Czas.

Mirador - viewer

Czas.

Adnotacje

Wyświetlanie 764 adnotacji

Dodawanie notatek tylko dla użytkowników zalogowanych

Opcje

Kraków, Sobota 17 Października 1908

Rocznik LXI

(Wydanie ’wieczorne)

to słomiany ogień. Gdyby Serbia ruszyła się te

raz, zostałaby zmiażdżoną tak, iżby długo klę

skę popamiętała; ale Austro Węgry nie mogły

by terytoryałnie skorzystać ze zwycięstwa, tak

samo jak Turcya, gdyby pobiła Bułgarów, albo

wiem nawet dzisiejsza Europa uie zniosłaby je

dnoczesnej aneksyi Bośni, Hercegowiny i Serbii.

Bar. Aebrentbal umiejętnie obszedł się ze Serbią

w komisyi delegacyjnej. Nie gniewał się na nią,

nie groził jej; przeciwnie zapewnił ją o życzliwo

ści, nawet przyrzekł uwzględnić jej materyalne

interesy i mówił o zamierzouem ich poparciu;

czem pokazał, że się jej nie boi, ale woli uniknąć

zwycięstwa nad nią.

Dotąd stwierdzić m ożna jedynie telefoniczno*

telegraficzno-atramentową i uliczno-bojkotową kam

panię przeciw aneksyi i samodzielności. Serbia,

Czarnogóra, Anglia złożyły protesty. Porta w cyr

kularzu do swoich ambasadorów utrzymała wszyst

kie swoje prawa zagwarantowane traktatami i za

łożyła protest przeciw postępowaniu Austro-Wę

gier, które — jak twierdzi — dowolnie chcą na

ruszyć te traktaty. Motłoch demonstrował na uli

cach Konstantynopola i Belgradu. W Serbii i Tur

cyi bojkotują towary austro-węgierskie. A tu tym

czasem widnokrąg począł się rozjaśniać.

Na pierwszem po feryach posiedzeniu Izby

gmin 12 b. m , prezydent gabinetu Asąuith stwier

dził, że wypadki wschodnie wymagają narady

mocarstw; Anglia nie przyznaje bowiem prawa

jednostronnego

zmieniania traktatów;

minister

m a nadzieję, że znajdzie się rozwiązanie, która

uwzględni interesy Turcyi, jakoteż każdego in

oego państwa. Dotąd nie zdołano osiągnąć kon

ferencyi i toczą się układy o nią i o to co ma

przyjść pod jej obrady. Na drugi dzień Ajencya

Havasa doniosła, że po ponownej naradzie Izwol

skiego z Greyem znalazły się formuły, aby przy

rękojmiach dla Turcyi zadowolnić Austro-Węgry,

Bułgaryę, Grecyę i Czarnogórę. Niemożłiwem jest

cofuąć dokonane rzeczy; idzie o uporządkowanie

zaszczytne. Wycofanie załóg ze sandżaku zdaje

się być dostatecznem wynagrodzeniem za aneksyę.

Bułgarya ma dać finansowe odszkodowanie. Mo

carstwa opiekuńcze zbadają żądania Kreteńczy*

ków a Czarnogóra otrzyma zadośćuczynienie na

Adryatyku. Będzie się fzakało środka wynagro

dzenia Serbii. Turcya otrzyma rękojmie na przy

szłość i finansowe poparcie. Biuro Reutera zaraz

potwierdziło s’owa Ajencji Havasa, zwłaszcza co

do uznania aneksyi za rzecz dokonaną i nieodwo

łalną, którą tylko należy prawnie uporządkować

i dodało, że sir E Grey odstąpił od ograniczenia

obrad konferencyi do aneksyi i niezawisłości Buł

garyi. Ale właśnie dlatego wątpią w kołach dy

piomatycznych w przyjście do skutku konferen

cyi i mniemają, że Turcya obawiać sic będzie

jej rozmiarów i pierwsza cofnie się.

Co się tyczy Austro-Węgier, to poczytanie

aneksyi za rzecz dokonaną i nieodwołalną odpo

wiadałoby stanowisku gabinetu wiedeńskiego po

wyżej nakreślonemu i prawdopodobnie zgodziłyby

się one na konfcrencyę, któraby po prostu przy

jęła do wiadomości rozciągnięcie pauowania ce

sarza i króla do Bośni i Hercegowiny. Ogłoszony

już we czwartek szkic programu konferencyi,

ułożonego przez Rosyę, Anglię i Francyę, za

wiera dziewięć punktów tej samej treści,

oświadczenie Ajencyi Iłavasa.

Drugi punkt zgo

gnie z zapatrywaniem gabinetu wiedeńskiego opie

wa : ,,Stwierdzenie aneksyi Bośni i Hercegowiny,

dokonanej przez Austro-Węgryu. Jedynie punkt

siódmy mógł wywołać opór gabinetu wiedeńskie

go. Opiewał on bowiem: *Wynagrodzenia dla Ser

bii i Czarnogóry".

Minister Pichon udzielił amba

sadorom popołudniu we czwartek powyższego szki

cu i oświadczył ambasadorowi hr. Kbevenhtlllero

wi, że w ostatniej godzinie punkt VII w nastę

pujący sposób zmieniony został:

*Przyznane zo

staną Serbii i Czarnogórze korzyści".

Pomimo tej

poprawki, hr. Khevenhiiller stanowczo zastrzegł

się przeciw przypuszczeniu, aby Serbii kosztem

Austro Węgier przyznane być miały korzyści.

Najnowsze communiąue

ministerstwa spraw

zagranicznych w Londynie mówi, że sprawa Kret,y

wyłączoną zostanie na razie z programu konfe

rencyi, albowiem w pierwszym rzędzie roztrząsnąć

ją mają cztery mocarstwa opiekuńcze z Turcyą.

Komumkat kilkakrotnie oświadcza, żo wszelkie

wynagrodzenia nie mogą być uczynione kosztem

Turcyi. Losy jednak konferencyi jeszcze niezape

wnione, a zależą od końcowych narad p. Izwol

skiego w Londynie oraz od jego rozmów z ks.

Biilowem i p. Schoenem, które mają się odbyć

dnia23b.m.

Wreszcie od Turcyi Rosya pragnie zażegnać

wszelkie zawiklania, aby wśród nich nie okazała

się jej dzisiejsza słabość. Gdyby przytem uzy

skała otwarcie cieśnin wyłącznie dla państw nad

brzeżnych morza Czarnego, to, pomimo opłakane

go obecnego stanu jej floty, odniosłaby niezaprze

czoną korzyść i otwarłaby sobie bramy przyszło

ści. Gdyby przeciwnie zamknięcie cieśnin zostało

zniesione dla wszystkich, to zysk nie wyrównałby

przenigdy niebezpieczeństwa, Rzecz ta zresztą nie

m a wejść na porządek dzienny konferencyi, lecz

stać się przedmiotem osobnych układów — jak

twierdzi komunikat — między Rosyą a Turcyą

przedewszystkiem. T ak jak się dziś położenie od

rysowuje, z konferencyą czy bez konferencyi,

Austro-Węgry nie stoją na razie wobec między

narodowych zawikłań.

Przed sesyą parlamentu

Wiedeń 16 października.

= : Niemcy dopięli celu — sesya sejmu czeskie

go została odroczoną; na razie zapewne, bo zam

knięcie jest bardzo prawdopodobnem. Jak oddzia

ła ten fakt na sesyę Rady państwa? Niemcy pro

wadząc konsekwentnie obstrukcyę w sejrnie cze

skim, i to mimo najsilniejszych wpływów rządo

wych, sami już, zdaje się, wytknęli sobie linię

postępowania w Radzie państwa. Niemcy stanowią

w Izbie poselskiej część niezaprotokołowanej, co

prawda,

spółki, która daje , nie tyle rządowi,

ile jego ważniejszym przedłożeniom

większość.

Czy m ożna dziś jeszcze łudzić się nadzieją, że

Niemcy w tej spółce wytrwają? Sądzę że nie.

Ale samo z siebie nasuwa się pytauie, w jakim

celu obstrukcya była podjętą? Źe nie z powodu

akturyausza niemieckiego, ani też w nadziei uzy

skania w 24 godzinach podziału królestwa cze

skiego jest chyba jasncm.

Wtajemniczeni twier

dzą, że jednym z głównych motorów obstrukcyi

była ambicya osobista, a specyalnio p. Pacher, któ

rego ambicye ministeryalne przez powołanie p.

Pradego zostały zawiedzione, m iał być głównym

obstrukcyi aranżerem. Jeśli tak jest, to obstruk

cya zwraca się bezpośrednio przeciw

rządowi

i dlatego przeniesie się też na Izbę poselską.

Z drugiej strony mówią, że panowie Pacak i Forzt

na każdym kroku utrudniają stanowisko p.Praszka.

Ta nie idzie już o ambicye osobiste, ale o ambi

cye partyjne ; agrarczycy zdystansowali Młodo

czeehów przy wyborach, Młodoczesi chcą dziś wy

kazać ich do rządzenia niezdolność. Po za tem

już same echa zajść praskich w połączeniu z zaj

ściami w Lub!anie i innych miastach, wystarcza

do ubezwładnicnia Rady państwa.

A teraz przypatrzmy się, jakie terminowe usta

wy ma Rada państwa do załatwienia?

Więe w pierwszym rzędzie traktat handlowy

z Serbią. Ta ustawa nie byłaby jednak dla rządu

najniebezpieczniejszą. Przeciw traktatowi z Serbią

silnie występują koła agrarne. Przywódcom agrar

nym poufnie wyjaśniono, że konkurencya serbska

na targu bydlęcym nie jest niebezpieczną. Baron

Aebrentbal zgodził się na traktat wtedy dopiero,

kiedy ze sprawozdań konsularncek powziął prze

konanie, że stan bydła w Serbii uiezwylke zma

lał, że podcza.s przesilenia większość hodowców

przeszła na gospodarstwo rolne i że Serbia ani

w malej części przyznanego jej kontyngentu nie

dostarczy. Mimo, że doświadczenie prawdziwość

spostrzeżeń konsnlarnych potwierdziło,

skrajni

agrarczycy nie odstępują od opozycji, w przewi

dywaniu, że przy dluższem trwaniu traktatu chów

bydła w Serbii znów się podniesie. Ale sytuacya

polityczna była tego rodzajn, że bardziej umiar

kowani agrarczycy okazali się przy-tępnymi dla

argum entów rządu, że mianowicie uznali, iż pe

wne ofiary koniecznemi są dla utrzymania dobrych

stosunków z sąs cduiem królestwem. Dziś ten ar

gument już nie działa, bo stosunek z Serbią tak

się pogorszył, że i wojna nie jest wykluczoną.

Z drugiej strony i dla przemyś!li austryackiego

traktat handlowy z Serbią nic jest jut tak ponę

tnym, jak był w lccie.

Serbia zwalcza import

austryacki na każdym kroku i prawie żcjużsi’ą.

Listy z Krakowa.

Kraków 15 października.

Go zastąpiło buraki ? — Pula i nerwy.

—

Za nasze

pieniądze.

—

Podwójna miarka. -*- Użyteczność prze

dewszystkiem.

—

Pan Geldhab.

—

Stolica bied a

ków.

—

Jednomyślnie.

Gdybyś tak, jak ja, mój Drogi, objechał

we wtorek cztery największe kopalnie węgła wza

ebodniej Galieyi, przekonałbyś się, że inicyatywa

Judzka tryumfuje czasem nad n;eprawTdopodobne

mi przeszkodami. Od czasu, jak Twój. przyjaciel

roztrąbił feoś rok temu) chwalę zagłębia krakow

skiego, górnietwo nasze przestało być tajem nicą

dla ogółu i przestano ż,gnać się na wiadomość,

źe parę mil od Krakowa, prawie w oczach na

szych, rodzi się ogromna produkcja węgla, zapo

wiedź ogromnej prodnkcyi fabrycznej. Nie wiem

jedoak, czy na stu Krakowian jedeu zdaje sobie

sprawę, jaką skalą trzeba mierzyć te odnowio

ne — jak Siersza — albo nowo powstające za

kłady?

Odbyłem podróż tym samym osobnym pocią

giem, który wiózł gośei z Wiednia, wielkie figury

ministeryalne; słyszałem ton nieukrywanego zdzi

wienia, jakim pytali o dzień urodzin tego prze

mysłu, sprawiającego wrażenie, iż niby Miuerwa

z głowy Jowisza wyskoczył na świat w pełnej

zbroi. Bo tam, kędy ich oprowadzanojeszcze, parę

lat temu rosły ziemniaki, tak liche, jak przystało na

płody ziemi, mieszczącej w głębi bogactwa Se

zamu. Nie wiem, czy zwróciłeś kiedy uwagę na

»,eh,.,.

łnto)witte

Numer wieczorny 10 hal,, ranny 4 ha?T -

prenum

erata

w y n o si? 12haL’r;ulDy*6haU

WKrakowie wmiejscu. . . .

I!na cały ro k Ina lcwartal In a !miesiąc

. z odnoszeniem dod o m u ...................................... !

,?°)aron

7 l;or. 50 h.12 kor. 50 hal.

Pocztą w państwie A ustryaekiem

.................................

30koron j9kor. —

j3kor __

Z dwukrotną wysyłką p o c z t o w a ......................................... . . ! 36 koron ! 9 kor. -

;3kor’—

Pocztą w państwie Niemieckiem

............................................... ....

42 koron

10kor.50h. 3kor.50hal.

Do wszystkich państw, należących dó zwi^L-n k ’J ’ - ’ 1 42 koron

10kor.50 h. 3kor.50hal.

W państwie rosyjskiem (abonament n r z^ nrJLP

Weg° * : 48 koron

12 kor’ -

i4 kor. -

Według urzędowego wykazu n a r!* 908^rdsm

ypoczt0We? -_ i 16rb.20k.|| 4 rb. 05 k. . vb. 45 kop.

abonament Czasu przyim uia ur-?ori

*-’granicznych, mających debit w państwie rosyiskiem ,

Wilnie, Moskwie iT desl 7?-L Ph°Cziowe:.w Petersburgu, Warszawie, Kijowie;

naleźytość do urzędu Docztnwoo-n V, n f?i’18* 1 WS1 można prenumerować C z a s , posyłając pocztu

Prenumerata i ogłoszenia nrzyrrm 7 6g° ° ajbbŻ8zeS° z P ° * T *0j wymienionych większych nJst.

dzynarodowe Biuro ogłoszeń - w klTow!«Pt*

e-T °t^,°826^-Unera’L’1K Metzl*Syn-M*e

6 oszeu

w Kijowie księgarnia L. Idzikowskiego - w Wilnie biuro dźienni

kow k . laubera.

Prenumeratę przyjmują : Administracj-a Czasuw Krakowie i urzędy pocztowe. Miejscową pre

n u m e r a t ę księg. S. A . Krzyżanowskiego, handle: St. Karlińskiego, H . Kretschmera, Biuro dzień. Iłopcasa

i Salomonowej, G ł. trafika. We Lwowie ,,Czas" jest do nabycia w biurach dzień. A

. Olszewskiego, 8. Sokołowskiego,

K. Buchstaba, na stacyach kolejowych w Tarnowie, Rzeszowie, Jaśle, Nowym Sączu na peronie w księgami kole

_ jowej, tudzież na innych główniejszych stacyach u portyerów kolejowych.

Ceny ogłosz eń: od wiersza petitem za pierwszy raz 20 hal., za każdy następny po 10 bal.: układ tabe

laryczny, cyfrowy, skomplikowany, pierwszy raz 40 hal., następny no 10 hal. N ad e sła n e i N ekrologia

od miejsca wiersza drukiem petitowym 69 halerzy za każdy ra’z. G łosy publiczności po 2 kor.; wszel

kie pry watne komu nikaty po kronice i po dziale ekonomicznym i t. p . po 1 kor. od miejsca wiersza.

Ogłoszenia i prenum eratę przyjmują: we Lwowie biura dzienników L. Plohna, A. Olszewskiego,

St. Sokołowskiego, K. Buchstaba; w Jarosławiu Biuro dzienników; w Podgórzu Poturalski; w P rze.

myslu A. Juszyński księgarnia,D. Ileszeles; w Rzeszowie M. Weintraub; w Stanisław owie Jasiń

ski i Sp.; w Tarnowie _M. Kockach, O. Haut; w Tarnopolu Komaniewski; w Paryżu wyłącznie

p. IV . Raczkowski, 14 Citó de *lrecise; w Wiedniu Ilaaseustein Si Yogler, R . Mosse (także we wszyst

kich filiach); II. Selmiek, M , Dukes, E, Braun, J. Danneberg, H . Friedl (tylko prenumeratę H. Gold

schmidt Si Comp.); w Frankfurcie n. M. G. L. Daube Si Comp., w Pradze czeskiej Fr. Ilocorka.

Listy z pieniędzmi i przek a zy pieniężne na prenumeratę i ogłoszenia przyjmuje Admini

s trac ja Czasu w Krakowie. Reklamacye nieopieczętowane nie podlegała opłacie pocztowej. ]Astów nie

opłaconych nie przyjmuje się. Rękopisów nadsyłanych nie zwraca się. *

PKT- Ża każdą zmianę adresu dopłaca sie 40 hal.

...-iń*,,—

ADRES REDAKCYI: ul. św. Tomasza Nr 32.

Telefon Nr 50.

Kapigki polityczne.

Spos»b bar. Aehrentbala.

—

Grzechy i sprzeczności

przeszłości.

—

Nieco 0 traktatach.

—

Stan bierny

aneksyi.

—

Opuszczenie sandżaku i ustępstwa u

czynione Czarnogórze.

—

Dla Włocb.

—

Różnica

między samodzielnością a aneksyą.

—

Bierność i ko

nieczności mocarstwowe.

—

Rostrzygające s(owo 0

stanowisku Niemiec.

—

Zakusy serbskie i bar. Aehren

tlial.

—

Konferencja.

Baron Aebrentbal nic tyle przygotował grunt

zewnętrzny jak raczej zbadał go i uznał za spo

sobny do aneksyi Bośni i Hercegowiny. Ze zwie

rzeń p. Izwolskiego wobec redaktora Tem p a już

wiedzieliśmy, że w Bucblowicach bar. Aehrenthal

nadmienił tylko 0 aneksyi bez oznaczenia czasu,

w którynaby nastąpić miała, i że p. lzwolski ogra

niczył się do oświadczenia, iż nie byłaby ona dla

Rosyi ca su s b elli, co zresztą było wystarczają

cem. W kołach dyplomatycznych wiedeńskich przy

znają dziś, że ambasador niemiecki Marscball

mógł słusznie zapewnić wielkiego wezyra, iż Niem

cy przed oficyalnem wręczeniem wszystkim wła

dcom znanych listów odręcznych cesarza, nie by

ły zawiadomione 0 aneksyi i że ostatnie wypadki

ua Bałkanach nastąpiły bez zasiągnięcia ich zda

nia; dodają w tych kołach, źe nie może także

być mowy 0 przedwstępnem , formalnem zgodzeniu

się na anneksyę Włoch i Rosyi; ograniczono się

bowiem do wzmiankowania tym mocarstwom 0 za

miarze i dania do zrozumienia, jakie byłoby się

gotowym dać wynagrodzenia.

Bar. Aebrentbal zużytkował dwa psychologiczne

momenty: jeden, w którym nikt nie chce wojny,

drugi, w którym osobiste stanowisko cesarza Fran

ciszka Józefa wśród monarchów musiało przecież

zaważyć na szali. Oparłszy się na uich, gabinet

wiedeński obrał sam odzielny sposób postępowania,

nie żądał upoważnienia mocarstw do

aneksyi,

wychodząc z tego punktu widzenia, iż niety]ko

uie jest ona naruszeniem traktatu berlińskiego,

ale jest jego nieuniknionem następstwem, zupełnie

zgodnem z jego duchem. Pozostaje wprawdzie li

tera, i 0 tę się ostatecznie tylko rozchodzi i roz

chodziłoby się w razie konferencyi, na której je

dnak

stanowisko Austro-Węgier zdaje się być

z góry określone powyższym, przy dokonaniu

aneksyi

sposobem postępowania, poczytały je

one za samoistny, prawny czyn, 0 który’m jednak

uznały za potrzebne zawiadomić inne mocarstwa

i Turcyę. Działanie Anstro-Węgier było utrudnio*

nem i wynikało z pierworodnego, może nieuni

knionego wówczas grzechu ua kongresie berliń

skim: okupacyi zamiast aneksyi; albowiemjasnem

jest z całego historycznego przebiegu, żo oknpa

cya była od początku obłudnym pozorem, ano

ksya istotnem następstwem zachowania się Austro—

Węgier podczas wojoy rosyjsko-tureekiej. Drugim,

już powszednim tylko grzechem było, iż Anstro—

Węgry nie podjęły się administracyi sandżaku

nowobazarskiego i ograniczyły swoje prawo do

załóg. Aneksya dzisiejsza jest tylko naprawą

pierworodnego grzechu a wycofanie załóg nastę

pstwem powszedniego.

Bar. Aehrenthal potwierdził w komisyi delega

cyi austryackiej znane oświadczenie br. Andras

sego, że przyjmie tylko bezterminową okupacye

i administracyę Bośni i Hercegowiny. Tymczasem

wjednym zostatnich zeszytówRemie desdeux

mondes, były

francuski minister spraw zagrani

cznych HauofaBZ ujawnił tajny protokół z 13

lipea 1878 r.,

mocą którego hr. Andrassy zape

wnił pełnomocników tureckich, iż okupacya bę

dzie tymczasową. Sprzeczność to w postępowaniu

nielada, spowodowana groźbą tureckich pełnomo

cników opuszczenia kongresu. Wydobycie tego

protokołu było na czasie publicystycznie, przyszło

nieco nie w porę dyplomatycznie. W edle tradycyi

br. Andrassy poczytywał go za bezwartościowy

arkusz papieru i do pewnego st. pnia słusznie, al

bowiem

skoro nie było powiedziane, kto miał

oznaczyć chwilę ustania okupacyi, mogła ona być

(lowoli przedłużana przez Austro-Węgry. Zresztą

br. Andrassy przy zawarciu umowy z Turcyą 0

okupacyi, wcale tego protokołu już pic uwzglę

dnił.

Traktaty zawiera się na wieczne czasy, ale nikt

jeszcze nie wynalazł sposobu zabezpieczenia ich

przed zębem czasu. Nieśmiertelnymi też nie są

ani nieomylnymi. Mimo tego prawo międzynaro

dowe mówi, że traktaty są od tego, aby były

dotrzymywane, zatem i berliński także. Wido

czneni jest, że aneksya sprzeczną jest z jego

literą, że Bułgarya wprost go naruszyła

zagar

nięciem rume!skich kolei i ogłoszeniem niezawi

słości oraz królestwa. Ale *inne czasy inne oby

czaje" odnosi się także do traktatów, a w realnej

polityce dopóty mają cne wartość, dopóki trwają

ic_hprzyczyny ipotrzeby. Przyczyną i potrzebą ber

lińskiego b_yło przywrócenie pokoju, porządku, ró

wnowagi i bezpieczeństwa europejskiego na Bał

kauacb, nadwerężonych traktatem w San-Stefano.

Jeżeli zaś temu wszystkiemu lepiej się dziś służy

aneksyą Bośni i niezawisłością Bułgaryi, to mo

carstwa pozwolą na bieg nieuniknionych wypad

ków. Może być, że wszyscy lub przynajmniej uie

którzy będą protestować, inni dem onstrować, ale

jakże często dzieje rozwijały się wbrew prote

stom a już zgolą bez uwzględnienia deroonstra

cyj ? Protestujące mocarstwa albo pobłażały albo

uznawały na konfereucyach dokonane rzeczy, de

monstranci zaś zgadzali się z niemi. Aneksya

Bośni i Hercegowiny odwołana nie będzie, ani

też, jak ktoś rzekł dowcipnie, nie zajmie ich Tnr

cya, aby w nich zaprowadzić konstytncyę. Buł

garya jest królestwem, ma króla i nigdy nie po

wróci już do stosunku lennego wobec Turcyi po

zostanie niezawisfą.

Niezwykle korzystny dla aneksyi był obrót wy

padków. Rosya wzięła kolej sandżacką za pozór

do położenia końca porozumieniu z Austro-Węgra

mi; przyszła rewolucj’a turecka, która uniuno

żeboita układ angielsko-rosyjski w Rew!u bez

udziału Austro-Węgicr sporządzony, i zemściła się

za nie; miały one wtedy rozwiązane ręce co do

aneksyi i skorzystały z tego. A tak polityka bar.

Aebreuthala przez początkowe rozczarowania do

szła do dzisiejszego w delegacjach zachwytu.

Oceniając należycie wartość aneksyi nie można

przecież powiedzieć, aby nie pociągnęła za sobą

ofiar i aby czysty tylko był zysk. Obsadzenie

sandżaku nowobazarskiego załogami austryacko

węgiersk:emi mia!o podwójny cel: zabezpieczenie

się przed wszecbserbskimi zapędami czarnogórsko*

serbskimi, ale także otwarcie drogi, wcd!e wyra

żenią br. Andrassego,

*poza Mitrowicę".

Zrze

czenie sic tego prawa jest wyzuciem się przy

szłości w tym kierunku. W komisji delegacyjnej

bar. Aebrentbal rzekł: *iż nie chce, aby załogi

w sandżaku zasilały wciąż legendę 0 pochodzie

austryacko węgierskim aż do morza Egejskiego".

W tem świetle aneksya jest czynem, który nada

je monarchii piętno bierności. Jeżeli zrzeka się

ekspanzywnej polityki na Wschodzie, to odstępuje

od niej wogóle.

Być może, iż to odpowiada jej

istocie i stosunkom: niezawodnie, że pochód *po

za Mitrowicę" wielkie pociągaąłby za sobą znoje

i koszta, a posiadanie Saloniki wymagałoby powięk

szeniaflotynad siły; prawda, że zawszejestroztropnie

mierzyć cel środkami, ale to pewna także, że kiedy

się jest mocarstwem, nie pozostaje się do woli

biernem i wypadki mogą zmusić do czynnej i

ekspanzywnej polityki. Jeżeli można się było zrzec

drogi do Salonik,i, to właŚDie aneksya gotowa

wywołać sprawę serbską, którą, jak rzekł ks.

Ludwik Liechtenstein temu dni kilka na zebra

niu przedwyborczem, rozwiązać może nie Serbia

ani Czarnogóra, iecz Anstro-Węgry, i która tem

samem może się im jako mocarstwo narzucić. Na

ten wypadek wycofanie załóg ze sandżaku pocią

ga za sobą niedogodności, nawet niebezpieczeń

stwa; nic jest zgodnem z aneksyą spowodowaną

w znacznej części wszecbserbizmem i trzeba je

zapisać jako stratę.

Widzimy już zresztą, żc aneksya pogodziła po

różnione Serbię i Czarnogórę, że stosunki dyplo

matyczne między niemi zostały natychmiast na

nowo zawiązane, że obydwie założyły protest

przeciw wcieleniu Bośni i Hercegowiny, a ze

stroDy Czarnogóry puszczono myśl podziału san

dżaku między nią i Serbię.

—

Zakrawało zaś

nieco na ironię, kiedy bur. Aehrenthal uzasadniał

wycofanie załóg, przekonaniem, że odmłodzona

Turcya sprosta teraz zadaniu strzeżenia sandżaku.

Jednoeześuie dowiedzieliśmy się z ust bar. Aeh

renthala w delegacyach, że Austro-Węgry zamie

rzają zwolnić Czarnogórę z pewnych ograniczeń

jej państwowości, ustanowionych artykułem 29

traktatu berlińskiego, mianowicie zakazu używa

nia morskiej flagi wojskowej, wpływania okrętów

wojennych dojej portów, oddania wreszcie w nich

policyi i nadzoru sanitarnego Austro-Węgrom

Zdaje się, że przyszło w tej mierze konieezn

zrobić ustępstwa Włochom, a ich okręty wojenn

będą mogły przebywać w portach Czarnogóry

Wnosićby stąd można, że jeżeli z kim, to z p

Tittonim om awiał bar. Aehrenthal nieco dokład

uiej aneksyę. Gdyby , otwierając Włochom wido

ki na Wschodzie, odwróciło się ich iredentyczn

zamiary, możnaby npatrzeć w tem korzyść, al

tego wcale się pewnym nie jest i przeciwnie

tamte gotowe tylko te podsycić. To też ustępstv

na rzecz czarnogórsko-w)oskich pragnień nie mo

żna także zapisać

w stanie czynnym aneksyi

Ale rozstrzygającem tn było, że wedle zgodnegi

zdania osób i to nie urzędowych, które w bieżą

cym roku liczniej niż dawniej zwiedzały Bośnię

oraz przekonania rządu, aneksya nie tylko byk

potrzebą,

ale przedewszystkiem koniecznością

której nie uwzględnienie mogło doprowadzić d(

utraty dwóch zajętych prowincyj.

Ta jest różnica między aneksyą Bośni i Her

cegowiny, włącznie z wycofaniem załóg saudża

ckich, a ogłoszeniem niezawisłości Bułgaryi, ż(

pierwsza ma być zamknięciem wschodniej poli

tyki Austro*Węgier i zaniechaniem pochodu d(

Saloniki, druga zaś początkiem przyszłości Buł

garyi, która sięga do Saloniki. Wydaw ać by si(

mogło, że pierw sza pociąga za sobą zrzeczenie

się dalszego

wszelkiego spadku po Turcyi przj

ostatecznej likwidacyi. Ale w polityce mocarstw(

nie może zaprzysiądz bierności na wieczne czasy

Bar. Aehrenthal rzekł w komisyi delegacyi wę

gicrskiej, że br. Andrassy nie miał na celu po

większenia terytoryalnego okupacya Bośni i Her

cegowiny, bo poczytywał ją tylko jako środek

obronny; teraz także, dodał, nie mieliśmy na celi

zdobyczy terytoryalnej. Przecież ostatecznie mo

narcbia nabyła dwie prowincye. Jest to tylko za

tem sposób mówienia.

Bar. Aehrenthal swoją polityką oryentalną zde

zoryentował dyplomację. Metodzie, jaką przyją

dla przeprowadzenia aneksyi, odpowiada zanie

chanie przedwstępnych u mocarstw kroków. Stąi

Niemcy obstają przy twierdzeniu, źe 0 postano

wieuiu Austro*Węgier nie wiedziały pierwej o(

innych, a że już wcale nie zachęcały do powzię

cia go; że wreszcie zupełną dla nich niespodzian

feą była niezależność Bułgaryi; wciąż jedna_k kon

kludują, iż obstają przy trójprzymierza.

Że Au

stro-Węgry tak postąpiły — dodają w Berlinie -

i nie pytały się Niemiec, to dowodzi tylko, ż

Uczyły najzupełniej na naszą przymierzową wier

ność; a jednak — dodają — Niemcy miały naj

lepszą sposobność porozumienia się z mocarstwa

mi zackodniemi. Tymczasem *św.’ idczyły cne 0

twarcie Turcyi, żc nie mają udziału w złamani

przez sprzymierzeńca traktatu, a że kroku Buł

garyi nie uznają, przecież jak dawniej tak tera

niewzruszenie trzym ają się trójprzymierza i s

zdania, że jeśli Austro-Węgry wyjdą z obecnyc

zawikłań silniejsze i wzmocnione, obróci się t

na korzyść Niemiec i trójprzymierza. Trudno za

wsze przyjdzie uwierzyć, że gabinet wicdeńsk

nie przestrzegł przed innymi najściślejszego sprzy

mierzeńca, a przecież zdaje się, że istotnie ta

się stało i nie pozostaje nic, jak przyznać Niem

com, że nie wiedziały i tylko — domyślały się

Nawet uskarżyły się 0 to w Wiedniu łagodnie

ale to bardzo łagodnie; istotnie zaś wolą to, b

mogą się zasłonić przed Turcyą, a nie poróżni

się z tego powodu z Anglią, czego wcale nie ży

czyłyby sobie.

Wreszcie przemówiła kanclerska Norddeutsch

Z tg i to jest rozstrzygającem. Na wstępie chciał

zaskarbić sobie młodą Turcyę, z powodu kole

bagdacktej i handlowych spraw a dla wyprzedzę

nia Anglii; przyczem nie oszczędziła jej przyty

ku, że ci, którzy zarzucali Niemcom przyjaż

z T urcyą, sami jej teraz poszukują. Zgodziła si

dalej ze zapatrywaniem sir E Greya co do auek

syi, lecz w końcu oświadczyła — i to jest na.

ważniejszem i obowiązującem: *Przecież Nieme

stać będą przy Au tro-Węgrack i uznają koniecz

ność aneksyi. Są tylko zdania, źe w inny sposó

dokonana,przyinnymmodusprocedendibyłab,

mniejsze wywołała tradaości następcze". Zatem

zachowaniu się Niemiec wątpliwości być nie moż

i nikt jej w kołach obeznanych z położeniem ni

podnosi. Wygodniej na ulicach Belgradu rożna

miętuiać się przeciw aneksyi, niż wyruszj’ć w poi

z cudackim następcą tronu Jerzym na czele. Jes

ichą jakość gruntów, pobłogosławionych skarbami

jodziemDj’mi ? Ziemia nagradza na górnictwie, eo

jdjęła rolnictwu. To e!eganlka, szeleszcząca jedwa

)iein pod skrom ną sukieuką. Na powierzchni tych

ałowyck pól wyrosły całe orady, złożone z po

;wornych kotłowni, sortowni, magazynów, z dom

sów robotniczych i zabudowań wszelkiego ro

dzaju.

W powietrzu krzyżują się druty, po któ

-ych tajemniczo krąży siła nerwowa tych organi

zmów: elektry’czuość. Pod stopami naszemi wi

arnje ziemia, wstrząsana groźnym pomrukiem ma

szyn, pulsem przemysłu. W szystko to zjawiło się

30 amerykańsku, prawie z dnia na dzień.

Goście wiedeńscy nie spodziewali się może ta

dch prospektów. Do Galicyi jedzie się z Wiednia

30to, aby zastać Galicyę, uie Europę. A tu

rzeba jednak zgodzić się z myślą, że to, co fa

howiec-górnik zobaczy w

szybie *Sobieskiego°

y Boraeb, w Brzeszcza i t. d,, jest widokiem

:uropejskim. Słyszałem zapewnienia, że zagłębie

westfalskie i nadreńskio nie posiada bardziej

»ostępowych maszyn i urządzeń, jak krakowskie.

Żelazo i beton na zewnątrz, elektryczność we

wnątrz,

najnowsze

systemy

eksploatacji—

Wobec tego trudno było nic uśrniecbDać s*ę na

myśl, co właściwie sprowadziło na ten teren go

ści ze stron dalekich? Powodem tym była, jak

wiesz z dzienników, ankieta niinisteryalna w_spra

wie taryf węglowych. W tcm jest trochę ironii,

Warunki, w jakich powstał i rozwija się tea

srzemj’sł, musisz oceniać z pamięcią 0 tem, że

społeczeństwo nie interesowało się nim prawie

zupełnie i że rząd centralny odnosił się do niego

głównie za pośrednictwem władz podatkowych,

flałym przykładem uczuć, jakie budził ten mło

dziutki olbrzym n władz, są właśnie taryfy. Ce

na, jaką płaci węgiel za przewóz koleją, decy

duje obok jakości 0 zbycie. Dorozumiej się więc

polityki ekonomicznej rządu, który faworyzuje

wegiel pruski, ze Śląska Górnego, na niekorzyść,

ba’, na szkodę węgla krajowego! A jednak tak

było, tak i dziś jest. Dopiero ankieta krakowska

rozstrzygnie, czy przemysł płacący podatki, wzbo

gacający kraj i państwo, czy przemysł ten może

prosić 0 równouprawnienie z przemysłem obej’m!

Nie będę cię zajmował cyframi. Znajdziesz je

w meinoryale, jaki kopalnie galicyjskie przedsta

wiły ankiecie.

Stosunki są co najmuiej dziwne,

tembardziej, że z dn. 1 sierpnia 1908 r. taryfy

jeszcze się zmieniły, ocz,ywiście na niekorzyść

węgla galicyjskiego. A tymczasem praski wędruje

do Galicyi’ przez drzwi graniczne, otwarte na

oścież wiedeńskim kluczykiem. Same koleje pań

stwowe liuij północno-wschodnich spotrzebowują

rocznie 502.000 ton węgla pruskiego, na ogólne

zapotrzebowanie 993.100 ton,

więe pokrywają

nim przeszło połowę swych wymagań. Węgiel

ten transportuje 720 wozów austryackich po 20

tona, nie licząc tego, że 3!5 wozów dalszych

wprowadza do Galicyi węgieł pruski na użytek

prywatny. W ten sposób park wagonów austry

ackicb, i tak bardzo niedostateczny, zmniejsza

się o ’tyłe wozów! Nic dziwnego, że kopalnie

krajowe walczą z ich brakiem.

Gdyby trzeba było jeszcze przykłada na tę go

spoda’rkę, dość powiedzieć, że nasze stacye gra

niczne n’ie mają miejsca na ustawianie pociągów

węglow’ych, więc odbywa sio to na stacj’ach pru

sk’ich i kosztuje po 5 fenigów od _tonny. Opłaca

to, oczywiście, konsum ent; dzięki tym opłatom

stacye pruskie rozwinęły się wspaniale, za pie

niądze nasze. I takie utrudnienia spotyka prze

mysł kraju austryackiego, kraju, który opłaca

podatki, m ające wzmocnić budżet państwowy!

Wszak taryfy wysilają się niemal, aby utrudnić

n. p. wywóz węgla galicyjskiego na Węgry, a

ułatwić tam import pruski. 0 ewentuslnym eks

porcie nawet mówićby

nie można.

—

Przecież

z Huty Laury do Hruszowa tonna węgla płaci

440 hal. za przewóz, zaś z Hruszowa do Huty

Laury 483 hal. To, że z Krakowa do Berlina jest

dalej, niż z Berlina do Krakowa, to powinno

przejść do historyi... trójprzymierza. Gdyby taryfy

były n’oźone odwrotnie, m ożnaby mówić 0 ochro

nie przemysłu krajowego przez rząd. 0 czem mo

żna i trzeba mówić w dzisiejszym stanie — to

jasne.

A nie idzie tu 0jakiś mały odrostek przemy

słu, lecz 0 potężny, samodzielny r»icó- Kopalnie

galicyjskie zatrudniają przeszło 6.000 robotników,

płacą pół miliona koron podatków i opłat, w y

produkowały w ostatnim roku 1,380.000 tonu, a

prodGkcyę tę można bez trudności podwoić, byle

istniał zbyt, zależny w pierwszym rzędzie od ta

ryf. A czy nie uważałabyś za właściwe, by n. p.

k’oleje państwowe w Galicyi czerpały raczej zkra

ju, niż z Prus pokarm dla swych lokomotyw?

Może — boję się wymówić — może nawet nie

by!oby zuchwalstwem pomyśleć, że węgiel galicyj

ski dostąpiłby zaszczytu spalania się w innych

krajach koronnych albo i na Węgrzech? Powia

dasz, że to postulat zdrowego rozsądku, skoro już

przed laty obliczano zapas węgla w samem W. Ks

Krakowskiem ua 36 miliardów tonD, a teraz utrzy

m ują, że pokłady idą aż po Rzeszów na wschód,

po Karpaty na południe; że kraj, którego boga

ctwo

węglowe jest niewy’czerpane, ma prawo

uczestniczenia w obrocie m onarchii ze stosownym

udziałem? Ty i ja godzimy się na to, lecz uie

od nas to zależy... Dopóki w Wiedniu nie uzna

się, że Galicja ma prawo do dobrobytu na równi

z innemi *krajami i królestwami reprezentowane

mu w Radzie państw’a° lub w sejmie— praskim,

dopóki postulaty zdrowego rozsądku nie wyjdą

z ein’ryonalnegokształtupium desiderium .

Ankieta skończyła obrady. Wkiótce okaże się,

na co może liczyć zamysł tak zuchwaiy, jak pró

ba równouprawnienia

w Austryi przemysłowca

miejscowego, z pruskim.

Wracając z kopalń, miałem towarzysza: jedne

go z wiedeńskich ministeryalnych gości. Wybor

nie — myślisz — oto sposobność zaczerpnięcia

informacyj u źródła. Tymczasem rozmowa miała

caly czas za przedmiot nie węgle, ale Kraków.

Dygnitarz bawił u nas po raz pierwszy i długo

rozwodził się nad urokiem starego Krakowa. Bi

blioteka Jagiellońska, kościół Maryacki, święty

Krzyż... *Romantyzm gotyku" powtarzał się co

chwila w sympatycznych swą szczerością zachwy

tach gościa’, który wędrował po mieście bez prze

wodników, stawał przed każdym ciekawszym do

mem, odkrywał coraz nowe ved uly i co chwila

obiecywał sobie, że przy najbliższej sposobności

wróci, aby dokładniej rozejrzeć się w tym gąsz

czu pięknych rzeczy.

—

A nowy Kraków? — spytałem, nie bez celu.

Skrzywił się nieznacznie, iecz nie wiedząc czy

ma przed sobą amatora, czy wroga koszar czyn

s,zowych, załatwił kwestyę grzeczuym zwrotem ,

ii to musi być z natury rzeczy odmienne, mniej

1 z 8 • Strona 1

Mirador - viewer

Czas.

Opis

Struktura

Podobne

Błąd 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador - viewer

Opis

Struktura

Podobne

Błąd 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Pobieranie pliku

Pobieranie pliku

Usuwanie komentarza

Wyszukiwanie zaawansowane

Zgłaszanie błędu