Czas.

Mirador - viewer

Czas.

Adnotacje

Wyświetlanie 682 adnotacji

Dodawanie notatek tylko dla użytkowników zalogowanych

Opcje

N" 561

Kraków, Czwartek 4 Grudnia 1913.

Rocznik LXV1.

*ae

Wydanie popołudniowe«

Prenumeraty przyjmują: Admishrtracy. Cz,m wKrakowie i nrsędy pocztowe. Mlefacewą pre

n u m e r a tą księg. S. A. Krzyżanowskiego, handle: St. Karlińskiego, trafika w Sukiennicach, Biuro dzień.

Hopcasa i S alomonowej, Ot. Trafika. We Lwowie .*Czai" |eit do nabjcl* w biurach diien. A. 0l*i»w«kJ«|»,

S. «»kołowtkiejo, K. Buchslaba, na itaeyach kolejowych w Tarnowie, Rzejzowie, łasic, Nowym S,ezu m p trtile

w księgarni kolejowej, tudzież na innych główniejszych atacyach a portyerów kolejowych.

Ceny ogłoszeń : od wiersza petitem za pierwszy r«z 20 hal., za każdy następny po 15 hal.: układ tabe

laryczny, cyfrowy, skomplikowany, pierwszy raz 40 hal. następny po 15haL Nadesłan e i Nekrologi»

od miejsca wiersza drukiem petit. 60 hal. za każdy raz. G łosy publicz ności po 2 kor.; komunikatyhandlowa

pokronicei po dzialeekouflrtnicznym;komanikatyprywatne,śluby,zaręczyny itp.po lkor.od miejsca wiersza

Ogłoszenia i prenun;ermtę przyjmują: we L wowie biura dzienników I.. Plohna, A. Olszewskiego,

St. Sokołowskiego, K. Buchstaba; w Jarosławiu Biuro dzienników; w Podgórzu Poturalski; w Prze

myślu A. Juszyński księgarnia 1E. Bil!et; w Rzeszowie M. Weintraub; wStanisławowie Jasiel

dci i Sp.; w Tarnowie M. Rockach, O. Haut; w Tarnopolu Komaniewski; w Paryżu wyłącznie

p. W. Raczkowski, 14 Citó de Trevise; w W ied niu Haasenstein cS VogIer, R. Mosse (także we wszyst

kich filiach): H. Sehatek, M. Dukes, E. Braun, J . D apneberg, Bock * Herzfeld, H. Friedl (tylko pre

numeratę H. Goldnchmidt ót (Jomp.); w Frankfurcie n. M. G. L. Daube 6cComp., w Pradze cze

sk iej Fr. Hovoika. Listy z pieniądzmi i p rzek a zy pieniężne na prenumeratę i ogłoszeuia przyj,

uiuje A dministracya Czasu w K rakowie. Reklamacye nieopieczęiowane nie podlegają opłacie pocztow ej

Listów nieopłaconych nie przyjmuje się. Rękopisów nadsyłanych nie zwraca lię.

JP V - Za każdą zmianę adresu dopłaca się 40 hal.

ADRES REDAKCYI: ul. św. Tomasza Nr 32.

Telefon Nr 54

Z niezwykłem uczuciem patrzymy na zbie

rający się jutro Sejm. P o latach walki, za

mętu i zastoju nadchodzi wreszcie c-hwila,

w której przeszkoda, tamująca normalną pra

cę, nm być usunięta. Życzenia wszystkich, któ

rzy miłują kraj, skupiają się w jeden punkt:

oby Sejm owi danem było załatwić sprawę

reformy wyborczej, w osłabiony organizm

tchnąć nowe życie i przed postępem i roz

wojem otworzyć szeroko podwoje.

Sprawa reform y wyborczej posunęła się

daleko naprzód. Mamy wszyscy wrażenie, że

niema stronnictwa, któreby nie pragnęło osta

tecznego jej załatwienia. Idzie tylko o utrzy

m anie tego nastroju, o wytrwanie w powzię

;tem postanowieniu, o unikanie drażliwych

kwestyj, w iodących tak często do wybuchu.

Zewsząd odzywają się głosy, nawołujące do

solidarności. Łączymy się z nimi i pragnie

m y , aby siła ich była tak wielka, by zdoła

ła zagłuszyć wszystkie partyjne aspiracye.

Reform a wyborcza zaciężyła nad krajem.

Sejm został zatam owany w swojem normał

nem działaniu, a kwestya polsko-ruska od

zywa się raz wraz także i w parlamencie.

Tymczasem życie woła o zaspokojenie po

trzeb : codziennych i wyjątkowych. Tych

ostatnich zwłaszcza w bieżącym roku mam y

więcej, niż kiedykolwiek, w roku klęski, w y

wołanej naprężeniem wojennem i powodzią.

Na tem ogólnem tle depresjo ekonomicznej

rysuje się tem jaskrawiej dola urzędników,

oczekujących poprawy bytu od pragmatyki

służbowej, i dola rzesz nauczycielskich, ma

jących uzyskać ulgę z tycli samych źródeł,

których otwarcie wstrzymuje obstrukcya ru

ska. Na Sejm zwrócone są przeto oczy wszyst

kich, i tych, którzy na myśli mają przede

wszystkiem przemianę polityczną i narodową

I z powodu niej żywią troskę, i tych także,

którzy czekają pom ocy materyałnej w swem

ciężkiem i trudnem położeniu.

Kraj znajduje się u progu nowej fazy. N ie

wiemy, co ona przyniesie, ałe to wiemy, że

dłużej nie da się odwlec sprawa reformy wy

borczej, że doszła do tego psychicznego n a

pięcia, iż niezałatwienie jej teraz groziłoby

nieobliczalnemi stratami. Rozumieliśmy to

oddawna i oddawna nawoływaliśmy do speł

nienia tego postulatu. Mamy nadzieję, że

w zbierającym się jutro Sejmie rozegra się

ostatni akt tej sprawy i źe pomyślny jej

w ynik pozwoli także i nam, naszemu stron

nictwu sięgnąć po przyznanie choćby czę

ściowej zasługi, że to wielkie dzieło i z na

szym przyszło do skutku udziałem.

S»srv«Bjr*m«es

Zajścia między wojskowością a cywilnymi

w slzackiem Saverne doczekały się, jak w’iado

mo, dyskusyi w parlamencie niemieckim przy

sposobności odpowiedzi rządu na interpelacye.

Przebieg jej, znany w zarysach z depesz poran

nych, uzupełnia biuro Wolffa następującym tele

gramem :

Berlin 4 grudnia.

(Telegram ,C zfsu’).

Na wczorajszem posiedzeniu sejmu Rzeszy,

w dalszym ciągu dyskusyi nad interpelacyami

w sprawie zajść w Saverne zabrał głos minister

w ojny Falkenheim. Minister zaczął trow ę od

uwagi o ,,szczuciu uprawianem przez prasę" . Te

pierwsze słowa wywołały w Izbie wielką wrzawę.

Po kilku minutach, gdy prezydent przywróci!

spokój, poseł Ledebur zawołał:

Przemawia pan, jak ajent - piowokator !

Minister Falkenheim, gdy uspokoiło się w Izbie,

oświadcza, że podjęto próbę wpłynięcia w spo

sób nieprawny na decyzyę miarodajnych władz

przez agitacyę w prasie i systematyczne wymy

ślanie wojsku. (Słowa te wywołują wrza"wę i

sprzeciwy na ławach socyalno- demokratycznych).

Minister przypomina, że skoro się mówi tyle o

szanowaniu praw ludu, nie należy zapominać też

0 tem, że armia jest częścią tego ludu. Od ar

mii, a specyalnie od jej siły zawisła całość pań

stwa. Wojsko nie byłoby nic warte, gdyby mu

zabrakło powagi, gdyby w niej nie panowała

karność i poczucie honoru. Wojsko zapewne nie

jest przeznaczone do pełnienia służby policyjnej

1 służby bezpieczeństwa. Jeżeli wojsko interwe

niuje, to nieodzownemi są też następstwa tej in

terwencyi. Minister oświadczył dalej, że w tem,

iż oficerowie spacerowali, nie było nic prow oku

jącego. Podobnie uważa minister za stosowne

zapytać się , czy byłoby lepiej, gdyby oficer, któ

rego zelżono w Saverne, zamiast wezwania lu

dzi, aby pomogli mu aresztować, przebił był

lżącego pałaszem. (Niepokój i wrzawa w Izbie)

Porucznik Forstner, udzielając instrukcyj, powie

dział: Jeżeli który z was zostanie zaatakowany’,

niechaj się należycie broni i niechaj atakujące

mu da należytą odprawę. Minister nie może p o

jąć, co może być złego w tem powiedzeniu.

(Sprzeciwy).

Poseł centrowy Faehrenbach oświadcza: Z aj

ścia w Saverne są niebywałe. Sejm czekał w’y

jaśnień lecz zawiódł się. Nie było wyjaśnienia

sprawy w mowie kanclerza państwa i ministra

wojny. ,(Żywe potakiwania). Szanujemy powagę

wojska, ale zajścia, które się w danym wy’pad

ku rozegrały, sięgają już za daleko. Najdelikat

niejsza roślinka nie potrzebuje takiej pieczy jak

prawo i ustawy, a co działają czynniki powo

łane do zapobiegania, gdy ktoś przeciw prawu

w ystępuje? Mało słyszeliśmy o tem co czyniono

przeciw pogwałceniu prawa w Saverne. (Żywe

potakiwania). Mówca polemizuje z wywodami

ministra wojny, k óreir.u zarzuca niepotrzebną

w tym w ypadku odwagę. Wśród burzliwych po

takiwań ze strony posłów i przerywań, ze stro

ny prezydenta oświadcza : Mam nadzieję, że ton

ministra wojny nic jest oddźwiękiem konferen

cyi, jaka przed niedawnym czasem miała miej

sce. (Żywe potakiwania). Inaczej dzień dzisiejszy

byłby dies ałer dla państwa niemieckiego. (Ży

we oklask), wielu posłów bije brawo, prezydent

wzywa do spokoju). Mówca podkreśla, że w zaj

ściach w Saverne nie chodzi o wypadek czysto

alzacki. Zajścia takie mogą się wszędzie pow

tórzyć. W yraża nadzieję, że rząd jeszcze w o

statniej chwili wyciągnie konsekwencye z dy

sku*yi w sejmie Rzeszy.

Minister wojny Falkenheim zabrawszy ponow

nie głos oświadcza, że winny oficer został już

ukarany. Na zapytanie jaką była ta kara, mini

ster nie odpowiada. Odpowiadając na słowa po

sła Faebrenbacha co do zwrotu jakiego minister

użył o przebiciu pałaszem, oświadcza minister,

że jeżeli oficer jest ciężko obrażony, musi zro

bić użytek z broni.

Po przemówieniu narodowego liberała Kolke

ra zabrał głos minis’er wojny po raz trzeci.

Zapytano mnie — zaczął — co myślę o przy

szłości Alzacyi pod względem politycznym. (Ży

we przerywania).

Glosy: Ależ nie pana pytano o to, lecz kan

clerza państwa !

Minister Falkenheim : Zwrócono się do mnie

osobiście. Ja mógłbym tylko mówić o planach

wojskowych na przyszłość. My w armii utrzy

mujemy porządek i na tem możecie panowie po

legać. Ale starajcie się także panowie, aby wśród

ludności zapanował inny duch niż obecnie panuje

(wesoło ść).

Prezydent odezytał wniosek postępowej partyi

ludowej, że sejm Rzeszy nie godzi się ze sposo

bem traktowania przedmiotu interpelacyi przez

kanclerza państwa. Wniosek ten został poparty

przez całą Izbę z wyjątkiem prawicy. Dalszy ciąg

dyskusyi odroczone do dzisiaj.

Z powodu zajść w Saveme wyrazili w dzien

nik ich swą opinię wybitni politycy z Niemiec po

łudniowych.

Wszyscy zgodni są w tem, że komenderujący

jenerał korpusu XVI w Strasburgu von Deimling

powinien być odwołany ze stanowiska swojego

::*ouiiędzy nim a namiestnikiem hr. Wedlem, cie

szącym się poważaniem i zaufaniem cesarzs

Wilhelma II, wybuchły nieporozumienia co do

obchodzenia się z ludnością tubylczą.

—

Od czssów Deimlinga zaczęły się niesnaski -

oświadczył pewien polityk alzacki.

—

Nie ogra

(liczyły się do Strassbu.ga; duch Deimlinga za

czyna ożywiać całe wojsko. Powoli dochodzi do

tego, że ten lub ów mianowicie młody wojsko

wy spojrzeć na siebie nie pozwoli, uważając to

w drażliwości i wrażliwości, wywołanej znaną

,ciętością pruską1*, za wyzwanie i prowokacyę

Ludność cywilna nie jest bezpieczna, stosunki

stają się nieznośne. Rząd cywilny to widzi i

dla tego nie może pochwalać owej coraz więcej

się objawiającej ,ciętości**. Sam jednak niczego

uczynić nie może. Ogląda się na namiestnika i

kanclerza Jeżeli Deimling nie będ ne przeniesio

ny, przeciwieństwa będą się zaostrzały coraz

więcej. Skutki będą najfatalniejsze. O pacyfika

cyi i zlaniu się wewnętrznym ludności tubylczej

i przybyszami mowy być nie m oże..

Pewien Bawarczyk, wysoki dj’goitarz wojsko

wy, oświadczył:

—

Takie w’ypadki zdarzać się mogą jedynie

tam, gdzie są załogi pruskie. Nam, Bawarezy*

kom, - nie przytrafiłoby się to, bo bliżsi Aizatom

jesteśmy pochodzeniem i językiem, a mianowicie

w’ychowaniem. Należało Forstnera przenieść za

raz, gdy pierwsze wiadomości o jego wyzwiskach

się pojawiły. Gdyby do naszej Bawaryi dostały

się kiedyś załogi pruskie, stałoby się pewnie to

samo, co w S^verne Nasze usposobienie już na

to wskazuje. Nie znosilibyśmy lekceważenia i wy

zwisk.

Pewien poseł alzacki oświadczył:

—

Rekruci alzaccy twierdzą, iż gorzej, niż z

nimi, obchodzą się miejscami z rekrutami polski

mi! Rekruci alzaccy jednak znaleźli drogę do

publiczności i otrzymują satysfakcye, ale rekruci

polscy milczą.

Pewien polityk z Bawaryi południow’ej wyra

ził się pogardliwie o ,ciętości** pruskiej.

—

P rusacy — mówił - nie umieją *obie zje

dnywać ludzi. Gdyby u nas był się oficer ode

zwa! w taki sposób obrażający do rekrutów,

spotkałaby go nie nagana, ale kara aresztu, eo

aajmnie,y 3 dni ostrego aresztu... Po czekoladę

chodzi Forstner w towarzystwie 4 żołnierzy jako

straży przybocznej. Widać, jak wielkie jest prze

ciwieństwo pomiędzy ludnością a wojskiem —

a dla Forstnera rozłam rozszerza się jeszcze wię

cej, aż go nikt nie będzie mógł usunąć. Tak To

20-letni oficer staje się przedstawicielem i uoso

bieniem powagi wojska i niemczyzny w Sayer*

ne. Czy Berlin jest w ciemię bity’ ?

Pewien Badeńczyk tak mówi:

—

My, Aleruannowie, nie jesteśmy przyzwy

czajeni do roli beloty pruskiego, który wlepiając

oczy w ziemię, spu-zoza głow’ę i nagina karku

Prosto w oczy patizymy każdemu. Posiadamy

dumę... a rozumiemy uczucie sąsiadów z drugiej

strony Renu. Wyraz ,Wackes** -— tyle co ,Vo

gesicus** czyli z gór przybyły, albo ,góral", pro

stak, chętny do bitki — uważany jest za obra

zę, co nie ulega wątpliwości. Za miliony, skła

dane na utrzymanie wojska, ludność tubylc?a

ma znosić cierpliwie obrazy? My nie z Pomo

rza, nie mamy krwi rybiej w żyłach... Do cks

pe-ymentów i iętoś(i ,pruskiej** powinni sobie

wyszukać innych, potulnych baranów.

Ks. Biilow o zbrojeniach.

Do podanych przed dwoma daiami wyjątków

z książki ks. Biilowa p. t .:

,Niemcy pod cesa

rzem Wilhelmem R" przybywają obecnie nowe,

nie tyczące się już Polaków, jak tamte, lecz

kwestyi zbrojeń. Zapatrywania ks. Biilowa na

politykę zbrojeń, uprawianą przez Niemcy, przed

stawiają się w najgłówniejszych ustępach jak na

stępuje :

,Wśród wszystkich narodów na ziemi, niemie

cki najrzadziej występował zaczepnie i w celach

zdobywczych. Jeśli pominiemy’ wyprawy wojen

ne w średnich wiekach cesarzów niemieckich

których siłą’poruszająeą była mie tyle żądza zdo

byczy wojennej co marzycielska i błędna polity

ka, nie znajdziemy w przeszłości Niemców ta

k’cli wojen, któreby’ porównać można z pncho

darni u. p. habsburskiej Hiszpanii, Szwecyi w o

kresie jej świetności, Rosyi i Anglii, działają

cych politycznie zasadniczo w kierunku ekspan

sywni.ści narodowej. Więcej jak obrony i upe

woienia naszej ojczyzny nigdy nie pragnęliśmy.

Jak wielki nasz król swych niezwyciężonych ba

talionów po zdobyciu Śląska i po upewnieniu sa

modzielności monarchii pruskiej nie poprowadzi}

na drogę awanturniczą, tak samo cesarz Wil

helm I i Bismark nie pomyśleli nawet o tern,

by po niebywałych w historyi wynikach dwóch

wielkich wojen, przystąpić do nowych czynów.

Jeśli jakikolwiek naród pochwalić się może po

wściągliwością polityczną, to zapewne to uczy

nić może naród niemiecki. Nasze sukcesy sami

zawsze ograniczaliśmy, nie czekając, ażby nam

inni, po wyczerpaniu naszych środków politycz

nych wyznaczali granicę. Nasz rozwój nie może

więc wykazać epok nagłego rozkwitu, lecz był

bardziej wynikiem powolnej, ale ustawicznej i

postępowej pracy. Niemcy prawie że nie mają

usposobienia takiego, by z osiągniętych sukce

sów na wzór innych narodów’ brać zaraz po

cbop do większych jeszcze i ryzykownych przed

sięwzięć. Usposobienie nasze polityczne nie jest

ryzykowną spekulacyą kupiecką, lecz równa się

bardziej pracy przezornego rolnika, który rzu

ciw’szy. posiew w rolę, czeka wytrwale plonu.

,,Po wojnie niemiecko-francuskiej napełniony

był świat obawą przed nowymi zapędami nie

rnieckimi. Nie ma bodaj planu zdobywczego, któ

regoby nam wtedy nie podsuw’ano. Od tego cza

su minęło lat czterdzieści przeszło. Wzbogaciliś

my się co do siły i co dóbr materyalnych, a ar

mia Dasza ciągle stawała się potężniejszą. Flota

niemiecka powstała i rozwinęła się. Liczba wiel

kich wojen, podjętych po roku 1870, była może

większą niż dawniej kiedykolwiek w podobnym

okresie. Niemcy jednakże udziału w nich nie

*zukały, a wobec usiłow’ań, zmierzających do

W’ciągnięcia ich w zawikłania wojenhe, zajęły

stanowisko bierne, nie zapalając się wcale.

,,Bez przechwałek i bez przesady można po

wiedzieć, że żadna jeszcze potęga zbrojna o ta

kiej sile, jak niemiecka, nie starała się kiedykol

wiek o zachowanie i upewnienie pokoju w rów

nej mierze. Samem naszem zamiłowaniem poko

ju, nie ulegającem przecież wątpliwości, tłuma

czyć tego objawu nie można. Niemiec zawsze był

wielbicielem pokoju, a miecz uchwycił wtedy

tylko, gdy musiał się bronić przed obcą napa

ścią. W rzeczywistości pokój więc zachowany

został nie dlatego, że Niemcy nie zaczepiali in

nych narodów, ale z tej przyczyny, że inne na

rody bały’ się zaczepiać Niemców. Nasza siła

zbrojna okazała się obroną pokoju w takiej mie

rze, jakiej nie znały u b ’egłe a tak niespokojne

stulecia. W fakcie tym tkwi ocena mająca wiel

kie znaczenie dla historyi świata**.

Powyższe wywody — dodaje Dziennik po

znański — charakteryzują w doskonały sposób

organizacyę umysłową księcia Btilowa. Jako kie

rownik polityki niemieckiej nie był on mężem

stanu, patrzącym w prz.yszłość i rządzącym się

niewzraszonemi zasadami, lecz jedynie dyploma

tą, lawirującym przez czas dość długi zręcznie

pomiędzy stronnictwami i trudnościami. Obecnie

w pracy jego o polityce niemieckiej, o ile przy

najmniej sądzić można z dość licznych wyjąt

ków, zamieszczonych już w pismach niemieckich,

daremnie byśmy szukali głębszych jakichś i ory

ginalnych myśli, nauk i wskazówek dla swego

narodu. Jako autor ks. Biilow sprawia wrażenie

dość płytkiego felietonisty, posługującego się zu

żytymi ogólnikami, a schlebiającego przy tem

hasłom popłacającym na razie.

Ciekawy jest przedewszystkiern ks. Biilow ja

ko historyk ze swoją teoryą o pokojowem uspo

3obieniu niemieckiego narodu. Cmentarzyska sło

wiańskie, stanowiące północ, wschód, a po czę

ści i południe dzisiejszych Niemiec, najlepiej ilu

strują tę teoryę. Jeszcze ciekawsze jest jego

spostrzeżenie, że bezustanne zbrojenie się Nie

miec stanow’i najważniejszą gwarancyę pokoju.

Zapewne, że odrobina prawdy spoczywa w m ak

symie starych Rzymian: ,,si vis pacent, para

helium*. Ale uprzytomnić sobie trzeba, że właś

nie to gorączkowe zbrojenie się Niemiec na lą

dzie i na morzu zmusiło wszystkie inne pań

stwa do naśladownictwa, zamieniło Europę w ja -

dno zbrojne obozowisko, najeżone bagnetami i

armatami, wytworzyło tę zmorę militaryzmu, pod

którego brzemieniem upada świat cywilizowany.

,W tych zbrojeniach musi nastąpić spokój na

długie lata — oświadczył przed kilku dniami

orezes bawarskiego gabinetu — bo naród nie

miecki nie zdoła już nadal brać takich ciężarów

na siebie**.

Wątpić jednak należy, aby głos ten rozwagi

znalazł posłuch w decydujących kołach niemie

ckich. W dalszym bowiem ciągu wpływowe bar

izo czynniki w Niemczech agitują za dalszem

powiększaniem armii i marynarki, a opinia o ko

rzyściach tych zbrojeń, wydana przez rzekomo

pierwszorzędną powagę w dziedzinie polityki,

jak ks. Biilow, bez kwestyi przyniesie tej agita

;yi nową podnietę. A jednak wbrew twierdzeniu

b. kanclerza Rzeszy niemieckiej bezustanne to i

przekraczające wszelką miarę zbrojenie stanswi

największe niebszpieczeństwo dla powszechnego

pokoju.

____________________

Ze spraw krajowych.

Program nkrajowienia dróg.

W myśl zasadniczej uchwały Sejmu z r. 1909

postanowił wydział krajowy przedłożyć na n aj

bliższej sesyi sejmow’ej wnioski co do daUzej

realizacyi ogólnego programu ukrajowienia dróg.

Wnioskami swymi obejmuje wydział ogółem 137

klin. dróg, oświadczając, iż obecnie nie może

doradzać Sejmowi szybszego tempa ze względu

na szczupłość funduszów na cele drogowe, oraz

brak personalu technicznego, gdyż przedłożenia

wydziału o powiększenie etatu oddziału techni

czno-dfogowego Sejm dotąd nie załotiyił. Wy

dział zarządził zbadanie przez inżynierów krajo

wych stanu dróg, które sejmowi do ukrajowie

nia przedstawić zamierzał, zawiadamiając repre

zentacye powiatowe, iż dla umożliwienia delego

wanym inżynierom przeprow’adzenia poruczonych

un czynności winny przygotować potrzebne pla

ny, kosztorysy i wykazy. Wynik tych łustracyj

wykazał, jak w latach poprzednich, niejrdnokro

tnie tr a k i i wadliwości tak co do założenia dróg

tikrajowić się mających, jiik i co do *tanu bie

żącej koaserwacyi, jak wreszcie co do stanu u

porządkownnta tabularnej własności. Zobowiąza

nia, jakie z tego powodu wobec funduszu kra

j’owego odnośne reprezentacye powiatowe będą

musiały na siebie przyjąć, ujęta *ą wnioskami

wydziału.

Wniosek wydziału co do ukrajowienia dróg

w r. 1914 obejmuje 11 dróg łącznej długości

137 klin. Dotychczasow’y wynik realizacyi pro

gramu ukrajowienia dróg przedstawia się w na

stępujący sposób: w roku 1911 objęto 20 dróg

długości 503-2 kim.; w’ roku 1912 objęto 23

dróg długości 502-2 kim ; na rok 1913 przypada

11 dróg długości 137 kilometrów. Wydział kra

jowy wnosi, aby Sejm uznał następujące drogi

za krajowe:

l) Międzybrodzką w obrębie powiatów bial

skiego i żywieckiego na długości 18-2 kilometrów:

2) Biała-Skawica Zawoja w obrębie powiatu my

ślenickiego na długości 16 kim ; 3) Pilzno-Rado

myśl w obrębie powiatów mieleckiego i pilzneń

skiego na długości 31-2 kilometrów; 4) Jarosław—

Pruchnik w obrębie powiatu jarosławskiego na

długości 5 klin; 5) Sądowa Wiszuia-Samber

w o b rę n e powiatu mościskiego na długości 9

kim.; 6) Hermanowice-Sambor w obrębie powiatu

Samborskiego na długości 6 kim ; 7) Daehnów—

Niemirów-Dobrosin w obrębie powiatów raw

skiego i jaworowskiego na długości 12 6 kim.;

8) Kamionka Strumiłowa-Dzibulki w obrębie pow.

kamioneckiego i żółkiewskiego na długości 20

kilometrów; 9) Ustrzyki Lutowiska w obrębie

powiatu ligkiego na długoś’i 10 kim.; lO) Ko

sów-Jasionów górny w obrębie powiatu kosow

skiego na długości 4 kim.; l i ) Krystynopol Brodj

MACIEJ WIERZBIŃSKI.

WIOSNA LUDÓW.

(34)

Powieść historyczna z r. 1848.

(Ciąg dalazy).

CZĘŚĆ CZWARTA.

Przyjaźń praska.

Po śniadaniu pan Arsen Węgierski począł czy

tać na głos Gazetę Polsk(i, która powstała w Po

znaniu w dniu radości i nadziei: dn. 24 marca.

Żona i dwie córki słuchały z najwyższem sku

pieniem, j ak ewangelii. Niemniej stara guwer

nantka, Francuzka, udawała, że rozumie coś nie

coś, aczkolwiek w ciągu wieloletniego pobytu

pod polskierui dachami nie nauczyła się wiele

więcej nad ,,dopsze** i ,,czen dopii" .

Jedynie

wtedy, gdy unosiła się gniewem na pokojówkę

Wikcię , wyrzucała z siebie rączy strumień rze

komej polszczyzny : ,,Ty, Fikcia niegoczywa, ja

raz prosiła... Ja powie p ani: Fikcia b estya!1*, co

inkryminowana, a bosa dziewczyna przyjmowała

ze spokojem, godnym stoików.

Uroczysta, pionowa zmarszka wystąpiła ua

czoło Mademoiselle Helier. Z apatrzyła się w pięk

ne oblicze pana Arsena, domyślając się, iż ga

zeta, niezbyt częsty gość w domu, przynosi wia

domości, brzemienne doniosłością.

Nawet sprzątająca ze stołu Wikcia odgadyw’a

ła, że święci się coś wielkiego, gdyż dreptała na

palcach i unikała hałasowania talerzami. A po

cbwili, złowiwszy ucbem gwar nadchodzący od

strony gumien, odstawiła tacę na kredens i wy

biegła na ganek.

Tumult zbliżał się, ogarniał skrzydło dworu.

Pan Arsen odłożył gazetę, lecz nie podniósł

się, bo dokuczał mu atak podagry i nogę miał

na krześle usłaną.

W padła Wikcia.

Chłopcy proszą, aby jaśnie pan do nich

wyszedł — rzekła, j’akby zadyszana, a Joasia

przy oknie stojąca wyszeptała:

Pełen dziedziniec chłopów z kosami...

Pan Arsen dźwignął się z poważną miną i ru

szył na ganek, oblężony dookoła przez las kos

i pik, przez dwie setki młodych, czerstwych tw a

rzy chłopskich.

Zaraz kilku z nich wstąpiło na schody. Po

kłonili się nisko czapkami dziedzicowi. Jeden

starszy wiekiem, w świątecznej katanie, ozwał

się :

My przyszli z Obornickich Olendrów, z Wę

grzynka i Polanki... Powiadają, że Prusoki włó

czą się i naszych zaczepiają. Kiedy tak, to my

chcemy iść na nich... Dziedzic w Węgrzynku

Miemiec. (Osadzili go tam będzie szósty rok).

I w Polance Miemiec, więc my do wielmożnego

pana przyszli coby nas poprowadził, jako, że

wielmożny pan, mówią, poła!si oficer, bi-ł się pod

Warszawą...

—

Dokąd was poprowadzić?

—

Na Prusoka! - krzyknął jakiś parobczak,

a przewódca ich ciągnął:

—

We Środzie nasi się gromadzą i do mieściska

ciągną... Tamby my chcieli iść.

—

Jakto ? Ż temi kosami chcecie uderzyć na

wojsko, w karabiny zbrojne?

—

Kosy ostrzone!... My to już nie chcemy

być pod szwabskimi panami! Oni nie mają nad

nami przewodzić! Niech się wynoszą na swoją

ziemię z fajkami!... Prosimy, coby wielmożny

pan zaru(ko nas poprowadził...

—

Ludzie! — zawołał p. Arsen.

—

Na rzeź

mam wa3 prowadzić?!

—

Jak nie — huknął zwalisty młokos — to

my sami rznąć Miemców będziemy !

—

Sam Ojciec święty pozwolił bić Prusa

ków! — dorzucił inny cbłop, a z gromady wy

stąpił widocznie podchmielony kowal bez czapki,

z koszulą pod szyją rozwartą, dzierżąc w ręku

za całą broń tyczkę, drzewiec przypominającą

i zakończoną niegroźnym gwoździem. Ze źrenic

jego i umorusanego oblicza buchała gorzałka.

—

Stawiliśma się wam ślachta ! — rzucił buń

czucznie i końcem piki, mierząc w pierś pana

Arsena, dodał: — Ałe jako nas zdradzicie, to...

Krzyk w’yleciał z drzwi dworu, pani Arseno

wa i córki przypadły do dziedzica, przylgnęły

doń, jakby chcąc osłonić, i tak utworzyli grupę

godną dłuta rzeźbiarskiego, zwłaszcza, że pan

Arsen przybrał pozę posągową.

Wspaniałym gestem, który wart był lepszej

okazyi, rozwarł na piersiach czamarkę i wys ta

wiając się na cios piki swojskiego Sancho Pan

chy, wyrzekł pięknie, jak Talma:

—

Jeżeli sądzisz, bracie, że cię zdradzę, to

uderz!

Bohaterski ton podziałał cudownie. Napiły de

magog wiejski cofnął się na chwiejnych nogach.

Pochwycił go za ramię stary kmieć i zatarmosił,

w ołając:

—

Czego to chcecie, kumotrze, od dziedzica?...

Chłop mamrotał c ’ś o Prusakach, a p. Wę

gierski ozwał się kaznodziejskim głosem :

—

Biłem się za ojczyznę, Prusaki na mnie

sekwestr za to nakładali. Teraz mam dwóch sy

nów W’ wojsku naszem i, gdybym mógł, wal

czyłbym w potrzebie z nimi... Więc chyba Po

lak jestem. Nie mogę jednak prowadzić was do

obozu, bom niezdrów. Noga mnie boli. Ale idź

cie do Bąblina. Napiszę wam list do starego

oficera polskiego, sławnego wojaka, który tam

bawi, a on powiedzie was, jeżeli koniecznie

chcecie.

Zrazu p. Arsen chciał przemówić do ich ro z

sądku, nakłonić do rozejścia się do domów, ale

chłopstwo pałało żądzą bitki i p. Arsen czuł, że

energia ta gdzieś wyładować się musi. W pierw

szej chwili przyszła mu myśl, aby skierować

icn do Opoki i oddać pod komendę Stacha, j e

dnakże znając chłopów, przypuszczał, źe S!ach,

sam chłop, nie byłby miał wśród nich dość po

w’agi. Pragnęli mieć na czele pana, szlachcica,

żołnierza polskiego.

Pan Arsen kazał założyć fornalki do wozów

i ładować na nie, co było we dworze z pro

wiantów’. Dziewczęta jego pospołu ze s!użbą wy

nosiły worki grochu, kaszy, kilka połci słooiny,

szynki i chleb świeżo dla czeladzi upieczony.

Widok tylu specyałów tak rozczulił pijanego

kowala, że ramionami obłapując nogi dziedzica,

bełkotał:

Wielmożny dziedzicu! Jak z łaski twej se

podjemy, to i na harmaty pójdziema...

Ale nie miał miny Bartosza. Pan Arsen uśmie

chał się pod wąsem, nie wierząc w heroiczną

przyszłość kowala.

Wreszcie pomknęli żywo drogą do Bąblina.

Pan Mikołaj Dobrzycki przyjął ich z radosnem

zdziwieniem. Stary wojak, przyszedłszy jako ta

ko do siebie, łowił wieści, rozchodzące się po

K-ięstwie o wojsku polskiem i markotność tra

wiła go dojmująca, iż nikt z wydziału wojsko

wego nie przypomniał sobie o nim, nie przyzwał

go do rady, do pomocy, A sam narzucać się nie

chciał, wciskać w grono oficerów, gdzie rej wo

dzi! jakiś chłystek, oficerek rozpolitykowany,

jakiś farmazon.

Zapomnieli o nim. Poczuł się zbytecznym w la

musie starzyzny, złożonym na odstawkę, a w

krwi wojackiej gorzało jeszcze coś, co sprzeci

wiało się starości. Uradował się przeto s erde

cznie.

(C. d. n.)

------

»+»l.- m

,-,.—

pipafKw«*-gwuj.nwnBrf -p-rr

1 *--thiihi nnmiiiw» wn iw«nn m rr-r ii«iiTirriimiiiiii .... -- -

,,CZAS" wych*W »wyMtki.« dnipo .M ,ielii!wi,t.ek uroczy,tych dwa « ,y

. 1 mrtU*

o godzin!o 6 rano i o godzinie 3 popołudniu.

ftumer wieczorny 10 ha).. rannv 4 hal i

z przesyłką pocztową:

t’"""J ^

J wieczorny 12 haL, ranny i hal.

PRENUMERATA WYNOSI:

W Krakowie w n,i,i...

na CŁ/^ rok na kwartał na 1 miesią*

Krakowie w miejscu .

...................................... |

30 koron

7kor. 50 h. I kor. S0 bal.

Pocrta w naństwie t T

L" do dom*

...............................

36 koron 9kor.- 3kor.—

..............................................

36 koron

9kor. —

3kor.—

P oc zt a W n ań sT ^ i I^ s n PE ?CZi " W ą ....................................................

42 koron 10 kor. 50 h.

kor. 50 haL

Do wszvstkth

Nlet nle,c k l e m t ....................................................

42 koron 10 kor. 50 n.

kor. 50 haL

,nt leJ;ących do zw,V k« pocztowego 48 koron 12 kor. -

4kor.—

W państwie rosjjskiem (abonament przez urzędy po«M we) | 16 rb. 20k. 4 rb. 05 k. 1 rb. 45 kop.

abona”men^żl%,°^080 ^’yk,]zu Pisl^ zagranicznym, mających debit w państwie rosyjskiem ,

Mosiowie ^tld»»S»Z l? 11 J*rz?dy pocztowe: w Petersburgu, Warszawie, Kijowie, Wilnie,

u a e s ie . / innych miast i wsi można prenumerować Czas, posyłając pocztą należytość

o urzędu pocztowego najbliższego z powyżej wymienionych większych miast.

Uiad^f.r^s/,1 ogłoszenia przyjmują: w W arszawie biuro ogłoszeń Ungra, L i E. Metzl i Sya

odowe Biuro ogłoszeń — w K ijow ie księgarnia L. Idzikowskiego - w W ilni e biuro

dzienników K. Taubera.

1 z 4 • Strona 1

Mirador - viewer

Czas.

Opis

Struktura

Podobne

Błąd 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador - viewer

Opis

Struktura

Podobne

Błąd 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Pobieranie pliku

Pobieranie pliku

Usuwanie komentarza

Wyszukiwanie zaawansowane

Zgłaszanie błędu