Czas.

Mirador - viewer

Czas.

Adnotacje

Wyświetlanie 773 adnotacji

Dodawanie notatek tylko dla użytkowników zalogowanych

Opcje

N" ^19

Kraków, Wtorek 9 Czerwca 1914,

Rocznik LXV1L

Wydanie popołudniowe.

żuje zatem w dalszej konsekwencyi, ie musi się jak

najw’ę ’-ej starań doł żyć, liy ta ckmnota, by ta po—

Z Wiednia nadeszła sensacyjna depesza, że

Bank francuski zwrócił się do Banku austro-wę

gierskiego o odstąpienie mu pewnej ilości złota

i źe — spotkał się z rekuzą. Wiadomość ta cha

rakteryzuje obecną sytuacyę finansową we Fran

cji.

,,Bankier świata11 - jak Francyę nazywano

od dłuższego szeregu lat i za co naród francu

ski z dumą sam się uważał - popadł nagle

w niemałe kłopoty finansowe. Francuski rynek

pieniężny od kilku dni znajduje się w rozstroju;

na giełdzie każdy dzień nowe przynosi deruty;

najbardziej dotychczas rozchwytywane walory

spadają gwałtownie w kursie, a majątek naro

dowy Franeyi ponosi straty, w kraczające w mi

liardy .

Na wytworzenie się tej sytuacyi dużo złożyło

się przyczyn; jcd a atoli góruje nad innemi.

,Jest nią system kierujących francuskich kół po

litycznych ścisłego ,,uaacyonalizowania* kapitału

francuskiego: WDrzągtiięcia go w służbę wewnę

trznej i zagranicznej polityki Franeyi. Zamiar

ten zrodził się już przed szeregiem lat, podczas

denerwujących Francyę zatargów o Marokko, i

utrzymał się w mocy — mimo przestróg, jakich

nie szczędziły dzieje lat ostatnich - po dziś

dzień. W edług intencyi ostatnich rządów francu

skśch

,,bankier świata11 miał służyć pomocą fi

nansow’ą i kredytem tylko tym państwom i na

rodom, których polityka szła po linii polityki

francuskiej; natomiast bojkotować, ogładzać fi

nansowo przeciwników po!i’yki francuskiej.

Z chwilą wydania tego hasła rozpoczęło się

wycofywanie kapitałów francuskich z państw

Irójprzymierza. Z tych nie wszystkie porówco

ucierpiały z tego powodu. Rzesza niemiecka, w

której kapitałów francuskich i tak było nie wie

le, a która właśnie w tym czasie cieszyła się

nadzwyczajnym rozwojem gospodarczym, żadnej

niemal z tego powodu nie poniosła szkody ; Wło

chy, dla których lata ostatnie były również o

kresem gospodarczego i politycznego powodze

nia — także — zdołały przetrw ać trudności na

wet wyprawę’ do Trypolisu — bez pieniężnej

pomocy Franeyi. Natomiast dotkliwie dał się u

czuć bojkot francuski w Austro-Węgrzecb, prze

ciw’ko którym też wymierzony był z największym

naciskiem. Nietylko bowiem żadna pożyczka pań

stwowa czy to austryacka czy węgierska nie u

zyskały dcs^ępu oa francuski rynek pieniężny,

ale co gorsza, masami, do setek milionów w arto

ści wracały z Franeyi w’alory austryackie, czy

to państw’owe, czy przemysłowe lub kolejowe,

dawniej tam ulokowane, nie wyjmując naw’et

węgierskiej renty złotej. Bojkot ten był jedną

z przyczyn austryackiego przesTenia finansowego

w ostatnich dwóch latach, z jaką zaś wykony

wano go ścisłością, dowodzą chociażby losy usi

łowań o pożyczkę dla Galicyi w Paryżu. Mimo

że na wszelki możliwy sposób uprzytomniano

bankom francuskim, że Galieya jest przecie kra

jem, zamieszkałym przez ludność polską, sym

patyzującą z narodem francuskim, nie uzyskano

ani centima — bo w oczach kierujących kół

francuskich jest to ,,pomoc dla Austryi11.

Ponieważ jednak kapitały francuskie, mnożące

Fię rek rocznie o 4 do 6 miliardów fr. wyma

gały lokaiy, zwrócić je było trzeba w inne stro

ny. Skorzystała z tego przedewszystkiem Rosya,

której wszelkie walory w tym czasie znajdowały

ogromny zbyt we Franeyi, skorzystały państwa

bałkańskie; wreszcie wszystkie niemal mniej lub

więcej egzotyczne republiki środkowej i połu

dniowej Ameryki. Miliard przeszło francuskiego

kapitału powędrował np. do Meksyku, ulokowa

ny w tamtejszych przedsiębiorstwach kolejowy’ch

i przemysłowych.

Nastąpiły tymczasem wypadki polityczne, któ

re wstrząsnęły do głębi nowym kursem francu

skiej polityki finansowej. Pierwszym dla niego

ciosem był wybuch wojny bałkańskiej. Wiadomo

jak oddziałał on na francuski rynek pieniężny,

jakie straty na kursie ponieśli w kilku dniach

właś iciele walorów bałkańskich. Zaledwie ta

zawierucha dobiegła końca, rewolucya w Me

ksyku, wywołana i popierana przez Stany Zje

dnoczone, spowodowała zupełne niemal bankru

ctwo tego państwa i upadek kwitnącego w nim

przedtem życia gospodarczego.

Na domiar także inne państwa amerykańskie

nawiedziły w tym czasie przesilenia a i w Ro

sji syiuacya gospodarcza zaczęła układać sę

mniej korzystnie. Nadto trzeba było ratow’ać Tur

cję po pogromie, aby nie stracić dwóch miliar

dów, poprzednio w niej umieszczonych; wreszcie

stosownie do życzeń politycznych Rosyi, zasilić

nowemi pożyczkami jej pupilów Serbię i Grecyę.

Po kapitały francuskie znów ze wszystkich stron

wyciągały się ręce — a tymczasem wielka część

tych kapitałów uwięziona była w walorach, któ

rych wartość z dnia na dzień spadała.

Do przeciwności tych przyłączyły się nadto nie

korzystne dla ,,bankiera Europy11wewnętrzne »ko

nieczności11. W ojna bałkańska rozpętała nowy

rozmach zbrojeń we wszystkich mocarstwach Eu

ropy. Zaciążył on i nad Francyą w postaci po

trzeby zaciągnięcia na cele militarne wewnętrznej

pożyczki, blisko półtoram liardowej. Równocze

śnie w kołach rządowych wzięły górę żywioły

usposobione, jeśli nie wrogo, to co najmniej nie

chętnie dla kapitalizmu. Powstał projekt zapro

wadzenia progresywnego podatku dochodowego,

który miał objąć także rentę francuską, dotych

czas w’olną od podatku. »Renłierzy11 francuscy

wolność tę uważali za nietykalny swój przywi

lej -

a teraz mieli go utracić! W kołach śre

dnich i nałych kapitalistów wszystko to, straty

na walorach zagraniczny’ch i podatkowe zamiary

rządu wywołały popłoch. Pod jego wpływem po

saz pierwszy od niepamiętnych lat, kapitał fran

cuski, zaczął się kry’ć i chować, co więcej za

czął uciekać z kraju, Rząd wydał hasło: nie do

puszczać większych, naw et najkorzystniejszych

pożyczek zagranicznych przed zaspokojeniam wła

snej potrzeby kredytowej państwa francu?k ego

lecz na czas i formę zrealizowania tej wew’nę

trznej pożyczki nie mógł się zgodzić we wła

snem łonie. Zdenerwowani tem kap’taliści zaczę

li przenosić swoją gotówkę do Belgii i Szwajca

ryi. Do ostatniego zwłaszcza państwa wywędro

w;,’ły krocie milionów francu kich, sprawiając, że

dziś ten mały kraik zaczyna odgrywać rolę ban

kiera jeśli nie świata, to chociaż Europy.

W ostatnich tygodniach nowe na francuski

ry nek pieniężny spadły wstrząśnienia. W Rosyi,

jak wiadomo, rząd zdecydował się na krok śmia

ły : na wykluczenie żydów z Rad nadzorczych

i zarządów Towarzystw akcyjnych. Odpow’iedzią

na to jest ,,baissa11 wszystkich walorów nawet

waluty rosyjskiej. Na te,n cierpi znów’ głównie

Francya, posiadająca tych walorów za 14 miliar

dów franków.

Komunikaty rosyjskiego ministra

finansów, usiłujące przedstawić gospodarczą sy

tuacyę w Rosyi w jak najlepszem świelle, chy

biły celu. Nadto we francuskiej wew’nętrznej dzie

dzinie politycznej panuje coraz większa niepew

ność. Przewlekające się przesilenie gabinetowe;

obawa przed ponownem dojściem do steru rządu

skrajnych radykalistów i socyałistów, grożących

opodatkow’aniem renty; pogłoski o zmniejszają

cych się widokach dywidendy wielkich banków,

co znów jest następstwem uporczywie utrzymy

wanej niskiej stopy dyskontowej — wszystko to

sprawia, że na rynku francuskim naw’et papiery

krajowe, zwłaszcza bankowe, od kilku dai spa

dają z gwałtowną szybkością, że na podtrzyma

nie kursów brakuje gotówki, że złota szukać

trzeba zagranicą. Spadają przecie o 20 do 50 fr

dziennie nawet akcye takich instytueyj, jak

,,Credit Lyonnais11, »Brnąne de Paris11 i innych.

Rzecz naiuralna, że odnośnie do walorów ro

syjskich współdziałają w obniżaniu ich kursów

także inne giełdy, nie wyłączając wiedeńskiej,

która z jednej strony pragr,ie odwzajemnić się

Franeyi za zwrct papierów austryackich, a z. dru

giej przez Francyę wywrzeć nacisk na Rosyę

w sprawie owego nowego ograniczenia praw ży

dów. Nasuwają się także przypuszczenia, iż te

kłopoty francuskie są w niemałej mierze także

wynikiem spekulacyi pewnych koterj’j na gieł

dach tamtejszych, to atoli trudnej sytuacyi obec

nej dla Franeyi nie zmienia.

Wobec bogactwa FraDcyi, stan taki jest natu

ralnie tylko przejściowym. Wyrządza mają!kowi

narodowemu tego państwa miliardowe szkody,

ale go nie zrujnuje. Baoki francuskie, które na

wet w latach przesilenia pomnożyły sw’oje kapi

tały o 6 miliardów franków, zapewne się nie

zachwieją. Kłopotliwe to położenie jednak w po

łączeniu ze stratami może nie pozostanie bez

wpływu tak na wewnętrzną, jak i na zewnętrzną

politykę Franeyi. Dowodzi ono w każdym razie,

że szowinizm z kapitalizmem nie łatwo idzie

w parze, a dalej, że rządy radykalne są niebez

pieczeństwem także dia dobrobytu państwa.

--»w*«o’:*«

Wiedeń 7 czerwca,

(=) Dziwmem wydawać się może, że o zwołanie

sesyi letniej parlamentu upomina się wyłącznie

część prasy niemieckiej, co w yglądaćby mogło

tak, jak gdyby Niemcy tylko stawali w obronie

konstytucyi. Jednak już zgóry uderza fakt, że

za sesyą letnią agitują tylko dzienniki z obozu

centi alistycznego, że więc nie Niemcy są tu czyn

ni, jeno eentraliśei, ci zaś nie w obronie bonsty

tucyi stają, jeno w obronie centralistycznego sy

stemu. Dlaczego upierają się przy sesyi le!—

niej, nie trudno zrozumieć. Nawet centralistycz

na prasa nie przeczy’, że płodność takiej sesyi

byłaby zgóry wykluczoną, źe więc szłoby tylko

o spełnienie czczej formalności. Ale do takiej

w łaśnie formalności przywiązują eentraliśei n aj

większe znaczenie. Przypomnijmy sobie, że oni

właśnie zawsze i stanowczo opierali się każdej

reformie regulaminu, któraby istotnie mogła ob

strukcj’ę wykluczyć, a ich dzienniki jawnie przy

znawały, że Niemcy, jako mniejszość w państwie,

nie mogą z furtki obstrukeyjnej zrezygnować.

Z drugiej s rony ci sami Niemcy obawiają się

przedewszystkiem zmiany konstytucyi takiej, któ

raby punkt ciężkości spraw narodowych przenio

sła z Rady państwa do sejmów krajowych. Więc

zatrzymanie możności obstrukcyi, przy równocze

snem utrzymaniu systemu centralistycznego. Aże

by i jedno i drugie utrzymać, trzebaby czynić

to, co czynili dotąd wszyscy szefowie gabinetów

urzędniczych : trzeba niejako ślizgać się pomiędzy

jednym a drugi obstrukcyjnym epizodem, prze

mycać w wolnych chwilach tę i ową ustawę, a

skoro burza zbyt się rozszaleje, uśmierzać ją

przez zmianę gabinetu. Tego systemu trzyma się

Austrya od lat kilkunastu, a rezultatem jego jest

zupełne obniżenie powagi parlamentarnej, podko

panie znaczenia państwa na zewnątrz, a brak

wszelkiego systemu i ładu w rządach w ew nętrz

nych.

”A,żeby życie konstytucyjne uzdrowić, trzeba

albo przez "arcyostrj’ regulamin obstrukcyę zu

pełnie wyplenić, albo zmienić konstytucyę na

korzy’ść autonomii krajowej. Centraliśei ani na

jedną, ani na drugą drogę pójść me chcą; nie

troszcząc się więc o przyszłość państwa, stale

przemawiają za dotychczasowy’m systemem, za

odroczeniem i zwoływaniem Izby, uśmierzaniem

obstrukcj’i przez ciągłe zmiany gabinetu i t. d.

Odporne stanowisko hr. SŁurgkha wobec na

woływań do sesyi letniej, wywołało w o

bozie centralistycznym poważne zaniepokojenie.

Skoro br. Stiirgkh odstępuje od dotychczasowe

go systemu, to oczywiście mieć musi w zanadrzu

inny’, którego się eentraliśei jak oguia boją. Ka

żdy inny’ system oprzeć się bowiem musi na za

łożeniu, że skoro konstytucj’a niema siły żywot

nej, trzeba ją zmienić, trzeba zastosować ją do

istotnej struktury państwa, do rozwoju politycz

nego ludów, dla który’ch jest przeznaczoną. Nie

twierdzę, jakoby dz’ś już u rządu taka tenden

cj’a istniała, ale sarna zmiana systemu wobec

obstiukcyi pierwej lub później musi ją wy

wołać,

Przeciwko temu właśnie niebezpieczeństw’u

bronią się eentraliśei. a nie w’ahamy się przy’

z.nać, że najpierwej i najdokbndniej zrozumiał je

zagorzały centralista, który kieruje redakcyą

N. fr. Presse. N. fr. Presse nie umie przewi

dzieć, do jakiego celu służyć ma sesya letnia,

nie

może

zaprzeczyć, że

w obec postaw’y

Czechów

o jakiejkolw’iek pozytywnej pracy

ani marzyć nie można, a jednak z pozornie dzie

cinnym uporem domaga się jej zwołania. Kalku

lacya jest prosta: skoro okaże się obstrukeya,

można sesyę znów odroczyć, a jeśli uda się

przemy’cić nowy gabinet, to może pod wpływem

zaspokojonej ambicyi kilku przywódców ta i

owa ustawa da s:ę przeprowadzić. Za parę ty

godni wybuchnie nowa obstrukeya i komedya

rozpocznie się na nowo. Słow’em idzie o to, by

nie wyplenić obstrukcyi, a jednak nie zmienić

system u.

Ani Czesi ani Polacy nie są interesowani w u

trzym aniu systemu zainaugurowanego przez cen

tralistycznie usposobionych szefó v rządu. Szcze

gólnie Polacy, którzy sami nigdy przez obstruk

cyę nie zgrzeszyli, m ają już dość tej komedyi,

tego przemycania tylko najkonieczniejszych u

sfaw i balansowania od rzędu do rządu. Jeden

głosi »beharrliche Geduld11, drugi »geduldige

Bebarrlichkeit11, a w rezultacie każdy rządowy

program cd szeregu lat by’ł raczej programem

rządzenia, czyli dążeniem do jaknajdłutszego

utrzymania się u władzy. Za tem idzie, że poza

centralistami niemieckimi, nikt nie prze do zwo

ływania sesyi, której jałowość z góry jest usta

lona, 1 Polacy i Czesi staną w obronie konsty

tucj’i, gdyby była istot.nie zagrożoną, ale nie

mają powodu do kruszenia kopii w obronie za

grożonego centralizmu.

Sprawa Bendasiuka i Iow.

Po sobotnim wyniku procesu Bendasiuka i tow.

przyszła wczoraj wiadomość, że prokurator pań

stwa cofnął wniesione w sobotę zażalenie nie

ważności, co pociągnęło za sobą wypuszczenie

z więzienia na wolność oskarżonych : Bendasiu

ke, X. Hudymy i Sandowicza.

Prasa polska okazuje jednomy’ślność w ocenie

wyroku. Wszystkie dzienniki protestują, jakoby

w yrok był aktem politycznym, a z okazj’i pro

cesu zajmują się prze !ewszystkiem dwiema kwe

styami: kwesty’ą tak zw. procesów politycznych

i kwestyą środków, zdolnych do sparaliżowania

agitacyi prawosławnej i rosyjskiej. W pierwszym

kierunku wypow’iadają opinię, że procesy poli

tyczne się przeżyły, w drugim, że stępienie skut

ków agitacyi da się osiągnąć tylko w drodze

oświaty, a nie represyi.

Wyrok sprowadzają do właściwej miary i do

właściwego znaczenia tak Gas. nar. jak i N. Ref,

Pierwsza pisze:

Z wyroku powyższego nie można ciągnąć żadnych

realnych wniosków.

Wyrok ten bowiem opiera się

na werdykcie ławy przysięgłych,

więc grona

osób

przypadkowo losem

złączonych,

kierujących

s:ę

we"-netrznena przekonaniem. Mieliśmy już wiele przy

kładów dwóch wręcz przeciwnych werdyktów w iden

tycznych sprawach. I w niniejszej sprawie mamy po

dobny wypadek, Sędziom przysięgłym w Marmaros

Siget przedłożony przez

prokuratoryę

materyał wy

starczył do uznania tamtejszych propsgrtorów prawo

sławia winnymi zbrodni stanu, u przysięgłych lwow

skich przedłożony im rr.sterysł nie wyrobił przeko

nania, aby agitatorów prawosławia,

których

mieli

przed »obą, usnąć winnymi takiej zbrodni. Być może,

że lv7owscy przysięgli nie grdzili się z przyjętą przez

prokuratora, zresztą wcgóle d iść powszechnie

uzna

waną tezą, że propaganda prawosławia jest

zawsze

i ni«odłącznia związaną k propagandą rarosławis i ma

na celu przy’gotowywania gruntu pod inwazję rosyj

ską. Lwowscy przysięgli mogli

widzieć w prop«gan

d»ie prawosławnej tylko pierwirstek

religijny i po

wodowali się włsśctwą natc,

często

bardzo

daleko

idącą tolerancją. Ostatecznie na werdykt przysięgłych

wpłynęło z pe-wnością także

wielce

*formuło »anie

pytań, które stosownie do zbyt ogólnikowego

*for

mułowania pojęci« zbrodni stanu w kodeksie karnym,

było tak ogólnikowe, tak

obsrerne,

ża w jego

mach istota sprawy rozpłynąć się mogła.

Nowa Ref. omawia naturę sądów przysięgłych

i dochodzi również do przekonania, że z wer

dyktu nie wolno wysnuwać ogólny’ch wniosków:

Ciy obywatelstwo

laowskie przez

u»ta dwunastu

swoich przedstawicieli zaprzeczyło

wogóle karygo

dnośii knowań r.a szkodę państwa i z*olidaryzowało

się z tendencją tych knowań? Broń Boże!

Z wer

dyktu sędziów przy’sięgłych wynika tylko to jedno,

ża dowody winy skazanych, jakie sędziom przysię

głym przedstawiono,

były dla nich niedostateczne,

nie wystarczały do

zapewnienia ich

sumieniu tej

pewności niezachwianej jakiej potrzeba chyb?, jeżeli

się ssazuje trzech ludzi na — śmierć przez jowie

szeaie, chociażby tylko

w teoryi.. Dlatego,

jeżeli

z sobotniego wyroku w procesie Rosyan galicyjskich

zechciałby ktokolwiek wysnuwać jakieś szersze i dal

sze

wnioski

polityczne

odniesieniu do

sposobu

myślenia ogółu obywateli tego kraju,

to popełniłby

błąd ciężki,

wynikający albo z lekkomyślności, albo

wręcz ze złej woli.

Wszystkie dzienaiki stwierdzają, że proces

ujawnił sieć agitacyi prawosławnej i rosyjskiej

i uw’ydatnił pewne charakterystyczne cechy ludu

ruskiego.

Kur. lwom. ujmuje tę stronę sprawy

w następujące słowa :

Proces Bendasiuka wykazuje, jak wielce zaniedba

ne jest

wycho* a’sie polityczne i obywatelskie ludu

ruikiego, jaka ciemnota wśród niego panuje — wska

htycsca nieświadomość

co najrychlej zniknęła, gdyż

wraz z nią zniknie też możliwość

szerzenia s!ę ta

kiej propagandy, jaką uprawiali ped*ądni, a ich licz

ni zwolennicy uprawiają wciąż i u-rawiać hędą. Tss

jest najważniejsze wskazanie pozytywne, które z pro

cesu wjsjuć powi-mo

nlelylko nasze

upołeczeństwo

i rząd, ale także

społeczeństwo ruskie.

Trawi dziś

ono większą część sił swoich

n« wal,kę z Polakami

na walkę z polskością, a nie widzi, że

wszystkie

siły wytężyć mu trzeba na jedyną i prawdziwie d!ań

groźną walkę z rosyjską propagandą, z rosyjszą za

borczością, i że tu, jas od wiesóv, tik i teraz, na

turalny soju?z z Polakami dyktuje rozum polityczny.

Czyż i w d?!szym ciągu Ukraińcy na to ślepi i głu

si są zostaną?!

Czyż nie pojmują, że idąc ra wieś

ha»łem

nienawiści

wobec Polaków,

że

szerząc

mniemanie fałszywe,

iż główaym

wrogiem Rusi są

Polacy — przygotowują tylko grunt pod akcyę mo

*k*!ofiliką, ponieważ ciemny i sfanrtyisowany prze

ciw Polakom

chłop ukraiński

szukać będzie instyn

ktownie najzgubniejszego przecie disń sojuszu s po

tęgą rosyjską 1

Takie są główne wytyczne opinii polskiej o

procesie Bendasiuka i tow. Oczekiwać obecnie

należy głosów prasy ruskiej.

Rosya w polityce europejskie].

Mow’a delegata Dra Ign Rosnera

wygłoszona na posiedzeniu delegacyi an»tryackiej

w Budapeszcie dnia 23 maja b. r.

11.

Historycznie uzasadniona możliwość przedsta

wiania spadkobiercy Prus, dzisiejszych Niemiec,

jako czynnika zakłócającego spokój Europy sta

nowi, zwłaszcza po osłabieniu się kolonialnych

sprzeczności między’ mocarstwami, jednę z naj

większych trudności trafnej dyagnozy dzisiejszej

choroby Europy. Trudność polega na tem, że

Rosya sama nie może dojść do świadomości, jak

niebezpieczną dla spokoju Europy jest jej wła

sna polityka zagraniczna. W chwili uspokojenia,

jak obecna, można chyba o tem mówić bardziej

otwarcie niż kiedykolwiek, bez obawy, żeby mo

narchia musiała, wedle wyrażenia Bismarcka, pła

cić gdzieś za szyby wybite przez artykuły lub

mow y. (Wesołość).

Skoro mam mówić o polityce rosyjskiej, mu

szę oczywiście wspomnieć o wielce Szan. de!e

g.cie Dr Kramarzu, którego niestety widzę wśród

tych licznych, których niema. (Żywa wesołość).

Między Drem Kramarzem, a mną wywiązała się

mianowicie polemika bardzo ory’ginalna. Twier

dziłem w poprzedniej sesyi delegacyjnej, że Ro

sya wyszła z wypadków bałkańskich z powagą

mocno uszczuploną. Na to odpowiedział Dr Kra

marz: ,,Ma pan słusznr-ść zupełną, urok Rosyi

na Bałkanie ucierpiał tym razem tak, jak nigdy

przedtem, ale w tem tkwi właśnie wielaie nie

bezpieczeństwo, bo Rosya będzie zmuszona przez

swoją opinię publiczną prowadzić bardziej sta

nowczą politykę zagraniczną, a to nie otwiera

korzystnych aspektów na przyszłość11.

Na to ja znów odpowiadam: ,,Ma pan słusz

n ość zupełną. W tem tkwi całe niebezpieczeń

stwo położenia11 (Wesołość). Ale, mój Boże, jak

że dobrze znamy tę pieśń, tekst i akompania

ment! Przed laty 60 mówił książę Gorczakow

w Wiedniu : ,,Polityka, która w uczuciach wiel

kiego narodu pozostawia przyczyny stałego roz

drażnienia i niechęci, Die odpowiada interesom

Europy11. Książę Go-czakow i Dr Kramarz może

mimowoli określili w sposób nadzwyczaj trafny isto

tę europejskiej polityki Rosyi. Polega ona na tem,

że Rosya popełnia olbrzymie pomyłki w swych po

litycznych obliczeniach, doznaje następnie roz

czarowań a nawet upokorzeń, i polem wytęża

w’szystkie siły, ażeby te rozczarowania i upoko

izenia powetować. W tem usiłowaniu naprawia

nia starych błędów tkwi właściw’a przyczyna

całego zaniepokojenia Europy. Nie chciałbym

znowu powracać do historyi, ale całkiem bez

historyi nie da się to wytłóinaczyć.

Czy Rosya, jak twierdzi Dr Kramarz, nie szu

kała nigdy na Bałkanie ekspanzyi? Temu pyta

niu dajmy lepiej pokój, zaprowadziłoby to nas

zbyt daleko. Dziwna rzecz, że Rosyanie sami

0 czysto idealnych celach rosyjskiej polityki na

Bałkanie nie są tak silnie przekonani, jak Dr

Kramarz (Wesołość) i francuscy poplecznicy tej

polityki.

Kiedy wybuchła, czy też wybuchnąć miała

wojna roku 1877, pisał znany rosyjski dyplo

mata Ubril z Berlina, że on tej całej rzeczy nie

rozumie, nia rozumie wogóle w’ojny, z której się

nie ma mieć żadnej korzyści, une idee sans

corps. Nie znał widocznie umów reicbstadzkich

1 opierający’ch się na nich konwencyj z Rosyą,

nie wiedział, że F!osya oprócz wolnej ręki w Azyi,

zabezpieczyła była sobie Besarabię.

Ale wprost klasyczne jest nieporozumienie

między p. Goriainowem, znanym historykiem Dar

danell, a jego francuskim tłómaczem, niemniej

znanym p. Gabryelem Hannotaux. Rosyanin roz

poczyna swoją książkę od lapidarnego zdania :

»Cała słynna kwestyą wschodnia redukuje się

dla Rosyi do kwestj’i cieśnin11. Ależ panie, mówi

Francuz, pan zapomina zupełnie, że Rosya w swo

jej polityce bałkańskiej obok interesów materyal

nych, choćby bardzo ważnych, kierowała się tak

że troskami natury moralnej i religijnej !

Widzicie więc panowie, nie jest rzeczą słuszną

twierdzić, że F rancya finansuje tylko politykę

rosyjską — nie! Zaopatruje ona ją także w’ idea

lizm zrozumiały w zachodniej Europie bardziej

od rosyjskiego, który ktoś bardzo słusznie okre

ślił jako praktyczny mistycyzm, (Żywa wesołość).

Mnie się ?daje, że p, Goriainow ma zupełną ra

cyę. Kwestyą Dardanell, która w tej chwili szczę

śliwie drzemie, ale wcale pogrzebaną nie jest, i

która, w edle mego przekonania, będzie jeszcze

źródłem ciężkich ?awikłań europejskich, ta kwe

stya właśnie dlatego, że stanowi krzyż pacierzo

wy rosyjskiej polityki wschodniej, jest także naj

lepszą miarą wartości tej polityki.

Wszystko można Rosyanom zarzucić, mówi je

den z nieb, tylko nie brak konsekwencyi. Kon

sekwencyi w celach, tak! Ale konsekwencyi po

łączonej z nieprawdopodobną wprost niekonse

kwencyą w środkach, z niepewnością i niejasno

ścią, z dyletantyzmem w formułowaniu prakty

cznych postulatów’, które są niesłychane. W tem

wł:;śnie leży przyczy’na większości w oje n XIX

stulecia.

Sprawa cieśnin, k óra w rosyjskiem sform uło

waniu nie oznacza nic innego, jak panowanie

nad Konstantynopolem, jest istotnie kwadraturą

koła. Rosj’a chc,iałaby — i w tem objawia się

owa rozbrajająca naiwność, którą na Zachodzie

zbyt pochopnie bierze się za cynizm — Rosya

chciałaby otrzymać wolność przejazdu w obu

kierunkach przez cieśniny dla siebie, ró wnocze

śnie jednak pragnęłaby jakiegoś środka, któryby

obcym flotom uniemożliwił zaczepienie Rosyi n a

Czarnem Morzu. Szuka więc kombinacyj, któreby

zapewniły Rosyi, i to Rosyi samej, połączenie

z Morzem Śródziemnem, a wykluczyły wszystkie

inne flagi. Nie jest to dowolna charakterystyka

tego rosyjskiego postulatu, jest to dosłowne po

wtórzenie słów memoryału z r. 1877, którego

autorem był jeden z najwybitniejszych dyploma

tów’ rosyjskich p. Nelidow.

Co jednak najdziwniejsza, coś co brzmi jak z

bajki, to fakt, że Rosya napraw’dę raz już urze

czywistniła ten paradoks By’ło to w r. 1805 .

Czy to przypadek, że wówczas, kiedy ów trak

tat z bajki zawarty został między Rosyą a Tur

cyą, traktat, który istotnie zapewniał Rosyi je

dnostronnie wszystkie te korzyści, który wogóle

oznacza szczyt rosyjskiej potęgi na Wschodzie —

że wówczas kierownikiem zagranicznej polityki

Rosj’i był Polak, książę Adam Czartoryski; że

się w tem stanowisku Księcia Adama Czartory

skiego symbolizowała niejako zmieniona naówczas

polityka narodowościowa R osyi? Była to owa

polityka Aleksandra I z jego pierwszej epoki,

którą przodkowie dzisiejszych nacyonalistów tak

namiętnie zwalczali i tak rychło obalili, polityka,

która dziś jeszcze w Rosyi uchodzi za zupełnie

nienarodową (poruszenie).

Wielce szan. p. delegat Dr°Kramarz powiedział,

może trochę innemi słowami, że państwo, które

uciska swoich obywateli, zmuszone jest dla u

trzynjania swego uroku na zćwnątrz prowadzić

stanowcz.ą politykę zewnętrzną, a ta jest z ko

nieczności niebezpieczeństwem dla E uropy, Otóż

to właśnie! Ci sami ludzie, którzy decydują o

rosyjskiej polityce narodowościowej, to są ci sa

mi, którzy zagrażają spokojowi Europy. (Żywe

potakiw’ania). To są uczniow’ie ,,ojca kłam stw a11,

jenerała Igna!iewa, który w r. 1870 wypowie

dział jako program, że Rosya potrzebuje konfli

któw w zachodniej Europie, aby dopiąć swoich

celów wschodnich. P. Dr Kramarz zna przecież do

skonale te związki między w:ewnętrzną a zagra

niczną polityką rosyjską. On wie, że droga do

Petersburga nie prow’adzi tak bardzo na Paryż,

jak raczej na inne miasta, leżące dziś w grani

cach państwa rosy’jskiego w złem i dobrem Ża

łuję szczerze, że p. Dr Susterśic ignoruje zupeł

nie tę dziedzinę geografii politycznej. Może dla

tego droga do Petersburga wydaje mu się tak

łatwą i tak krótką, tak krótką, że się zmieści w je

dnem zdaniu ubocznem.

Czy drogą !ą będzie można kiedykolwiek pójść

i kiedy, któż to może wiedzieć? Obecny konflikt

z Dumą państwową otwiera na najbliższy czas

niewes łe horyzonty. I czyż może być inaczej?

Trzeba, żeby Rosya przedtem doszła do jasnej

świadomości ,,sukcesów11 tej wspaniałej polityki

zagranicznej, która ma wynagrodzić lud rosyjski

za ucisk wewnętrzny. Sukcesy! Od roku 1805

nie jest to naw’et owa przez Dr Ellenbogena do

wewnętrznej polityki austryackiej zastosowana

procesya z E ohternach, bo od roku 1805 Rosya

w tej sprawie zrobiła może trzy kroki naprzód,

ale z pewnością co najmniej dziesięć w tył. (W e

sołość !) Pomyślcie panowie, że Rosya była wła

ściwie wówczas już potęgą na Morzu Śródzie

mnem, że była poręczycielem niezawisłości t. zw.

republiki siedmiu złączonych w’ysp, że misia tam

załogi, że zajęła Catlaro ! To wszystko przed stu

dziewięciu laty !

Odtąd aż do roku 1856 bez przerwy upadek.

A ta d ’ita w przeciwieństwie do r. 1805 ozna

cza najniższy stan wpływu rosyjskiego ua W scho

dzie. Ciła zaś polityka drugiej połowy XIX wie

ku, czemże jest według twierdzenia Rosyan sa

my’ch, jak jednym w’ielkim, bolesnym wysiłkiem

zmazania hańby traktatu paryskiego - osobista

tragedy’a cesarza Aleksandra I!. Zarzucano w Ro

syi często ks.Gorczakowowi, że pozwolił Prusom

w roku 1870 zgnieść Francyę. Ale on nie miał

czasu my’śleć wówczas o wielkich europejskich

następstwach tego historycznego wypadku, on

musiał myśleć o czem itinem, musiał naprawiać

dawne hlędy rosyjskiej polityki, musiał się sta

rać zdobyć na londyńskiej konferencyi choćby

!roehę wolności ruchów dla Rosyi na Czarnem

Morzu. A trzeba było owej tak ciężkiej dla R o

syi w ojiy w r. 1877/78, żeby znowu odrobić

klęskę przeszłości, żeby odzyskać Besarabię !

Widzicie Panowie, że rosyjskie błędy nietylko

Rosya sama, ale i Europa drogo inusi opłacać.

A z tem wszystkiem łączy się usiłowanie zwa

lenia odpowiedzialności za własne błędy na in

nych, łączy się zawsze szukanie zdrady. Nie

można twierdzić, jakoby Rosya po każdym swym

b!ędzie nie odczuwała skruchy, o nie! Jeżeli pa

nowie znają rosyjską literaturę choćby tylko po

wierzchownie, wiecie, jak olbrzymią rolę w du

chowem życiu tego narodu odgrywa właśnie

skrucha. Ale w polityce objawia się w dziwnej

formie. Po każdym błędzie Rosya bije się w pier

si, ale nigdy we własne. (Żywa wesołość). I na

.—

.. ._

n__j -

i.w

.wizwyniimiigŁTACAroww’ «rwruwoui

,C ZAo wychodzi zwyjątkiem dnipo niedzieliiświętach uroczystych dwa razy dziennie, a mianowicie:

o godzinie t! rano i o godzinie 3 popołudniu.

ifareer wieczorny 18 ha!,, ranny 4 hal.) wUKrsfSffSSSw.

PRENUMERATA WYNOSI:

......

ns cały rok\\na kwartał lin.? 1 mies:.ić

Krakowie w m i e j s c u .................................................... | 30 koron 1 7 kor. 50 h. ||2 kor. 50 hal.

z o d n o s z e n i o m d o d o m u .........................................

36koron 9 kor -

3 l-or

Pocztą w

p a ń s t w i e A u s t r y a c k i e m ..................................................................

36koron 9kor. -

!l3 kor! -

z d w u k r o t n ą w y s y ł k ą p o c z t o w ą .....................................................................

42koron 10kor.50 h. l!3kor. 50 hal.

I ocztą w

p a ń s t w i e I s ; e m i e c k i e m ..................................................................

42koron 10kor. 50 n. !i3 kor. 50 liaL

jjo wszystkich państw, należących do związku pocztowego

48 koron

12kor.

!4kor.

W państwie rosyjskiem (abonament przez urzędy pocztowe)

18rb.80k. |4rb. 70k.l!1rb.00kop

Według urzędowego wykazu pism

zagranicznych, mających debit w państwie rosyjskiem

abonam ent Czasu przyjmują urzędy pocztowe: w Petersburgu, Warszawie, Kijow;e, Wi!nie,’

m oskW ie i Gdesie. Zinnych miast i wsi można prer umerować Czas, posyłając pocztą nałeżytość

do urzędu pocztowego najbliższego z powyżej wymienionych większych miast.

Prenumeratę i ogłoszenia przyjmują: w Warszawie biuro ogłoszeń Ungra, L. i E . Metzl i Syn,

Międzynarodowe Biuro ogłoszeń - w Kijowie księgarnia L. Idzikowskiego -

w Wilnie biuro

dzienników K. Taubera.

strona c«r*,r7.

IL»J91WB4JWAŁ1

Prenumeratę przyjmują: Admitiistracya Czasu w Krakowie i urzędy pocztowe. Miejscową pre

n u m e ra tą ksiąg. S. A. Krzyżanowskiego,handle: St. Kar!ińskicgo, trafika w Sukiennicach,Biuroćzien.

Hoiicnsa i Salom onowej, 67. Trafika. WeLwowie .*Cias" jest do nabycia w biurachli?ien. A. C!ntws!tiego,

S. Sokołowskiego, X. EuchsĘfca, _na s(ac-ach (;olejowych w Tarnowie, Rzeszowie, Jaśle, Nowym Sączu na peronłe

w księgarni kolejowej, tudzież r.a innych główniejszych ctacya:h u portierów k o le jo w y ch .

Cenyogłoszeń: od wiersza petitem za pierwszy r,,z 20 hal., 2.-1każdy następnypo 15 hal.: układtabe

laryczny, cyfrowy, skomplikowany, pierwszy raz 40 ha!., następny po 15hal; NadesłaneiNekrologia

od miejsca wiersza drukiem petit,. 60 lud. za każdy raz. Głosypublicznościpo 2kor.; komunikatyhandlowe

po kroniceipo dziale ekononłicznym;koRiBnikatyprywatne,śluby,zaręczyny itp.pol kor.odmiejscawiersza.

Ogłoszenia iprenumeratęprzyjm ują: w e Lwowiebiura dzienników I..Plohna, A.Olszewskiego,

St. Sokołowskiego, K. liuchstaoa; w Jarosławiu Biuro dzienników; w PodgórzuPoturalski;wPrze

m yślu A. .Tuszyński księgarnia i E. Bil!et; w Rzeszowie M. W eintraub; w StanisławowieJasiel

ski i Sp.; w lamowie M. Rockach, O. Hau!; w Tarnopolu Komaniewski; w Paryżu wyłącznie

f).W . Raczkowski, 14Citś de Trevise: wWiedniuHaasenstein * Yogler, R.Mosse(takżewewszyst

kich filiach!: H. Schalek, M. fn-.kes, E. Braun. .1.Danneberg, Bock A Herzfeld, H. Friedl(tylkopre

numeratę H. Goldschmidt A Comp.); w Frankfurcie n. M. G. L,Daube A Comp., wPradze Cze«

skiej Fr. Ilovorka. Listy z pieniądzm i i przekazy pieniężne na preni:m eratę i ogłoszeuiaprzyj,

m uje Administracj-a Czasu w K rakowie. Re.k:lamacye nieopieczętowane nie podlegają opłaciepocztowej

Listów nieopłaconych nie przyjm uje się. Rękopisów nadsyłanych nie zwraca się.

%ętęr Za każdą zmianę adresu dopłaca się 40 hal.

-3RK

ADRES REDAKCYI: ul. św. Tomasza Nr 32. -

Telefon Nr 50.

1 z 4 • Strona 1

Mirador - viewer

Czas.

Opis

Struktura

Podobne

Błąd 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador - viewer

Opis

Struktura

Podobne

Błąd 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Pobieranie pliku

Pobieranie pliku

Usuwanie komentarza

Wyszukiwanie zaawansowane

Zgłaszanie błędu