Kuryer

Мірадор - viewer

Kuryer Literacko-Naukowy :

Примітка

Відображення 261 примітки

Додавання приміток лише для зареєстрованих користувачів

Опції

DODATEK DO NfiU 44 »I. K. C.«

ROK

XVI

1 DNIA IS-go LITEGO 1939 ROKU

MARJA HAUSNEROWA (Lwów).

Problemy literacko-ideologiczne.

CZY MOŻEMY "WZBIĆ SIĘ PONAD

WSPÓŁCZESNOŚĆ"?

Stosunek do współczesności jest sprawą

trudną.

Lubi przybierać formy jaskrawe: zbytniej

apologji lub lekceważenia. N ajtrudniej

0 miarę właściwa: sprawiedliwość.

Niełatwo jest osądzać nasze "dzisiaj"... Bo

my wszyscy, oddychający tą samą atmosfe

rą roku 1939, mamy w krwi i żyłach naszą

współczesność. Mamy ją w mózgu i oczach,

w sposobie spojrzenia na świat, w typie

reakcji na zjawiska życiowe, w tempie

1 rytmie życia swojego i innych.

A jednak — nie z wszystkiem pogrążeni

jesteśmy w dniu dzisiejszym.

Praca intelektu, która, w sensie ostatecz

nym, jest najwyższa wolnością, możemy za

wsze wzbić się ponad dzień mijający i spoj

rzeć, niejako z daleka i z wysoka, "sub spe

ciae aeternitatis", na drogi dążeń człowieka

współczesnego.

Idzie nam tu o pracę w "terenie" (używa

jąc wyrażenia bardzo dziś powszechnego)

literackim.

ROZROST I CECHY DZISIEJSZEJ

POWIEŚCI POLSKIEJ.

' Od kilkunastu lat, po opadnięciu dymów

pożogi wojennej, jesteśmy świadkami buj

nego rozrostu powieści pol

skiej.

Nie jest to równoznaczne z — rozkwi

tem. Warunki rezonansu literatury wśród

szerokiej rzeszy czytelniczej są u nas na

dal wątle, jej strona fiuansowo-dochodowa

tem bardziej. A

—

"diapazon"? Rozpatrzmy.

W samej ist-ocie sprawy widać przede

wszystkiem rozrost — ilościowy, a więc,

bardzo liczne kadry autorów i autorek oraz

zwiększenie liczby wydawnictw.

Niemal wszystkie utwory cechuje ścisła

wierność życiowa, obfitość akcesorjów

dnia powszedniego, drobiazgowa precyzja

w uwzględnieniu reportażu ze środowiska,

które wchodzi w grę, przy poszerzeniu za

razem obszarów tematyki.

Nasza nowa powieść jest ndemal w cało

ści ulira-reaUstyczna.

Wysoka umiejętność pisarska, świetne

metody obserwacyjne, dozwalają jej niema)

zawsze zdobyć doraźne zainteresowanie czy

telnika.

Oddech tych tworów jest jednak —k r ó t

k i. Wieje z nich duszny pesymizm

nastawienia materjalistycz

nego.

Zbyt kurczowo trzym ają się — ziem!...

PRZEKREŚLENIE PATOSU.

Powieść nowoczesna zaczęła, jak wiado

mo, nowy okres od przekreślenia patosu.

Poczęto się obawiać i unikać — zaiste — ni

by grzechu śmiertelnego, nawet cienia pa

tosu.

W sposobie realizacji literackiej pewien

barok stylu przesilił się rychło, a w tema

tyce tworzywem, nagminnie przez autorów

lubionem i stosowanem, stał się typ czło

wieka przeciętnego. Brano go z różnych

środowisk. Surowe, ociekające potem i zno

jem prac pospolitych, życie, poczęto wcie

lać żyweem w satynowe karty książek. Po

wieść niejednokrotnie stawała się jakby li

teraeko njętem, szczególowem studjum spo

lecznem sposobu życia tej i owej upośledzo

nej kla=y społecznej.

Przewalają sie ciężko na kartach ksiażel

•wozy z cegłą, krążące przez przedmieście -

rozwija się kramarska egzystencja sklepi

czarek i drobnych przekupniów — suną bar

ki wiślane, pełne miałkich trosk dnia po

wszedniego — uw ijają się kelnerzy i pikole

w swej nieustannej obsłudze kilkorazodzien

n ej fali gości. Życie tzw.

"do1ów“ zaa

nektowało literaturę niemal całkowicie.

Mówiąc o "szarym człowiek u “,

literatura ta baczy równocześnie, by niczem

przeciw normie powszedniości nie wykro

czyć. Bo i mały, biedny człowiek może po

siadać znamię — wielkości. Ale takich ni<

szukano—

Bohaterowie powieści neo-realistyeznej

nie mają w sobie nic bohaterskiego. Są na

tomiast "typami" — idealnie przeciętnymi

i autentycznymi typami. Ich postawa wo

bec otaczającej rzeczywistości jest najczę

ściej niezdecydowana, bierna lub też nie

równa, neurasteniczna. Ideologja? Po

co pytać o ideologję? To graniczyć może

z patosem...

A jednak —pozostawiono coś i pato

sowi. Oto — tytuły. Gdy bierzemy do rę

ki "Zaklęte rewiry", "Słupy ogniste“ czy

"W isłę“

—

usłużna wyobraźnia podsuwa

nam, w skojarzeniu z pierwszym tytułem,

jeśli nie tajemnicze wędrówki "genreu“ ro

mantycznego, to skomplikowane tajnie zam

ków psychiki ludzkiej — w łączności z dru

gim, symbole drogi do wolnośc-i narodowej,

czy też światła, które wiodą duszę przez

mroki i ciemnie ku Boskim prawdom i po

znaniom. Z trzecim — bodajże czy nie. wiel

ką syntezę plemiennej siły polskiej i poezji.

Nic podobnego! Zaklęte rewiry“ — to

JAN PIETEZYCKI.

stoliki kelnerskie w restauracji,

" Slupy

ogniste“ — uczuoia pospolitej a zgubnej na

miętności, niosące zniszczenie i upadek,

a "Wisła" — to epopeja codzienności drob

nych przekupniów nadwiślańskich. T riumf

realizmu na całej linji! Jedynie w tytułach

rozgrzeszono się z patosu — a "Cmi bono"? —

wnet rozpatrzymy.

DUCH, WIECZNY POSZUKIWACZ.

Tytuł ma osobliwa rolę. Tytuł woła, su

geruje, symbolizuje, ba i więcej! czaruje

od pierwszego wejrzenia mentalność czy

telnika.

A czegóż — to żąda ten czytelnik, by aż

surm patosu, błysku jakichś objawień po

trzeba było, aby doń przystąpić? Co to za

stworzenie oporne — czy nieczułe?

Osobliwe stworzenie! On żada, ni mniej,

na więcej, tylko rzeczy nadzwyczajnych:

pragnie, by mu autor ukazał czar bytowa

nia, djonizejską jego urodę — a wreszcie,

by m a., wyświetlił sens-życia! Tego żąda

W JODŁY ZIELONYCH GAŁĘZIACH.

W jodły zielonych gałęziach sen nasz za k lęły-----—

Chwieją się szronu różańce i szklane pręty.

Zmierzch za zmarzłem: szybami podniósł zasłonę

1 były w zieleń okienną gwiazdy wpatrzone,

Był księżyc taki naiwny, srebrny i płowy,

Senność wieczoru osnuta w zapach jodłowy.

Na przyjście czyjeś czekamy, na czyjeś słowa.

Przysłoni oczy pragnące srebrna ponowa,

W yjdziemy snom nieziszczonym na powiłanie.

To jodły idą — już m progu — wchodzą w mieszkanie —

Łzy rozsrebrzonych okiści z gałęzi cieką.

(O jakże dawno to było, jakże daleko!).

ROZRYWKI NASZYCH PISARZY;

gra w pliszki...

M. J. Wielopolska wystąpiła przeciw K. Illakowiczównie w broszurze p. t.:

pliszka w jaskini lwa",

w swych maksymalnych pragnieniach,

ale — zadowolić go można i czemś daleko

mniejszm, bo: silnem przykuciem do tego

wycinka życia, który się opisuje — wier

nie, żywo, prawdziwie, autentycznie, a przy

tem, jędrnie, dosadnie. Zadowolić go

można — na krótko...

Jego duchowość jest właściwie nienasy

cona —jak wogóle niesytym jest wszelki

duch poszukiwacz. On szuka, żąda, w ertuje

karty, które mogą powiedzieć coś o życiu,

0 tej jedynej, pełnej tajemnic, niepowrot

nej, strasznej i zdumiewającej bajce żywej!

Jeśli autor mówi, relacjonuje, że coś jest,

coś się dzieje na obraz i podobieństwo to

czącego się życia istotnego — czytelnik

pragnąłby jeszcze wiedzieć coś więcej. Oto —

co mogłoby być, jak poszybować mógłby

duch człowieka w swoich myślach, tęskno

tach i czynach, gdyby jego możności, pęta

jące go warunki nie wstrzymywały, lub

gdyby miał siłę, zdolną przełamywać te wa

runki.

Siłę taka chciałby ujrzeć. S zuka mocy,

śledzi za ludźmi największymi, najmocniej

szymi, jacy gościli aa globie ziemskim.

Bo czemże innem jest to gorące poszuki

wanie powieści historycznych, "la vie ro

mancće",życiorysów ludzi sławnych, to roz

trząsanie biegu życia geniuszów, królów,

przywódców, wielkich wodzów, statystów ,

wynalazców, uczonych, świętych, artystów,

bohaterów, męczenników?

Czemże innom — jak pragnieniem ujrze

nia życia wielkiego?„.

Ci, którzy niejako dotarli do "stratosfery"

duchowej — są dla umysłu ludzkiego najcie

kawsi, najbardziej fascynujący. T ak ba r

dzo, że pragniemy ich także ujrzeć w życiu

eodziennem, zaglądnąć do ich prywatnego

" milieu" — dowiedzieć siączegoś o ich by

towaniu pozagenjalnem — w kole rodziny,

przyjaciół, w dniach ich radości, walki,

zgnębienia, niepewności, ozy choroby.

O "BRONZIE" I — SPIŻU.

Ta ciekawość była źródTem t. zw, "o d

bronzowywania" życia wielkości,

Kiedy odbywa się ten subtelny zabieg, co

dla krytykuj badacza kultury jest jakby pi

kantną rozrywką — pojawia się i niebezpie

czeństwo dla zwyczajnego zjadacza lite

rackiego chleba: bezkrytycyzm przyziemne

go umysłu czy też niedość wyrobionego

intelektualnie czytelnika, przerodzić może

ten proces w prostackie "odbronzowywa

nie" samej wielkości. Nie myśli on bowiem,

jakiemi znamionami wielkości nie jest ko

losom rów ny, ale jakiemi słabostkami jest

im — podobny!

Bo owa rozrywka zdrapywania bronzu

z ludzi-pomników, to nie Plutarchowe "Apo

phthegmata“ królewskie i lakońskie, które

nawodzą także przykłady życia powszechne

go wielkich, ale tylko na to, by wskazać, jak

żaehowywali się w dniach pospolitych —

oni, niepospolici.Nie! — to tylko ciekawost

ka, ekscytacja dla odbiorców literackich

przeżytych, szukających po manowcach p sy

chicznych niezdrowej podniety.

Atoli większość czytelników, z dobrej

1 nieprzymuszonej woli, objawia nie od dzi

siaj wyraźną tęsknotę za — apologją. Nie

bronzu lecz spiżu na pomniki! — skanduje

w skrytośei mi!jon owych serc bioie.

Spiżoicych dusz — godnych pom nika, go

dnych Plutarcha nowego — pragnie odra

dzająca się "psyche" polska, i żąda raeja

stanu Polski, która, jeśli ma żyć, "skazana

jest na wielkość

KU IDEAŁOWI TREŚCI I FORMY.

Wielkość przeszłości, uszanujmy — wiel

kości nowej szukajmy! — mówi nam in—

Jynkt plemienny.

Ale — poszukujmy jej na całym froncie.

Więc iliterackim. Formalnym i ideologi

cznym!

Niekończące się powieści środowiskowe,

•hoćby pełne kunsztu — i reportażowe foto

rrafje z natury, choćby pełne prawdy —

nogą zaledwie odpowiedzieć na pytanies

zem terazjesteśmy?

Ale baczny czytelnik i odpowiedzialny

krytyk zapyta zawsze - o projekcie przy

s złości: czem chcielibyśmy byćt *Jakai na

1 з 16 • Strona 1

Kuryer Literacko-Naukowy :

➔

опис

Структура

Kuryer Literacko-Naukowy :

Ilustrowany_Kuryer_Codzienny

Kurier_Literacko_Naukowy

Kuryer Literacko-Naukowy :

Wiadomosci_Krakowskie

Схоже

Схожі публікації

Kuryer Literacko-Naukowy : bezpłatny dodatek do Nru 18 "Ilustr. Kuryera Codziennego" z dnia 18-go stycznia 1926 r. R. 2, Nr. 3.

Прочитайте

Kuryer Literacko-Naukowy : dodatek do Nru 235 "Ilustr. Kuryera Codziennego" z dnia 24-go sierpnia 1936 r. R. 12, Nr. 34.

Прочитайте

Kuryer Literacko-Naukowy : dodatek do Nru 50 "Ilustr. Kuryera Codziennego" z dnia 24-go lutego 1930 r. R. 6, Nr. 9.

Прочитайте

Kuryer Literacko-Naukowy : dodatek do Nru 83 "Ilustr. Kuryera Codziennego" z dnia 23-go marca 1936 r. R. 12, Nr. 12.

Прочитайте

Kuryer Literacko-Naukowy : dodatek do Nru 251 "Ilustr. Kuryera Codziennego" z dnia 10-go września 1934 r. R. 10, Nr. 37.

Прочитайте

Kuryer Literacko-Naukowy : dodatek do Nru 85 "Ilustr. Kuryera Codziennego" z dnia 31-go marca 1930 r. R. 6, Nr. 14.

Прочитайте

Kuryer Literacko-Naukowy : dodatek do Nru 317 "Ilustr. Kuryera Codziennego" z dnia 16-go listopada 1931 r. R. 7, Nr. 46.

Прочитайте

Kuryer Literacko-Naukowy : dodatek do Nru 28 "Ilustr. Kuryera Codziennego" z dnia 28-go stycznia 1929 r. R. 5, Nr. 4.

Прочитайте

Kuryer Literacko-Naukowy : dodatek do Nru 100 "I. K. C." z dnia 12-go kwietnia 1937 roku. R. 13, Nr. 16.

Прочитайте

Kuryer Literacko-Naukowy : dodatek do Nru 340 "Ilustr. Kuryera Codziennego" z dnia 7-go grudnia 1936 r. R. 12, Nr. 49.

Прочитайте

Kuryer Literacko-Naukowy : dodatek do Nru 351 "I. K. C." z dnia 20-go grudnia 1937 roku. R. 13, Nr. 52.

Прочитайте

Kuryer Literacko-Naukowy : dodatek do Nru 314 "Ilustr. Kuryera Codziennego" z dnia 12-go listopada 1934 r. R. 10, Nr. 46.

Прочитайте

Kuryer Literacko-Naukowy : dodatek do Nru 145 "Ilustr. Kuryera Codziennego" z dnia 27-go maja 1935 r. R. 11, Nr. 21.

Прочитайте

Kuryer Literacko-Naukowy : dodatek do Nru 87 "I. K. C." z dnia 28-go marca 1937 roku. R. 13, Nr. 14.

Прочитайте

Kuryer Literacko-Naukowy : dodatek do Nru 177 "Ilustr. Kuryera Codziennego" z dnia 29-go czerwca 1931 r. R. 7, Nr. 26.

Прочитайте

Kuryer Literacko-Naukowy : dodatek do Nru 44 "I. K. C." z dnia 15-go lutego 1939 roku. R. 15, Nr. 7.

Оцінювати публікації можуть тільки зареєстровані користувачі. Увійти

0 оцінок

Деталі

Приналежність до колекції

Коментарі (0)

Завантаження метаданих

Завантаження оцифрованих файлів

VIAF/NUKAT

Мірадор - viewer

Kuryer Literacko-Naukowy :

опис

Структура

Схоже

Помилка 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Мірадор - viewer

опис

Структура

Схоже

Помилка 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Завантажити файл

Завантажити файл

Видалення коментаря

Розширений пошук

Повідомити про помилку