Życie

Mirador - viewer

Życie Literackie.

Adnotacje

Wyświetlanie 424 adnotacji

Dodawanie notatek tylko dla użytkowników zalogowanych

Opcje

Jerzy Madeyskl — SOCREALIZM W OCZACH BIKINIARZA

Andrzej Lam — ECHA BAROKU W POEZJI WISŁAWY SZYMBORSKIEJ

Wojciech Markiewicz — PRIX ITALIA 1987

TYGODNIK

Kraków, 22 listopada 1987

ROK XXXVII

nr 47 (1861)

Cena zł 30

Z mojego

obserwatorium

Przypowieściach Salomona Jest i

takie wskazanie: „Jakie jest ty

cie człowieka, takie jest i wino,

jeśli się pije z umiarem. Cóż to za ty

ci e, w którym brak jest wina, od daw

na stworzonego ku radości? Radość

serca, wesela, ozdoba, oto wino pite w

stosowną porę". ])Iie będę miły, przypo

minając Salomonowe Przypowieści? Od

lat nawołujemy do kultury picia, bez

silni wobec ułomności człowieczej, wal

cząc o umiar i kulturę nie obrzyguj

my jednak całego narodu, pól czy

ćwierć narodu, albowiem wiele naro

dów więcej spożywa trunków, na przy

kład Francuzi, z tą różnicą, że mają

wybór. Niemcy, Czesi i Węgrzy też

mają wybór. Cóż oferują nasze restau

racje i gospody? Nie pieniące się pi

wo, wino zapaprane czymś i tchnące

korkiem oraz wódę o smaku marglu.

Dzień bezalkoholowy ogłoszony przez

szlachetnego Marka Kotańskiego, człon

ka Rady Konsultacyjnej przy Prze

wodniczącym Rady Państwa i zastoso

wany w miejscach publicznych przy

niósł, moim zdaniem, więcej szkody,

niż korzyści. Jawnie ostrzeżeni meli

nlarze mogli się zaopatrzyć w dosta

teczną ilość butelek przed terminem,

zarobili ponad zwykłą stawkę.

Przeszło, minęło. Ani pisnąłbym o tej

wygranej—niewygranej Marka Kotań

skiego, gdyby nie działa się ona na

fali demokratyzacji. Złe, nielogiczne

pojmowanie demokratyzacji w naszym

życiu publicznym zasadza się na ule

ganiu wszystkiemu, cokolwiek zapro

ponuje się w imię szlachetnych celów.

Za miesiąc XY wystąpi z wnios

kiem o zamykanie restauracji w

wolne soboty, bo mężczyźni po

winni kobietom pomóc w sprzątaniu

a nie szlajać się. Za dwa miesiące trze

ba będzie zatkać pyski szczekającym

psom, wszak drażnią lub wręcz budzą

sąsiadów. Za trzy miesiące ogłosimy

dzień bezsamochodowy.

Ale żarty na boik. Chodzi mi o to. że

by na wzbierającej fali demokratyza

cyjnej — kiedy jeszcze nie bardzo u

miemy korzystać z naszych praw —

każdy wniosek, każdą propozycję do

kładnie obejrzeć, jak z trudem zaro

biony pieniądz, który ma służyć po

mnażaniu dóbr, a więc nie powinien być

wrzucony dziecinnie do skarbonki. Z

krajów bliskich nam dochodzą wieści

o trudnościach z „wdrożeniem” demo

kratyzacji. Na przykład na Kubie cią

gną się długie narady terenowe od

czego zacząć samorządzenie się. Wszę

dzie przez długie lata ludzie byli przy

zwyczajeni do systemu nakazowego. Do

demokratyzacji zaliczamy także pol

skie referendum 29 listopada br. Na wiele

pytań i problemów powinien odpowiadać

Sejm zgodnie z prerogatywami Po to po

słali ich wyborcy do Warszawy — a

jeśli źle spełnią posyłanie to będą się

poniewierać jak Marcin po piekle.

WŁADYSŁAW MACHEJEK

Kraków, 16 X 87

ADIUNKCI I DOCENCI

DORADIAJĄ TAPETOWANIEM MIESZKAŃ

Rozmowa z prof. dr. inż. ROMANEM NEYEM

uchwalonym przez Sejm programie realizacji drugiego etapu reformy go

spodarczej nie ma ani słowa o zadaniach nauki. W oczekiwaniu społecz

nym program ten powinien w ciągu 3—4 lat doprowadzić do pełnego wy

prowadzenia kraju z następstw kryzysu gospodarczego, do usunięcia bieżących

uciążliwości życia codziennego powodowanych przez brąki rynkowe, inflację

i wadliwe działanie różnych służb publicznych. Ramowo ujmują to

pytania referendum w dniu 29 XI Oczekujemy od reformy, że go

spodarka da każdemu obywatelowi szansę podniesienia swojei stopy życiowej

prze—/ dobrą pracę j twórczą inicjatywę, ulży trudnościom życiowym Program

nie iest łatwy, wymaga wspólnego przejścia przez trudny okres wielu różnych

dostosowań organizacyjnych i systemowych A więc rodzi się pytanie: czy refor

ma gospodarcza może obejść się bez nauki? Z tymi wątpliwościami zwróciliśmy

się do prof. dr. hab. inż. Romana Neya, dyrektora Instytutu Surowców Energe

tycznych Akademii Górniczo—Hutniczej w Krakowie, członka rzeczywistego PAN.

— Panie profesorze, zbliża się dzień

referendum. Pracownicy naukowi za

daja takie pytanie: czy przypadkiem

w drugim etapie reformy gospodarczej

sama nauka nie zostanie zreformowa

na do zera? — W założeniach jest wiele

o tym, że obowiązywać musi wszędzie,

bez wyjątku, zasada opłacalności i ren

towności. Nie będzie miejsca dla po

czynań, o których z góry nie da się

powiedzieć, że dadzą zamierzone rezul

taty. A czy np. wynalazca tranzystora

wiedział z góry, że w ten sposób roz

poczyna całą nową epokę w technice?

Badaniom podstawowym nie można z

góry określić wymiernych zadań.

R. N.: Taki niepokój może sie ro

dzić. Ja również słyszałem, że należy

oązczędzać na niepewnych co do re

zultatu badaniach podstawowych. Ale

gdyby w ten sposób zostały zrozumia

ne intencje reformy, byłby to poważ

ny błąd, o trudnych do przewidzenia

skutkach do którego nie można do

puścić Należy zatem sobie powiedzieć,

co rozumieć przez efektywność nąuki

Część nauk utylitarnych nożna 1 tak

traktować stawiając im określone ce

le. Jeśli np. chcemy opracować nowy

samochód, to ustalamy jego parametry

techniczne i od teorii przechodzimy do

konkretnego opracowania. Trzeba być

jednak tolerancyjnym w stosunku do

nauki Obecny system iest często wła

śnie nietolerancyjny w te same ramy

chce wtłoczyć całą naukę, dziedziny

nieporównywalne ze sobą.

— Nasze obawy nie są pozbawione

podstaw. Słyszeliśmy o tym, że od no

wego roku znaczne redukcje

etatów

i zadań obejmą zakładowy ośrodek in

formacji naukowej i technicznej w

Przedsiębiorstwie Montażu i

Dostaw

Pieców Tunelowych. Podobne kłopoty

mają też inne tego typu ośrodki Ar

gumentacja test następująca: ci biblio

tekarze biorą pieniądze za nic.

R. N.: Myślę, że reforma pociągnie

za sobą i takie negatywne skutki. W

niektórych środowiskach niezrozumie

nie istoty rzeczy pociągnie za sobą ta

kie uproszczenia

— Podziwiamy pański spokój. Pozwo

li pan jednak, że powrócimy do dysku

sji na temat zadań nauki, zamieszczo

nej w naszym tygodniku w 1971 Za

czynała się od stwierdzenia: „Przyspie

szeniu procesu postępu

technicznego,

ekonomicznego społecznego musi służyć

nauka, wiedza bardziej niż kiedykol

wiek dotąd

Kuźnią propozycji postę

pu ma być szkolnictwo wyższe.." Wów

czas był to okres wielkiej bitwy o rea

lizację faktycznego postępu we wszyst

kich dziedzinach życia. Czy nie uwa

ża pan, że te słowa nie straciły dziś

nic ze swojej aktualności?

Przecież

znów stoimy w tym samym miejscu,

a właściwie

cofnęliśmy się. niestety.

Pan profesor brał w tej

dyskusji

udział...

R. N.: A jaka jest norma ną spokój?

Czym śie to liczy... Ale macie państwo

rację. Moim zdaniem należy na te sło

wa teraz spojrzeć w aspekcie III Kon

gresu Nauki Polskiej. Główne, nie chcę

powiedzieć klęski ale niedoskonałości

nauki, ten brak rezultatów, na jakie

oczekuje społeczeństwo bierze się stąd,

że jak dotąd u nas nauka sama sobie

stawia cele. Gdybyśmy spojrzeli na

centralne programy badań naukowych,

szczególnie w zakresie nauk utylitar

nych, to okaże się, że ich inicjatorami

przeważnie były instytuty naukowe.

Natomiast ci. którzy mają te programy

realizować, wdrażać w pfwnym sen

sie, stali z boku. Potem gotowe opra

cowania musiały dopiero przebijać się,

szukać w resortach zgody na wdroże

nie. Natomiast na całym •'wiecie ta

droga jest akurat odwrotna. Cele wy

tycza gospodarka, oczywiście w poro

zumieniu z naukami, do ich wykona

nia dostosowuje się potencjał wytwór

czy. a nauce pozostaje szukanie naj

bardziej efektywnych rozwiązań Przy

czyną naszych stałych niepowodzeń

jest nasza wadliwa struktura gospo

darcza Chociaż wówczas przed sie

demnastu laty, też postawiliśmy na no

woczesność to jednak przyjęliśmy tyl

ko jakąś wypadkowa zamierzeń 1 szli

śmy nie bardzo wiedząc dokąd Uwa

żam też, że zepsuła nas łatwa doslen

ność do surowców Przykładem niech

będzie miedź Jesteśmy znaczącym eks

porterem miedzi, a iednocześnie — iak

ostatnio — prasa poinformowała. że

kupujemy w Albanii kable energetycz

ne, zamiast produkować je w kraju z

własnego surowca Sprowadzamy kable

także z Jugosławii, w którym to kra

ju wybudowaliśmy fabryki kabli Zda

rza się natomiast, że nasze krajowe

fabryki kabli nie maja miedzi w wy

starczającej ilości Za to nauka nie

ponosi odpowiedzialności

— Wróćmy jednak do

pytania

stan dzisiejszy, bo każde m.yślenie na

przyszłość trzeba zacząć od postawie

nia diagnozy. Tu sięgnijmy do danych

o sytuacji kadry naukowej. Co z nich

wynika? Praca w źle

wyposażonych

laboratoriach — czy tam można

(Ciąg dalszy na str. 4)

JERZY MADEYSKI

SOCREALIZM W OCZACH BIKINIARZA

—A

potem przyszedł

impresjonizm —

kończył cykl wy

kładów o sztuce

nowoczesnej nasz

profesor — ani

tam modelunku, ani kolorytu lokalne

go, ani perspektywy, jakieś ciapki,

jakieś kropeczki, zresztą sami zobaczy

cie...

Był rok 1953, rok dojrzałej fazy re

alizmu socjalistycznego, jak go z

perspektywy dziejów winni określić

nasi następcy historycy sztuki. Nam

jednak, podówczas studentom tej dys

cypliny, taka myśl do głowy nie przy

chodziła Dystans był za krótki Wię

cej nawet, wcale go nie było Istniał

tylko socrealizm i coś, o czym mieliś

my raczej mgliste pojęcie, pod ofi

cjalną nazwą formalizmu, kryjącą a

wangardę wraz z postimpresjonizmem

i szerzej nawet — wszystko, co nie by

ło socrealizmem lub realizmem jakie

goś innego autoramentu.

Nasz stosunek do awangardy był

zresztą również pozbawiony dystansu.

Wszak tuż obok, wśród nas niemal,

żyli uczestnicy Formizmu w osobach

Hrynkowskiego i Winklera, zaś inni

spośród późniejszych wielkich nie prze

kroczyli jeszcze wieku zmuszającego

do szacunku j rozpatrywania ich w ka

tegoriach właściwych dla historyków

sztuki, właśnie z dystansu zatem, wła

śnie z perspektywy, a nade wszystko

wytworzonych przez nie wysokich

szczebli drabiny wartości.

Bo awangarda jest dziwną formacją,

deprecjonującą i spychającą w cień

wszystko, co nie jest nią samą. Wszys

tko więc, co istniało przed nią i na

tle czego ona występuje Dziś, z odle

głości czterdziestu lat. widzimy Wysta

wę Sztuki Nowoczesnej i artystów ów

czesnej i późniejszej nieco awangar

dy jak potężne monolity, wznoszące się

nad martwym rozlewiskiem tradycji.

Wtedy wyglądało to inaczej: znaną od

dzieciństwa sztukę, w tym zwłaszcza

malarstwo, rozświetlał gdzieniegdzie

wewnętrznym blaskiem swoich obra

zów postimpresjonizm, zwany jeszcze

powszechnie kapizmem albo wręcz no

wym, paryskim stylem. Secesja była

brzydactwem i ohydą. Picasso — le

piej nie mówić, bo kto kiedy widział

u ludzi flądrze oczy, oba po jednej

stronie nosa?

Awangarda? Owszem, była i awan

garda w postaci rzadkich i słabo wi

docznych punkcików na mapie arty

stycznej kraju, o których nieliczni tyl

ko poza bezpośrednio zaangażowanymi

mieli jakieś głębsze pojęcie Nasz nie

zbyt jeszcze wówczas stary, choć dla

swych studentów absolutnie sędziwy i

mądry doświadczeniem wieku, profesor

nie był więc odosobnionym wyjątkiem.

Wtórowali mu inni. w tym nawet kry

tycy i artyści związani z międzywojen

na i tuż powojenna awangardą A za

rzut formalizmu, w którym widziano

przerost formy nad treścią lub zgoła

wyeliminowanie treści był w tamtych,

przepojonych treściami czasach zarzu

tem poważnym. I dla przyjaciół, i wro

gów obojętne, po której stronie się

stało, gdyż przeciwnicy upodabniają

się chcąc nie chcąc do siebie A zre

sztą sam Matejko, wzór patriotyzmu

przecież, i jego następcy. Kossakowie,

patronowali patriotycznemu pokoleniu

predysponowanemu z natury rzeczy do

sztuki heroicznej i wielkiej w podej

mowanych tematach. A poza tym u

praszczano do granic prymitywu wszys

tko, więc również pojęcia treści i

formy, gdyż takie to były westernowe

czasy, widzące świat w bieli i czerni,

bez półtonów, a nawet podejrzeń ja

kiejś alternatywy.

Dziś w ocenie socrealizmu owo pro

ściutkie wartościowanie odżywa z nie

pokojącą siłą Z równie prostodusznym

śmieszkiem skłonni jesteśmy, a zwłasz

cza ci, którzy socrealizmu nie przeżyli,

odczytywać jego dzieła — choćby obraz

Fangora „Postaci” z 1950 roku, z

krzepką robotniczą parą spoglądającą

z aktywną aż do fizycznej agresji nie

chęcią na wątłą dziewczynę w mod

nych ciuchach z angielskimi napisami

i z makijażem — jako przejaw nie

chęci ludzi pracy do społecznego pa

sożyta. czyli klasowego wroga po tro

chu, a być może nawet, o zgrozo, pro

stytutki.

Otóż nic podobnego. Prostytutki, i

owszem, były, choć z nim; ponoć wal

czono, a nawet zwalczono ów relikt

kapitalistycznego ucisku człowieka

przez człowieka i wykwit bezrobocia.

Były więc i miały w Warszawie, gdzie

— sądząc po, nowo wzniesionych do

mach — Fangorowa scena się rozgry

wa, własną nazwę „gruzinek” od gru

zów. w których uprawiały swój pro

ceder. Istniały więc w stolicy i innych

miastach i nie wywoływały na ogół

aktywnej niechęci, bo ich zawód był

stary i w społeczeństwie zasiedziały,

przeto zwalczany i potępiany raczej

pro forma, z pełną świadomością bez

sensu wszelkiego przeciw nim działa

nia.

Oburzenie robotniczej pary natomiast

wywołuje zjawisko nowe i prawdziwie

wrogie w postaci bikiniarstwa, jak

propaganda ochrzciła formację, gdyż

była to tir jej oczach formacja ideolo

giczna lub dżollerów, jak nazywaliśmy

się sami, bo dżollerem byłem, na co

mam dowody w postaci zdjęć i jednego

już tylko, niestety, ręcznie malowane

go krawata made in USA, oraz być

może notatki w jakichś pożółkłych

aktach. Bikiniarstwo było więc trak

towane jako światopogląd, a co 'naj

mniej way ot life, manifestowana przez

wąskie spodnie (szczupli, jak znany

dziś w kręgach ostatnich awangard

Edzio Krasiński dochodzili do 16 cm

szerokości spodni u dołu, co w innych,

tych 18—centymetrowcaeh, budziło po

dziw i zazdrość) buty na grubej „sło

ninie”, zamiłowanie do jazzu oraz na

de wszystko boogie—woogie. które prze

mycano na tzw wieczorkach zapoznaw --

czych. wydawanych przez studentów

drugiego roku dla początkujących pod

różnymi kryptonimami, bo listę prze

znaczonych do odegrania płyt należało

przedstawić młodzieżowym władzom

i to w kolejności odtwarzania. Tak też

na przykład modne wówczas boogie

„Hej baba—riba” występowało, kolejno,

jako ludowa pieśń o babie i rybie,

pieśń o syrence warszawskiej i pod

kilkoma jeszcze pseudonimami, bo jed

na baba—riba na wieczór wydawała

nam się absolutnie nie wystarczająca.

Obraz Fangora nie jest więc obra

zem obyczajowym, ot. taką sobie scen

ką rodzajową, lecz obrazem ideologi

cznym, Rozpisałem się o nim nato

miast i pisać jeszcze będę, by wyka

zać, jak mylnie dziś interpretujemy ar

tystów socrealizmu oraz ich postawy.

Więcej nawet. Po trzydziestu zaledwie

— a może już. na szczęście — latach

podchodzimy do socu w sposób, jaki

teoretycy tamtej sztuki nazwaliby bez

wahania „formalistycznym”, dostrze

gamy bowiem w nim styl, czyli ze

spół cech formalnych tam, gdzie czyn

nikiem decydującym była postawa.

Zrazu entuzjastyczna lub choćby tyl

ko życzliwa, a później, w miarę uszty

wniania się doktryny i odgórnych na

cisków, coraz bardziej wymuszona i

(Ciąg dalszy na str, 13)

1 z 16 • Strona 1

Mirador - viewer

Życie Literackie.

Opis

Struktura

Podobne

Błąd 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador - viewer

Opis

Struktura

Podobne

Błąd 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Pobieranie pliku

Pobieranie pliku

Usuwanie komentarza

Wyszukiwanie zaawansowane

Zgłaszanie błędu