Życie

Мірадор - viewer

Życie Literackie.

Примітка

Відображення 552 примітки

Додавання приміток лише для зареєстрованих користувачів

Опції

W NUMERZE LITERATURA UKRAINY

Data dwunastego kwietnia 1961 roku

wtargnęła do historii

ludzkości z podobną glorią znaczenia

co odkrycie Ameryki.

Rozgłośnie radiowe i telewizyjne całego świata przerwały swe

programy, by nadać komunikat o wystrzeleniu pierwszego kos

monauty „Kolumb kosmosu” — jak nazwano lotnika, mjra Gaga

rina, odbył podróż okołoziemską na statku—sputniku i wylądował

w przewidzianym rejonie ZSRR.

Tak więc rozpoczęła się wyprawa po nowe światy, której skut

ków nie możemy jeszcze objąć rozumem. W każdym razie jest

pewne, że człowiek dźwignął się wyżej, i że ziemia będzie z „nie

bem” w niedługim czasie wspólnotą. Wytwarza to jakąś nową

gęstość psychiczną w rozumowaniu człowieka.

Rajdu kosmicznego dokonał człowiek radziecki.

Istnienie

Związku Radzieckiego stało się dla tylu krajów i społeczeństw

zarodzią zwycięskich batalii klasowych, ZSRR utorował drogę

do sprawiedliwości — dziś rozszerza możliwość życia o niezgłę

bione jeszcze obszary — dzięki swojej przodującej nauce.

TYGODNIK

R°k XI Nr 16 (482)

KRAKÓW 16 KWIETNIA 1961Cena 2.50 Zł

KONSTANTY GRZYBOWSKI

SEJM

(INACZEJ NIŻ DAWNIEJ POLITYCZNY)

i WYBORY

S3dzę, że zainteresowania wybor

ców ujawniają trafne zrozumie

nie odmiennej dziś roli Sejmu,

odmienność występuje szczegól

ie wyraźnie w krajach socjalisty

znych. Tu — żeby użyć porówna

, la z kapitalistycznej

wprawdzie

crminologii, ale plastycznego, sejm

abrał charakteru

jakby wielkiej

,ady nadzorczej spółki akcyjnej o

rmie „własność ogólnonarodowa”.

aWne, przedsocjalistyczne, parla

menty tej funkcji nie spełniały. To

ez i ich metody działania były in

.d’ i akcja wyborcza do nich była

jma — Akcja wyborcza mogła mieć

konkurencyjnej walki grup

7" oo taki czy inny wynik tej wal

‘ n'c przesądzał

o materialnych

^postawach egzystencji

społeczeń

, Ya (te, ustrój

kapitalistyczny,

y*y poza walką i poza ingerencją

£ar'amentu). Ale czy możebna jest

^onkurencyjna walka

między

"'spółwłaścicielami

jednego wiel

lego przedsiębiorstwa (a takim jest

y a^n'a państwo

socjalistyczne)?

s *nieniony zakres działania

pań

,"a rodzi zmieniony

charakter

ompetencji Sejmu a to nie może

j/jfostać bez wpływu na metody se

kcji przedstawicieli i na zakres

gadnień jakie

wyborcy stawiają

VZed kandydatami. Nie

przesą

j?"1. czy metody, jakie stosuje się

j^pnie w państwach socjalistycz—

Dr * d*a zharmonizowania systemu

d Ze.dstawicielskiego z nowymi

niami, jakie stanęły przed parla

mentami socjalistycznymi, są ostat

słowem rozwoju socjalistycz

icd° par*amentaryzmu. W każdym

onak razie jedno wydaje się nie

^tpliwe: realizowanie tych no

jch zadań przy pomocy starych

, e‘od konkurencyjnej walki było

y o wiole trudniejsze (o ile w ogóle

możliwe).

Tym bardziej — że te dawne rae

ay, o ile nawet przetrwały for

dmie w niektórych krajach bur

azyjnych, i tam stały

się tylko

Wazt0rem bez treści. Bystry obser—

współczesnych przemian spo

i—U—H^Politycznych w tych

kra

icv ’ Gunnar Myrdal,

określając

tip — spo*cczeństwa jako „post—poli—

Por! soc*cty’’, społeczeństwa po

st '.tyezne, uzasadnia to

określenie

lij lerdzeniem, że „wewnętrzno—po

s. y.Czne dyskusje w tych krajach

w *3 się coraz bardziej techniczne

toe SWy.m charakterze, coraz

mniej

,sjb około zasadniczych roz

fraf23^"’ 1 stwierdzenie to, chyba

Cj, .ne’ zarówno odnośnie

społe

m0!‘stw socjalistycznych, jak i de—

Py u tyczno"burżuazyjnych

Euro

'hń C

00 do 3ec*nych i drugich w

ą yrn nieco znaczeniu. I w jcd

litve

* druSich P°za dyskusją po—

WÓJ,zno'wyborczą pozostają poasta

ledn

zasady polityczne: wolności

pr °stki i decydująca rola organu

Wian elslcieg0 w aparacie

sji • y *choć zagadnieniem dysku

tuj' n'eraz walki w krajach kapi

bie y°znych może 'być zagadnie

zas realneg° zabezpieczenia

tych

styp

?dy znów w krajach socjali

f0r znych zagadnienie technicznego,

ba ma'nego ich ujęcia nie jest chy—

WiaPr0^'omern jeszcze w pełni roz

hychanyrn^ w kraiach socjalistycz

borp POza dyskus« polityczno—wy—

Cz3 pozostaje również podsta

wowa zasada ustroju społeczno—go

spodarczego, to jest zasada wiasuo

ści ogólnonarodowej jako podstawy

ustroju (znów problemem już tech

nicznym a nie zasadniczym jest i

zagadnienie metod zarządzania nią,

i zagadnienie

rozmiarów innych,

niedecydujących, sektorów). Z pe

wnego punktu widzenia tu mamy

przeciwstawność państw socjalisty

cznej i kapitalistycznej demokracji,

w tych ostatnich zasadą jest wła

sność prywatna i ta zasada nie jest

„poza dyskusją”, bo właśnie o nią

toczy się walka polityczna.

Ale

przecież charakter tej

zasady w

krajach kapitalistycznych

uległ

istotnej zmianie, formalnej — nie

mniej i formalne zmiany otwiera

ją drogę do zmian

materialnych.

Gdy jeszcze do r. 1918 bezsprzecz

nie, do r. 1945 w pewnym stopniu

była to w tych krajach zasada „po

nadkonstytucyjna”,

„naturajna”,

niezmienna (czyli: walka z nią mia

ła zawsze charakter antyustrojowy,

rewolucyjny), dziś w tych krajach

widzi się w tej

zasadzie nie coś

„naturalnego—’, ale uzasadnia się ją

i broni jej jako lepszego „technicz

nie” rozwiązania (bo dającego lep

sze rezultaty gospodarcze) — a więc

w istocie degraduje ją z pozycji

„zasady” na pozycję „rozwiązania

technicznego”, podyktowanego

względami utylitarnymi, a

więc

zmiennego i zmienialnego. I w tej

zmianie metody obrony kapitalizmu

w tych krajach (wywołanej głębo

kimi przemianami

społecznymi w

nich) tkwi

jedna z przyczyn, dla

której zagadnienie „parlamentarnej

drogi do

socjalizmu’’ z narzędzia

mistyfikacji klasy robotniczej, jaką

było jeszcze w latach trzydziestych,

stało się jednym z możliwych na

rzędzi jej zwycięstwa.

Wróćmy do punktu wyjścia. Wy

bory parlamentarne przestały być,

wszędzie w krajach naszej europej

skiej kultury

politycznej, terenem

walki o zasadnicze zagadnienia u

stroju politycznego i

stanowisko

jednostki w państwie. Były

nim

jak długo burżuazja

walczyła z

resztkami feudalizmu, były nim je

szcze gdy masy pracujące walczyły

o swe prawa polityczne i o mini

mum praw społecznych. W krajach

socjalistycznych nie są także tere

nem walki o zasadnicze zagadnienia

ustroju społecznego i gospodarcze

go, bo w nich i te zasady są nie

sporne. Odmienny charakter wybo

rów rodzić musi i odmienny cha

rakter kampanii wyborczej. Od

mienny charakter funkcji państwa

musi rodzić także i odmienny cha

rakter funkcji parlamentu. I chy

ba obecny okres wyborczy w Pol

sce wskazuje na

zrozumienie, że

mamy do czynienia z czymś zupeł

nie odmiennym niż w przeszłości,

dla czego szukamy nowych form —

chyba słusznie widząc ich kieru

nek.

„Słusznie”. O słuszności świad

czą rezultaty. Gdy się jest w Pol

sce widzi się i światła, i cienie, mo

że bardziej i plastyczniej cienie niż

światła. Niech tedy o rezultatach

powie obserwator,

którego trudno

posądzać o stronniczość i nadmier

ną życzliwość dla naszego ustroju.

Sekretariat Organizacji

Narodów

Zjednoczonych opublikował ostat

nio porównawcze dane

rozwoju

społecznego i gospodarczego pań

stw świata w latach 1954—1958.

Wedle tego sprawozdania Polska w

tych latach jest niemal ną pierw

szym miejscu jeśli idzie o wzrost

płac robotniczych, wyprzedza co do

ich procentowego wzrostu

kraj

„cudu kapitalistycznego”, Niemcy

zachodnie — Polski krytyk widzi tyl

ko, że polski robotnik zarabia go

rzej od niemieckiego.

Obserwator

międzynarodowy widzi coś. co jest

bardziej istotne jako tendencja roz

woju: że polski

robotnik szybciej

niż zachodnioniemiecki

podwyższa

swą (choć absolutnie jeszcze o tyle

niższą) stopę życiową. I to jest de

cydujące dla oceny roli jaką spełnił

najwyższy organ Rzeczypospolitej

w poprzedniej kadencji, jaką ma do

spełnienia jego następca.

KONSTANTY GRZYBOWSKI

poprzednim felietonie wróci

łem do spraw, które mnie pa

sjonują nie tylko jako literata,

a które wywołała lektura

listów

„zza grobu”,

listów skazanych na

śmierć Niemców, tych z ruchu opo

ru i tych spod znaku trupiej czasz

ki.

Równocześnie Adolf Rudnicki

w „Niebieskich kartkach”, druko

wanych w „Świecie”, w gorzkich

słowach bronił racji literatury, ja

ka wynika z doświadczeń

dzisiaj

już starszego pokolenia

pisarzy,

przypominając, że są to doświad

czenia najbardziej istotne i, nieste

ty, aktualne. A więc przestroga dla

lekceważących okrutną wiedzę me

go pokolenia i to, co w jego pisar

stwie jest odkrywaniem rzeczywi

stych niebezpieczeństw dla ludzko

ści. Daremnie bowiem pakuje się do

worka z napisem „kompleks marty

rologiczno—kombatancki” te właśnie

sprawy.

Kiedy na ekranach

telewizorów

widzimy „pochody pokoju” w kra

jach kapitalistycznych, kiedy czy

tamy o ostrzegającej ludzkość ksią

żce jednego z patronów

nowej

szkoły filozoficznej (a i literackiej),

Jaspersa, kiedy zapoznajemy się z

utworami właśnie autorów zachod

nich, pełnymi troski o los świata —

śmieszy i gniewa pogarda czy iro

nia wobec tych spraw, tak modna

dzisiaj w polskiej twórczości. Wszy

scy z chęcią, z radością nawet po

żegnalibyśmy się z

pisarstwem

przypominającym

„Oświęcim” czy

warszawskie getto, gdyby nie świa

domość, że kaci i oprawcy, ideolo

gowie i organizatorzy

ludobójstwa

znów są przy pracy, gdyby nie prze

konanie, iż istnieje realne zagroże

nie nas wszystkich i całego świata.

Tak się złożyło, że w tych dniach

TADEUSZ HOLUJ

ODBLASK

OBOZU

brałem udział w jury niepozornego

konkursu, ogłoszonego przez Mu

zeum

Oświęcimskie i oświęcimski

Związek Bojowników o

Wolność

i Demokrację. Przeczytałem kilka

dziesiąt prac i choć otrzaskany z

tematem, choć

otępiały nieco po

lekturze setki dzicsj powieści, wspo

mnień, wierszy, opracowań, tym ra

zem

skończyłem pracę z uczuciem

podobnym, jakie nawiedza pisarza,

kiedy kładzie ostatnią kropkę

pod

swoim własnym utworem.

Uczucie

niedosytu — oto nie wszystko jesz

cze powiedziałem, uczucie zadowo

lenia — oto moja subiektywna pra

wda zacznie teraz żyć samoistnym,

obiektywnym życiem, stanie

się

obiektywnym faktem społecznym.

Konkurs nie miał nic wspólnego

z literaturą, ot, wspomnienia, doku

menty, opracowania, zwłaszcza do

tyczące obozowego i podobozowego

ruchu oporu. Ale kilka prac zwraca

uwagę w sensie pożytku artystycz

nego, literackiego. Są to

przede

wszystkim historyczne dokumenta

cje człowieczeństwa, dokumenty nie

słychanie szczere, przy czym, pisa

ne nie przez literatów, mają szcze

rość odrębnego typu, nie wyduma

ną, nie skonstruowaną celowo, nie

formalistyczną, rzekłbym

nawet.

Wynika ona z faktu, iż rzeczy te

pisane są kilkanaście lat po zaist

niałych faktach, z inną perspekty

wą, łż stanowią wspomnienia za

mkniętego już okresu

żywota.

Zwracają się, co jest zastanawiają

ce, nie przeciw esesmanom bezpo

średnio, ale przeciw ich

ofiarom,

może lepiej — czynią ze świata ka

tów i ze świata ofiar jedność.

Jest w tym konkursie jedna pra

ca, która, moim zdaniem, bije na

głowę 1 Borowskiego i, żeby już być

zuchwałym, Hemingwaya.

Nazywa

się „Trzeba gięboko oddychać”. Nie,

nie jest to żadne alegoryczne powie

dzenie, żadna patetyczna metafora.

To jest jedyna rada, jaką może dać

bohater opowiadania, blokowy—Po

lak, rządzący wespół z esesmanami

na obozowym odcinku

Birkenau,

swej kochanej

dziewczynie, kiedy

ładuje ją do gazu.

Znam całą trudność przedstawia

nia w prozie literackiej owego ry

zykownego problemu odpowiedzial

ności więźniów funkcyjnych za zbro

dnie

obozowe, znam z przykładu

(Dokończenie na str. 4)

WILHELM SZEWCZYK

MAŁA SUITA KATOWICKA

iasta jak drzewa obra

stają kręgami. Na kręgi

starsze nakładają

się

młodsze, świeższe, opa

sują coraz szerzej skro

mny rdzeń. Miasta obrastają przed

mieściami, nowoczesnymi osiedlami,

żyjącymi w nieustannej osmozie ze

swym pierworodnym, początkowym

kształtem. Choć życie przenosi się

coraz bardziej na zewnętrzne kręgi

miasta — nie przestaje fosforyzować

samo śródmieście, spełniając nadal

swoje żywotne funkcje, przetacza

jąc soki żywotne do najodleglej

szych kręgów.

Patrzę na plan

Katowic i choć

wiem, że akurat do tego miasta tru

dno przymierzyć symetryczny prze

krój pnia, nie mogę się oderwać od

tego porównania. Katowice bowiem

bardziej niż dawniej zbliżają się do

tego obrazu.

Zbudowane jako ulicówka wzdłuż

Rawy, która dzisiaj jest najosobliw

szą rzeczką w Polsce, albowiem nie

ma wcale źródei i jest tylko odkry

tym kolektorem, zbierającym ścieki

fabryczne — —nie miały

swojego

śródmieścia ani swojej

miejskiej

perspektywy. O randze miasta zade

cydowały

dyrekcje kopalń i hut,

które tu osiadły. Ale dzisiejsze Ka

towice uzupełniają luki w tradycyj

nym miejskim wyglądzie.

Choć

nigdy nie upodobnią się do Krako

wa czy nawet małych Tarnowskich

Gór — zacierają gwałtownie swój

ulicówkowy

rodowód, wypełniają

się po prostu dookoła.

Średniowiecze Katowic przypadło

na czasy bezplanowego, samowolne

go budownictwa pierwszej kapitali

stycznej eksploatacji Górnego Ślą

ska. Gdy w Paryżu monsieur Geor

ges Hausmann

wyburzał wszelkie

architektoniczne

barachło — w

Katowicach budowano wciąż we

dług własnych upodobań,

deptano

sobie po piętach w jednym miejscu,

by w innym móc wznosić

hałdy

żużlu i kamienia. Zniszczona przy

roda dopiero w roku 1904 doczekała

się skromnej rehabilitacji i powsta

ły pierwsze zielone plamy na cegla

stym wizerunku miasta.

Czasy nowożytne Katowic to do

piero okres międzywojenny. Wów

czas to wielka łysina w południo

wej części miasta zapełniła się no

woczesnymi domami mieszkalnymi,

będącymi dziś nieosiągalnym wzo

rem budownictwa, o czym świadczą

chociażby ulice Polskiego Czerwo

nego Krzyża i Rymera. Obecnie tę

partię miasta nazywamy śródmie

ściem. Powstały bowiem dalsze krę

gi, rozległa otoczka zamknęła daw

ną osadę przemysłową w prawdziwy

schemat miasta.

Łatwo jest zaczynać artykuł od

„pamiętam”,

składniej już potem

płyną porównania 1 zestawienia na

chwałę czasów obecnych. Ale ja na

prawdę pamiętam, a razem ze mną

pamiętają to i młodsi

mieszkańcy

Katowic, że jeszcze przed dwunasto

ma laty tam, gdzie wznosi się dziś

Koszutka, rozciągały się lumpenpro

letariackie pola marsowe Ka

towic, poprzecinane garbami jało

wej ziemi,

zamknięte od zachodu

piaszczystym urwiskiem. Można tu

było

pograć w skata i można t.u

było pozłorzeczyć właścicielom nie

licznych will. Dzisiaj nawet te wille,

ongiś wywołujące zazdrość i zawiść,

zszarzały i zmalały, pokuliły się jak

zeschłe grzybki w olbrzymich ka

miennych donicach.

Pamiętam — więc chwalę

ten

krąg najnowszy, który przyrósł do

pnia miejskiego. Chwalę inny krąg,

zwany Ligotą. Chwalę cały wieniec

architektoniczny, który

opasał

miasto.

Zastanowiłem się nad Katowica

mi, gdy przeczytałem program wy

borczy Frontu Jedności Narodu dla

Katowic. W przeciwieństwie bo

wiem do wielu innych broszur agi

tacyjnych, ta broszura

zbudowana

jest z samyęh konkretów.

Można,

czytając ją, wyrysować z pamięci

plan nowego miasta, które powstało

już w czasach Polski Ludowej. Moż

na wybiec

śmielej w przyszłość

i nanieść na plan wiadomy, łatwy

do wymierzenia własnymi krokami

i własnym spojrzeniem, nowe budu

jące się punkty, przyszłe zaprojek

towane kształty osiedli podmiej

skich i domów śródmiejskich.

Śródmieście Katowic zawsze bu

dziło uśmiech

politowania wśród

przyjezdnych.

To ma być stolica

(Dokończenie na str. 4)

1 з 16 • Strona 1

Мірадор - viewer

Życie Literackie.

опис

Структура

Схоже

Помилка 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Мірадор - viewer

опис

Структура

Схоже

Помилка 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Завантажити файл

Завантажити файл

Видалення коментаря

Розширений пошук

Повідомити про помилку