Czas.

Mirador - viewer

Czas.

Adnotacje

Wyświetlanie 736 adnotacji

Dodawanie notatek tylko dla użytkowników zalogowanych

Opcje

Ner 247

Kraków, Piątek 3 Czerwca 1910.

Rocznik LXII.

(Numer wieczorny).

Pr^imują: Administrncya Czasu w Krakowie i urzędy pocztowe. Miejscową

? 5 ęg’ ^ A Krzyżanowskiego, handle: St. Karlińskiego, H. Kretschmera, ł!iuro dzień.

Truf,k«’ W* Lwowie ,,Czai" je st do nabycia, w biurach dzlon. A. Olsze wiklojo,

owskiego, K Buchstaba, na t(acyach kolejowych w Tarnowie, Rznszowle, J aśle , Nowym Sączu aa pcronln

r»nu

l9,

. *Jowej, tudzież na innych główniejszych stacyach u portyerów kolejowych.

: ° . wie,18Za Petlteni za Pierwszy raz 20 lial., za każdy następny po 10 hal.: układ ta b e -

^ Cf»-^Cy^0Wy,*jr°"ipbkowany, pierwszy raz40hal,, następnypo10haLNadesłane i Nekrologia

oo miejsca wiersza drukiem petitowym 60halerzy za każdyraz. Głosy publiczn ości po 2 kor.; wszeU

. prywatne komunikaty po kronice i po dziale ekonomicznym i L p. po 1 kor. od miejsca w ier sz a.

S te n ia ! prenumeralęprzyjmują: we LwowiebiuradziennikówL.Plohna, A.Olszewskiego,

at. sokołowskiego, K.Buchstaba; wJarosławiu Biurodzienników; wPodaórzu Poturalski; w Prze

JuRzyński księgarnia, D.Heszeles; w R zeszow ie M.Weintraub; wStanisław ow ie Jasiel

*°Pd f Tarnowie M. Rockach, O. Hant; w Tarnopolu Komaniewski; w Paryżu wyłącznie

i-i

^74

d° Trevise; w W ied n iu Haasenstein A Vogler, R. Mosse (także we wszyst*

Schalek, M. Dukes, E. Braun, J. Danneberg, H. Friedl (tylko prenumeratę H. Gold

nraidt a Comp.);w Frankfurcie n. M.G.L.Daube A Comp., w Pradze czeskiej Fr. Hovorka.

* -.lsiy z piemądzmi i p r z e k a z y pieniężne na prenumeratę i ogłoszeuia przyjmuje Administraoya

c z a s u w Krakowie. Reklamacye nieopieczętowane nie podlegają opłacie pocztowej. Listów nieopła

conychnie przyjmuje się. Rękopisów nadsylunych nie zwraca aię.

Za każdą zmianę adresu dopłaca się 40 hal.

" Vą3

ADRES REDAKCYI: ul. św. Tomasza Nr 32. -

Telefon Nr 50.

Zwycięstwo dnalizmn.

Czy rzeczywiście puste frazesy utraciły na

Węgrzech walor, czy też lir. Khuen-Hederwary

akceptował w odniesieniu do wyborów Justow

eki program o ,,wypłacie w gotówce«, czy

wreszcie, co najprawdopodobniejsze, działał i je

den czynnik i drugi - faktem jest, że idea dua

lizmu zwyciężyła na całej linii, a p. Justh, któ

ry ruszył w pole po marszałkowską buławę, po

wraca, jako przewódca szczupłej garstki maru

derów. Zwyciężył hr. Khuen-Hederwary, zwycię

żyła tradycya Dcaka, zwyciężył przedewszyst

kiem podziwu godny zmysł polityczny monar

chy, który i cierpliwym być umiał i na właści

wetn stanowisku, właściwego postanowił męża.

Więc może zamilkną wreszcie głosy niedouczo

nych publicystów we Francyi i Anglii, wiesz

czące finis Austriac i rozdzielające spadek.

Spoistość monarchii silniejsza, niż kiedykolwiek

przedtem, cesarz przedmiotem gorących owacyi

ivBośni i Hercegowinie, na całej Linii zwycię

stwo rządów monarszych, opartych na pełnej

narodowej sprawiedliwości i równouprawnieniu.

W »jednolitem« cesarstwie niemieckiem z dnia

na dzień rosnąca lleirhsverdrossenheił, w Austro—

Węgrzech silniejsze jeszcze zacieśnienie węzłów.

Kossuth i Justh padli jako ofiary polityki, któ

ra nigdzie i nigdy na dłuższą metę utrzymać

się nie daje. Naród węgierski w r. 1867 zdobył

wszystko. Stosunek Austryi do Węgier opiera

się ściśle na państwowem pravvie wegierskiem:

politycznie zupełne równouprawnienie, ekonomi

cznie przewaga raczej na korzyść Węgier. Po

zostały jednak rewolucyjne tradycye, pozostała

nienawiść do ,,Az atkos Ausz.lria« (do przeklętej

Austryi), a jest to bądź co bądź teren korzystny

dla niesumiennych demagogów. Na tym terenie

gmach własnej popularności zbudowali Kossuth

i Justh. Według znanego demagogicznego sza

b!onu, podwaliną tego gmachu stała się sztu

cznie rozwiniętą megalomania narodowa, przece

nianie własuych sił, lekceważenie obcych. Real

nego programu brakło zupełnie, bo ani Justh

ani Kossuth nie mówili poważnie o oderwaniu się

od Austryi. Postawili wiatrak, nazwali go Wie

dniem i dalej-że do szturmu! Koszutowi za pro

gram starczyło ojcowskie nazwisko ; Justh, przy

party do muru, odkrył wreszcie źródło wszel

kiego zła wc wspólnym banku. Ekonomiczny

analfabeta, którego popularność opiera się na

pięknej brodzie i dźwięcznym głosie, rzucił

w masy basło, którego sam nie rozumiał.

Na tak kruchych podstawach oparta walka po

lityczna, musiała zakończyć się oczywiście klę

ską opozycyi węgierskiej. Jeśli klęska Kossutha

nie jest tak wielką jak Justlia, to przemawia to ra

czej na korzyść Justha, który jest złym polity

kiem, pustym krzykaczem, ale osobiście uczci

wym cz-łowiekiem. Kossuth ratował się czem mógł

i w zamian za pewne obietnice tu i ówdzie zy

skał poparcie rządu. Ten trybun już z pewno

ścią mostu na Litawie nie zerwie!

Z punktu widzenia ogólnego i specyalnie na

szego, wynik wyborów węgierskich jest nowym

pożądanym dowodem, że demagogia tryumfować

może chwilowo tylko, trwało zaś zwycięstwo

pierwej czy później przypaść musi polityce

realnej.

1)t (E»*

Przed sejmem bośniackim.

Serajewo 31 maja.

Historyc zny inomcnL.

Polityka habsburska na

Wschodzie.

Prz yjazd ce sa rza.

Zmiana nastroju

ludności.

—

Konstytu cya i wybory.

—

Ustrój sej

mu.

—

Regulamin.

—

Pierw szy konflikt.

Dzień 30 maja był uroczystym dla Bośni

Hercegowiny, w tym dniu bowiem po raz

pierwszy od 400 lat władca tych ziem stanął

w stolicy kraju. Chwila lo historycznie donio

sła, zamykająca długi okres dziejowy wpływu

Wschodu na losy południowej Słowiańszczyzny.

Narody te, od setek lat pod jarzmem turcckieni

ży,jące, zbliżyły się wreszcie do Europy łaciń

skiej. Dla Austro-Węgier dzień ten również pe

łen znaczenia. Przed 60 laty, gdy cesarz Franci

szek Józef wstępował na tron, idea państwowa

austryacka była w inną zwrócona stronę. Obe

cnie, po utracie prowincyj włoskich i posterun

ków w Niemczech, powraca myśl dziejowa i po

lityka, którą rozumieli dobrze Habsburgowie

XVIII wieku. Ten kierunek polityczny od cza

sów Karola VI konsekwentnie wytknięty, znaj

duje swój wyraz i w ostatnich odwiedzinach ce

sarskich. Jaka będzie ewolucya dziejowa i na

rodowa ludów połudciiowo-słowiańskieh, w któ

rych tkwi żywiołowa siła i temperament polity

czny, dzisiaj przesądzać trudno. Czy wpłynie

ona na losy monarchii, czy da jej konstrukcyi

nową postać? Nadanie autonomii w Bośni nie

pozwala dziś jeszcze dyskutować o history

cznych roszczeniach Węgier, o tryalizmie lub

ostatecznem

ukształtowaniu się trójjedynego

Królestwa Chorwacyi, Dalmacji i Sławonii.

W każdym razie w północnych Bałkanach do

konuje się teraz dziejowa przemiana ; niezmier

nie też pouezającem jest śledzić jej fazy. Zwa

żywszy, iż czas pogranicza wojskowego i otwar

cia sejmu w Serajewie dzieli tylko okres kilku

dziesięciu lat, trzeba przyznać, że ewolucya,

która się w tych krajach dokonuje, jest pierw

szorzędnego znaczenia.

Przyjazd cesarza nie jest jednak tylko sau

kcyą chwili historycznej; ma on również dla

anektowanych prowincyi aktualną polityczną

wagę. Nastrój ogólny tych krajów był dla mo

narchii nieprzyjazny; zwłaszcza Serbowie stali

na czele opozycyi przeciwko Austro-Węgroin.

Błahe nieraz powody wytwarzały mauifestacye,

a w ślad za nimi reprcsyc rządowe; strajki ro

botnicze nabierały podkładu narodowego, pro

cesa prasowe były na porządku dziennym. Gdy

by rok temu grożąca wojna z Serbią była wy

buchła, nikt nie mógłby przewidzieć, czyby się

czasy Hadzi Loji nie wróciły. 1 oto na wiado

mość o przybyciu cesarza radość wśród \vszj7st

kich, objawy lojalności zewsząd, zapał i cn

tuzyazm. Rada miejska w Serajewie, która parę

miesięcy temu, odmawiała wszelkich praw poli

tycznych przybyszom z monarchii — z których

wielu od lat 30 w Bośni żyjąc i pracując, od

dało krajowi ogromno usługi cywilizacyjne —

uchwala jednomyślnie na uroczystem zgroma

dzona posiedzeniu nie ograniczony kredyt na

przyjęcie monarchy i funduje na pamiątkę dwie

wielkie dobroczynne instytucye. Za jej przy

kładem idzie niebawem Mostar. Wreszcie w Se

rajewie tworzy się z 300 członków złożony ko

mitet dla przyjęcia cesarza. Na czele staje do

niedawna nieprzejednany wróg Austro-Węgier,

głowa serbskiej opozycyi, kupiec miejscowy

Risto Hadzi Damjanović, dając w mowie swo

jej daje wyraz lojalnym i dynastycznym uczu

ciom ludności. Nawet tak żyw e antagoniz!uj7

partyjne i narodowe ustają, a na wniosek serb

ski wszystkie narodowości zostają powołane

w równej ilości, a nie w stosunku procentowym,

do prac komitetu.

Doniosłość polityczną monarszych odwiedzin

wzmaga jeszcze fakt, it właśnie zostały prze

prowadzone wybory sejmowe, że ogłoszony uro

czyście dn. 20 lutego statut organizacyjny dla

Bośni i Hercegowiny, teraz dopiero właściwie

wchodzi w życie. Nastrój z powodu przyjazdu

cesarza jest tem znaimenniejszy, iż daleko było

do podobnych objawów przed ogłoszeniem kon

stytucyi, której bezpośrednie znaczenie dla kraju

było z pewnością większe. Da 6ię to jednak ła

two wytłómaczyć. Dla ogółu ludności politycznie

nie wyszkolonej, konstytucya była niezrozumia

łym frazesem; dla politycznych agitatorów jej

dość ciasne ramy dawały więcej pola do kry

tyki, aniżeli do zadowolenia. Konstytucya bo

śniacka, zastosowana do poziomu politycznej

dojrzałości społeczeństwa, oparta jest na różni

cach wyznaniowych i ustroju kuryalnym. Regu

lamin sejmowy wyklucza z góry obstrukcję, a

duża władza, złożona w ręku marszałka sejmu,

mianowanego przez cesarza, zapewnia w pewnej

mierze rządowi kontrolę toku obrad. Jedno ogra

niczenie statutu atakują wszystkie partye poli

tyczne, mianowicie że wszelkie przedłożenia rządo

we przed stawieniem ich na porządku dziennym,

a wszelkie przez sejm uchwalone ustawy przed

przedłożeniem ich do ąankcyi, wymagają apro

baty tak austryackiego jak i węgiciskiego rzą

du. Droga to urzędowo długa, ho wymagająca

pośrednictwa rządu krajowego i ministra dla

Bośni. W najlepszym więc razie, gdyby ustawa

gładko przeszła przez wymienione instaneye, po

trzcbowałaby od opuszczenia hiur rządowych aż

do ogłoszenia w dzienniku urzędowym wielu

miesięcy czasu. W razie poprawek, zwrócenia

sejmowi lub gdj7 przedłożenie ważniejsze wy

maga dłuższych sludyów, może się to przecią

gnąć i lat kilka.

Prawa obywatelskie, nadane przez nowy sta

tut są wcale s/croko ;ękreślonc: wolność zgro

madzeń i stowarzyszeń ułatwi ))osłom kontakt

z wyborcami. Kurye sejmowe gwarantują histo

ryczne prawa ludności. W I-ej głosuje turecka

wielka własność, inteligencya i najwyżej opoda

tkowani ; w H-ej miasta n w IH-cj ludność wiej

ska. W obrębie poszczególny ch kuryj głosowa

nie powszechne gwarantuje każdemu z wyznań

pewną ilość mandatów w stosunku procento

wym. Liczni wirjdiści tak z pomiędzy dncho*

wnych jak i świeckich dostojników, zapewniają

głównym ciałom państwowym odpowiednią ich

znaczeniu reprezentację. Z pod ustawodawczej

kompetencyi sejmu wyjęło wspólne sprawy ino

narchii; inno krajowe Eprawy szczegółowo

w ustawie wymienione, stanowią przedmiot ob

rad. Głownem zadaniem sejmu jesl uchwalanie

budżetu i kontrola w ydatków państwowych. Re

gulamin sejmu ostry; daje on przewodniczące

mu rozległą władzę: w każdej chwili wolno mu

sprawę, znajdującą się w obradzie, oddać od

powiedniej komisyi do nowego przedyskutowa

nia. Wreszcie w razie oporu wolno mu zawez

wać pomocy rządu dla wjrkluczenia z sali sej

mowej posła, oponującego jego zarządzeniom

lub działającego przeciw regulaminowi.

Rady powiatowe, jako ciała doradcze rządu

w niektórych sprawach oświatowych i drogo

wych, mają się siać szkołą przyszłego polity

cznego życia.

Za kilka dni, gdy echa uroczystości cesar

skich przeminą, szef rządu krajowego, jenerał

Vareszanin, otworzy uroczyście nowy sejm. Od

razu na porządku dziennym stanic sprawa agrar

na. Zmierzą się dwie partye: turecka wielka

własność i clirześciańska ludność rolnicza. Nie

wiadomo jeszcze, jakie będą fazy lego konfliktu

na arenie konstytucyjnej. Dzisiaj słychać tylko

jeden odgłos liołdu dla cesarza, odwiedzającego

po raz pierwszy nowo nabyte dzierżawy7.

Strój.

,,C /crw ouy jjnliinc(,Ł.

Wybory w Danii, odbywające się przed kilku

dniami, przyniosły nowy rozkład sił politycz

nych, interesujący o tyle, o ile zapowiada zwrot

w losach »czerwonego gabinetu14. Prezydent je

go, p. Zahle, jest radykałem i na wstępie swej

władzy starał się zjednać sobie sympatye przez

zrzeczenie się urzędowej tytulntury, jaka mu się

należała. W nadziei, że ten ultradcmokratyczny

gest znajdzie odgłos u wyborców, gabinet p.

Zahlego rządził w duchu silnie radykalnym i

sprzymierzył się z socjalistami przeciw lewicy

umiarkowanej. Jednym ze skutków tego przy

mierza był pakt, którym p. Zahle zobowiązał

się do powolnego usuwania siły zbrojnej, słu

żącej do obrony Danii. Mianowicie w roku ubie

głym folkething przyjął nową ustawę wojskową,

w której mieściły się między innemi dalsze pla

ny obrony Kopenhagi od strony morza. P . Zahle,

sądząc, że wyborców znęci demagogia antymili

tarna, zapowiedział, iż po zwycięstwie wybór

czem przedstawi nowej Izbie projekt ustawy

o »straży granicznej i morskiej«, którą to usta

wą zreasumuje się poprzednie uchwały o forty

fikowanin stolicy, a istniejące już fortyfikaeye

uchwali się zburzyć. Wojsko mialobj7 być po

woli zamienione w milicyę.

Wybory okazałj7, iż p. Zahle miał za wysokie

wyobrażenie o przeniknięciu swych koncepcyj

pacyfizmu do mas wyborczych. Sojusz radykal

no-socyalistyczny poniósł przy urnie fatalną klę

skę. Przeciw czerwonemu przymierzu stanęły

zwartym szeregiem żywioły konserwatywne ze

sfer urzędniczych i narodowo - demokratyczni

chłopi jutlandzcy. Wprawdzie w Kopenhadz.e

udało się radykałom wydrzeć trzy mandaty z rąk

konserwatystów, byłych oficerów, lecz prawie

we wszystkich okręgach wiejskich zwycięstwo

przypadło stronie przeciwnej. Jeszcze przed pa

ru tygodniami zapewniali radykali, iż lewica

chłopska jest u kresu swego istnienia i musi

zdać swą siłę w ręce lewicy skrajnej, lecz w y

bory rozwiałj7 ten obraz. Chłopi jnllunclzcy nie

należą do żywiołów ulegającjrch z dnia na dzień

podmuchom demagogii. Radykali i socyaliści

mają obecnie 44 mandaty (20 radykałów, 24 so

cyalistów), natomiast liczba posłów lewicy chłop

skiej wzrosła z 49 na 57. Lewica umiarkowana

posiada zatem okrągło połowę mandatów Fol

kethingu i ministerstwo Zahlego podało się do

dymisyi.

Przyszty gabinet będzie musiał przeprowadzić

fortyfikacyę Kopenhagi. Wymaga tego po

wszechna świadomość, że od stronj7 Niemiec

grozi bezustanne niebezpieczeństwo. Prezyden

turę gabinetu obejmie prawdopodobnie były pre

zydent ministrów Neergard, o ile proces prze

ciw Christensenowi, ongiś tak potężnemu prze

wódcy chłopskiej partyi reform, nie wypadnie na

korzyść oskarżonego i nie powróci mu możności

ujęcia władzy. K!ęska sojuszu radykalno-socya

listycznego jest w każdym razie niepowetowaną

»czerwony gabinet« zakończył swe istnienie.

Kongres mieszkaniowy.

Przy licznym udziale kół fachowyc,h z zagra

nicy, odbywa się obecnie w Wiedniu kongres

mieszkaniowy. Pierwszym tematem obrad była

polityka gminy w sprawie mieszkań. Referat

wygłosił burmistrz Waguer, wykazując rozwój

w tej dziedzinie pojęć nowożytnych. Jeszcze

przed dziesięciu luty; na kongresie paryskim

niewielką większością odrzucono wniosek, sprze

ciwiający się wkraczaniu władz w sprawę bu

dowy domów robotniczych. Referent postawił

szereg zasad, a mianowicie: Gmina jest powo

łaną do zaspakajania potrzeby mieszkań niż

szych warstw ludności z finansową pomocą pań

stwa i z uznaniem prawa opodatkowania nieza

służonego przjrrostu wartości. Może albo sama

we własnym zarządzie budować małe mieszka

nia, albo też popierać stowarzyszenia budowla*

no-współdzielcze. Gmina powinna Dabywać grun

ta i starać się o utrzymanie w Bwem ręku środ

ków komunikacyjnych. Na stanowisku liberaliz

mu ekonomicznego, stanął natomiast burmistrz

Marx z Dusseldorfu, twierdząc, że tylko prj7

watny kapitał powinien dawać podstawę rucho

wi budow]anemu, zaś wkraczanie gminy jest

utopią. P. Oppenheimer przedstawił obszernie

obowiązki społeczne, ciężące na władzy gmin

nej i zmuszające ją do energicznego działania

w sprawie mieszkaniowej, na rzecz warstw moie]

zamożnych. Dr Zygmunt Gargas

zestawiał

stosunki mieszkaniowe w

Ameiycc z euro

pejskimi, w jkazując, że n. p. przeciążenie

podatkowe jest w Ameryce nieznane. Stosunki

francuskie przedstawił prof. Rcy z Paryża, pod

nosząc, że podatki gruntowe są tain zbyt wy

sokie.

W drugim dniu obrad, dyskusya toczj7ła się

również ua lemat ingerencyi gminy w sprawę

mieszkań. Przedstawiciel Księstwa heskiego, in

spektor Grclszcbel, przemawiał za budowaniem

domów robotniczych przez gminę. Natomiast co

do podatku od przyrostu warlości, wykazywał,

że jest on środkiem czysto fiskalnym i nie przy

czyni się do reformy mieszkaniowej. W podo

bnym duchu zabrał głos burmistrz z Hulber

stadt, p. Weissenbern. Zapatrywania jednak p.

Marxa, są jego zdaniem unikatem w Niemczech.

Ogromna w iększość gmin stoi na wprost przeci

wnem stanowisku. Co do podatków, to speku

lanci gruntowi mają w Niemczech wskutek luk

w ustawie wielkie udogodnieniu, więc podntck

od przyrostu wartości będzie zwracał część ko

sztów, poniesionych przez gminy na rzecz spe

kulantów.

Dr Dufoiirmantellc z Paryża oświadczył się

za popieraniem prywatnej działalności budowla

nej przez gminę, lecz przeciw usuwaniu prywat

nej przedsiębiorczości na rzecz przedsiębiorstw

gminnych. P. Eereuczi z Pesztu proponował

stworzenie gminnych urzędów mieszkaniowych.

Miałyby one trzy wydziały: zarząd mieszkań

TADEUSZ R1TTNER.

W obeem mieście.

((l)

—

----------

(Ciąg dalszy).

IV.

I)zień bladł za kratami okien, ale w sali był

już wieczór. Żółte strugi światła ciągnęły się jak

łańcuch od biurka do biurka. A na środku sali

hylo ciemno. Siedziało nas dwudzie3lu a nie

słychać było ani jednego głosu. Po wszy76tkiem

pełzała wieczorna senność. Uczono się cicho, jak

by wieczór zatykał usta.

Rudy nie uczył się tylko szeptał do m nie.

Co mnie obchodzi Karol VI. Czy ty io

zumiesz, po co musimy iść na wigilię za jego

duszę?

Spojrzałem na zegarek. Za kwadrans głos

elektrycznego dzwonka przeszjrjc

ciszę, jar

Opiłka, wieczór zadrgnie, prefekt klaśnie w ię

ce, zrobi się ruch i hałas...

...A jutro niedziela.

Jutro niedziela — mruczał rudy — zobaczy

wy świat. Ja tęsknę już do świata. Mam dosj c

łfcgo wszystkiego... Przyjcdzie mój kuzyn aż

2 Paryża. I będziemy jedli obiad u Sachera. I

Potem może pójdziemy do teatru...

Moja siostra cioteczna ma już czei naście

lat — zaczyłem opowiadać.

Ale rudy mi przerwał:

Mój kuzyn ma bardzo piękną, młodą żonę,

* którą był na poślubnej podróży. Jest biała

i ma białą woalkę i czarne oczy i jest całkiem

cieniutka w pasie... I pachnie fiołkami...

Wyobraziłem sobie oczy i fiołki i resztę. A

Pczytem ktoś mówił za nami:

Codo, cculcre, cecidi...

Rudy się obrócił i psyknął:

Cicho !

Za nami siedział gruby Rumun i kuł namięt

nie. Oczka miał zmrużone, głow ę podpartą na

łokciach i mruczał raz głośniej, raz ciszej. Wy

glądał tak, jakby się uczył nie o szóstej wie

c*ór ale o drugiej w nocy i walczył rozpacz!i*

Vv.,e z sennością. Był silny i jak róża rozkwitły,

a e łacina siedziała mu na karku, dusiła go

i gniotła. Niekiedy się poddawał i spuszczał

głow ę a lekcyę. szeptał cicho i boleśnie, jak

umierający ostatnią modlitwę. A!e za chwilę

brał się znowu srodze do walki i marszcząc

czoło, butnie się prostował i mówił głośno,

wściekle, wyraźnie.

I wtedy zarażał tą wściekłością bliższych

i dalszych sąsiadów. Co chwila ])odnosił się ja

kiś wicher mruku, tak, jak morze niekiedy się

budzi i naraz gniewniej zaszumi...

Rudy przedrzeźniał:

-—

Cudo, coderc, cecidi... Na co mi tego

wszystkiego ? Będę oficerem w pierwszym pułku

ułanów...

—

Nic rozmawiać! — mruknął z roztargnie

niem prefekt, czytający przy małym stoliku ro

mans francuski...

Czepiły mi się rozmaite myśli.

—

Na co my się wszyscy uczymy lego sa

niego ? - rzekłem cicho do rudego - przecież

każdy z nas jest inny... Pomyśl tylko. My Po

lacy7, a każdy z nas inny... A tu znowu Niem

cy... A za nami ten gruby pastuch rumuński...

A tam Węgrzy... A pod zegarem Ali Bey, ksią

żę egipski... Każdy z nas z innych stron i ma

inną duszę... A siedzimy razem w tej sali

uczymy7 się w szyscy tej samej trzeciej konju

gacyi.. I za chwilę wszyscy7 pójdziemy na wi

gilje za Karola szóstego...

Rudy palnął ręką w stół.

—

Dasz ty pokój twoim wiecznym głupstwom!...

Aż się w głowie kręci...

Ale ja obejrzałem się naokoło i zobaczyłem

naraz wszystko jak pierwszy raz. I spytałem się :

co ja tu robię? Kto jest ten rudy?... Kto są

tamci?... Co ja mam z nimi wspólnego? Tak

jakbym naraz zbudził się w nocy i starał sobie

wytłumaczyć, jak właściwie leżę.

I zrobiła się naraz cisza Nawet gruby Rumun

kuć przestał. Tak jakby w szyscy zdziwili się,

że ja się dziwię.

Wtedy przeszył ciszę dzwonek. Drrr.... dzwo

nił bez końca.

Do stu dyabłów! - krzyknął z płaczli

w a złością wąlły i blady Alzatczyk, który sie

dział przedeinną, i cisnął kałamarzem o ziemię.

Prefekt odłożył romans francuski.

Kościół! — powiedział — Wigilie za du

i król. Mości Karola VI....

się z hałasem do płaszczów

sze Jego ces.

Wszyscy rzucili

i czapek. Alzatczyk jeszcze taiiczjT z wściekło

ści i targał się za włosy:

—

Po co te dzwonienia przeklęte !... Nie bę

dę słuchał przez pięć lat co godziny dzwonkow

i klaskania...

Spojrzałem na niego z pewną satysfakcyą.

—

Musisz — szepuąłem ze złośliwym uśmie

chem. Czułem przy tem, że on i ja jesteśmy do

siebie podobni. 1 właśnie dlatego cieszyłem Bię

szatańsko, że go tak męczy głupie życie w za

kładzie.

Szliśmy parami przez jasne kurj7tarzo. Alzat

czyk wygląda! jak smutny bocian w swym krót

kim płaszczu. Wlókł się pochylony i na ziemię

patrzył.

—

W tym pałacu mieszkała niegdyś cesarzo

wa — westchnął jakby do siebie.

Miał dwa ogromne guzy na wypukłem czole.

Byłem przekonany, że w tych guzach siedziały

myśli, które go bolały.

Patrzył na ziemię i mruczał:

—

Po tej kamiennej posadzce szłj7damy dwor

skie w jedwabnych i koronkowych sukniach. A

teraz... świństwo!... Gazem śmierdzi. Stukają bu

tami ordynarnemi tacy ludzie, jak prefekt.... al

bo ten twój rudy...

Nienawidził rudego z powodu jego krzykli

wośei, czerwonych rąk i siły fizycznej.

Schodziliśmy po schodach, na którj7ch wie

czorem nie wolno było mówić... choć nikt nie

wiedział dlaczego. Takie schody jak w szystkie

inne i tylko suknem czerwonem zasłane. A ua

suficie były różowe amorki podające sobie wa

wrzynowe wieńce.

Szło się w milczeniu. Z kaplicy słychać już

było urywane jęki organów.

Ale nagle rudy uderzył w kark Rumuna.

—

l!as ist dąs’ -

krzyknął prefekt.

Rumun kopnął rudego w brzuch. Prefekt kla

skał bez końca w ręce, dał obydwom silentium...

Rumun przysięgał, że jest niewinny. W ogóle

zrobił się wesoły ruch po sztucznej, niezdrowej

ciszy.

—

Poskarż twojej ciotce, królowej, — k pio

no z Rumuna.

Był rzeczywiście krewnym jakiejś królowej

ale zresztą wyglądał jak pastuch.

—

Zęby ci wybiję — obiecywał rudemu.

Stanęliśmy przy wejściu do kaplicy. Zeszło

się tyle oddziałów naraz, że zrobił się ścisk.

Musieliśmy czekać aż wejdą starsi do kaplicy i

przyjdzie na nas kolej. Właśnie szli »wielcy«

z ósmej klasy i patrzyliśmy na nich z cieka

wością.

Nasz prefekt gładził długą brodę i badawczym

wzrokiem lustrował swój oddział. Ciągle kogoś

upominał na migi, raz z tym, raz z owym za

łatwiał oczami jakieś ważne, tajemnicze ra

chunki.

Spojrzał i na mnie. Drygnąłcni lekko ale od

powiedziałem mu spojrzeniem, że mam czyste

sumienie. Wtedy uśmiechnął się nieznacznie, w y

jął z kieszeni mały świstek papieru i patrzył to

na mnie to na papier.

Zaczerwieniłem się po uszy.’

Nie wiedziałem

jeszcze ale odgady"wałem, że to coś mego, coś,

co ja napisałem a co on znalazł na mojem biur

ku albo w kieszeni niege płaszcza. Zbliżyłem się

odruchowo do niego, żeby zobaczyć,., ale w tej

chwili schował prędko papier i dał nam znak

ręką...

...Weszliśmy do chłodnej kaplicy.

Ołtarze były zakryte czarnem suknem z bia

łymi krzyżami. Rude płomyki gazu między ław

kami i świece na ołtarzaeh mrugały słabo, jakby

nie mogły przedrzeć się przez ciemność.

—

My razem — szepnął do mnie rudy.

Siadłem koło niego w przedostatniej ławce.

W powietrzu była zimna woń, która mnie gła

skała po czole i po sercu. I zaraz miałem uczu

cie jakiegoś nieznanego 6mutku, który mnie

obejmuje pieszczotliwie i mocno. Drzwi się zam

knęły i jak żelazne wieko zapadła cisza. Me

chanicznie jąłem szeptać słowa niodiitwy. A je

dnocześnie myślałem o tera, że za pięć lat nie

będę się już bał żadnych kartek ani prefektów...

Gdzie wtedy7 będę?

Kaplica zamknięta w tej chwili jak grób i

zdaje się, jakby się stąd nigdy nie można wy

dostać. Więc perswaduję sobie, że jednak kie

dyś... za pięć lat, mogę być wszędzie i wszyst*

kiem.

Wyobrażam sobie nagle, jak się otwiera czar

na ściana między ołtarzem Matni Boskiej a kro

pielnicą. Otwiera się na oścież brama olbrzymia.

A za bramą jest dzień. Widać jasne drogi, pro

wadzące przez miasta i wsie, przez góry i pła

szczyzny... Bierze mię gorące pragnienie wol

ności.

- He(j)iięscc(t in pace! - śpiewają przy oł

tarzu, tak spokojnie, jakby nie było bramy

otwartej.

—

Amen ! — odpowiadają na chórze, dziwnie

niskim, smutnym głosem.

Moje pragnienie staje się niespokojne jak ptak.

Czy minie lyeh pięć lat naprawdę? Może nie

doczekam, umrę... A może słońce i świat są

tylko złudzeniem... a prawdą jest to co widzę

w tej chwili, ta czerń martwa i ta cisza i ten

spokój chłodny... Dlatego przy ołtnr/u śpiewają

tak spokojnie o wiecznem odpoczywaniu. Bo

wiedzą, że... nic ma bramy otwartej i nie ma

żadnych dróg poza tą ciszą. Tylko to jest, co

widzę w tej chwili...

Czerwienię się z gorączki. Patrzę naokoło sie

bie. W szyscy siedzą nieructaomie, jakby już nie

byli dziećmi, ale figurami kamiennemi albo tru

pami... Mają blade, stare i poważne twarze, cia

ła pochylone... żyją tylko płomyki świec... i

głosy śpiewające ponuro o śmierci...

Patrzę ze strachem do okoła siebie. 1 nagle

wzrok mój spotyka się z wzrokiem prefekta,

który mi daje znak ręką, żebym się nie roz

glądał...

Mówię do niego oczami, smutnie i spokojnie:

—

Nie boję się ciebie, i tak wszyscy kiedyś

umrzemy... 1 całe wychowanie na nic, bo życia

właściwie nie ma i tylko jest czekanie na ży

eie...

—

Wszystko jedno — odpowiadają surowo

okulary prefekta — mimo to radzę ci, żebyś

się nie rozglądał, bo inaczej...

Marszczy się, wj’jmuje znowu z kieszeni kar

teczkę...

Bierze mię złość okropna i nagle wiem, że na

karteczce nie może być nic innego, jak wiersz:

,Na morzu niebieskiem«, który napisałem one

gdaj po południu podczas nauki francuskiego

języka, a który zabrał mi nauczyciel.

I wiem, co mnie czeka.

Po kołacyi pre

fekt odczyta głośno tę rzeez przeklętą... i

wszyscy będą się wili ze śmiechu. A ja będę

musiał słuchać i męczyć się... I na koniec do

stanę karę za to, że zajmowałem się »czemś

innem« w szkole.

Cisną mi się łzy do oczu, z wściekłości... 1

przysięgam sobie, że już nigdy, nigdj7 nie będę

się zajmował czemś innem...

(C. d. n.)

,,CZA»" WJMOŁ i » wyjątkiem dni po niedzieli i świętach uroczv8lvrh w

------------------ = = ^

ogodzinie6ranoioŁdziMeTw*eczo»^^

Numer wieczorny 10 lisi. , rsnny 4 hsl \ . z przesyłkąpocztową:

PRENUMERATA W Y *

haL’

6 hal

W K r a k o w i e w m i e j s c u ..........................................

cały rok na kwartał na i miesiąc

z odnoszeniem do domu

...***

«,ron

7kor-50h- 2kor.50hal.

pocztą w państwie Austryackiem ......

i*b koron 9 kor. —

3kor. —

2 dwukrotną wysyłką pocztową .....*****

koron 9 kor. —

3kor. —

pocztą w p ań st wie N i e m i e c k i e m ..................... .........................

Jo i °ron

10kor.50h. 3kor.50hal.

po wszystkich państw, należących do związku pocztóweuń

asi°"

JOkor. 50 n. 3 kor. 50 hal.

Wpaństwie rosyjskiem (abonament przez urzędy pocztowe) 1fi ,n ° o m

4kor- -

Według urzędowego wykazu pism zagranicznych maiicvch ń h’t

F-’ ,

1 rb- 45 koP

abonamentCzasuprzyjmują urzędy pocztowe: w Pelershnrn.? vLW pa? ! ^

rosyjskiem,

Moskwie i Odesie, Linnych miast i wsi można nrmi m ?,«

^AWarszawie, Kijowie,Wilnie,

do urzędu pocztowego najbliższego z i m L w

s’ PosyłaJ;lc Pocztą należytośc

!W »« 1oglo,lia

Iłiędzynarodowe Biuro ogłoszeń - w K ijowie ksictJ^n °

,n.gra| L- 1 E- Metzl i Syn,

d S w Ł S Ę Idzikowskiego - w Wilnie bhtfo

1 z 4 • Strona 1

Mirador - viewer

Czas.

Opis

Struktura

Podobne

Błąd 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador - viewer

Opis

Struktura

Podobne

Błąd 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Pobieranie pliku

Pobieranie pliku

Usuwanie komentarza

Wyszukiwanie zaawansowane

Zgłaszanie błędu