Czas.

Mirador - viewer

Czas.

Adnotacje

Wyświetlanie 730 adnotacji

Dodawanie notatek tylko dla użytkowników zalogowanych

Opcje

Ner212

Kraków, Piątek S? Września 1909.

Rocznik LXII.

CZAS

(Wyt!anie wieczorne)

Prenumeratę przyjmują:AdministracyaCzasuwKrakowieiurzędypocztowe. Miejscowa r»re

n u m e r a lę księg. 8 A. Krzyżanowskiego, handle: St. Ka,lińskiego, II. Kretschmera, Biuro dzien. Oopeasa

» D °?0.n!i’ve,’

t r a l u f a ; ,We Lwowie ,,C zas" jest da nabycia w biurach dzien. fi. Ciszewskiego, S. Sokołowskiego.

K. B uchstaba, na *tacyacti kolejowych w lam o w ie , Shesżowie, Jaśle, (1«wym Sącza na parat;ie w kv-sgarni kó!*

. jowej, tud zież na innych tjłównlejsiycti stacyach u portycrów kolejowych.

Ceny og,oazeri: od wiersza petitem za pierwszy raz 20t,ul,, za każdy następuv p,. 10ha!.: układ tabe

laryczny, cyfrowy, skomplikowany, pierwszy raz 40 hal,, następny po 10 hal. N ad esła n e i r’ak rolocia

od miejsca wiersza dr,,kiom petitowym 60 halerzy za każdy n,’/,. Głosy publiczn ości po 2 kor,* «szel

k!ę prywatne komunikaty po kronice i po działo ekonomicznym i t. p. po 1 kor. od miejsca wiersza

OgtoSzeo!a iprenumeratę przyjmują: we Lwowie biura dzienników I,. P!ohna, A.Oh-zewskiega

ht. Sokołowskiego, ,y.Buchstaba; w Jarosławiu l.imodzienników; w Poc!nórzu Potura!s!n: w Prze.

myslu A. Jiisz)uski ksie^:irnw,D. 1Us:iołem; w R zeszow ie M. Weintraub; w Startislawoyiio Ja.°.iul

tir

Tak;ich,

w Tarnopolu Komamcwski: w Paryiu wyłącznic

P*. ) I^^koYibki, Tl Cite de iieviso; w WjodrJu J.I;uisciisteiii Sc Yn^ler, li. Mosse (tukźe wc wszyst

kic.i hi,ael,); il. Scł,;,lek, M. Dukes, h . Braun, .1. Danueborg, 11. Kri,:dl (tylko prenumerato Ił. (iold*

schuiidt Sc Comp.); w , rankfurcie n. M. 11. I,,Daube Sc Coc,!)., w Pj-atfże czes,kiej Fr. Hocórka.

L:aty_ z pieniądzmi i p rz e k a z y pieniężne na prenumeratę i ogłoszenia przyjmuje Admini*

stracyaCzasu w Krakowie.Jie,daiiw cye nteo/neczi/tuKane niepodlegająopłaciepocztowej. Listu w riie

opiac,um jdi me przyjmuje sie.Ilckopttów nadsyłanych nio zwraca się.

P S T - Za każtlą zmianę adresu dopłaca się 40 hal.

ADRES REDAKCYI: ui. św. Tomasza Kr 32.

Telefon Nr 50.

Pierwsze posiedzenie.

*1 o r.az pierwszy — mówi! wczoraj marszałek

krajowy

znajduje się Sejm w tem położeniu,

że wydatków swych ani dochodami aui dodat

kami do podatków, ani krótkoterminową pożycz

ką pokryć nie może. Pozostaje więc tylko jedna

droga, na którą wchodzić i ciężko i niebezpiecz

nie, droga pokrycia niedoboru emisyjną pożyczka11.

Słowa te określają wyraźnie obecną sytuacyę.

Charakteryzują ją tem dobitniej i tem bardziej

stanowczo, że pochodzą z ust marszałka, którego

jedną z najważniejszych zasług jest właśnie

taka gospodarka finansowa, że kraj nasz słusznie

innym dawanym bywa za wzór. Jeżeii więc z ust

tak doświadczonego polityka i administratora pa

dają słowa, że deficyt następnego roku jest *re

zultatem nie tylko smutnym, ale dla przyszłości

kraju w])rost groźnym!!, zapatrywanie to winno

oddziałać najsilniej na kierunek pracy Sejmu i na

ten teren, na którym posłowie powinni objawić

swoją energię i zdólności.

Poglądy marszałka na tak zwaną sanacye fi

nansów krajowych znajdowały gorący poklask

całej Izby. Godzono się z nim, gdy mówił, że

nie potrzebujemy cudzych subwencyi, że jednak

nie pozwolimy, aby podatek przez nas płacony

był używany na inne kraje. Dalszy przebieg o

każe, czy również zgodne echo znajdą i te sło

wa, które wypowiedział o oszczędności i o tym

kardynalnym warunku powodzenia wszelkiej zmia

ny na lepsze, jakiem jest nasza solidarność nie

formalna tylko, ale inateryalna, ,,rzeczywista, w tre

ści i w duchu działania11.

Mowa marszałka miała charakter wybitnie po

zytywny i realny. Pierwszy z tycb rysów, to jest

jej pozytywność, sprawia, że nie należy interpre

tować, jako krytyki pewnych objawów naszego

życia publicznego, tycb ustępów, w których mó

w ił o *rozwadze i spokoju1* przy dokonywaniu

prac ustawodawczych i o solidarności. Nie mniej

jednak społeczeństwo odczuwa, żc przeniknięcie

tych poglądów w krew i działanie wszystkich

stronnictw jest jeszcze życzeniem tylko, a nie

faktem już dokonanym.

Mowa marszałka wytknęła obecnej sesyi real

ne i najaktualniejsze zadanie. Jest z pewnością

ogólnem pragnieniem, aby Sejm poszedł za nią,

a nie uległ demokracyom i naciskowi zewnętrzne

mu, które wykluczają *rozwagę i spokój", ko

nieczne warunki każdej poważnej pracy.

Ten sam realny charakter miała mowa namie

stnika. Była zdaniem sprawy z kierunku rządu

krajowego i z pozytywnych, już osiągniętych re

zultatów. *W czasach dzisiejszych — mówił na

miestnik — w których walka polityczna różnych

stronnictw tak się zaostrza, fakt, że administracya

polityczna kraju nie poszła na usługi żadnego

stronnictwa, przyczynił się niewątpliwie do utrzy

mania tego publicznego spokoju, którym się kraj

nasz cieszy11... Słowa te, jak niemniej chlubne

świadectwo, które namiestnik wystawił szeregom

urzędników politycznych, ugruntują tylko zaula

nic, jakie społeczeństwo mieć winno do rządu

bezstronnego, przestrzegającego ustaw, a dbałego

o dobro ludności. Nie może też mieć większej za

sługi naczelnik kraju i większego sukcesu, jak

w czasach zaostrzonej walki stronnictw i śC)Cia*

jącycb się antagonizmów narodowych i społecz

nych, zapewnić życiu publicznemu swobodę roz

woju, wykluczyć niebezpieczeństwo, grożące po

rządkowi.

Szereg dokonanych przez rząd krajowy ])rac i

osiągniętych rezultatów, postęp w wielu dziedzi

nach administracyi, już dokonany lub zapoczątko

wany, trafny wybór tych kwestyj, których na

prawy przedewszystkiem należy się domagać, doj

rżenie wszędzie właściwych przyczyn i właści

wych środków — charakteryzowały mowę i wra

żenie, jakie wywarła. Chcemy też mieć nadzieję,

że życzenie namiestnika, aby z tego Sejmu wy

szło ,,hasło zgody i pracy, nie zaś hasło walki

narodowej czy społecznej11 zostanie spełnionem,

mając zaś tę nadzieję, nie chcemy przywiązywać

znaczenia do wystąpienia posłów ruskich, któizy

korzystając z tego, że ruskie teksty przedłożeń

wydziału krajowego nie zostały jeszcze dostar

czone, wywołali zbędną dyskusyę. Przypuszczamy,

że to zaznaczenie *ostrzejszego" stanowiska, mi

nie bez konsckwencyj dla pracy Sejmu.

Nowością była deklaracya stronnictwa demo

kratyczno narodowego w sprawie rcturmy wybor

czej. Wywołała ona dalsze oświadczenia konku

rujących o glosy wyborców stronnictw. Do m er i

tum tych oświadczeń nic przywiązuje nikt wagi,

nikomu bowiem nie może być tajncrn, żc reforma

wyborcza może przyjść do skutku tylko w dro

dze kompromisu i że te właśnie stronnictwa, ma

jące w komisyi większość, powinny dać przykład

kompromisu, jeżeli reformy na seryo pragną Na

tomiast uderzyło wszystkich, że poseł Adam czy

tał deklaracyę tylko imieniem demokracyi naro

dowej, a nie lewicy demokratycznej i że, jak

zapewniają, demokracya narodowa uczyniła ten

krok bćz wiedzy klubn, do którego w Sejmie

należy.

IŁiis^y

2ss

Lwów IG września.

Nastrój przed Sejmem. — Pascal o wielości i je

dności. — Endecja w ,,peruce blond°. — Z gąsie

nicy motyl. — Deklaracya pos. Adama. -

Dalsze

improwizacye.

—

Dwa momenty pozytywne :

przemówienia marszałka i namiestnika. — Budżet

i demokratyzacya.

—

Reprezentacya interesów. —

Epizod ruski.

Obrady sejmowe, obrady sejmu odroczonego

rozpoczęły się dziś przy dziwnie niejasnym na

stroju. Nie masz w tym roku tego ożywienia ani

tej wiary, jakie cechowały przeszłoroczne zagaje

nie bieżącej kadencyi sejmowej. Nie znaczy to,

że upadla chęe do pracy; żc ów Sejm, który we

dług słownika niektórych agitatorów jest »stano

wym°, nie_ czuje się na silach, być pożytecznym

krajo_wi; nie znaczy to także, że nastrój reforma

torski zanikł. Przyczyną, która wywołała zdener

wowanie, bardzo zresztą widoczne, są raczej wy

padki z pozasejmowego życia publicznego, pod

czas ubiegłego roku. Zebrało sic morze nieufności,

morze niedowierzania; nagromadziły się niechęci

i swary. Panuje wprawdzie przekonanie, że nie

należy odgrzebywać zla, już w znacznej części

przez czas umorzonego; panuje przedewszystkiem

chęć pokonania nieufności. Zostało jednak wspo

mnienie uickarności i zawiści partyjnych, a z tych

Wspomnień, nie dających się prędko zabić, rodzi

iię uczucie niesmaku. Z takiem właśnie uczuciem

jakby niesmaku, przystąpił dziś Sejm do pracy i

stąd zdenerwowanie oraz ospałość pewna, które

przeminą przy pozytywnej działalności.

Fakt atoli, że większość stronnictw, prawie

wszystkie stronnictwa, ma silne postanowienie

przezwyciężenia wspomnień z niemiłych zatargów

i waśni, jest tak pocieszającym, że daje otuchę i

budzi z letargu dawną wiarę. Najważniejszym bo

wiem w życiu politycznem czynnikiem dla roz

woju i siły ciał zbiorowych, jest właśnie ta chęć

do akcyi solidarnej.

Wielki Pascal mówi, że »wielość (la mu lłifli

cie), która nie umie zredukować się do jedności,

staje się zamieszaniem (confusion), a jedność,

która nie stanowi wielości, jest tyranią°. Otóż

sejm, jak każde inne ciało reprezentacyjne, to

wszakżeż jedność uformowana z wielości dla urato

wania się z tyranii, jaką jest jedność bez w-ielo

ści. Trzeba tylko, by ta wielość umiała utrzymać

swą jedność, bo w przeciwnym razie wraca do

stanu anarchii bezkształtnej. Ciała zbiorowe, ma

jące ocalić od tyranii; winne więc pamiętać o

grożącej im zawsze konfnzyi, gdy nie potrafią

w jedności działać i być twórczemi.

Sejm zdaje sobie sprawo z tej potrzeby jedno

ści ; prawie wszystkie grupy chcą tej jedności

dla akcyi. Wyjątek w pewnej mierze stanowią

narodowi demokraci; ale nie dlatego, by im obcem

było poczucie potrzeby solidarnej akcyi. Narodo

wa demokracya sama wytwarza fałszywy stosu

nek swój do innych stronnictw. Zrodzona z kon

spiracyi, niedawno z gąsienicy spiskowej — w ,,pe

ruce blond i z czarnym kołnierzem° — przeobra

żona w motylek legalnej demokracyi, endecya ma

trzpiotowatość pewną, z którą idzie w parze zaro

zumiałość parweuiu3za, nie mogącego się własnej

wydziwić metamorfozie. W mrokach konspiracyj

nych, które jej kolebkę otacialy, narodowa de

mokracya nio mogła poznać świata. A gdy pó

źniej zakosztowała z owocu poznania, wyobraziła

sobie, że wszystko: i to, co poznała, i drzewo sa

mopoznania, to ona wymyśliła. Zachowała mi

stycyzm konspiracyjny, który Dostojewski uchwy

cił znakomicie w »Biesach1*, każąc jednemu zc

swycłi bohaterów dzielić liistoryę ludzkości na

dwa okresy : od stworzenia świata do stworzenia

ma!py i od stworzenia małpy do stworzenia jego

samego t. j. bohatera-konspiratora, a w danym

wypadku narodowego demokraty. Ztąd też u na

szych endeków monopolizowanie patryotyzmu, na

rodowości, demokracyi, sztuki rządzenia i t. d, a

przedewszystkiem ,,uświadomienia°. Słowo ,,świa

domość° nie znika z ust, co jest symptomem

choroby.

Ze wszystkich naszych stronnictw, narodowa

demokraeya, mówiąca bezustannie o trądycyi, ma

najmniej zmysłu historycznego. Ludowcy np. grze

szyli i grzeszą tem, że historyę zalali morzem łez

chłopskich: stąd gorycz w ich stosunku do prze

szłości, gorycz ciężka, trująca, ale nie karykatu

rująca przeszłość.’ Gdy ożywcze wody_ bieżące

go życia gorycz rozpuszczą, obraz historyczny

w ich świadomości jest jasny i pogodny. Przy

kładem poseł Bojko, któremu tyle razy zarzuca_no

chęć »brukowania ulic czaszkami sżlacheckiemi°,

ale który, gdy widzi możność otarcia łzy chłop

skiej, poetyzować poczyna przeszłość szlache_cką.

Inaczej narodowy demokrata. On bez siebie

przeszłości nic widzi. Wyobraża siebie wszędzie

i zawsze, wypełniającego życie narodowe. A po

nieważ jeszcze wczoraj był gąsienicą konspira

cyjna więc ma brutalność nocy. Stąd w spa_ezo

nem świet’le widzi życic polityczne, wykrzywione

ma pojęcia o partyacli, stronnictwach. Zadowoli

my się’w chwili obecnej tem, że podkreślimy i

skomentujemy epizod z dzisiejszego posiedzenia.

Po przemówieniach marszałka i namiestnika,

przemówieniach, które wyłącznie cało,ść intere

sów krajowych poruszały, poseł Adam oświad

czył clieć złożenia deklaracj i. Marszałek, toleran

cyjny jak zawsze, udzielił głosu p_. Adamowi,

k t ó r y w imieniu swej frakcyi oświadczył, że

»wszystkierai siłami° parlaraentarnemi domagać

się będą uchwalenia reformy wyborczej podczas

bieżącej sesyi, a przynajmniej uchwalenia wnio

sku Dra Tertila o nadanie charakteru »pcrmauen

cyi° komisyi sejmowej dla reformy wyborczej.

Deklaracya ta przyszła ni w pięć ni w dzie

więć. Co ważniejsza, to to, żc narodowa demo

kra’cya, należąc do lewicy sejmowej, w danym

w y p a d k u wyodrębniła sie nawet od swych naj

bliższych towarzyszy broni. Naruszając a raczej

występując poza regulamin, narodowa demokra

cya deklaracją swą chciała »zadać szy_ku°, a je

dnocześnie stworzyć sobie reklamę. Trudno bo

wiem przypuszczać, żc poscl Adam chciał tylko

utorować drogę dla wniosku o perm;uioucyi, cliui

lowo uważanego za jedyną ścieżkę, po której Dr

Tertil może dojść do nieśmiertelności.

Rezultatem improwizacyi p. Adama byla im

prowizacya posła Stapińskiego, który naturalnie

oświadczył, że jego stronnictwo również ze wszy

stkicb sił wyczekuje nowego, czteroprzymiotniko

wego Sejmu w 1910 r. Poseł Oleśnicki musiał

dalej zaznaczyć, że jego stronnictwo już oddawna

*wszystkie sily" wytęża w celu otrzymania re

formy wyborczej. Gdyby konserwatyści równie

lekceważąco traktowali regulamin, mogliby ironi

cznie z.auważyć, żc przy mniejszem wytężaniu

wszystkich sił w jednym kierunku, sprawa re

formy wyborczej stałaby lepiej, aniżeli dziś stoi.

Manifestacyc te nic wywołały jednak innego

wrażenia, prócz zdziwienia. Zrodziło się zapyta

nie, co będzie z regulaminem, gdy posłowie za

czną improwizować wojownicze deklaracye. Zapy

tanie takie zostałoby zapewne sformułowane, gdy

by nie to, żc zarówno posłowie jak i słuchacze

na galeryach znajdowali się jeszcze pod wr.aże

niem przemówień marsz.ałka i namiestnika.

W obu tych przemówieniach, zwięzłych i peł

nych treści, każdy ustęp ma znaczenie. Musimy

zatem, by nic powtarzać tekstu przemówień, pod

kreślić tylko kilka najważniejszych myśli.

Marszałek podniósł fakt, że budżet przedłożony

wykazuje niedobór 19,480000 koron wobec ogól

nej sumy wydatków 58 milionów. Deficyt ten

trzeba będzie pokryć emisyjną pożyczką. Co t. zw.

sanacya finansów krajowj’ch da, tego jeszcze nie

wiemy, ale należy przy san.acyi star.ać sie o to,

by kr.aj strzegł swej autonomii. Nie można więc

liczyć na subwencye, na pomoc, lecz na własne siły.

I administracyjnie i finansowo kraj musi - w gra

nicach posiadanego samorządu — zostać swym

własnym gospodarzem, a to w interesie nawet sa

morządu.

Ten wzrost rozchodów, który marszałek zazna

czył, można dobrą i ostrożną gospodarką poha

mować, ale nie można go wstrzymać, bo wynika

on z odmiennego stosunku ludności do rządu. Im

bardziej demokratyzuje się społeczeństwo, tem

większe są wymagania, jakie ludność rządowi

stawia i tem większy jest budżet, a zatem tem

większemi muszą być ciężary finansowe, które na

kraj spadną.

Reforma wyborcza z pewnością nic ułatwi po

hamowania wydatków. Sejm musi w swej wła

snej organizacyi wewnętrznej wytworzyć hamu

lec, a ten ostatni będzie skuteczny, gdy iuteresjr,

mogące być zagrożone, znajdą należytą obronę,

t. j. reprezentacyę w Sejmie: Z chwilą zaś, gdy

mowa o interesach, nasuwają się na myśl kurye.

Jakto — stany? Otóż kurye są stanami tylko

w oczach narodowej demokracyi, która nie wie

jeszcze o tem, że ustrój stanowy został zniesiony

przed narodzinami narodowej demokracyi.

Jest w kuryach inne niebezpieczeństwo, miano

wicie, że interesjr mają swój uporczywy partyku

larny punkt widzenia. Dzieje pouczają wszakże,

że opinia publiczna jest silniejsza od partykula

ryzmu interesów. Idzie więc o to, by przez zmia

nę ustawy wyborczej, reformy dojrzewające mo

gły być przeprowadzone, a nie o to, by były wy

konywane bez oporu i bez trudności. To też re

prezentacya interesów w ciałach, szczególnie ad

ministracyjnych, do jakich należy zaliczyć Sejm,

jest, zdaniem naszem, rzeczą niezbędną, szcze

gólnie dla kraju ubogiego, który nie może sobie

pozwalać na zbytek eksperymentów reforma

torskich.

Sprawę administracyi i reform administracyj

nych podniósł namiestnik w swem przemówieniu,

bogatem faktami i poglądami ua prawidłowy bieg

postępowania administracyjnego. Słusznie podniósł

Dr Bobrzyński, że starania ,jego nie pozostały

bezowoenemi. Istotnie nawet w prasie niemieckiej

zan)i!kły dawniej nieustające napaści na *gospo

darkę szlachecką w Galicyi".

Stosunek urzędni

ków do warstw ludowych znacznie się polepszył —

i to przyznają dziś wszystkie stronnictwa.

Namiestnik nie jest krasomówcą. Jestto ra

czej debałer, jak Anglicy nazywają, który śle

dzi bacznie argnmentacye przeciwnika, osaczając

ją swą logiką i starając się wyprowadzić ją na

,,szeroką drogę11. Pomimo unikania wszelkiej re

toryki, wszelki’ego *kwiatu", Dr Bobrzyński-poseł

w}’stępował zawsze jako szermierz - debaler. Ina

cz’ej mówi namiestnik Bobrzyński. Jest on w poło

żeniu znacznie gorszem, aniżeli przedstawiciel rządu

w innym kraju. Zwykle naczelnik rządu opiera się

na stronnictwie, podczas gdy w Sejmie autono

micznym namiestnik jest przedstawicielem rządu

centralnego. Zapewne, że w gruncie rzeczy rząd

w kraju jest rządem krajowym, ale przy chao

sie naszych poję’ć -politycznych i przy panowaniu

frazesu, mimowo’li, przynajmniej na trybunie, na

miestnik stoi sam. Otóż właśnie Dr Bobrzyński

0 sobie nie umie dobrze mówić. Teu wytrawny

1 doświadczony debater rumieni się lekko, gdy

zmuszony jest mówić w pierwszej osobie.

Dwa te przemówienia byly jedynym momen

tem pozytywnym pierwszego posiedzenia. Resztę

czasu zabrały manifestacyę. Pierwszą, która miała

cechy licytacyi, omówiliśmy już; drugą urządzili

Rusi ui, przewlekając j% zbytecznie i szkodząc

sprawie, która zasadniczo hyła słuszną.

Wobec warunków wyjątkowych, w jakich był

zwołany Sejm, nie wszystkie sprawozdania wy

działu kra,jowego w ,języku ruskim są gotowe i

rozdane posłomT Marszałek tlómaczjł to spóźnie

nie; poseł Piuiński przyznał potrzebę większej

akurat ności na przyszłość i zastrzegł słuszność

żądania Rusinów. Zamiast się zadowolnić temi

o.świadczeniami, posłowie ruscy przy każdem spra

wozdaniu, którego ickst ruski nic został jeszcze

rozdany posłom, stawiali wniosek usunięcia spra

wozdania z porządku dziennego. A wszak szło

tylko o to, h}’ mechanicznie niemal załatwić się

zc sprawozdaniami i odesłać ,je do komisyi. W do

datku marszałek te sprawozdania, których tekst

ruski jest już na ukończeniu, sam usunął z po

rządku dzicunego. Chwilami poseł Oleśnicki ude

rzał w ton umiarkowania i kompromisu, ale ule

gał swemu otoczeniu, zapominając, że nietylko

między ruskimi posłami są nieprzejednani i sko

rzy do niepotrzebnej walki.

Nie należy jednak tym objawom ujemnym przy

pisywać wiele znaczenia. Zc strony umiarkowa

nych istnieje choć pracy na drodze kompromisu.

Marszałek słusznie zauważył, że trudności nie

upoważniają do zwlekania z polityką reform, a

namiestnik oświadczył gotowość pośredniczenia

w kwestyach zarówno społeczno-politycznych, jak

i narodowych, sto,jących na przeszkodzie, by ,,wie

lość stała sio ,jednością" twórczą. Bez tej jedności

nie masz systemu reprezentacyjnego, nie masz

wolności.

B§ii(lżet krajon,y.

L w ó w IGwrześnia.

( X ) Wydzi.ał krajowy przedłożył dziś w Sej

mie sprawozdanie o budżecie krajowym nar. 1910.

Wydatki preliminuje wydział krajowy w sumie

57,979.346 koron, dochody przy zatrzymaniu

tej samej stopy dodatków w sumie 44,498.OSO

kor. Z porównania okazuje sio zatem nicpok ry

ty niedobór w sumie 13,480.666 kor.

W porównaniu z r. 1909 preliminarz budżetu

nar. 1910 wykazu,je wydatki wyższe o 4,430.661

kor., zaś dochody w,yższe o 1,922.054 koron, a

zatem niedobór niepokryty wyższy o 2,508.607

kor. W preliminarzu dochodów wstawiono sumę

6.700.000 kor. jako udzUł kraju w państwowym

podatku od spirytusu i w podatkach bezpośrednich

osobistych. Wydział krajowy sądzi, że ,jakikol

wiek obrót weźmie projekłowaua sanacya finan

sów krajowych i bez względu nu to, kiedy ona

dojdzie do skutku, rząd nie pozbawi krajów ko

ronnych w roku 1910 tych dochodów, które one

z powyższych źródeł od szeregu lat miały i w dro

dze właściwej postara się prz,yna,jmniej o to, aby

już co na,jmniej i nadal zapewnić je krajom bez

dopuszczenia przerwy w ich poborze. Należy bo

wiem przypomnieć, że według obowiązujących

ustaw udział krajów w podatku spirytusowym i

osobisto-dochodowyni kończy się z d. 31 grnduia

b. r. Gdyby wydział krajowy nie był wstawił go

do preliminarza na rok 1910, wówczas niedobór

wyniósłby 20,180.666 kor.

W sprawozdaniu podnosi wydział krajowy, że

na podstawie uchwał sejmowych od r. 1906 po

krywane były coroczne niedobory budżetowe ki ót

ko-terminowemi pożyczkami, zaciąganemi w fun

duszu propinacyjnym. Te pożyczki łącznio z r.

1909 wynoszą 22,083.182 koron i pożyczkami te

mi wyczerpany został w zupełności caly wolny

kapitał, ,jakim z końcem roku 1910 dysponować

może fundusz propiuacyjny. W funduszu tym po

zostaje jeszcze tyle, ile potrzeba na amortyzacyę

i oprocentowanie reszty niespłaconego jeszcze

z końcem 1910 r. długu propinacyjnego.

Niedobór na r. 1910 w sumie 13,480.660 kor.

musi zatem na innej drdoze być pokryty. Wy

dział krajowy podnosi w swem sprawozdaniu, iż

zajmował zawsze to stanowisko, że normalne wy

datki winno się bezwarunkowo pokrywać tylko

normalnymi dochod.ami. Uważając jednak rok

1910 za przejściowy, a tem samem za w y

jątkowy, wydział krajowy odstępuje od po

wyższej zasad,y i licząc się z waruokami, wśród

których się fundusz kra,jowy w tym roku znaj

duje, doradza Sejmowi pokrycie tego niedoboru

drogą pożyczki emisyjnej w d% obliga

cyach długu krajowego, umarzalnych najpóźniej

w ciągu 50 lat.

Wydział krajowy proponując zaciągnięcie po

życzki emisyjnej wychodził z założenia, że rząd

rychło przeprow.adzi sanacyę finansów krajowych,

a następnie, że w r. 1911 kraj będzie miał nowe

źródło dochodów z opłat sz,ynkarskich i z więk

szej opłaty od piwa. Dochód z tego’ źródła wy

niesie netto 11,180.000 kor.

Przetrwawszy tedy rok 1910 przy pomocy pro

ponowane,j pożyczki, znajdzie się fundusz krajo

wy w r. 1911 w położeniu o tyle korzystniejszem,

że nietylko zachow.a równowagę między wydat

kami a dochodami, ale jeszcze będzie miał zwyż

kę. Wydział krajowy przy.jmuje, że w r. 1911

wzro.st budżetu wyniesie 3,600 000 kor. i na pod

stawie tego oblicza, iż niedobór wyniesie 17,080.000

kor. Na pokrycie tego niedoboru służyć będzie

dochód z opłat sz.ynkarskich w sumie 11,180.000

kor., oraz dochód zc źródeł z powodu sauacyi

krajowi dostępnych w kwocie przyna,jmniej ta

kie,j, ,jak ją wyznaczył projekt r/.adowy, t. ,j.

9,150.(KX) kor. — czyli razem 20,330.000 kor.

W takim razie pokryty by został caly niedobór

i pozostałaby poważna zwyżka. W roku 1912

pows,tanie natomiast znów niedobór w sumie około

350.000 kor. z powodu podniesiesia wydatków

drogowych o milion koron z oka/yi nkrajowienia

dróg powiatowych i gmiunycb.

Dlatego — zdaniem wydziału krajowego— po

wiuno być usilną dążnością naszej reprezentacyi

w R.adzie państw.a, .aby źródła dochodów, jakie

ma otworzyć skarbom krajowym zamierzona sa

nanacya, byly o ile możności elastyczne, t.ak ela

styczne, by dotrzymywały kroku normalnemu

wzrostowi wydatków. Obowiązkiem zaś będzie

wydziału krajowego, a także Sejmu, kierować się

przy preliminowaniu wydatków tą ostrożnością,

która każe skrupulatnie odróżniać konieczne od

mniej koniecznego i baczyć przytem ua to, że

dodatek krajowy wynosi już obecnie 72%, a przy

podatkach osobistych 78"/0.

Wydział krajowy podnosi w końcu, :’e gdyby

jednakowoż wbrew oczekiwaniom fundiiez krajo

wy nie mial na ruk 1911 ponad dochody r. 1910

żadnych innych większych dochodów prócz, do

chodu z opłat szynkarskich w sumie 11,180.000

kor., skutkiem czego preliminarz budżetu na r.

1911 wykazałby znaczną przewyżkę wydatków,

wydzi.ał krajowy w poczuciu swej odpowiedzial

ności nie mógłby przedstawić wniosku na ()okry

cie tego niedoboru pożyczką emisyjną, lecz mu

siałby wnosić na podwyższenie stopy dodatku

krajow’ego odpowiednio do potrzeby. Wydział kra

jowy nie mógłby przy,jąć na siebie odpowiedział

ności za przyszłość finansową kraju, gdyby co

roczne normalne administracyjne niedobory budże

towe miały być i nadal pokrywane cinisyjncmi

pożyczkami.

,,CZAS" wychodzi z wyjątkiem clnipo niedzieliiTnTAo, ,,,,

ogodzinie6ranoi0go’dzinieTwSrem^ ^

dziennio- a Gno"icie:

Numer

wieczorny 10 li3S.f psotny 4 Sisi! 1

pocztowa:

KENUAl.13uATa

12 kal

6 bal.

W K r a k o w i e w m i e j s c u ................................................................

coj!/r(Jk na kwartał\nnlmie,siąc

z odnoszeniem do domu ****** *

30 koron

7 kor. 50 h.|2 kor. 50 ha!.

Poe2tąw państwie Austryackiem .

. . . l].................... i

, on i9kor.—

|;«5kor. —

Z dwukrotna wysylkti. pocztow%

******** *

"p p°l0u j9kor.

|:*kor. —

Pocztą w państwie Nleiłiieckiem

I42

koron !10 kor. 50 h,jj5 kor. 50 hal.

po wszystkich państw, należących do zwia-,ku t)oć?tow’eirń ’

!H !tor- 50 h :i kor- 50 hal—

W państwie rosyjskiem (abonament przez ’urzm fy°p oS e) ’.

tu ,-b%o"k i*4

,7 k fk,*””,T.

Wedlng urzędowego wykazu nar. 1908pism zagranic/nv. ], ,,-i,»,. ,

Z,,""’

-l"kop.

abonament Czasu

przyjmują urzędy Docztowe -’w

16 r03yjsklem »

Wi!nie, Moskwio f Odesie.

Z,,^

łersbu*-8u, Warszawie, Kijowie’,

należy,ość do urzędu pocztowego m,jb.i^rogo ^ o w X j S S c

»vijow ie Ksiegainia L. Idzikowskiego -

w Wilnie biuro dzienni

kow iv. laubera.

Preliminarz na r. 1910 przedstawia się w po

szczególnych rubrykach jak następuje:

;Obok podane cyfry wskazują różnico wobec tejże

pozycyi w bud.żecie tegorocznym).

Wydatki:

L Reprezentacya kraju

167.000 k.

II. Zarząd

2,230.233 ( + 294.524) »

III. Sprawy zdrowotne 0,349.695 ( + 270 ?GO),,

l)’. Dobroczynność

114.395 ( - 5.987) »

V. Oświata i sztuka 23,720.903( -f l,834.714)»

VI. Pomniki historyczne 324.836 (— 15.700) »

VIf. Bezp. pub!, i kwat. 1,053.427 (— 1.018) »

VIII. Komuuikacye 5,120.027 (— 141.059) »

IX. Bud. wodn. i me!.9,423.021 (-j-2,479.085) ,

X. Rolnictwo

2,855,201 817.080)»

XI. Górnictwo

249.039 (— 5G.380) »

XII. Przem. i rękodz. 1,044.446 ( + 179.8J5)»

XIII. Długi krajowe

3,878.886 ( + 354.340),,

XIV. Reusye emeryt. 337.305 f-f- 13.107) »

XV. Opłaty konsumc.

32.000 (4- 19 500) »

XVI. Rozmaite

468.270 ( + 22.G40) ,,

Suma wydatków . . . 57,979.346 k.

Dochody:

t. R,eprezentacya kraju

50 k.

II. Zarząd

357.908 f + G5.3G8) »

IH. Sprawy zdrowotne2,377.116 ( + 8.285) »

IVr. Dobroczynność.

V. Oświata i sztuka 4,068.080 ( + 73,713) »

VI. Pomniki historyczne

100.550 »

VII. Bezpieczeństwo publ.

i koszta kwaterowe 432.036 ( + 3.204) »

VIII Komunikacyc

663.840 (— 63.802) »

IX. Bud. wodn. i mel. 6,027.700 (+1,455.235),,

X. Rolnictwo

992.849 ( - 893.224) »

XI. Górnictwo

223 250 ( - 58.625)»

XII. Przem. i rękodz.

545.594 ( + 79.1251 »

XIII. Długi krajowe

115.160 (+ 41.920) n

XIV. Pensye emeryt.

50.000 ( + lO.OOO)»

XV. Opłaty konsumc. 7,952.500 ( + 220.500) »

XVI. Rozmaite

1,602.500 ( + 385 000) »

XVII. Dodatki do pod. 18,9851.547 ( + 595.355) »

Suma dochodów . . . 57,979.346 k.

Z porówuania dochodów z wydatkami okazuje

sie niedobór jak wykazane 13,480.660 kor.

WIEC.

l,w ów , 15. września

Niewielka sala Towarzystwa pedagogicznego

jest szczelnie nabita słuchaczami, zwołanymi na

wiec ,,narodowy11Rzecz jasna, że wiec »narodowy"

może być zwołany wyłącznie przez »narodową°

łeinokracyę. Liczny udział wiecujących był za

)ewniony z chwilą, gdy od rana poczęto szeptać,

ie »socyaliści mają zamiar rozbić wiec". »Trzeba

)ójść" - powtarzali znajomi, spotykani na ulicy.

Oczekiwano także, że na wiecu ukażą się naro

lowo demokratyczni włościanie z całego kraju,

których proccsyę zapowiedziano na jutro — w dzień

)tu areia Sejmu.

Salka jest więc szczelnie zapełniona obj’watc

ami, którzy skorzystali zc sposobności, by oprócz

eformy wyborczej »zażądać" rozszerzenia auto

lomii i odpowiedzialności namiestnika przed Sej

nom. Użycie s!owa »zażądali " jest niestosowne.

iV istocie rzeczy, gdyby obywatele obecnie w sali

:zegokolwiek poważnie, stanowczo i posługujmy

nę wyrazem, który zagwożdził niemal uszy —

,świadomie° żądali, wybraliby jedno z dwojga:

ilbo reformę, albo rozszerzenie autonomii, albo

)dpowiedzialuość namiestnika przed Sejmem. Wo

)cc tego jeduak, żo obywatele przyszli posłuchać,

i tylko mówcy stawiali postulaty, by różnym fem

)erarncntein i nastrojem dogodzić, był taki rój

)blitości żądań, że trudno wybierać, o co szło mó

wcom i czego w pierwszej chwili żądali słuchacze.

Przejdźmy jednak do fizyonomii sali. Przewa,—

lają twarze młode, czasem bardzo inlode. I nie

P/.iw. Wszak idzie o odpowiedzialność władzy.

Ody mowa o odpowiedzialności innych, młodsze

jokolenic zapala się. Jest to odwieczna prawda

psychologiczna. A gdzie są młodsi, są i kobiety,

które zresztą mają także obiecaną mannę: prawa

wyborczego. Gdzieniegdzie srebrzy się włos star

szy.

Jest i kilka rozłożystych siwych bród artjrstjr

ityczuo-deinokratycznycb. Starsze pokolenie słucha

iważnie przemówienia p. Battaglii, szczególnie gdy /

nówi o »sztandarach°, które mają »zaszumieć nad

’;łowami". Później, gdy p. Madejczyk, jako przed

stawiciel wlościaństwa zaczyna od tego, że wy

)owie zgromadzonj’m żądania całego ludu, i to

w formie uicponętncj, starsze pokolenie zaczyna

)puszczać salę, zabierając ze sobą część słucha

wek. Idą śnić o sztandarach i zapomną o potrze

bo odpowiedzialności namiestnika przed Sejmem.

W sali jest także garść robotników i rzemieśl

ników. Ci ostatni szepcą o obecności p. Ciuckciń

skiego przy stole prczydyalnym wiecu. Rozmowa

:oczy się na temat zagadki, której nikt nie roz

wiąże, a mianowicie, czy ])rezydent ,,przeszedł"

już stanowczo do ,,nieb"? Wtem p. Battaglia za

pewnia, że już zwyciężono apatyę Sejmu, że już

przeforsowano lex Sala . ,,Sala — eo ito znaczy?"

pyta jeden drugiego. Na to zapytanie nie odpowie

działby i sam poseł Sala, któryby nie potrafił

/.ualeść podobieństwa między swym wnioskiem, a

ustawą ])rzez Sejm przyjętą.

Mniej znajduje odżwięku p. Zarański, reprezen

tujący z trybuny_ robotnika polskiego. Sala nie jest

już tak przepełnioną i staje się coraz młodszą. Nie

zmniejsza się jednak zapał słuchaczy, ani żywio

łowość zorganizowanych oklasków. Niecierpliwość

reformowania politycznego kraju wzrasta nawet,

gdy p. St. Grabski zjawia się na trybunie, by

uzasadnić rczolucyc; tu i owdzie gorętszy tempe

rament zapala papierosa, nic troszcząc się o płuca

współobywateli, ale natomiast zacietrzewiony w żą

daniu odpowiedzialności namiestnika przed Sejmem.

Nastrój w sali jest, co się nazywa, poważnym —

jak w auclytoryam uuiwersyteckiem — pomimo,

żc mówcy używają zwrotów, tonu, sposobów pod

budzania słuchaczy i gestów, jak tego wymaga

tradycyjny przepis wiecowania. Gutzkow ironizuje

w jednym zc swycłi utworów pochopność tłumu

robotniczego do podkreślania oklaskami słów k a-

1 z 4 • Strona 1

Mirador - viewer

Czas.

Opis

Struktura

Podobne

Błąd 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador - viewer

Opis

Struktura

Podobne

Błąd 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction