteiger i Zampacb, i wszyscy inni wielce

szanowni urzędnicy, którzy w biurze ministra F ie

dlera radzili wczora’, co począć z powracającymi

wychodźcami, m ają istotnie doskonałe chęci, ale

nie znajr, ani potrzeb, ani zwyczajów, ani du

szy tych wychodźców. Radca ministeryalny p.

Kaltenbrunn, który głównie kieruje sprawami e

migracyjnemi, dość często udowodnił ju t, że le

piej zna potrzeby amerykańskich pracodawców,

a nawet dyrektorów okrętowych niemieckich, ani

żeli galicyjskich emigrantów. P. Kaltenbrnnn —

czytamy — nua podstawie otrzymanych refera

tów" doszedł do konblazyi, że nie ma potrzeby

właściwej akcyi ratunkowej (Nothstandsaetion),

bo przeważnie powracają ludzie dość zasobni, któ

rzy przy zmienionej konjunkturze natychmiast do

Ameryki powrócą.

Owa zasobność w rzeczywistoś i będzie zape

wne taką, że część emigrantów zdoła wyżywić

się miesiąc i drngi, ażeby, w najlepszym razie,

znów o głodzie do Ameryki powrócić. Lepszy

znawca tych stosunków, D r Kumauiecki, skonsta

tował wczoraj w Czasie, że ,nie wszyscy wra

cają w biedzie", ale że wielu jest takich, którzy

n)e m ie li jeszcze czasu poczynić oszczędności i ci

,,przybywają istotnie bez grosza". T ak sądzi czło

wiek, znający i sprawę i łudzi, ałe wiedeński hof

rat zestawia referaty, robi z nich eins Durch

schnittsziffer, a doszedłszy do przekonania, że

_u a głowę" powracającego emigranta przypada

dostateczna kwota, sądzi, że akcya ratunkowa

jest zbyteczną. Mniejsza o to, że jeden emigrant

ma tysiąc dolarów, a dziewięciu niema nic, byle

zasób wyniósł średnio 100 dolarów na głowę. To

też konferencya zakończyła się bardzo dyplom a

tyczną uchwałą, że należy wejść w stosunek z or

ganizacyami, które pośredniczą w wyszukiwaniu

pracy. Oto wszystko.

Weźmy stosunek najlepszy, przypuśćmy, że po

łowa z przybywających ludzi zdoła parę miesięcy

wytrzymać, to jeszcze nie wiadomo co począć

z dmgą połową. Niewiele poradzi tu pośredni

ctwo w szukaniu praey, skoro tej pracy wogóle

dla wszystkich nie starczy. Czyliż mamy w ja

kimś karygodnym wręcz optymizmie z założonemi

rękami* czeksó, aż tysiące ludzi bez pracy i chle

ba zale e kraj, wytwarzając poważne społeczne

niebezpieczeństwo ? Państwo wszakże ma wręcz

obowiązki wobec emigracyi. Idąc nawet śladami

p. Kaltenbrnnna, możemy te obowiązki dość ści

śle i cyfrowo prawie określić. Praca emigrantów

skrystalizowana w zaoszczędzone dolary, od sze

regu lat napływając do krajn, stała się bardzo

poważną pozycyą w bilansie haLÓlowym państwa.

Parę lat temu sekretarz jeneralny banku austro

węgierskiego, p. Pranger, pouczył świat o zna

czeniu tej pozycyi, dodając jeszcze, że w ogro

mną cyfrę, jaką wymienił, nie wliczył tych kwot,

;akie emigranci bądż to ze sobą przywożą, bądź

w niedeklarowanych lis ach nadsyłają.

Chwilowe przesilenie w Ameryce nakłada prze

to na państwo obowiązek ratowania tego źródła

dochodu, a to obowiązek tem do spełnienia ła t

wiejszy, ile że nie wymaga trwałych ofiar.

Państwowa spełni już obowiązek, jeśli roboty pu

bliczne, projektowane za rok, dwa lub trzy wy

konać zechce o rok, dwa lnb trzy wcześniej.

Z KIJOWA.

II.

Poza Sofijskim soborem są średniowieczne fre

iki i mozaiki w monasterze św. Michała i w cer

cwi Kiryłowskiej.

Po godzinnej jeżdzie dorożką, minąwszy Padół,

lornki i lepianki, stanąłem na polach zam iejskiej

,Kureniówki" w obrębie szpitala kiryłowskiego.

,Yśród szczerej zda się pustyni, na gliniast)cb

irwiskach wypalonych przez słońce, wznosi się

wzgórze, zwane ,, Dorohożyce1 pamiętne walką

Yszewołoda I, księcia Czernichowskiego w r. 1140.

J!a upamiętnienia zwycięstwa swego, zakonezo

lego zdobyciem Kijowa. Wszewołod rozkazał

vznieść tu chram kn czci św. Cyryla, biskupa

Aleksandryjskiego. C erkiew stosunkowo dość do

irze zachowana dzięki temu, że wyjątkowo oca

ała podczas napadu M ongołów w r. 1213, posia

ła wszystkie charakterystyczne właściwości bu

lowli bizantyjsko-ruskicb, a więc i polichromię.

Freski, zdobiące świątynię, przedstawiają głó

wnie momenty z życia św. Cyryla, a są tak pod

*zlędem ikonograficznym, jak kulturalnym ogrom

rej w agi. Z pomiędzy całego szeregu fresków

iderza zwiedzającego cerkiew zaraz na wstępie

v narthexie wspaniały sąd ostateczny. Kompozy

:ya wykonana jest ściśle wedle kanonu sztuki

)izantyjskiej - i znowu sprawia wrażenie raczej

wschodniego dywanu, tkanego we wzorzyste pa

sy, ja k ściennej polichromii. Widzimy więc za

stępy błogosławionych i potępionych — Serafi

nów i Archaniołów, u góry zaś w charakterystycznej

mandorli Zbawiciela, jako najwyższego sędziego.

Na polichromii, przedstawiającej św. Cyryla

w chwili, gdy udziela napomnień kapłańskich ce

sarzowi greckiemu, monarcha przybrany jest z ca

łą naiwnością średniowieczną w zwyczajny strój

ruskiego księcia, więc w wyszywaną koszulę, zie

lone szarawary i wysokie czerwone buty.

Sobór Włodzimierza, to również Kijów cerkie

wny, ale nowego pokroju.

Słyszałem, że cerkiew jest piękna i bogata,

przyznać muszę, że wyjątkowo w tym wypadku

estetyczna opinia kijow ska była sprawiedliwą.

Mimoto wnętrze soboru, wysadzane drogimi ka

mieniami oślepiając srebrem i złotem, zadziwia

raczej i przytłacza. Przez chwilę zdawało mi się,

że zbłądziłem, że przypadkiem znalazłem się

w świątyni na dalekim wschodzie. Czekałem, ry

chł z po za złotolitego ikonostasu wysunie się rój

kapłanów i przed posągiem bożka zacznie odpra

wiać dziwaczny jakiś obrządek.

Ale w cerkwi było pusto; tylko pod jednym

z licznych obrazów, długowłosy pop miał lekcyę

religii z nędznym i wybladłym chłopczyną...

Nigdzie tak jak tntaj nie uderzają różnice

wschodu i zachodu. Genialne w y siłki Wasnicowa

i Świedomskiego, aby uczynić ze soboru wspa

niały dom Boży, aby na starych tradycyach Bi

zancyum wytworzyć dzieło rosyjskie z krwi i ko

ści — muszą wywołać w każdym widzu z Eu

ropy cały szereg porównań i refleksyi.

Na zachodzie malarstwo religijne w cieniach

katakumb, było najtkliwszą przyjaciółką i pocie

szycielką kościoła. Dostarczając symbolicznych

form najwyższym nawet ideom religijnym, wpa

jało słodko w umysły prawdy, a w sprawach du

cha zasłużyło się najwięcej wraz ze swym go

dnym bratem czy towarzyszem — ze śpiewem *).

Na wschodzie malarstwem podobnie ja k literaturą

zajmują się wyłącznie rzesze czerńców. Tłumy

owe niższego kleru mają wytężony umysł w je

dnym kierunku: wyrabiając wedle trafnych słów

prof. Sokołowskiego, ,,odziedziczoną! zbizantyni

zmu ikonolatryę, formalizmowi religijnemu nadają

szczególniejsze znaczenie. Stąd ta k a nieskończona

ilość cerkwi, stąd taka gorącą i przechodząca

miarę cześć ikonów, stąd waga tak wielka, jaką

to społeczeństwo przywiązuje do każdej religij nej

formy i każdego aktu z kultem pośredni lub bez

pośredni mającego zw iązek" . W plastyce abstrak*

cya łączy się z bałwochwalczą prawie czcią świę

tych obrazów.

Ponieważ do pierwotnych dogmatów wkr:ida

się coraz więcej apokryfów mnóstwa sekt,

wyrosłych na oryentałnym gruncie, przeto litera

tura cerkiewna, a z nią i malarstwo religijne co

raz więcej oddala się się od wymagań sztuki na

zachodzie. K iedy tam religia staje bodźcem

do wyswobodzenia indywidualizm u artystycznego,

to w sztuce bizantyjskiej, a zatem i ruskiej,

*) X. Golian: ,,Sztuka wobec ewangelii".

przy zaniedbaniu formy przez nieoświeconych

mnichów, schodzi ona do czysto gminnego po

ziomu.

Zasługą więc niewątpliwie Waśnicowa, tego

prerafaelity rosyjskiego, było świetne wyswobo

dzenie sztuki religijnej rosyjskiej z więzów ludo

wych, krępujących ją — dotąd bezwzględnie.

Typy jego nie przypominają tak, jak n.p . freski

w cerkwi kiryłowskiej portretów z Aleksandryj

skiej epoki; kompozycye nie są średniowiecznym

naiwnym rozwiązaniem danego tematu. A jednak

z tw arzy smagłych, wąskich, okolonych czarną

brodą, bije ja kby daleki odbłysk starożytności,

zlanej z bizantyjską tradycyą; a jednak grupy

i sceny mają w sobie coś z oryentalnej tkaniny

w barwie i układzie. Waśnicow w malowidłach

Soboru opanował formę, podkreślił wschodni cha

rakter, i stworzył bądźj,co bądź dzieła niepospolitej

artystycznej wartości.

Jeżeli sobór św. Włodzimierza jest tak wybit

nym symbolem nowożytnej sztuki rosyjskiej, opar

tej na oryentałnym podłoża, to najbardziej chara

kterystycznem pomnikiem nbłahoczestia" nie tylko

w Kijowie, ale na całej pr awosławnej Rusi— Ła

wra Peczerska.

Tysiące pielgrzy mó w z najodleglejszych stron,

ciągnie do tego Rzymu Rusi, do tej Mekki pół

nocy... I oto w tej chwili ogromny szary tłum,

niby rzeka z żywiołową siłą wlewa się do złoco

nej świątyni i zapełuia jej wnętrze, podwórza,

boczne cerkwie i rozlegle place. Zda się, że zie

mi zabrakło, więc reszta tej masy wsącza się

w pieczary i roztapia w mrokach korytarzy, gan

ków i sklepień. Może nie spoczywają w nich cia

ła tej falangi czczonych ascetów, ale na pewno

leży duch prawosławia i z mroków tych wypeł

za na światło dnia, jak o potęga ziemnych sfer...

Z rozwianymi rękawami rjasy, niby skrzydłami

olbrzymiej ćmy, kroczy we fioletowym kołpaku

archimandryta a dalej spieszy cala rzesza podobnych

czarnych postaci. Długie ich brody, włosy spada

jące na plecy, jak grzywa, surowy wzrok i su

knia, sprawiają wrażenie grozy, przypominają, że

to centrum w rogów Zachodu.

Te postacie, to gospodarze, to władcy praw

dziwi Ławry i Kijowa i całego kraju. Oni, po

dejmują krocie pątników ,,solanką" i ,,kwasem" , oni

za miliony groszowych składek, sypanych przez

lud, głoszą fanatyzm prawosławia, nienawiść do

,Lachów". Tu w Ławrze czuć, że oni w walce,

która już rozgorzała, choć przytłumiona na chwi

lę, trzymają w ręku ster — a kto wie czy nie...

zwycięstwo.

Tu musi olśnić każdego bezdenne bogactwo

świątyni i sezamowe skarby ,reżnicy";ttt musi każ

dy stanąć w zdumieniu, przed potęgą nbłahocze

stia" , panującego nad tłumem.

Ławra, to twierdza i ostoja prawosławia, w

krw aw e ubrania blaski to straż, co spogląda po

nuro z dalekiego wzgórza i dzierży klucz od ser

ca Kijowa i Rusi.

Mar c el i N ałęcz D obrowolski.

,.cz»»

«* Lwewlt ,,Czai** )eit *a ubycie w bierecb żzltantktw k ainmki?M a - -- - -

«....

*swisssyrys:’ay:Sa?sarB*i,8ł

Numer wieczorny 10 hal., ranny 4 hal. %

PRHNUMEMATA VTYNOSI;

W Krakowi, w miejsc.................................................... " * t o * , . 7 * "t *Tut ? ll Z Z

Pocztą w państwie Austryackiem

Mk"

*ft"**S"

l dwukrotną wysyłka pocztową

tó kor"

j’k”Mk*J”’M.

Pocztą w państwie Niemieckiem ....

Tgk"::i

f”’S s

af!!*u !t

Do wszystkich państw, aalażąoyekda zwiątks ,,oc.tow’ego ’.

48kwu

Uku -

4ku -

Pronumorat* przyjmąje aię ły!k. .d 1do o.tatniogo dnia w ziw un -U otor a aierifidaau

t’ 0,ł;J"*n,a

Ataiaietoaaya Chata w SS S rtT!

»wa^teeaftow.«« aie podlegają opłaci« pooatowaj. L u tó w nu w i ow u d oto mytande sto.

Rękopisów nadayłanyak rio swraaa sią.

1 z 6 • Strona 1

Mirador - viewer

Czas.

Opis

Struktura

Podobne

Błąd 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador - viewer

Opis

Struktura

Podobne

Błąd 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction